Republika ng Pilipinas
Kagawaran ng Edukasyon DepEd Complex, Meralco Avenue
Lungsod ng Pasig
K to12 Gabay Pangkurikulum
ARALING PANLIPUNAN
BAITANG 1-10
January 2013
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 2
CONCEPTUAL FRAMEWORK
Figure 1. The Conceptual Framework of Araling Panlipunan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 3
BALANGKAS- KONSEPTUWAL NG Araling Panlipunan
(Deskripsyon)
Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng ―Edukasyon para sa Lahat 2015‖ (Education for All 2015) at ang K-12
Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang
makalinang ng ―functionally literate and developed Filipino.‖ Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalalaman at
pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K-
12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at
makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan.
Katuwang sa pagkamit ng layuning ito ay ang pagsunod sa teorya sa pagkatuto na kontruktibismo, magkatuwang na pagkatuto ( collaborative
learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto at ang paggamit ng mga pamaraang tematiko-kronolohikal at paksain/ konseptuwal, pagsisiyat,
intregratibo, interdesiplinaryo at multisiplinaryo. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at
pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba pang disiplina ng araling panlipunan ng mag-aaral sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang
kaalaman at kasanayang pang-disiplina.
Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan
sa pagganap ng bawat yunit sa pitong tema: I) tao, kapaligiran at lipunan 2)panahon, pagpapatuloy at pagbabago, 3) kutlura, pananagutan at pagkabansa,
4) karapatan, pananagutan at pagkamamamayan 5) kapangyarihan, awtoridad at pamamahala, 6)produksyon, distibusyon at pagkonsumo 7) at ungnayang
pangrehiyon at pangmundo Samantala, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng araling panlipunan tulad pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at
matalinong pagpapasya , pagsasaliksik/ pagsisiyasat, kasanayang pangkasaysayan at Araling Panlipunan, at pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng
pandaigdigan pananaw, ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at pagkatuto ng mag-aaral sa paraang expanding.
Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at isyung
pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at
makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga konsepto at terminolohiya. Bilang
pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan sa bawat paksang pinag-
aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa tunay na buhay na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang
ginagalawan.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 4
II. Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):
III. Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):
K – 3 4 – 6 7 – 10 11 – 12
Naipamamalas ang panimulang
pag-unawa at pagpapahalaga
sa sarili, pamilya, paaralan, at
komunidad, at sa mga
batayang konsepto ng
pagpapatuloy at pagbabago,
distansya at direksyon gamit ang
mga kasanayan tungo sa malalim
ng pag-unawa tungkol sa sarili at
kapaligirang pisikal at sosyo-kultural ,
bilang kasapi ng sariling komunidad
at ng mas malawak na lipunan
Naipamamalas ang batayang
pag-unawa sa (i) mga primaryang
konsepto ng
heograpiya at ang aplikasyon
ng mga ito sa iba’t ibang
pamayanan sa Pilipinas, (ii)
kasaysayan ng bansa; at ang
pagpapahalagang pansibiko, gamit
ang mas malalim na kakayahan sa
pagsasaliksik
tungo sa paghubog ng
batang mapanuri,
mapagnilay,responsable,
produktibo, makakalikasan,
makatao, at makabansa
Naipamamalas ang malalim
na pag-unawa sa kasaysayan,
kultura at aspetong
panlipunan, pang-ekonomiya,
at pampulitika sa Pilipinas, sa
rehiyon ng Asya, at sa mundo,
ang ugnayan sa rehiyon at
daigdig, at ang batayang
konsepto ng ekonomiks at
aplikasyon nito sa buhay,
gamit ang mga kasanayang
napapaloob sa kakayahan ng
pagsisiyasat, pagsusuri ng
datos, pagsasaliksik at
mabisang komunikasyon tungo sa
pagpanday ng magandang
kinabukasan
Naipamamalas ang malawak
at integratibong pag-unawa sa
nga hamon, isyu at tugon sa
kontemporaryong lipunang
Pilipino, Asyano at pandaigdig,
base sa masusing
pagsasaliksik at mabisang
paghayag ng resulta ng
pagsasaliksik, tungo sa
pagbuo ng solusyon o tugon
upang marating ang isang
makatarungan, mapayapa,
makakalikasan at makataong
lipunan at mundo
Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t-ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 5
Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):
Baitang Pamantayan sa Pagkatuto
K Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kamalayan sa kapaligirang sosyal.
1 Naipamamalas ang kamalayan at pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa
pagkakakilanlan bilang indibidwal at kasapi ng komunidad.
2 Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga simpleng konseptong hepgrapikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan.
3 Naipamamalas ang malawak na pag-unawa at pagpapahalaga sa kinabibilangang komunidad batay sa (a) kinaroroonan; (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal.
4 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspetong pangkultura, pampulitika, panlipunan, produksyon at distribusyon ng lokal na produkto, gamit ang mga natutunang konsepto at pamamaraan sa mga naunang baitang.
5 Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ngika-20 siglo, gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago, ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsible, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng kinabukasan.
6 Naipamamalas ang patuloy na pag-unawa at pagpapahalaga sa Pilipinas sa ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino na mapanuri, mapagnilay, responsable, produktibo, makakalikasan, makatao, makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng kinabukasan.
7 Naipapamalas ang malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng Pilipinas base sa pagsusuri ng sipi ng mga piling primaryang
sangguniang nakasulat, pasalita, awdyo-biswal at kumbinasyon ng mga ito, mula sa iba’t ibang panahon, tungo sa pagbuo
ng makabansang kaisipan na siyang magsisilbing basehan ng mas malawak na pananaw tungkol sa mundo.
8 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa katangian at kakanyahan ng heograpiya , kasaysayan,
kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya na batayan ng pagkakakilanlang Asyano at nagbubuklod sa Pilipinas bilang
bahagi ng Asya tungo sa magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng rehiyon.
9 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang
hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan,
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 6
pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan.
10 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa kumpetisyon at kolaborasyon ng mga indibidwal at bansa
gamit ang kaalaman at teknolohiya sa likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman tungo sa pagsusulong ng
kolektibong pag-unlad at patuloy na pagpapabuti ng kalidad ng buhay.
11 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga kontemporaryong isyung lokal at ang kahalagahan ng sama-sama at
angkop na pagtugon sa mga hamon nito sa patuloy na pagpapabuti ng kalidad ng buhay
12 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga kontemporaryong isyung pandaigdig at ang kahalagahan ng sama-
sama at angkop na pagtugon sa mga hamon nito sa patuloy na pagpapabuti ng kalidad ng buhay ng sangkatauhan
IV. Saklaw at daloy ng Kurikulum
Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan at paaralan tungo sa paghubog ng isang
mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.
Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema
K Ako at ang aking kapwa Pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng
kamalayan sa kapaligirang sosyal
1-2
1 Ako, ang Aking Pamilya at
Paaralan
Ang sarili bilang kabahagi ng pamilya at paaralang tungo sa pagkakakilanlan bilang
indibidwal at kasapi ng komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago,
interaksyon distansya at direksyon at ang pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal at
paaralan
1-3
2 Ang Aking Komundad, Ngayon
at Noon
Pag-unawa sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang kkomunidad, gamit ang
konsepto ng pagapapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng
pangyayari, mga simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang
yaman, at konsepto ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyon oral at mga labi ng
kasaysayan
1-5
3 Ang aking Kapaligran at mga
Komunidad sa Pilipinas
Paglawak ng pag-unawa sa kinabibilangang komunidad batay sa a) kinaroroonan: sa
itaas at ibaba; sa tabi ng dagat at ilog, at iba pa; b) kultura tulad ng wika; Tagalog, Iloko,
Chavacano, at iba pa; c) kabuhayan: rural at urban; komunidad ng mga mangingisda,
magmimina, magtrotroso, industriyal at iba pa; d ) pulitikal: bayan o lungsod, lalawigan, at
rehiyon; gamit ang malalim na konsepto ng pagapapatuloy at pagbabago, interaksyon ng
tao at kapaligirang pisikal at sosyal
1-6
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 7
4 Pinagmulan at Pag-unlad ng
mga lalawigan at rehiyon ng
Pilipinas
Pinagmulan at Pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspektong
pangkultura, pampulitika, panlipunan at pangkabuhayan
1-6
5 Pagbuo ng Pilipino bilang
Nasyon
Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng
ika-20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan
( historical significance), pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy .
1-6
6 Mga Hamon at Tugon sa
Pagkabansa
Ang Pilipinas sa harap ng mga hamon at tugon ng ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan
tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino at matatag na pagkabansa
( strong nationhood)
1-6
7 Mga Saksi ng Kasaysayang
Pilipino
Kasaysayan ng Pilipinas gamit ang sipi ng mga piling primaryang sanggunian
mula sa iba-ibang panahon at uri: nakasulat (liham, opisyal na report, balita); pasalita (teyp
o transkrip ng panayam); biswal (karikatura, larawan); awdyo-biswal (video, pelikula);
o kumbinasyon ng mga
nabanggit.
1-7
8 Araling Asyano Pag-unawa at pagpapahalaga sa katangian at kakanyahan ng heograpiya , kasaysayan,
kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya na batayan ng pagkakakilanlang Asyano at
nagbubuklod sa Pilipinas bilang bahagi ng Asya tungo sa magkakatuwang na pag-unlad at
pagharap sa mga hamon ng rehiyon.
1-7
9 Araling Pandaigdig Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga
pandaigdigang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng
heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa
pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan.
1-7
10 Pambansang Kabuhayan at
Pag-unlad
Pag-unawa at pagpapahalaga sa kumpetisyon at kolaborasyon ng mga indibidwal at
bansa gamit ang kaalaman at teknolohiya sa likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-
yaman tungo sa pagsusulong ng kolektibong pag-unlad at patuloy na pagpapabuti ng
kalidad ng buhay.
1-7
11 Kontemporaryon Isyu at Hamon
sa Pilipinas
Pag-unawa sa mga kontemporaryong isyung lokal at ang kahalagahan ng sama-sama
at angkop na pagtugon sa mga hamon nito sa patuloy na pagpapabuti ng kalidad ng
buhay
1-7
12 Kontemporaryon Isyu at Hamon
sa Mundo
Pag-unawa sa mga kontemporaryong isyung pandaigdig at ang kahalagahan ng
sama-sama at angkop na pagtugon sa mga hamon nito sa patuloy na pagpapabuti ng
kalidad ng buhay ng sangkatauhan
1-7
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 8
BILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year
Grade Time Allotment
1-2 30 min/day x 5 days
3-6 40 min/day x 5 days
7-10 3 hrs/week
ARALING PANLIPUNAN MATRIX
GRADE 1 GRADE 2 GRADE 3 GRADE 4 GRADE 5 GRADE 6
Unang Markahan
I. Ako ay Natatangi I. Ang Aking Komunidad
I. Ang Kapaligiran ng Aking Kinabibilangang Komunidad
I. Pagkilala sa Aking Lalawigan at Rehiyon
I. Pinagmulan at Pagkabuo ng Kabihasnang Pilipino
I. Pagkabuo ng Bansang Pilipinas
A. Pagkilala sa Sarili
B. Ang Aking
Kwento
C. Pagpapahalaga sa Sarili
A. Pagkilala sa Aking Komunidad
B. Ang Mapa ng Aking Komunidad
C. Mga Alituntunin sa Komunidad
D. Pagpapahalaga sa Komunidad
A. Ang Kapaligiran ng Aking Kinabibilangang Komunidad
B. Ang Likas na yaman at Pagpapahalaga sa Kapaligiran ng Aking Kinabibilangang Komunidad
A. Ang Kinalalagyan ng Aking Lalawigan at Rehiyon
B. Ang Katangiang Pisikal ng Aking Lalawigan at Rehiyon
A. Ang Kinalalagyan ng Aking Bansang Pilipinas
B. Ang Pinagmulan Aking Lahi
A. Ang Kinalalagyan ng Bansang Pilipinas sa Mundo
B. Katangiang
Heograpikal ng Pilipinas
Ikalawang Markahan
II. Ang Aking Pamilya II. Ang Aking Komunidad
II. ANG Pagkakilanlang
II. Ang Mga Kwento ng Aking
II. Ang Mga Kwento ng Pagkabuo ng
II. Ang Mga Kwento ng Pagka Makabansa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 9
GRADE 1 GRADE 2 GRADE 3 GRADE 4 GRADE 5 GRADE 6
Ngayon at Noon Kultural ng Aking Kinabibilangang Komunidad
Lalawigan at Rehiyon
Aking Kultura
A. Pagkilala sa mga Kasapi ng Pamilya
B. Ang Kwento ng Aking Pamilya
C. Mga Alituntunin sa Pamilya
D. Pagpapahalaga ng Pamilya
A. Ang Kwento ng Aking Komunidad
B. Ang mga Tao Ngayon at Noon
A. Ang Kultura ng Aming Komunidad
B. Ang mga Kwento ng Aming Komunidad
A. Pagkilala ng Sariling Lalawigan at Rehiyon
B. Ang Mga Kwento
ng Aking Lalawigan at Rehiyon
A. Pagkilala sa mga Sinaunang Pilipino
B. Mga Pagbabago sa
Panahon ng Kolonyalismo
Ang Mga Kwento ng Kasarinlan ng Aking Bansa
Ikatlong Markahan
III. Ang Aking Paaralan
III. Kultura at Pagkakakilanlan ng Aking Komunidad
III. Ang Lipunan sa Aking Kinabibilangang Komunidad
III. Ang Pamamahala sa Aking Lalawigan at Rehiyon
III. Lipunan at Pamamahala Mula sa Sinaunang Pilipino Hanggang sa Panahon ng Kolonyanismo
III.Pamamahala Tungo sa Kasarinlan ng Bansa
A. Pagkilala sa Aking Paaralan
B. Ang Kwento ng Aking Paaralan
C. Ako Bilang Mag-aaral
D. Mga Alituntunin sa Paaralan
E. Pagpapahalaga sa Paaralan
A. Ang Kultura ng Aking Komunidad
B. Mga Pagkakakilanlan sa Aking Komunidad
A. Ang Pamahalaan, mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod sa Aking Kinabibilangang Komunidad
B. Ang Pakikipagtulungan sa Pamahalaan Tungo sa Pag-unlad ng Aking Kinabibilangang Komunidad
A. Ang Pamamahala sa Aking Lalawigan at Rehiyon
B. Ang Mga Paglilingkod ng Pamahalaan Tungo sa Pag-unlad ng Aking Lalawigan at Rehiyon
A. Ang Pagtanaw sa Kalagayan ng Lipunan ng Sinaunang Pilipino
B. Ang Pagtanaw sa Pamamahala ng mga Espanyol sa Panahon ng Kolonyalismo
Pagtanaw sa Lipunan at Pamamahala ng mga Dayuhang Mananakop
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 10
GRADE 1 GRADE 2 GRADE 3 GRADE 4 GRADE 5 GRADE 6
Ikaapat na Markahan
IV. Ako at ang Aking Kapaligiran
IV. Pagtutulungan at Kabuhayan sa Aking Komunidad
IV. Kabahagi ako sa Pagsulong ng Aming Komunidad at Kapaligiran
IV. Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Lalawigan at Rehiyon
IV. Kabahagi Ako sa Pag-usbong ng Pag-unlad ng Kamalayang Pambansa
IV. Kabahagi Ako sa Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Kasarinlan ng Bansa
A. Ako at ang Aking Tahanan
B. Ako at ang Aking Paaralan
C. Pagpapahalaga sa Kapaligiran
A. Pagtutulungan sa Komunidad
B. Kabuhayan sa Komunidad
Ang mga Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Isang Kasapi Tungo sa Pagsulong ng Aking Kapiligiran at Kinabibilangang Komunidad
Karapatan, Tungkulin at Pananagutan sa Sariling Lalawigan at Rehiyon
Kabahagi Ako sa Pagbuo ng Aking Bansa Bilang Isang Nasyon
Kabahagi Ako sa Mga Kwento ng Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Kasarinlan ng Bansa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 11
ARALING PANLIPUNAN I
Pamantayang Pagkatuto: Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang
pisikal gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa pagkakakilanlan bilang
indibidwal at kasapi ng komunidad.
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
UNANG MARKAHAN
I. Ako ay Natatangi
A. Pagkilala sa Sarili
Ang mag-aaral ay…..
naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagkilala sa sarili gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago
Ang mag-aaral ay…..
buong pagmamalaking nakapagsasalaysay ng kwento tungkol sa sariling katangian at pagkakakilanlan sa malikhaing pamamaraan
Ang mag-aaral ay…..
Napahahalagahan ang mga katangiang nagpapakilala sa sariling
katangian at pagkakakilanlan
1. Nasasabi ang batayang impormasyon tungkol sa sarili: pangalan, magulang kaarawan, edad, tirahan, paaralan at iba pang pagkakakilanlan
2. Nailalarawan ang pisikal na katangian sa pamamagitan ng iba’t ibang malikhaing pamamaraan
3. Nailalarawan ang sariling pagkakakilanlan sa iba’’t ibang pamamaraan
4. Nailalarawan ang pansariling pangangailan: pagkain, kasuotan at iba pa
5. Nailalarawan ang mga pansariling kagustuhan tulad ng: paboritong kapatid, pinsan, pagkain, kulay, damit, laruan at iba pa sa malikhaing pamamaraan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 12
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
B. Ang Aking Kwento
Nasusuri ang sariling kwento at mahahalagang pangyayari sa
sariling buhay
1. Natutukoy ang mga mahahalagang pangyayari sa buhay simula isilang hanggang sa kasalukuyang edad
2. Nakikilala ang timeline at ang gamit nito sa pag-aaral ng mahahalagang pangyayari sa buhay
3. Nakabubuo ng kwento ng sarili sa pamamgitan ng timeline 4. Nailalarawan ang binuong timeline ng sariling kwento 5. Nakapaghihinuha sa konsepto ng pagpapatuloy at
pagbabago sa pamamagitan ng pagsasaayos ng mga larawan ayon sa pagkakasunod-sunod
6. Nailalarawan ang mga personal na gamit tulad ng laruan, damit at iba pa mula noong sanggol hanggang sa kasalukuyang edad
7. Naipakikita sa pamamagitan ng timeline at iba pang pamamaraan ang mga pagbabago sa buhay at mga personal na gamit mula noong sanggol hanggang sa kasalukuyang edad.
8. Naihahambing ang sariling kwento o karanasan sa buhay sa kwento at karanasan ng mga kamag-aral
C. Pagpapahalag
a sa Sarili
Napahahalagahan at naipagmamalaki ang personal na
pagnanais para sarili
1. Nailalarawan ang mga pangarap o ninanais para sa sarili sa malikhaing pamamaraan
2. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagkakaroon ng mga pangarap o ninanais para sa sarili
3. Naipakikita ang pagmamalaki sa sarili sa pamamagitan ng
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 13
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
mga malikhaing pamamaraan at iba pang likhang sining.
IKALAWANG MARKAHAN
II. Ang Aking Pamilya
A. Pagkilala sa mga kasapi ng Pamilya
Ang mag-aaral ay…..
naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa sariling pamilya at mga kasapi nito at bahaging ginagampanan ng bawat isa
Ang mag-aaral ay…..
buong pagmamalaking
nakapagsasaad ng kwento ng
sariling pamilya at bahaging
ginagampanan ng bawat kasapi
nito sa malikhaing pamamaraan
Ang mag-aaral ay…..
Napahahalagahan ang mga katangiang nagpapakilala sa
katangian at pagkakakilanlan ng sariling pamilya
1. Natutukoy ang bawat kasapi ng pamilya
2. Nailalarawan ang bawat kasapi ng pamilya sa pamamagitan ng likhang sining
3. Nailalarawan ang iba’t ibang papel na ginagampanan ng bawat kasapi ng pamilya sa iba’t ibang pamamaraan
4. Nakabubuo ng kwento tungkol sa pang-araw-araw na gawain ng buong pamilya
IKALAWANG MARKAHAN
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 14
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
B. Ang Kwento ng Aking Pamilya
Nasusuri ang kwento at mahahalagang pangyayari sa buhay ng
sariling pamilya
1. Nakikilala ang ―family tree‖ at ang gamit nito sa pag-aaral ng pinagmulang lahi ng pamilya
2. Nailalarawan ang pinagmulan ng pamilya sa malikhaing pamamaraan
3. Natutukoy ang mga mahahalagang pangyayari sa buhay ng pamilya
4. Nailalarawan ang mga mahahalagang pangyayari sa buhay ng pamilya sa pamamagitan ng timeline
5. Natutukoy ang tradisyon o nakagawiang gawain ng pamilya noon at ngayon
6. Nailalarawan ang mga pagbabago at patuloy na tradisyon o nakagawiang gawain ng pamilya
7. Napaghahambing ang mga tradisyon o nakagawiang gawain ng pamilya noon at ngayon
8. Nakabubuo ng kwento ng sariling pamilya sa mailkhaing pagpapahayag
9. Naihahambing ang kwento ng sariling pamilya at kwento ng pamilya ng mga kamag-aral
10. Naipakikita ang pagpapahalaga sa alituntunin ng sariling pamilya ay pamilya ng mga kamag-aral
C. Mga Alituntunin sa Pamilya
Naisasagawa nang may katapatan ang mga alituntunin sng
pamilya
1. Natutukoy ang mga alituntunin ng pamilya 2. Nasusuri ang batayan ng mga alituntunin ng pamilya 3. Naikakategorya ang iba’t ibang alituntuninng pamilya ayon
sa batayan nito 4. Nahihinuha ang mga alituntunin ng pamilya na tumumutugon
sa iba-ibang sitwasyon ng pang-araw-araw na gawain ng pamilya
5. Naipakikita ang pagtugon sa iba-ibang sitwasyon sa pang-araw-araw na gawain ng pamilya
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 15
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
6. Naihahambing ang alituntunin ng sariling pamilya sa alituntunin ng pamilya ng mga kamag-aral
7. Naipakikita ang pagpapahalaga sa pagtupad sa mga alituntunin ng sariling pamilya at pamilya ng mga kamag-aral.
D. Pagpapahalaga sa Pamilya
Naipakikita ang malalim na pagpapahalaga at pakikipag-
ugnayan sa sariling pamilya at iba pang pamilya
1. Nailalarawan ang batayang pagpapahalaga sa pamilya at nabibigyang katwiran ang pagtupad sa mga ito
2. Nakikilala ang mga pagpapahalaga ng iba’t ibang pamilya 3. Naihahahambing ang mga pagpapahalaga ng iba’t ibang
pamilya 4. Nakalalahok sa pagbuo ng konsensus sa klase tungkol sa
pagpapahalaga sa pamilya 5. Nakapagbibigay ng halimbawa ng ugnayan ng sariling
pamilya sa ibang pamilya 6. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa mabuting pakikipag-
ugnayan ng sariling pamilya sa iba pang pamilya.
IKATLONG MARKAHAN
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 16
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
III. Ang Aking Paaralan
A. Pagkilala sa Aking Paaralan
Ang mag-aaral ay…..
naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng batayang impormasyon at pisikal na kapaligiran sa sariling paaralan at ang kahalagahan ng paaralan sa paghubog ng mga batang mag-aaral
Ang mag-aaral ay…..
buong pagmamalaking nakapagpapahayag ng pagkilala at pagpapahalaga sa sariling paaralan
Ang mag-aaral ay…..
Napahahalagahan ang mga batayang impormasyon na
nagpapakilala sa katangian at pagkakakilanlan ng sariling
paaralan
1. Natutukoy ang mga batayang impormasyon tungkol sa sariling paaralan: pangalan nito, lokasyon, mga bahagi nito, taon ng pagkakatatag at edad nito
2. Nailalarawan ang pisikal na kapaligiran ng sariling paaralan 3. Nakapagbibigay ng hinuha tungkol sa epekto ng pisikal na
kapaligiran ng paaralan sa buhay ng mga mag-aaral 4. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng paaralan sa buhay ng
bata
IKALAWANG MARKAHAN
B. Ang Kwento ng Aking Paaralan
Nasusuri ang kasaysayan at mahahalagang pangyayari sa
pagkakatatag ng sariling paaralan
1. Nakapagsasaliksik ng mga impormasyon tungkol sa sariling paaralan
2. Naisasaayos ang mga nakalap na impormasyon tungkol sa paaralan
3. Nailalarawan ang mga naging pagbabago ng paaralan sa iba’t ibang panahon tulad ng pangalan nito, lokasyon, sukat, tauhan, bilang mag-aaral at iba, gamit ang timeline at iba pang pamamaraan
4. Naihahambing ang mga pagbabago ng paaralan sa iba’t ibang aspeto ngayon at noon
5. Nakabubuo ng kwento tungkol sa sariling paaralan sa pamamagitan ng malikhaing pamamaraan at iba pang likhang sining
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 17
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
C. Ako Bilang Mag-aaral
Nauunawaan ang bahaging ginagampanan ng mga batang mag-
aaral sa paaralan
1. Nailalarawan ang isang araw sa paaralan sa pamamagitan ng timeline at iba pang malikhaing pamamaraan
2. Natutukoy ang mga tungkulin sa paaralan 3. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pag-aaral 4. Nahihinuha ang kahalagahan ng pagtupad sa mga tungkulin
sa paaralan
IKALAWANG MARKAHAN
D. Mga Alituntunin sa Paaralan
Naipakikita ang pagtupad at pagsunod sa mga alituntunin ng
paaralan
1. Natutukoy ang mga alituntunin ng paaralan at nabibigyang katwiran ang pagtupad nito
2. Nakapagbibigay ng halimbawa ng mga pagsunod at paglabag sa mga alituntunin ng paaralan
3. Naihahambing ang epekto sa sarili at sa klase ng pagsunod at hindi pagsunod sa mga alituntunan
4. Nahihinuha ang kahalagahan ng alituntunin sa paaralan at sa buhay ng mga mag-aaral
E. Pagpapahalaga sa Paaralan
Naipakikita ang pagpapahalaga sa sariling paaralan
1. Naiisa-isa ang mga gawain at pagkilos na nagpapamalas ng pagpapahalaga sa sariling paaralan
2. Nakapagsasaliksik ng mga kwento tungkol sa mga batang nakapag-aral at hindi nakapag-aral
3. Nahihinuha ang epekto ng nakapag-aral at hindi nakapag-aral sa buhay ng tao
4. Naipakikita ang pagpapahalaga sa paaralan sa iba’t ibang pamamaraan at likhang sining.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 18
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
IKAAPAT NA MARKAHAN
IV. Ako at ang Aking Kapaligiran
A. Ako at ang Aking Tahanan
Ang mag-aaral ay…..
naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pisikal na kapaligiran na ginagalawan ng mga bata
Ang mag-aaral ay…..
malikhaing nakapagsasalarawan ng pisikal na kapaligirang ginagalawan batay sa konsepto ng distansya
malinaw na nakapagpapahayag ng pag-unawa sa kaugnayan ng kapaligiran sa bahay at paaralan
Ang mag-aaral ay…..
Napahahalagahan ang pisikal na kapaligiran ng sariling tahanan
batay sa konsepto ng distansya
1. Nakikilala ang konsepto ng distansya at ang gamit nito sa pagsukat ng lokasyon
2. Nagagamit ang iba’t ibang katawagan sa pagsukat ng lokasyon at distansya tulad ng kanan, kaliwa, itaas, ibaba, harapan at likuran sa pagtukoy ng nilalaman at gamit sa bahay at kung saan matatagpuan ang mga ito
3. Natutukoy ang mga bahagi ng tahanan at ang lokasyon nito sa loob ng tahanan
4. Nakagagawa ng payak na mapa ng loob at labas ng tahanan 5. Nailalarawan ang kabuuan ng sariling tahanan 6. Nahihinuha ang konsepto ng lokasyon, lugar at distansya
gamit ang nabuong mapa ng tahahan 7. Naiisa-isa ang mga bagay at istruktura na makikita sa
nadadaanan mula sa tahanan patungo sa paaralan 8. Naiuugnay ang konsepto ng lugar, lokasyon at distansya sa
pang-araw-araw na buhay sa pamamagitan ng iba’t ibang uri ng transportasyon mula sa tahanan patungo sa paaralan
9. Nailalarawan at naiguguhit ang panahon at pagbabago sa mga istruktura at bagay mula sa tahanan patungo sa paaralan
10. Nakagagawa ng payak na mapa mula sa tahanan patungo sa paaralan
B. Ako at ang Aking Paaralan
Napahahalagahan ang pisikal na kapaligiran ng sariling paaralan
batay sa konsepto ng distansya
1. Natutukoy ang nilalaman/bahagi at gamit sa loob ng silid-aralan/paaralan at kung saan matatagpuan ang mga ito
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 19
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
2. Nakagagawa ng payak na mapa ng silid-aralan/paaralan 3. Naipaliliwanag ang konsepto ng distansya sa pamamagitan
ng nabuong mapa ng silid-aralan at ang distansya ng mga mag-aaral sa ibang mga bagay dito
4. Nasusuri ang konsepto ng distansya sa pamamagitan ng nabuong mapa mula sa silid-aralan patungo sa iba’t ibang bahagi ng paaralan
C. Pagpapahalaga sa Kapaligiran
Naipakikita ang pangangalaga sa pisikal na kapaligirang
ginagalawan
1. Naiisa-isa ang mga paraan ng pangangalaga ng tahanan at paaraalan
2. Naikakategorya ang mga gawi at ugali na makatutulong at nakasasama sa kapaligiran: tahanan at paaralan
3. Naipakikita ang iba’t ibang pamamaraan ng pangangalaga ng kapaligirang ginagalawan
4. Naipakikita ang pagpapahalaga sa kapaligirang ginagalawan sa iba’t ibang pamamaraan at likhang sining.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 20
ARALING PANLIPUNAN II
Pamantayang Pagkatuto: Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit
ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga simpleng konseptong
hepgrapikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyong oral at mga
labi ng kasaysayan.
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
UNANG MARKAHAN
I. Ang Aking Komunidad
A. Pagkilala sa Aking Komunidad
Ang mag-aaral ay…..
naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng kinabibilangang komunidad
Ang mag-aaral ay…..
malikhaing nakapagpapahayag/ nakapagsasalarawan ng kahalagahan ng kinabibilangang komunidad
Ang mag-aaral ay…..
Napahahalagahan ang mga katangiang
nagpapakilala sa sariling komunidad
1. Nasasabi ang batayang impormasyon tungkol sa sariling komunidad Halimbawa: pangalan ng komunidad;
lokasyon; taon ng pagkakatatag nito;
bilang ng taon o edad nito
2. Nailalarawan ang pisikal na kapaligiran ng sariling komunidad
3. Nailalarawan ang katangiang pisikal ng sariling komunidad
4. Nailalarawan ang sariling komunidad
B. Ang Mapa ng Aking Komunidad
Nailalarawan ang sariling komunidad sa tulong ng
payak na mapa
1. Naiisa-isa ang mga pananda na maaaring gamiting palatandaan sa paggawa ng payak na mapa ng sariling komunidad
2. Nailalarawan ang mga bagay, istruktura at
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 21
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
palatandaan at kung saan matatagpuan ang mga ito (kanan, kaliwa, itaas, ibaba, harapan at likuran)
3. Nagagamit ang mga pangunahing direksyon at mga pananda sa pagbubuo ng payak na mapa ng komunidad
4. Nakagagawa ng payak na mapa ng komunidad mula sa sariling tahanan
5. Nailalarawan ang nabuong payak na mapa ng sariling komunidad
C. Mga Alituntunin sa Komunidad
Naisasabuhay ang mga alituntuning
ipinatutupad sa sariling komunidad
1. Nasasabi ang mga alituntunin sa komunidad at nabibigyang katwiran ang pagtupad nito
2. Nakapagbibigay ng halimbawa ng mga pagsunod at paglabag sa mga alituntuning ito
3. Naihahambing ang epekto sa pamilya at sa komunidad ng pagsunod at hindi pagsunod sa mga alituntunin
D. Pagpapahalaga sa Komunidad
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng komunidad sa
buhay ng batang Pilipino
1. Nahihinuha ang kahalagahan ng komunidad sa buhay ng bata
2. Nabibigyang halaga ang iba’t ibang uri ng pamumuhay sa sariling pamayanan
3. Napahahalagahan ang pagpupunyagi ng mga tao tungo sa pag-unlad ng sariling komunidad
IKALAWANG MARKAHAN
II.Ang Aking Komunidad Ngayon at Noon
Ang mag-aaral ay….. Ang mag-aaral ay….. Ang mag-aaral ay…..
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 22
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
A. Ang Kwento ng Aking Komunidad
naipamamalas ang pag-unawa sa kwento ng sariling komunidad batay sa konsepto ng pagbabago at pagpapatuloy.
nakapagsasalaysay nang may kawilihan sa kasaysayan ng sariling komunidad
Nauunawaan ang kwento ng sariling komunidad
1. Nailalarawan ang sariling komunidad sa iba’t ibang panahon
2. Nasasabi kung paano nagbago ang komunidad: ang laki nito, pangalan, lokasyon, populasyon batay sa iba’t ibang saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan
3. Naihahambing ang mga pagbabago ng sariling komunidad sa iba’t ibang aspeto noon at ngayon
4. Nabibigyang halaga ang kwento ng sariling komunidad
B. Ang mga Tao Ngayon at Noon
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng tao sa
pagsulong ng sariling komunidad
1. Nakikilala ang mga unang tao/pamilya sa sariling komunidad
2. Nakikilala ang mga mahahalagang tao/pamilya na nakaimpluwensya sa kultura ng sariling komunidad
3. Naiuugnay ang kwento ng mga matatanda at ninuno tungkol sa kanilang pagkatao sa kasalukuyan
4. Nabibigyang-halaga ang iba’t ibang pangkat etniko sa sariling komunidad
IKATLONG MARKAHAN
III. Kultura at Pagkakakilanlan ng Aking Komunidad
A. Ang Kultura sa
Ang mag-aaral ay…..
Ang mag-aaral ay…..
Ang mag-aaral ay…..
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 23
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
Aking Komunidad
Pamumuhay
Tradisyon/ Kaugalian
Mga pagdiriwang
Sining
naipamamalas ang pag-unawa sa sa kahalagahan ng kultura sa pagkakakilanlan ng sariling komunidad
nakapagpapahayag ng malalim na pagpapahalaga at pagmamalaki sa kultura at pagkakakilanlan ng sariling komunidad
Naipagmamalaki ang kultura at pagkakakilanlan ng
sariling komunidad
1. Nabibigyang-halaga ang mga tradisyong may kinalaman sa pagkakabuklod ng mga tao sa komunidad
2. Nabibigyang halaga ang mga kaugaliang kaugnay ng pagdiriwang na pansibiko at panrelihiyon sa komunidad
3. Nabibigyang-halaga ang iba’t ibang uri ng sining ng komunidad Hal.: panitikan, musika, sayaw, isports at iba
pa
B. Mga Pagkakakilanlan sa Aking Komunidad
Napahahalagahan ang mga pagkakakilanlan ng
sariling komunidad
1. Nailalarawan ang mga bagay, istruktura, bantayog at sagisag na pagkakakilanlan ng sariling komunidad
2. Nabibigyang-halaga ang mga makasaysayang sagisag, istruktura, at mga bantayog na matatagpuan sa sariling komunidad
3. Nabibigyang-halaga ang mga yamang likas na
nagpapakilala sa sariling komunidad
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 24
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
IKAAPAT NA MARKAHAN
IV. Pagtutulungan at Kabuhayan sa Komunidad
A. Pagtutulunga sa Komunidad
Ang mag-aaral ay…..
naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapanatili ng pagtutulungan at kabuhayan sa sariling komunidad
Ang mag-aaral ay…..
nakapagpapahayag ng malalim na pagpapahalaga sa pagpapanatili ng pagtutulungan at kabuhayan sa komunidad
Ang mag-aaral ay…..
Napahahalagahan ang pagpapanatili ng
pagtutulungan sa pagtugon sa pangangailangan
ng komunidad
1. Nailalarawan ang mga gawain na nagpapakita ng pagtutulungan tungo sa pagkakabuklod ng mga tao sa komunidad
2. Nailalarawan ang mga gawain sa komunidad na nagpapakita ng pagkakabuklod ng mga tao sa panahon ng sakuna at kalamidad
3. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng
pagtutulungan sa paglutas mga suliranin ng komunidad
4. Nailalarawan ang kahalagahan ng pagtutulungan ng babae at lalaki sa mga gawaing nakakayang pagtuwangan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 25
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING COMPETENCIES
IKAAPAT NA MARKAHAN
B. Kabuhayan sa Komunidad
Nasusuri ang pangunahing kabuhayan sa
komunidad na nakatutulong sa pamumuhay ng
mga tao
1. Nailalarawan ang pangunahing hanapbuhay sa komunidad na tumutugon sa pangangailangan ng mamamayan
2. Naiuugnay ang uri ng panahon at lokasyon sa pangunahing hanapbuhay sa sariling komunidad
3. Nahihinuha ang epekto ng lokasyon at uri ng panahon sa hanapbuhay at pinagkukunang yaman sa komunidad
4. Nailalarawan kung paano tinutugunan ng komunidad ang pangunahing pangangailangan ng mamamayan
5. Nabibigyang-halaga ang pagpupunyagi ng sariling komunidad na matugunan ang pangangailangan ng mamamayan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 26
ARALING PANLIPUNAN III
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE
STANDARDS
LEARNING COMPETENCIES
UNANG MARKAHAN – ANG KAPALIGIRAN NG AKING KINABIBILANGANG KOMUNIDAD
A. Ang Kapaligiran ng Aking Kinabibilangang Komunidad
Kinaroroonan
itaas at ibaba
tabi ng dagat o ilog
kapatagan
urban o lungsod
at iba pa Batayang inpormasyon
direksyon
lokasyon
populasyon Katangiang pisikal
anyong lupa
anyong tubig
Naipapamalas ang pag-
unawa at pagkilala ng pisikal
na kapaligiran ng aking
kinabibilangang komunidad
batay sa ilang batayang
impormasyon ng heograpiya
Nakapaglalarawan ang mga mag-aaral ng pisikal na kapaligiran ng kinabibilangang komunidad gamit ang mga batayang impormasyon tungkol sa direksyon, lokasyon, populasyon at paggamit ng mapa
1. Natutukoy ang kinaroonan ng kinabibilangang komunidad 2. Nailalarawan ang pisikal na kapaligiran ng kinabibilangang
komunidad batay sa ilang batayang impormasyon ng heograpiya
3. Nailalarawan sa mapa ang natatanging katangiang pisikal
ng kinabibilangang komunidad 4. Nakagagawa ng payak na mapa na nagpapakita ng
distansya at ilang mahahahalagang pook sa kinabibilangang komunidad
B. Ang Likas na yaman at Pagpapahalaga sa Kapaligiran ng Aking Kinabibilangang
Naipapamalas ang pagunawa
sa iba pang katangiang pisikal
at kahalagahan ng
pangangalaga ng kapaligiran
ng kinabibilangang
Nakapagbibigay ang mga
mag-aaral ng mga
panukala sa
pangangalaga sa
kapaligiran ng
1. Nailalarawan ang iba pang katangian ng pisikal na kapaligiran ng kinabibilangang komunidad
2. Naiisa-isa ang mga likas na yaman tulad ng uri ng pananim
at hayop sa kapaligiran
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 27
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE
STANDARDS
LEARNING COMPETENCIES
Komunidad
Pinagkukunan
Yaman
Likas na yaman
Klima at
panahon
komunidad kinabibilangang
komunidad
3. Naiuugnay ang klima ng kinabibilangang komunidad sa uri ng pananim, at hayop
4. Nailalarawan ang mga magagandang tanawin at pook
pasyalan sa kinabibilangang komunidad 5. Nasasabi ang mga pamantayan na nakatutulong sa
pagpapanatili ng kagandahan at kalinisan ng mga magagandang tawain at pook pasyalan ng kinabibilangang komunidad
PANGALAWANG MARKAHAN – ANG PAGKAKILANLANG KULTURAL NG AKING KINABIBILANGANG KOMUNIDAD
A. Ang Kultura ng Aming Komunidad
Mga tao
Kabuhayan
Panahanan
Dialekto at wika
Paniniwala at
tradisyon
Kapaligiran at
uri ng
Komunidad
o Pakikiangkop
ng mga tao
o Gawaing pang
komunidad
Naipapamalas ang pag-
unawa at pagpapahalaga sa
pagkakakilanlang kultural ng
kinabibilangang komunidad
Nakapagpapahayag ang
mga mag-aaral ng may
pagmamalaki at pagkilala
sa nabubuong kultura ng
kinabibilangang
komunidad
1. Nailalarawan ang pagkakakilanlang kultural ng kinabibilangang komunidad
2. Naiuugnay ang kapaligiran sa uri ng pamumuhay ng
kinabibilangang komunidad
2.1 Naiisa-isa ang mga pangkat ng mga tao sa kinabibilangang komunidad batay sa kanilang hanap-buhay at tungkuling na ginagampanan
2.2 Naiisa-isa ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa kinabibilangang komunidad
2.3 Nailalarawan ang uri ng panahanan sa kinabibilangang komunidad
2.4 Nailalarawan ang mga gawi sa kinabibilangang komunidad bunga ng pakikiangkop sa kanyang kapaligiran
3. Naihahambing ang katangian ng kinabibilangang
komunidad sa iba pang komunidad tulad ng likas na yaman, produkto, hanap-buhay at panahanan
4. Nabibigyang-katwiran ang pang-aangkop na ginawa ng
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 28
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE
STANDARDS
LEARNING COMPETENCIES
mga kasapi sa kinabibilangang komunidad
B. Ang mga Kwento ng Aming Komunidad
Pinagmulan at
mga
Pagbabago
o Makasaysay
ang pook
o Kaugalian
o Mga Saksi
ng
Kasaysayan
Naipapamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga na ang pagkakakilanlang kultural at mayamang kultura ng kinabibilangang komunidad ay nabubuo bilang pakiki-angkop sa kapaligiran
Nakapagpapamalas ang
mga mag-aaral ng
pagmamalaki sa
mayamang kultura ng
kinabibilangang
komunidad sa
pamamagitan ng
pagsulong ng sariling
kultura at paggalang ng
kultura ng ibang
komunidad
1. Naiuugnay ang impluwensya ng kapaligiran sa paghubog ng kinabibilangang komunidad
2. Nasusuri ang pinagmulan at pagbabago ng kultura at
tradisyon ng kinabibilangang komunidad
3. Naisasalaysay ang kwento ng mga makasaysayang pook na nagpapakilala ng kinabibilangang komunidad
4. Nakabubuo ng mga panukala sa mga paraan at pagmamalaki ng kultura ng kinabibilangang komunidad
5. Naipapakita sa iba’t-ibang sining ang pagmamalaki sa mga natatanging tradisyon ng kinabibilangang komunidad
PANGATLONG MARKAHAN – ANG LIPUNAN SA AKING KINABIBILANGANG KOMUNIDAD
A. Ang Pamahalaan, mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod sa Aking Kinabibilangang Komunidad
Pamamahala ng komunidad
Mga balangkas ng pamahalaan
Mga paglilingkod ng pamahalaan
Naipapamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkilala sa pamahalaan, mga pinuno at iba pang naglilingkod upang mapanatili ang kaayusan kapayapaan at kaunlaran ng kinabibilangang komunidad
Nakapagpapakita ang mag-aaral ng aktibong pakikilahok o pakikiisa sa mga proyekto at gawain ng pamahalaan at mga pinuno sa kinabibilangang komunidad tungo sa kabutihan ng lahat (common good).
1. Nailalarawan ang ginagawang pamamahala sa kinabibilangang komunidad bilang pagtugon sa pangangailangan ng mamamayan
2. Natatalakay ang balangkas o istruktura ng pamahalaang pambarangay
3. Naipaliliwanang ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
pamahalaan/opisyal sa bawat komunidad o barangay
4. Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaang pambarangay sa kabutihan ng lahat o nakararami.
5. Nakalalahok sa mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaang barangay sa kabutihan ng lahat
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 29
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE
STANDARDS
LEARNING COMPETENCIES
B. Ang Pakikipagtulungan sa Pamahalaan Tungo sa Pag-unlad ng Aking Kinabibilangang Komunidad
1. Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagkikipag tulungan ng pamahalaang pambarangay at iba pang tagapaglingkod sa kinabibilangang komunidad.
2. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtutulungan ng mga
pinuno at kasapi ng komunidad 3. Nakalalahok sa mga gawaing nakakatulong sa pagkakaisa,
kaayusan at kaunlaran ng kinabibilangang komunidad
IKAAPAT NA MARKAHAN – KABAHAGI AKO SA PAGSULONG NG AMING KOMUNIDAD AT KAPALIGIRAN
Ang mga Aking Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Isang Kasapi Tungo sa Pagsulong ng Kapiligiran at Aking Kinabibilangang Komunidad
Karapatan at tungkulin bilang bahagi ng komunidad o Sarili o Pamilya o Komunidad
Serbisyong pampubliko
Pagpapahalaga at pangangalaga sa likas na yaman
Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa at pagpapahalaga sa kagalingang pansibiko tulad ng pagtupad ng sariling tungkulin na siyang kaakibat na pananagutan sa pagtamasa ng mga karapatan bilang kasapi komunidad
Nakapagpapakita n gang mga mag-aaral ng aktibong pakikilahok sa gawaing pansibiko bilang pagtupad ng sariling tungkulin na siyang kaakibat na pananagutan sa pagtamasa ng mga karapatan bilang kasapi ng komunidad
1. Naibibigay ang kahulugan ng: Karapatan, Tungkulin, Pananagutan ng bawat kasapi ng kinabibilangang komunidad
2. Natutukoy ang mga karapatang ng mga miyembro o kasapi ng komunidad.
3. Napapahalagahan ang kagalingan pansibiko sa
kinabibilangang komunidad
4. Naipaliliwanag ang pananagutan ng bawat isa bilang kasapi sa pangagalaga sa likas na yaman at pagppatili ng kalinisan kinabibilangang komunidad. 4.1. Nasasabi ang mga sanhi at bunga ng pagkasira ng likas
na yaman ng kinabibilangang komunidad 4.2. Nahihinuha ang mga posibleng dahilan ng tao sa
pagsira ng mga likas na yaman ng kinabibilangang komunidad.
4.3. Nakapagbibigay ng mungkahing paraan ng pag-aalaga sa kapaligiran at likas na yaman ng kinabibilangang komunidad
5. Naipapahayag ang saloobin sa kahalagahan ng pagkaroon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 30
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE
STANDARDS
LEARNING COMPETENCIES
at kapaligiran ng karapatan at katumbas na tungkulin ng mamamayan sa isang demokaratikong pamahalaan/bansa.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 31
ARALING PANLIPUNAN IV
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
UNANG MARKAHAN - Pagkilala sa Aking Lalawigan at Rehiyon
A. Ang Kinalalagyan ng Aking Lalawigan at Rehiyon
Batayang heograpiya
direksyon
relatibong lokasyon
distansya
anyong tubig/ anyong lupa
Uri ng mapa
mapang pisikal
mapang pangklima
mapang political
mapang pang-ekonomiya
mapang topographic
mapang tematiko
Naipamamalas ang pang-unawa sa pagkakakilanlan ng sariling lalawigan at rehiyon ayon sa katangiang heograpikal nito
Nakalalahok sa pangangalaga at likas kayang pagunlad (sustainable development) ng sariling lalawigan at rehiyon bunga ng pakikibahagi sa nasabing rehiyon
1. Natutukoy ang relatibong lokasyon (relative location) ng sariling lalawigan at rehiyon batay sa mga nakapaligid dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksyon
2. Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng sariling lalawigan at rehiyon sa bansa at sa mundo
3. Nakapagbabasa at nakapagsasagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalagyan ng sariling lalawigan at rehiyon gamit ang mga batayang heograpiya tulad ng scale, distansya at direksyon
4. Nailalarawan ang sariling lalawigan at rehiyon gamit ang iba’t-ibang uri ng mapa
B. Ang Katangiang Pisikal ng Aking Lalawigan at Rehiyon
Topograpiya o lokasyon o Klima/ panahon o Anyong tubig/
anyong lupa
Naipamamalas ang pag-unawa sa rehiyon bilang konseptong heograpikal upang mapahalagahan ang sariling rehiyon gamit ang mapa at iba pang kasanayang pangheograpiya
Nagagamit ang kaalaman sa kasanayang pangheograpikal sa pagpapanukala ng mga solusyon sa pangunahing problema o isyung pangkapaligiran ng sariling pamayanan bilang isang rehiyon
1. Nailalarawan ang sariling rehiyon ayon sa mga katangian at pagkakakilanlang heograpikal nito
2. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng rehiyon sa bansa at sa mundo
3. Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng lalawigan at rehiyon
4. Nailalarawan ang mga pangunahing likas na yaman ng lalawigan at rehiyon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 32
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
Likas yaman o Kahalagahan at
pangangalaga o Kabuhayan at
pinagkukunang yaman
5. Naipapaliwanag ang iba’t ibang pakinabang pang
ekonomiko at iba pa sa mga likas yaman ng lalawigan at rehiyon
6. Naiisa-isa ang mga magagandang tanawin at lugar pasyalan bilang yamang likas ng lalawigan at rehiyon
7. Natatalakay ang mga paraan ng pangangalaga sa mga likas yaman ng lalawigan at rehiyon
8. Nakapagbibigay ng konlusyon tungkol sa kahalagahan ng mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng bawat lalawigan at rehiyon ng bansa
9. Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang, sa pangangalaga, at nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas yaman ng sariling lalawigan at rehiyon.
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS IKALAWANG MARKAHAN - Ang Mga Kwento ng Aking Lalawigan at Rehiyon
A. Pagkilala ng Sariling Lalawigan at Rehiyon
Demograpiya Wika/ dialekto relihiyon panahanan hanap-buhay etniko, kasarian pangkat Katutubo (indigenous group)
Pagkakakilanlang
Naipamamalas ang pag-unawa sa kultura at pagkakakilanlan ng sariling lalawigan at rehiyon
Nakapagpapahayag nang pagmamalaki sa pagkakakilanlang kultural ng sariling lalawigan at rehiyon sa pamamagitan ng pangangalaga at pagsusulong ng pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pangkat-panlipunan na bumubuo nito
1. Nailalarawan ang mga pagkakakilanlang kultural
ng sariling rehiyon
1.1 Naibibigay ang kahulugan ng sariling
kultura at mga kaugnay na konsepto
1.2 Naiisa-isa ang mga pangkat ng mga tao sa
lalawigan at rehiyon
1.3 Naiisa-isa ang mga wika at diyalekto sa
rehiyon
1.4 Nailalarawan ang mga kaugalian at
tradisyon ng pamayanan.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 33
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
kultural Wika/ dialekto Kaugalian, tradisyon, paniniwala Kabuhayan Makasaysayang pook at mga saksi ng kasaysayan
2. Napahahalagahan ang iba’t ibang pangkat ng tao
sa lalawigan at rehiyon
3. Natatalakay ang mga makasaysayan lugar at ang
mga saksi nito bilang pahkakakilanlang kultura ng sariling lalawigan at rehiyon sa pamamagitan ng iba’t ibang sining
4. Nasusuri ang papel na ginagampanan ng kultura
sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng sariling lalawigan at rehiyon
B. Ang Mga Kwento ng Aking Lalawigan at Rehiyon
Pakikiangkop sa kapaligiran
Pagbuo ng lalawigan at Rehiyon ayon sa batas
Pagbabago ng sariling Lalawigan at Rehiyon
Patuloy na pakikiangkop tungo sa Pag-unlad
Naipamamalas ang pag-unawa na ang pagkakakilanlang kultural, mayamang kultura at pamana ng lahing ng sariling rehiyon ay nabubuo bilang pakikiangkop sa kapaligiran at impluwensya ng heograpiya
Nakapagpamalas ng pagmamalaki sa sariling mayamang kultura at pamana ng lahi sa pamamagitan ng pagsusulong ng sariling kultura at pagpapakita ng paggalang sa kultura ng iba
1. Naipaliliwanag na ang mga salik heograpikal katulad ng lokasyon at klima ay nakakaimpluwensiya sa pagbuo at paghubog ng uri ng pamumuhay ng sariling lalawigan at rehiyon
2. Naisasalaysay ang pinagmulan ng sariling lalawigan at rehiyon sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag at iba pang likhang sining
3. Nailalarawan ang mga pagbabago ng sariling lalawigan at rehiyon: laki nito, pangalan, lokasyon, populasyon, mga istruktura at iba pa sa pamamagitan ng iba’t ibang batayang batas.
4. Nasusuri ang pakikiangkop sa kapaligiran batay sa
mga pagbabago ng kaugalian at tradisyon ng
sariling lalawigan at rehiyon
5. Nakabubuo ng plano na magpapakilala at magpapakita ng pagmamalaki sa kultura ng sariling
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 34
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
rehiyon sa malikhaing paraan.
IKATLONG MARKAHAN – Ang Pamamahala sa Aking Lalawigan at Rehiyon
A. Ang Pamamahala sa Aking Lalawigan at Rehiyon
Pamamahala ng lalawigan at rehiyon
Mga balangkas ng lokal na pamahalaan
B. Ang Mga Paglilingkod ng Pamahalaan Tungo sa Pag-unlad ng Aking Lalawigan at Rehiyon
Mga paglilingkod ng pamahalaan
Naipamamalas ang pang-unawa sa bahaging ginagampanan ng pamahalaan sa kasaysayan, mga pinuno at iba pang naglilingkod sa pagkakaisa, kaayusan at kaunlaran ng rehiyon
Nakapagpapakita ng aktibong pakikilahok at pakikiisa sa mga proyekto at gawain ng rehiyonal na pamahalaan at mga pinuno nito tungo sa kabutihan ng lahat (common good) sa sariling rehiyon.
1. Natutukoy na ang rehiyon ay binubuo ng mga
lalawigan na may sariling pamunuan
2. Natutukoy ang mga namumuno at kasapi ng mga
lalawigan sa rehiyon
3. Nakagagawa ng balangkas o istruktura ng
pamahalaang lalawigan at rehiyunal
4. Natatalakay ang paraan ng pagpili at ang mga
kaakibat na kapangyarihan, tungkulin at
pananagutan ng mga namumuno sa isang
lalawigan at rehiyon
5. Naipaliliwanang ang kahalagahan ng pagkakaroon
ng pamahalaan/opisyal sa bawat lalawigan sa
rehiyon
6. Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng
pamahalaan sa kabutihan ng lahat o nakararami.
7. Nakalalahok sa mga proyekto at iba pang gawain
ng pamahalaang lalawigan at rehiyunal sa
kabutihan ng lahat
8. Natatalakay ang bahaging ginagampanan ng mga
iba pang tagapaglingkod ng pamayanan
9. Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan
ng pamahalaang pambayan, pamahalaang
panlalawigan at iba pang tagapaglingkod ng
pamayanan
10. Naiisa-isa ang iba’t ibang paraan ng
pagtutulungan ng iba’t ibang lingkod ng lalawigan
at bayan
11. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtutulungan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 35
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
ng mga pinuno at kasapi ng lalawigan at bayan
12. Nakalalahok sa mga gawaing nakakatulong sa
pagkakaisa, kaayusan at kaunlaran ng lalawigan
at bayan
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
IKA-APAT NA MARKAHAN – Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Lalawigan at Rehiyon
Karapatan, Tungkulin at Pananagutan sa Sariling Lalawigan at Rehiyon
Kagalingang pansibiko
Karapatang Panlipunan
Karapatang Pantao
Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa at pagpapahalaga sa kagalingang pansibiko tulad ng pagtupad ng sariling tungkulin na siyang kaakibat na pananagutan sa pagtamasa ng mga karapatan bilang kasapi ng kanyang malawak na pamayanan
Ang mag-aaral ay napapakita ng aktibong pakikilahok sa gawaing pansibiko bilang pagtupad ng sariling tungkulin na siyang kaakibat na pananagutan sa pagtamasa ng mga karapatan bilang kasapi ng kanyang malawak na pamayanan
1. Natatalakay ang mga gawaing pansibiko ng bawat isa bilang kabahagi ng lalawigan at rehiyon.
2. Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko
sa pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon. 2.1 Naibibigay ang kahulugan ng kagalingang
pansibiko (civic efficacy) 2.2 Natatalakay ang mga gawaing nagpapakita ng
kagalingan pansibiko ng isang kabahagi ng rehiyon.
3. Naipaliliwanag ang sariling karapatan, tungkulin at
pananagutan sa sariling lalawigan at rehiyon ayon sa batas 3.1 Natutukoy ang mga karapatang tinatamasa o
dapat matamasa ng mga miyembro o kasapi ng pamayanan.
3.2 Nakikilala ang mga tungkuling kaakibat ng bawat karapatang tinatamasa ng mga miyembro ng pamayanan.
4. Nahihinuha na ang bawat karapatan ay may
katumbas na tungkulin
5. Naipaliliwanag ang pananagutan ng bawat kasapi sa pangangasiwa at pangagalaga ng pinagkukunang yaman ng lalawigan at rehiyon.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 36
CONTENT CONTENT STANDARDS PERFORMANCE STANDARDS LEARNING STANDARDS
5.1 Nahihinuha ang mga sanhi at bunga ng pagkasira ng mga pinagkukunang yaman at mga posibleng dahilan ng tao sa pagsira ng mga ito.
5.2 Nakapagbibigay ng mungkahing paraan ng pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman ng kinabibilangang lalawigan at rehiyon.
5.3 Naipakikita ang pakikilahok sa mga program at proyekto ng pamahalaan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 37
ARALING PANLIPUNAN V
PAGBUO NG PILIPINO BILANG ISANG NASYON
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
UNANG MARKAHAN
A. Ang Kinalalagyan ng Aking Bansang Pilipinas
Batayang heograpiya
absolute na lokasyon gamit ang mapa at globo o Prime meridian,
International Date Line, Equator, North and South Poles, Tropics of Cancer and Capricorn at Arctic and Antarctic Circles
o likhang guhit
relatibong lokasyon
klima at panahon
Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at kaalaman sa kasanayang pangheograpiya upang mapahahalagahan ang pagkabuo ng lipunan/ pamayanang Pilipino
Naka gagamit ang mga mag-aaral ng kaalaman sa kasanayang pangheograpikal sa kritikal na pagsusuri ng mahalagang problema o isyu sa pagkabuo ng lipunan/pamayanang Pilipino
1. Natutukoy ang kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo sa globo at mapa batay sa ‖absolute location‖ nito (longitude at latitude)
2. Nailalarawan ang relatibong lokasyon (relative location) ng Pilipinas batay sa karatig bansa na nakapaligid dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksyon at iba pang kasanayang pangheograpiya
3. Nailalarawan ang Pilipinas bilang bahagi ng kontinente ng Asya at Timog Silangang Asya
4. Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit ang globo at mapa
5. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa
mundo
6. Naipapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang bansang maritime o insular
B. Ang Pinagmulan Aking Lahi
Teorya ng pagkabuo ng Pilipinas
Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at pagsusuri sa mga teorya ng pinagmulan ng kapuluan ng Pilipinas, lahing Pilipino at pagusbong ng kabihasnang Pilipino
Nakapag-papahayag ang mga mag-aaral nang pansariling paninindigan sa pinakatanggap na teorya ng pinagmulan at pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas, lahing Pilipino at
7. Naipaliliwanag ang mga teorya sa pagkakabuo ng kapuluan at pinagmulan ng Pilipinas: Teoryang Bulkanismo at ―Continental Shelf‖
8. Nakapaghihinuha ng pinakatanggap na teorya sa pinagmulan ng kapuluan ng Pilipinas batay sa mga ebidensiya
a. Naipapaliwanag ang kahulugan at pagkakaiba ng mga primaryang sanggunian at
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 38
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
batay sa mga ebidensya gamit ang iba’t ibang sangunian
pagusbong ng kabihasnang Pilipino batay sa mga ebidensiya gamit ang iba’t ibang sangunian
sekondaryang sanggunian upang ipaliwanag ang iba’t ibang teorya ng pagbuo ng kapuluan
b. Natutukoy ang mga uri ng primaryang sanggunian at sekondaryang sanggunian upang ipaliwanag ang mga nasabing teorya
c. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa pagkiling (bias) o punto de bista ng may-akda ng sanggunian
9. Natatalakay ang mga teorya tungkol sa pinagmulan ng mga unang tao sa Pilipinas
10. Nakabubuo ng pansariling paninindigan sa pinakapanipaniwalang teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino batay sa mga ebidensiya gamit ang iba’t ibang sangunian
IKALAWANG MARKAHAN
A. Pagkilala sa mga Sinaunang Pilipino ayon sa primaryang sangunian
Panahanan
Paghahanapbuhay at Kalakalan
Pamumuhay at teknolohiya
Kultura
Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at paghahambing sa pagkabuo ng kabihasnan ng mga Sinaunang Pilipino hanggang sa Panahon ng Kolonyalismong Espanyol at ang impluwensya sa kasalukuyang
Nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa mayamang kultura ng mga Sinaunang Pilipino gamit ang ebidensya ng primaryang sangunian
1. Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo sa mga primaryang sanggunian ukol sa mga sinaunang Pilipino 1.1.1 Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba
at posibleng magkasalungat na paliwanag ng ilang pangyayari ng mga primaryang sanggunian ukol sa mga sinaunang Pilipino
2. Nasusuri ang impluwensiya ng heograpiya ng Pilipinas sa pagkabuo ng panahanan ng mga sinaunang Pilipino
3. Nasusuri ang paraan ng pagmamay-ari ng lupa ng mga unang Pilipino
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 39
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
panahon ayon sa primaryang sangunian
4. Nasusuri ang uri ng pamumuhay at teknolohiyang ginamit ng mga sinaunang Pilipino ayon sa bangang manununggul, sipi ng salaysay ng mga prayle at iba pang primaryang sanggunian
5. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa paraan ng paghahanap-buhay ng mga sinaunang Pilipino mula sa mga impormasyon at datos ng mga primaryang sanggunian
6. Napapahalagahan ang mayamang kultura ng mga sinaunang Pilipino
6.1 Natatalakay ang mga paraan ng pagsasalin ng kultura
sa pamamagitan ng pagkukwento, panitikan, musika at
iba pang sining
6.2 Nasusuri ang paniniwala ng mga Pilipino sa
pagpapahalaga sa kalikasan bilang konsepto ng
Paganismo
6.3 Natatalakay ang pagyakap ng Islam bungsod ng
pakikipagugnayan sa mga dayuhan
Pagtataluntun ng daan ng pangangalakal noong
sinaunang panahon
B. Mga Pagbabago sa Panahon ng Kolonyalismo
Panahanan
Paghahanapbuhay at Kalakalan
Pamumuhay at teknolohiya
Kultura
Opinion at katotohanan sa kolonyalismo ayon sa primaryang sangunian tulad
7. Nasusuri ang pagbabago ng panahanan, uri ng pamumuhay at teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino sa panahon ng kolonyalismo
Nasusuri ang mga datos tungkol sa reduccion, tributo at sapilitang pagtatatrabaho forced labor) ayon sa sipi ng prayle at iba pang primaryang sanggunian
8. Nasusuri ang pagbabago sa kultura ng mga Pilipino sa
Panahon ng Espanyol
Naipaliliwanag ang inpluwensya ng kulturang Espanyol
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 40
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
ng sa sipi ng salaysay ni Antonio Pigafetta, sipi ng salaysay ng prayle at/o ng iba
sa kulturang Pilipino
Natatalakay ang bahaging ginagampanan ng
Kristianismo sa kultura at tradisyon ng mga Pilipino
Nasusuri ang ginawang pag-aangkop ng mga Pilipino
sa kulturang ipinakilala ng Espanyol
9. Natutukoy ang opinyon at katotohanan sa ilang pangyayari
sa panahon ng kolonyalismong Espanyol tulad ng
paglalakabay ng mga Espanyol sa Pilipinas at pagtatag ng
kolonya ayon sa mga primaryang sanggunian
9.1 Natataya ang historical na kahalagahan ng mga tao,
grupo, pangyayari, proseso at institusyon sa panahon
ng kolonyalismong Espanyol sa bansa
9.2 Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at
posibleng magkasalungat na paliwanang ng mga
panyayari sa pagpapatupad ng ilang kolonyal na
patakaraan
IKATLONG MARKAHAN
A. Ang Pagtanaw sa Kalagayan
ng Lipunan ng Sinaunang
Pilipino
Pamamahala
- pamahalaang Barangay - pamahalaang Sultanato
Antas ng Katayuan ng mga
Pilipino
Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at napaghahambing ang kalagayang panlipunan at pamamahala ng mga Sinaunang Pilipino at ang pamamahala ng mga Espanyol sa Panahon ng
Nakapagpapahayag ang mga mag-aaral ng sariling pananaw tungkol sa epekto ng pamamahalang kolonyal sa lipunan ng mga Pilipino
1. Nailalarawan ang uri ng pamahalaan ng sinaunang Pilipino 2. Natataya ang kontribusyon ng sistema ng pamamahala ng
mga Pilipino sa pagkabuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan
3. Naipaliliwanag ang bahaging ginampanan ng mga babae sa sinaunang lipunan bilang pagpapahalaga ng mga unang Pilipino sa mga kababaihan
4. Nasusuri ang uri ng edukasyon ng mga sinaunang Pilipino
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 41
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
Uri ng edukasyon Kolonyalismo.
B. Ang Pagtanaw sa Pamamahala
ng mga Espanyol sa Panahon
ng Kolonyalismo
Pamamahala
- Pamahalaang sentral - Pamahalaang local - Tungkulin ng mga
opisyales
Antas ng Katayuan ng mga
Pilipino
Uri ng edukasyon
Estratehiya ng Pananakop
o Paggamit ng Krus
o Paggamit ng
Espada
5. Nasusuri ang uri ng pamamahala noong Panahon ng Kolonyalismo
6. Napaghahambing ang mga antas ng katayuan ng mga Pilipino sa lipunan sa Panahon ng Kolonyalismo
7. Nababakas ang pagbabago ng pamamahala ng mga Sinaunang Pilipino sa ng mga Espanyol sa Panahon ng Kolonyalismo
8. Nagkapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa naging epekto ng kolonyalismo sa uri ng edukasyon ng mga Pilipino
9. Nasusuri ang mga estratehiya ng mga Espanyol sa pananakop sa bansang Pilipinas
10. Nasusuri ang mga pagbabagong pampulitika, pang-ekonomiya, panlipunan at kultural na ipinatupad ng mga Espanyol
IKAAPAT NA MARKAHAN
Kabahagi Ako sa Pagbuo ng Aking
Bansa Bilang Isang Nasyon
Pag-usbong ng
Kamalayang Pambansa
Mga panimulang ideya ng progreso ayon sa sinulat ni Sinibaldo de Mas, Padre Jose Burgos (tungkol sa
Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa sa bahaging ginampanan ng kolonyalismong Espanyol sa pag-usbong ng kamalayang pambansa at pagkabuo ng Pilipinas bilang isang
Nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa pagpupunyagi ng mga makabayang Pilipino sa gitna ng kolonyalismong Espanyol at sa mahalagang papel na ginagampanan nito sa pag-usbong ng kamalayang pambansa
1. Natatalakay ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba
pang reaksiyon ng mga Pilipino sa kolonyalismo batay sa
ipinapahayag ng mga primaryang sanggunian
2. Natatalakay ang papel ng kolonisasyon at kristiyanisasyon
at epekto nito sa pag-usbong ng kamalayang pambansa at
pagbuo ng Pilipinas bilang isang nasyon
3. Nasusuri ang mga paraang ginawa ng mga makabayang
Pilipino sa pagkakamit ng kalayaan
a. Natutukoy at nasusuri ang patterns at trends sa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 42
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
sekularisasyon ng mga parokya), Gregorio Sanciano (El Progreso de Filipinas)
Mga Kilusan para sa
Kalayaan
- Kilusang Propaganda - Asosaciong Hispano-
Filipina - La Solidaridad - La Liga Filipina
Rebolusyon at Pagkakaisa
- Katipunan - Sigaw sa Pugadlawin - Kumbensiyong Tejeros - Pagpatay kay Bonifacio - Kasunduan sa Biak-na-
Bato - Pamahalaang
Rebolusyonaryo - Deklarasyon ng
Kalayaan sa Kawit, Cavite
- Kongreso at Saligang-Batas ng Malolos
- Pagtatatag ng Republika ng Malolos
nasyon
at pagkabuo ng Pilipinas bilang isang nasyon
pamamagitan ng timeline ang iba’t-ibang pagtutol ng
mga Pilipino sa kolonyalismo
b. Natataya ang historikal na perspektibo sa naging
paglaban ng mga Pilipino sa pang-aabuso ayon sa
salaysay ng prayle at ulat na opisyal.
4. Nahihinuha ang impluwensya ng Kilusang Propaganda at
iba pang progresibong kaisipan tulad ng mga sulat ni
Sinibaldo de Mas sa paggising sa damdaming makabayan
ng mga Pilipino
a. Napaghahambing ang impormasyon mula sa mga
magkakaugnay na primaryang sanggunian at
nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di-
pagkakasundo ukol sa adhikain at kahalagahan ng
Kilusang Propaganda mula sa sipi ng mga sinulat ng
mga Propandista at artikulo mula sa La Solidaridad
5. Nababalangkas ang pagkakaisa ng mga Pilipino sa mga
mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng
1896 tungo sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang nasyon
ayon sa mga datos at impormasyon sa mga primaryang
sanggunian
a. Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at
posibleng magkasalungat na paliwanag sa panimulang
ideya ng progreso ng mga Pilipino batay sa
paghahambing sa sipi ng mga sinulat nina Sinibaldo
de Mas, Padre Jose Burgos (tungkol sa sekularisasyon
ng mga parokya), Gregorio Sanciano (El Progreso de
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 43
Nilalaman
Pangunahing Kaisipan ng Unit
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Pamantayan sa Pagkatuto
Filipinas)
6. Napag-uugnay-ugnay ang mahahalagang pangyayaring
naganap noong Panahon ng Kilusang Propaganda
hanggang Deklarasyon ng Kalayaan ng Pilipinas gamit ang
―Time-Line‖
a. Nakikilala ang historikal na perspektibo ng mga
mayakda ng mga primaryang sanggunian na tungkol
sa kilusang Propaganda tulad ng mga painting nina
Juan Luna at Resurreccion Hidalgo, mga sulat ni Jose
Rizal, ―Dasalan at Toksohan‖ ni Marcelo del Pilar, sipi
ng mga artikulo ni Rizal sa La Solidaridad at iba pa.
7. Natataya ang partisipasyon ng iba’t-ibang rehiyon, sektor
(katutubo at kababaihan)
8. Nakapagbibigay-katuwiran sa mga naging epekto ng
pakikipaglaban ng mga makabayang Pilipino sa pagkamit
ng kalayaaan na tinatamasa ng mga mamamayan sa
kasalukuyang panahon
9. Naipapahayag ang saloobin sa kahalagahan ng pagganap
ng sariling tungkulin sa pagsulong ng kamalayang
pambansa at pagkabuo ng Pilipinas bilang isang nasyon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 44
ARALING PANLIPUNAN VI
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
UNANG MARKAHAN
C. Ang Kinalalagyan ng Bansang Pilipinas sa Mundo
Batayang heograpiya
absolute at relatibong lokasyon gamit ang mapa at globo o iskala at pananda o sukat at layo
klima at panahon o epekto ng paghiling ng axis ng
mundo habang umiikot sa araw
o pagkakaiba-iba ayon sa lokasyon sa mundo
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa globalisasyon bilang konseptong heograpikal upang mapahalagahan ang sariling pagkabansa gamit ang globo,mapa at iba pang kasanayang pangheograpiya
Nakagagamit ang mga mag-aaral ng kaalaman sa kasanayang pangheograpikal sa pagpapanukala ng mga solusyon sa pangunahing isyung globalisasyong kinasasangkutan ng Pilipinas bilang kabahagi ng mundo
3. Naipakikita ang kasanayan sa paggamit ng globo at mapa sa pagtukoy sa kinalalagyan ng sariling bansa at ng iba pang bansa
4. Napahahalagahan ang kaugnayan ng lokasyon at iba pang salik na pangheograpiya sa klima ng isang lugar
5. Naipaliliwanag ang epekto ng pag-ikot ng mundo sa kanyang axis
6. Natatalakay ang mga dahilan ng pagkakaiba ng panahon at klima sa iba’t ibang bahagi ng mundo
D. Katangiang Heograpikal ng Pilipinas
Pisikal na katangian
bilang bansang tropical
bilang bansang nasa ―ring of fire‖ Teritoryo ng Pilipinas
batay sa mapang politikal
batay sa kasaysayan
Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa sa konseptong pagkabansa na nagmula sa mga hamon ng kolonyalismo at globalisasyon bunga ng katangiang heograpikal nito
Nakakalahok ang mga mag-aaral sa pangangalaga at likas kayang pagunlad (sustainable development) ng sariling bansa sa gitna ng mga hamon ng kolonyalismo at globalisasyon bunga ng katangiang heograpikal nito
7. Nailalarawan ang pangkalahatang katangiang heograpiya ng Pilipinas
8. Nagagamit ang grid sa globo at mapang politikal sa pagpapaliwanag ng pagbabago ng hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas batay sa kasaysayan
Natatalunton ang hangganan at lawak ng teritoryong sakop ng Pilipinas gamit ang mapang pisikal batay sa kasaysayan
9. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng lokasyon ng
Pilipinas sa ekonomiya at politika ng Asya at mundo
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 45
IKALAWANG MARKAHAN
Ang Mga Kwento ng Kasarinlan ng Aking Bansa Rebolusyong Pilipino ng 1896
Ang Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit
Ang Lupang Hinirang Ang Pambansang Bandila Ang Pambansang Bayani Ang Republika ng Malolos Ang Saligang Batas ng Malolos Ang Simbahang Iglesia Filipina
Independiente Pagpupunyagi sa Panahon ng Kolonyalismong Amerikano
Pagbabago ng patakaran ng kalakal, transportasyon, sistema ng edukasyon
Pagsisimula ng Alitan
“Battle of Manila Bay at Mock Battle of Manila”
Negosasyon at Pagpapatibay ng Kasunduan sa Paris
Pagpapahayag ng Benevolent Assimilation Proclamation
Ang Pagsisimula ng digmaang Pilipino-Amerikano sa Kalye Sociego at Kalye Silencio
Pakikidigma sa mga Amerikano
Ang pakikibaka para sa kalayaan ng mga naghaharing uri at mga pangkaraniwang mamamayan
Ang Digmaang Pilipino-Amerikano sa iba’t ibang
Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at paghahambing sa pagkabuo ng kamalayang kultural ng sariling pagkakakilanlan bilang isang malayang nasyon at estado ayon sa primarya at sekondaryang sanggunian.
Nakapagpapahayag ang mga mag-aaral ng may pagmamalaki sa mayamang kulturang Pilipino sa pamamagitan ng pangangalaga at pagsusulong kamalayang kultural ng sariling pagkakakilanlan bilang isang malayang nasyon at estado
1. Natatalakay ang mga ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa 1.1.1 Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod
ng impormasyon sa sariling salita ng mga pangunahing katotohanan at ideya tungkol sa Katipunan sa konteksto ng pakikibaka ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espanyol mula sa pagsusuri sa mga primaryang sanggunian tulad ng sipi ng ―Dapat Mabatid ng mga Tagalog‖ ni Andres Bonifacio, ang kanyang tula, ―Pag-ibig sa Tinubuang Lupa,‖ Kartilya ni Emilio Jacinto
2. Nasusuri ang mga hugpungang pangyayari (conjunctures) sa pamamagitan ng timeline ang mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino para makamit ang kalayaan at kasarinlan laban sa kolonyalismong Espanyol
3. Natataya sa pamamagitan ng pagsusuri ng mga akda, panitikan at iba pang ipinapahayag ng mga primaryang sanggunian ang mga pangunahing ambag sa ating pagkabansa ng Rebolusyong 1896
Naipapahayag ang damdamin ng pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng Katipunan sa pagsibol ng kamalayang Pilipino ayon sa mensahe ng ilang primaryang sanggunian tulad ng ―Dapat Mabatid ng mga Tagalog‖ at ―Pag-ibig sa Tinubuang Lupa‖ ni Andres Bonifacio, at ―Kartilya‖ ni Emilio Jacinto
Nakapagbubuod ng mga pangunahing katotohanan at ideya sa Rebolusyon laban sa Espanya ayon sa news clipping ng labanan San Juan del Monte, larawan ng mga bandila ng rebolusyon ayon sa sipi ng
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 46
bahagi ng bansa
Ang pakikilahok ng mga kababaihan at iba pang sector
Mga Natatanging Pilipinong nakipaglaban para sa kalayaan
Emilio Aguinaldo
Gregorio del Pilar
Miguel Malvar
Iba pang bayaning Pilipino Pakikibaka para sa kalayaan sa Pananakop ng Hapon
o “Fall of Bataan” o “Fall of Corregidor” o “Death March” o Pagbabalangkas
Pagpapatibay ng Saligang o Batas ng 1943 o USAFFE, HukBaLaHap at
iba pang kilusang Gerilya o Makapili at Kempetai
salaysay nina Bonifacio at Aguinaldo at kasunduang Biyak-na-Bato
4. Naipaliliwanag ang motibo ng pananakop ng Amerikano sa bansa sa panahon ng paglawak ng kanyang ―polical empire‖
5. Nailalarawan ang mga pagbabago sa panahon ng kolonyalismong Amerikano
6. Nailalarawan ang pagsisimula ng alitan ng mga Amerikano at Pilipino
7. Natatalakay ang mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano
Nasusuri ang mga pagkaka-ugnay-ugnay ng
ng sari-saring datos ng Digmaang Pilipino-
Amerikano ayon sa deklarasyon ng
kasarinlan sa Kawit, probisyon ng
Konstitusyong Malolos, ayon sa sipi ng ―El
Verdadero Decalogo‖ ni Apolinario Mabini,
karikaturang pampulitika sa magasin sa
E.U., proklamasyon ng ―Benevolent
Assimilation larawan ng digmaan, mapa ng
labanan, news clipping
8. Nakapagsusuri ng mga awit, panitikan at iba pang dokumento sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano
9. Naipaliliwanag ang motibo ng pananakop ng
Hapon sa bansa
10. Nasusuri ang pakikibaka ng mga Pilipino para
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 47
sa kalayaan sa pananakop ng mga Hapon
11. Naipaliliwanag ang Mga Patakaran at Batas Pang-ekonomiya gaya ng War Economy at Economy of Survival at ang mga resulta nito.
12. Nakapagsusuri ng mga awit, panitikan at iba pang dokumento sa panahon ng Japan
13. Nahihinuha ang implikasyon ng kawalan ng
pagkakaisa sa himagsikan at pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa
14. Nakapagbibigay-katuwiran sa pagpupursige ng mga makabayang Pilipino upang makamit ang sariling pagkakakilanlan bilang isang malayang nasyon at estado
IKATLONG MARKAHAN
Ang Pagtanaw sa Lipunan at Pamamahala ng mga Dayuhang Mananakop
Pamamahala ng Kolonyalismong Amerikano o Patakarang Pasipikasyon at
Kooptasyon o Sistema at Balangkas ng
Pamahalaang Kolonyal o Mga Patakaran at Batas na may
kinalaman sa Pagsasarili
“Philippine Organic Act of 1902” (Batas Pilipinas ng 1902)
“Philippine Autonomy Act of 1916” (Batas Jones)
“Philippine Independence Act of 1934” (Batas Tydings-Mc Duffie)
Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa pagpupunyagi ng mga Pilipino na makamtan ang kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon tungo sa pagkabuo ng kamalayan ng sariling pamamahala at pagkakakilanlan bilang isang malayang nasyon at estado
Nakapagpapahayag ang mga mag-aaral ng pagmamalaki sa kontribusyon ng pagpupunyagi ng mga Pilipino sa pagkakamit ng ganap na kalayaan tungo sa pagkabuo ng kamalayan ng sariling pamamahala at pagkakakilanlan bilang isang malayang nasyon at estado
1. Nasusuri ang ginawang pamamahala ng mga Amerikano sa Pilipinas
2. Nasusuri ang mga patakaran, batas at estratehiyang ipinatupad ng mga amerikano na humadlang at nakasagabal sa pagbuo ng Pilipinas bilang malayang bansa
3. Natataya ang kahalagahang historikal sa pagkakamit ng mga Pilipino ng kalayaan ng mga ebidensiya sa Filipinisasyong pampulitika at kontrol sa ekonomiya ayon sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Act ayon sa sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Act
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 48
o Kontribusyon ng Pamahalaang Komonwelt
Panlipunan
Pampulitika
Pangkabuhayan
Pamamahala ng Kolonyalismong Hapon o Sistema at Balangkas ng
Pamahalaang Kolonyal o Pagtatatag ng Ikalawang
Republika ng Pilipinas o Mga Patakaran at Batas na may
kinalaman sa Pagsasarili
Pagtatatag ng KALIBAPI
Pagtatatag ng ―Preparatory Commission in Preparation for Independence”
Mga Batas, Patakaran at Programa
o Mga Resulta ng mga Pagbabagong Politikal
4. Natataya ang kontribusyon ng pamahalaang Komonwelt sa pagsulong ng kaayusan ng mga Pilipino sa panahon ng pananakop
Nabibigyang katwiran ang ginawang paglutas sa mga suliraning panlipunan at pangkabuhayan sa panahon ng Komonwelt
Nakapaghinuha ng iba’t ibang interpretasyon tungkol sa mga limitasyon ng nasyonalismong Pilipino ayon ilang primaryang sanggunian tungkol sa Brigandage Act, Reconcentration Act, news clipping, sipi ng ―Aves de Rapiña,‖ sipi ng talumpati ni Manuel Quezon, probisyon ng Konstitusyon ng 1935
5. Nasusuri ang ginawang pamamahala ng Hapon
sa Pilipinas 14.5.1.1.1.1.1 Nakabubuo ng mga
historikal na kamalian sa okupasyon ng Hapon ayon sa opisyal na ulat, memoir ng beterano ng digmaan, larawan ng Maynila bilang open city, larawan ng death march, clipping ng dyaryo o magasin
6. Nasusuri ang mga pagbabagong pampulitika,
pang-ekonomiya, panlipunan at kultural na ipinatupad ng mga Pamahalaang Amerikano at Pananakop ng mga Hapon
7. Nabibigyang katwiran ang mga naging bunga sa kalayaan /kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Amerikano at Hapon mula sa pagsusuri ng mga datos at impormasyon ng mga primaryang sanggunian
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 49
8. Natataya ang iba’t ibang reaksiyon at tugon ng
mga Pilipino sa pagkakamit ng ganap na kalayaan
14.8.1 Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang magkasalungat na punto sa mga hamon ng pagsasarili na ipinapahayag ng ilang di-panatay na kasunduan tulad ng Philippine Rehabilitation Act, parity rights at Kasunduang Base Milita
9. Nakabubuo ng paghihinuha sa nasyonalismong
nalinang ng mga Pilipino batay sa pagsusuri ng ilang primaryang sanggunian tulad ng patakarang Filipino First, mga batas na nag-aalaga ng ekonomiya at industriya ng bansa, sipi ng talumpati ni Recto, at pagbuo ng kamalayang Moro
10. Nakakapagsagawa ng pananaliksik upang makakalap ng ebidensiya sa ilang pangyayari na may kaugnayan sa pagkakamit ng kalayaan ng mga Pilipino laban sa kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon gamit ang teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at paghahanda ng presentasyon sa pananaliksik
11. Natutukoy ang mga salik at pangyayari na nakatulong at nakahadlang sa pagkakamit ng mga Pilipino ng kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon mula sa pagsusuri ng mga datos at impormasyon ng mga primaryang sanggunian
12. Nagkapagbibigay ng sariling pananaw tungkol
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 50
sa naging epekto sa mga Pilipino ng pamamahala sa mga dayuhang mananakop.
IKA-APAT NA MARKAHAN
Kabahagi Ako sa Mga Kwento ng Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Kasarinlan ng Bansa
Mga Hamon sa Kasarinlan sa Ikalawang Digmaan
neokolonyalismo
“colonial mentality”
mga di-pantay na kasunduan at pagsandal sa US
iba pang suliranin
Mga Patakaran at Programa Bilang Pagtugon sa mga Hamon sa Kasarinlan (1946-1972)
Manuel A. Roxas (1946-1948)
Elpidio E. Quirino (1948-1953)
Ramon F. Magsaysay (1953-1957)
Carlos P. Garcia (1957-1961)
Diosdado P. Macapagal (1961-1965)
Ferdinand E. Marcos (1965-1972)
Suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng Batas Militar o Programa at patakaran o Epekto sa pagkabansa o Mga reaksyon at Aral
Pakikibaka tungo sa ganap na Kalayaan (1972-1986) o Hamon ng Diktaturyang Marcos
Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa at pagpapahalaga sa kagalingang pansibiko tungo sa pagtugon sa mga suliranin, isyu at hamon ng kasarinlan at pag-unlad ng bansa
Nakapagpakita ang mag-aaral ng aktibong pakikilahok sa gawaing pansibiko bilang pagtupad ng sariling tungkulin na siyang kaakibat na pananagutan sa pagtamasa ng mga karapatan bilang isang Pilipino na makatutulong sa pag-unlad ng bansa
1. Nasusuri ang mga pangunahing suliranin at hamon sa kasarinlan pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig
2. Natutukoy ang mga salik at pangyayari na nakatulong at nakahadlang sa pagkakamit ng mga Pilipino ng kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon mula sa pagsusuri ng mga datos at impormasyon ng mga primaryang sanggunian
3. Natatalakay ang mga suliranin at balakid sa pagkakamit ng pagkabansa ng mga Plipino mula 1946
4. Natataya ang mga tugon ng mga Pilipino sa mga suliranin at hamon ng pagsasarili
5. Nasusuri ang mga patakaran at programa ng pamahalaan upang matugunan ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino mula 1946 hanggang 1972
6. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa pamamahala ng mga pangulo ng bansa mula 1946 hanggang 1972
7. Nasusuri ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino sa ilalim ng Batas Militar 7.1 Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa
magkaiba at posibleng magkasalungat na
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 51
Pambansang halalan ng 1981
Pagpaslang kay Benigno Aquino, Jr.
Krisis pang-ekonomiya
“Snap Election” ng 1985 o ―EDSA People Power 1‖ bilang
mapayapang paraan ng pagbabago
Patuloy na Pagtugon sa Hamon ng Kasarinlan at Pagkabansa (1986- kasalukuyan)
Corazon C. Aquino(1986-1992)
Fidel V. Ramos (1992-1998)
Joseph E. Estrada (1998-2001)
Gloria M. Arroyo (2001-2010
Benigno Simeon C. Aquino III (2010-kasalukuyan)
paliwanag tungkol sa Batas Militar batay sa pagsusuri sa mga primaryang sanggunian na may kaugnayan sa naturang pangyayari.
8. Natatalakay ang mga pangyayari at hamon sa
kasarinlan ng bansa na nagbigay wakas sa Diktaturang Marcos
9. Nabibigyang halaga ang kontribusyon ng ―People Power 1‖ sa muling pagkamit ng kalayaan at kasarinlan sa mapayapang paraan
10. Nasisiyasat ang mga programa ng pamahalaan sa pagtugon ng mga hamon sa pagkabansa ng mga Pilipino mula 1986 hanggang sa kasalukuyan
11. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa pamamahala ng mga pangulo ng bansa mula 1986 hanggang sa kasalukuyan
12. Naipaliliwanag ang epekto ng mga suliraning ito sa pagkabansa ng mga Pilipino
12.1 Nakabubuo ng konklusyon batay sa interpretasyon ng impormasyon mula sa ilang sanggunian tulad ng sipi ng Konstitusyon (1987), sensus, Agrarian Reform, istatistiko tungkol sa mga OFW
13. Naipapahayag ang saloobin sa kahalagahan ng pagkaroon ng pananagutan bilang tungkulin ng mga mamamayan sa isang demokaratikong pamahalaan/ bansa.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 52
ARALING PANLIPUNAN VII
MGA SAKSI NG KASAYSAYANG NG PILIPINAS
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
UNANG MARKAHAN
Pag-unlad, Pagpapatuloy at Pagbabago ng lipunang Pilipino mula sa sinaunang pamayanan hanggang sa pagtatag ng kolonyang Espanya sa pamamagitan ng primaryang sanggunian Pangkalahatang Tema : Panahon , Pagpapatuloy at Pagbabago , Mga Kaugnay na Tema: Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Karapatan, Pananagutan at Pagkamamayan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo A. Pagpapakilala sa Primaryang Sanggunian - Kahulugan at kahalagahan ng primaryang sanggunian at ang kaibahan nito sa mga aklat at ibang sekondaryang sanggunian - Uri ng primaryang sangguniana at
Naipamamalas ng mag-aaral ang malalim na pag-unawa sa pag-unlad, pagbabago at pagpapatuloy ng lipunang Pilipino mula sa sinaunang pamayanan hanggang sa pagtatag ng kolonyang Espanya sa pamamagitan ng mga primaryang sanggunian
Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa pag-unlad, pagpapatuloy at pagbabago ng lipunang Pilipino mula sa sinaunang pamayanan hanggang sa pagtatag ng kolonyang Espanya sa pamamagitan ng mga primaryang sanggunian.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 53
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
sekondaryang sanggunian -Mga halimbawa ng primaryang sanggunian at sekondaryang sanggunian - Kahalagahan ng primaryang at sekondaryang sanggunian sa pag-aaral ng kasaysayan B. Sinaunang Pilipino Ayon sa mga
Primaryang Sanggunian
Naipapaliwanag ang kahulugan at pagkakaiba ng mga primaryang sanggunian at sekondaryang sanggunian
Natutukoy ang mga uri ng primaryang sanggunian at sekondaryang sanggunian
Nakikilala ang mga halimbawa ng primaryang sanggunian at sekondaryang sanggunian
Nasusuri ang mga uri ng primaryang sanggunian: nakasulat (liham,opisyal na report, balita);pasalita (teyp o transkrip ng panayam); biswal ((karikatura, larawan); awdyo-biswal (video, pelikula)
Natataya ang kahalagahan ng mga primaryang at sekondaryang sanggunian sa pag-aaral ng kasaysayan. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa pagkiling (bias) o punto de bista ng may-akda ng sanggunian
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 54
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
- Sinaunang paniniwala at buhay pampamilya: larawan ng bangang manunggul, sipi ng salaysay ng prayle at iba pang primaryang sanggunian - Pang-araw araw na buhay, teknolohiya at hanapbuhay ayon sa sipi ng salaysay ng prayle at iba pang kaugnay na primaryang sanggunian
Nakakakuha ng datos mula sa iba’t-ibang primaryang sanggunian Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo sa mga primaryang sanggunian ukol sa mga sinaunang Pilipino Nasusuri ang sinaunang paniniwala at buhay pampamilya ayon sa bangang manununggul, sipi ng salaysay ng mga prayle at iba pang primaryang sanggunian Nakapaghihinuha mula sa mga impormasyon at datos ng mga primaryang sanggunian sa sinaunang paniniwala at buhay pampamilya ng mga Pilipino Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng ilang pangyayari ng mga primaryang sanggunian ukol sa pang-araw-araw na buhay, teknolohiya at hanapbuhay ng mga sinaunang Pilipino
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 55
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
C. Pagtatag ng Kolonyang Espanya Batay
sa mga Primaryang Sanggunian - Paglakbay ng mga Espanyol sa Pilipinas at pagtatag ng kolonya ayon sa sipi ng salaysay ni Antonio Pigafetta, mga historikal na palatandaan nina Magellan at Lapu-Lapu sa Isla ng Mactan -Reduccion, tributo at sapilitang pagtratrabaho (forced labor) ayon sa sipi ng prayle at iba pang primaryang sanggunian
Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon – pangunahing salita at ideya- sa sariling salita ukol sa mga sinaunang Pilipino Nakabubuo ng kamalayan ng pagpapahalaga, gawi at kaugalian sa panahon ng sinaunang Pilipino at nakikilalala ang pagkakaiba at/o pagkakatulad ng mga ito sa kasalukuyan Nasusuri ang sanhi-bunga (cause and effect) ng ilang mahahalagang pangyayari o penomeno sa panahon ng kolonyalismong Espanyol Natutukoy ang opinyon at katotohanan sa ilang pangyayari sa panahon ng kolonyalismong Espanyol tulad ng paglalakabay ng mga Espanyol sa Pilipinas at pagtatag ng kolonya ayon sa sipi ng salaysay ni Antonio Pigafetta, sipi ng salaysay ng prayle at/o ng iba pang primaryang sanggunian Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanang sa ilang pangyayari sa panahon ng kolonyalismong Espanyol tulad ng paglalakbay ng mga Espanyol sa Pilipinas at pagtatag ng kolonya
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 56
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
ayon sa sipi ng salaysay ni Antonio Pigafetta, mga historical na palatandaan nina Magellan at Lapu-Lapu Isla ng Mactan, at siping salaysay ng prayle at sa pagpapatupad ng ilang kolonyal na patakaraan Natataya ang historical na kahalagahan ng mga tao, grupo, pangyayari, proseso at institusyon sa panahon ng kolonyalismong Espanyol sa bansa Nasusuri ang mga datos tungkol sa reduccion, tributo at sapilitang pagtatatrabaho forced labor) ayon sa sipi ng prayle at iba pang primaryang sanggunian Natataya ang mga impormasyon at nakabubuo ng interprestayon tungkol sa magkaiba at posbileng magkasalungat na paliwanang ng isang pangyayari tulad ng reduccion, tributo at sapilitang pagtratrabaho ayon sa sipi ng prayle at iba pang primaryang sanggunian Nakabubuo ng kamalayan ng pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon ng kolonyalismong Espanol at nakikilalala ang pagkakaiba at/o pagkakatulad ng mga ito sa kasalukuyan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 57
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
IKALAWANG MARKAHAN
Pagbubuo ng Bansang Pilipinas Pangkalahatang Tema: Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Mga Kaugnay na Tema: Karapatan, Pananagutan at Pagkamamayan, Kapangyarihan , Awtoridad at Pamamahala Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo Panahon Pagpapatuloy at Pagbabago A. Simula ng Pagtutol sa Imperyong
Espanyol
- Laban sa pang-aabuso ayon sa sipi ng salaysay ng prayle at ulat na opisyal
_ Mga panimulang ideya ng progreso ayon sa sinulat ni Sinibaldo de Mas, Padre Jose Burgos (tungkol sa sekularisasyon ng mga parokya), Gregorio Sanciano (El Progreso de Filipinas)
Naipapamalas ng mag-aaral ang malalim na pag-unawa sa pagkabuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas sa konteksto ng kolonyalismong Espanyol ayon sa primarya at sekondaryang sanggunian
Ang mag-aaral ay nakapagpapahalaga sa naging pagsisikap ng mga Pilipino sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas sa konteksto ng kolonyalismong Espanyol mula sa pagbasa sa mapanuring pamamaraan ng ilang piling primaryang sanggunian
Nasusuri ang sanhi at bunga ng iba’t-ibang pagtutol ng mga Pilipino sa Imperyong Espanyol batay sa ipinapahayag ng mga primaryang sanggunian Natutukoy at nasusuri ang patterns at trends sa pamamagitan ng timeline ang iba’t-ibang pagtutol ng mga Pilipino sa Imperyong Espanyol Naikakategorya ang pagpapamalas
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 58
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
ng pagtutol ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espanyol mula sa datos at impormasyon sa iba’t-ibang sanggunian Nasusuri ang iba’t-ibang paglaban ng mga Pilipino sa pang-aabuso ayon sa sipi ng salaysay ng prayle at ulat opisyal
Natataya ang historikal na perspektibo sa naging paglaban ng mga Pilipino sa pang-aabuso ayon sa salaysay ng prayle at ulat na opisyal. Nakapaghihinuha sa adhikain ng mga Pilipino sa paglaban sa kolonyalismo mula sa mga panimulang ideya ng progreso ayon sa sinulat ni Sinibaldo de Mas, Padre Jose Burgos (tungkol sa sekularisasyon ng mga parokya), Gregorio Sanciano (El Progreso de Filipinas) Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag sa panimulang ideya ng progreso ng mga Pilipino batay sa paghahambing sa sipi ng mga sinulat nina Sinibaldo de Mas, Padre Jose Burgos (tungkol sa sekularisasyon ng mga parokya), Gregorio Sanciano (El Progreso de
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 59
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
B. Pagsibol ng Kamalayang
Pilipino
- Kilusang Propaganda ayon sa mga painting nina Juan Luna at Resurreccion Hidalgo, liham at/o diary ni Jose Rizal, ―Dasalan at Toksohan‖ ni Marcelo del Pilar, sipi ng mga artikulo ni Rizal sa La Solidaridad, news clipping
Filipinas) Nahihinuha mula sa mga datos at impormasyon sa mga primaryang sanggunian ang mga pangyayari na nakapag-ambag at/o nakahadlang sa pagsibol ng kamalayang Pilipino Natataya ang historikal na kahalagahan ng Kilusang Propaganda bilang kilusan at mga kasapi nito sa pakikibaka ng mga Pilipino sa Imperyong Espanyol mula sa datos at impormasyon sa ilang primaryang sanggunian tulad ng painting nina Juan Luna at Resurreccion Hidalgo, liham at/o diary ni Jose Rizal, ―Dasalan at Toksohan‖ ni Marcelo del Pilar, sipi ng mga artikulo ni Rizal sa La Solidaridad, news clipping Napaghahambing ang impormasyon mula sa mga magkakaugnay na primaryang sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di-pagkakasundo tungkol sa adhikain at kahalagahan ng Kilusang Propaganda mula sa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 60
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
- Pagtatag ng Katipunan ayon sa sipi ng ―Dapat Mabatid ng mga Tagalog‖ ni Andres Bonifacio, ang kanyang tula, ―Pag-ibig sa Tinubuang Lupa,‖ Kartilya ni Emilio Jacinto -
sipi ng mga sinulat ng mga Kilusang Propandista at artikulo mula sa La Solidaridad Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor ng mga primaryang sanggunian na may kaugnayan sa kilusang Propaganda tulad ng mga painting nina Juan Luna at Resurreccion Hidalgo, liham at/o diary ni Jose Rizal, ―Dasalan at Toksohan‖ ni Marcelo del Pilar, sipi ng mga artikulo ni Rizal sa La Solidaridad, news clipping Naipapahayag ang damdamin ng pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng Katipunan sa pagsibol ng kamalayang Pilipino ayon ayon sa mensahe ng ilang primaryang sanggunian tulad ng ―Dapat Mabatid ng mga Tagalog‖ at ―Pag-ibig sa Tinubuang Lupa‖ ni Andres Bonifacio, at ―Kartilya‖ ni Emilio Jacinto Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag tungkol pagkakatatag at iba pang usapin sa Katipunan mula sa mga datos at impormasyon sa mga primaryang sanggunian Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon sa sariling
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 61
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
salita ng mga pangunahing katotohanan at ideya tungkol sa Katipunan sa konteksto ng pakikibaka ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espanyol mula sa pagsusuri sa mga primaryang sanggunian tulad ng sipi ng ―Dapat Mabatid ng mga Tagalog‖ ni Andres Bonifacio, ang kanyang tula, ―Pag-ibig sa Tinubuang Lupa,‖ Kartilya ni Emilio Jacinto
IKATLONG MARKAHAN
Ang Pagkakamit ng Kalayaan at Kasarinlan laban sa Kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon Pangkalahatang Tema: Kapangyariahan, Awtoridad at Pamamahala Mga Kaugnay na Tema: Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo Panahon , Pagpapatuloy at Pagbabago A. Pakikibaka para sa Kalayaan -Rebolusyon laban sa Espanya: news clipping ng labanan sa San Juan del Monte, larawan ng mga bandila ng rebolusyon ayon sa sipi ng salaysay nina Bonifacio at
Naipapamalas ng mag-aral ang malalim na pag-unawa sa mahahalagang pangyayari at naging tugon ng mga Pilipino sa pagkamit ng kalayaan at kasarinlan laban sa kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon
Ang mag-aaral ay nakapagsasaliksik gamit ang kasanayan sa pagsusuri at pagbuo ng interpretasyon ng impormasyon mula sa primaryang sanggunian sa mahahalagang pangyayari at naging tugon ng mga Pilipino sa pagkamit ng kalayaan at kasarinlan laban sa kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 62
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Aguinaldo at kasunduang Biyak-na-Bato
Nasusuri ang mga hugpungang pangyayari (conjunctures) sa pamamagitan ng timeline ang mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino para makamit ang kalayaan at kasarinlan laban sa kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon Natataya ang historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyon sa naging pagkakamit ng mga Pilipino ng kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon batay sa pagsusuri sa mga primaryang sanggunian Natutukoy ang mga salik at pangyayari na nakatulong at nakahadlang sa pagkakamit ng mga Pilipino ng kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol, Amerikano at Hapon mula sa pagsusuri ng mga datos at impormasyon ng mga primaryang sanggunian Nakasasagot ng tanong batay sa angkop at sapat na ebidensiya sa ilang pangyayari na may kaugnayan sa pagkakamit ng kalayaan ng mga Pilipino laban sa kolonyalismong
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 63
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Espanyol, Amerikano at Hapon Nakapag-aayos ng resulta ng pagsasaliksik partikular ng mga datos at impormasyon sa lohikal na paraan Nakagagamit ng teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at paghahanda ng presentasyon sa pananaliksik ukol sa naging pagiging ng mga Pilipino para makamit ang kalayaan laban sa kolonyalismo Nakapagbubuod ng mga pangunahing katotohanan at ideya sa Rebolusyon laban sa Espanya ayon sa news clipping ng labanan San Juan del Monte, larawan ng mga bandila ng rebolusyon ayon sa sipi ng salaysay nina Bonifacio at Aguinaldo at kasunduang Biyak-na-Bato Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di-pagkakasundo ng awtor tungkol sa Rebolusyon laban sa Espanya ayon sa news clipping ng labanan sa San Juan del Monte, larawan ng mga bandila ng rebolusyon ayon sa sipi ng
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 64
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
B. Ang Imperyong Amerikano hanggang
Ikalawang Digmaang Pandaidig
Digmaang Pilipino-Amerikano ayon sa deklarasyon ng kasarinlan sa Kawit, probisyon ng Konstitusyong Malolos, ayon sa sipi ng ―El Verdadero Decalogo‖ ni Apolinario
salaysay nina Bonifacio at Aguinaldo at kasunduang Biyak-na-Bato
Nasasaliksik ang ugnayan ng sanhi at bunga ng Rebolusyon laban sa Espanya ayon sa sa news clipping ng labanan sa San Juan del Monte, larawan ng mga bandila ng rebolusyon ayon sa sipi ng salaysay nina Bonifacio at Aguinaldo at kasunduang Biyak-na-Bato Nakapagpapahayag ng sariling ideya o pagtingin at/o interpretasyon tungkol sa pinag-uusapan at mga natutuhan Rebolusyong Pilipino batay sa impormasyon ng ilang primaryang sanggunian tulad ng deklarasyon ng kasarinlan sa Kawit, probisyon ng Konstitusyong Malolos, at sipi ng ―El Verdadero Decalogo‖ ni Apolinario Mabini Nasusuri ang mga pagkaka-ugnay-ugnay ng ng sari-saring datos ng Digmaang Pilipino-Amerikano ayon sa deklarasyon ng kasarinlan sa Kawit, probisyon ng Konstitusyong Malolos, ayon sa sipi ng ―El Verdadero Decalogo‖ ni Apolinario Mabini, karikaturang pampulitika sa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 65
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Mabini, karikaturang pampulitika sa magasin sa E.U., proklamasyon ng ―Benevolent Assimilation larawan ng digmaan, mapa ng labanan, news clipping Filipinisasyong pampulitika at kontrol sa ekonomiya ayon sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Act
magasin sa E.U., proklamasyon ng ―Benevolent Assimilation larawan ng digmaan, mapa ng labanan, news clipping Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon sa Digmaang Pilipino-Amerikano ayon sa deklarasyon ng kasarinlan sa Kawit, probisyon ng Konstitusyong Malolos, ayon sa sipi ng ―El Verdadero Decalogo‖ ni Apolinario Mabini, karikaturang pampulitika sa magasin sa E.U., proklamasyon ng ―Benevolent Assimilation larawan ng digmaan, mapa ng labanan, news clipping Natataya ang kahalagahang historikal sa pagkakamit ng mga Pilipino ng kalayaan ng mga ebidensiya sa Filipinisasyong pampulitika at kontrol sa ekonomiya ayon sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Acta ayon sa sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Act
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 66
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Limitasyon sa paghayag ng nasyonalismong Pilipino ayon sa Brigandage Act, Reconcentration Act, news clipping, sipi ng ―Aves de Rapiña,‖ sipi ng talumpati ni Manuel Quezon, probisyon ng Konstitusyon ng 1935
Nakapipili ng mga makatotohanan at mahahalagang ebidensiya sa Filipinisasyong pampulitika at kontrol sa ekonomiya upang mataya ang historikal na impluwensiya nito sa Imperyo ng Amerikano ayon sa sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Act
Nasusuri sa malinaw at maayos na paraan ang sariling kaisipan tungkol sa kaganapan o isyung pinagaaraalan na pinagtitibay ng nararapat na datos sa Filipinisasyong pampulitika at kontrol sa ekonomiya ayon sipi ng ulat ng Philippine Commission, sensus ng 1903, larawan ng 1904 St. Louis Fair, Jones Law, news clipping, Bates Treaty, Payne-Aldrich Act Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa mga magkapareho o magkaibang paliwanag sa limitasyon sa paghayag ng nasyonalismong Pilipino ayon impormasyon ng ilang primaryang sanggunian tungkol sa Brigandage Act, Reconcentration Act, news clipping, sipi ng ―Aves de Rapiña,‖ sipi ng talumpati ni Manuel Quezon,
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 67
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Okupasyong Hapon ayon sa opisyal na ulat, memoir ng beterano ng digmaan, larawan ng Maynila bilang open city, larawan ng death march, clipping ng dyaryo o magasin
probisyon ng Konstitusyon ng 1935 Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo batay sa pagsusuri ng mga primaryang sanggunian sa ilang pangyayari tungkol sa limitasyon sa paghayag ng nasyonalismong Pilipino ayon sa Brigandage Act, Reconcentration Act, news clipping, sipi ng ―Aves de Rapiña,‖ sipi ng talumpati ni Manuel Quezon, probisyon ng Konstitusyon ng 1935. Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon sa sariling salita ng mga pangunahing katotohanan at ideya sa ilang pangyayari batay sa datos o ebidensiya sa ilang pangyayari sa pagkakamit ng kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano Nakatutuklas ng mga kaisipan at makatotohanang ebidensya sa okupasyong Hapon mula sa mga opisyal na ulat, memoir ng beterano ng digmaan, larawan ng Maynila bilang open city, larawan ng Death March, clipping ng dyaryo o magasin
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 68
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Nakapagbubunyag ng mga historikal na kamalian sa okupasyon ng Hapon ayon sa opisyal na ulat, memoir ng beterano ng digmaan, larawan ng Maynila bilang open city, larawan ng death march, clipping ng dyaryo o magasin
Napapalim ang mga implikasyon at aral sa okupasyon ng Hapon ayon sa opisyal na ulat, memoir ng beterano ng digmaan, larawan ng Maynila bilang open city, larawan ng death march, clipping ng dyaryo o magasin
IKA-APAT NA MARKAHAN
Mga Hamon ng Bagong Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Pangkalahatang Tema: Karapatan, Pananagutan at Pagkamamayan Mga Kaugnay na Tema: Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago
Naipamamalas ng mag-aaral ang malalim na pag-unawa sa mga mahahalagang pangyayari at hamon ng pagsasarili ng bagong republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan
Ang mag-aaral ay nakabubuo ng panukalang programa, proyekto o gawain na nagpapapamalas sa malalim na pagkaunawa sa mga suliranin at hamon ng Pilipinas bilang isang bagong republika gamit ang kasanayan sa pagsisiyasat at pananaliksik ng impormasyon mula sa mga primaryang sanggunian
Ang mag-aaral ay nakapaghahayag ng matatag na paninindigan batay sa masusing pagsisiyasat/pagsasaliksik at matalinong pagpapasaya sa mga usaping panlipunan at
Natutukoy ang mga hamong kinaharap ng Bagong Republika simula 1946 batay sa pagsusuri sa mga datos at impormasyon sa ilang primaryang sanggunian Nasusuri ang mga patterns at trends sa pamamagitan ng timeline ang mahahalagang pangyayari at conjunctures sa mga hamong kinaharap ng bagong Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Nagiging maingat sa sariling naisin, paniniwala, punto de bista o posisyon sa mga isyu at usaping
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 69
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
A. Hamon sa Bagong Republika Kahulugan ng kasarinlan ayon larawan ng 100 peso bill na nagpapakita ng pag-angat ng bandilang Pilipinas at pagbaba ng bandilang E.U., Philippine Rehabilitation Act, parity at Kasunduang Base Militar
kontrobersiya sa panahon ng Bagong Republika
panlipunan Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga may ibang pag-iisip kahit hindi ito sumasang-ayon sa sariling ideya, posisyon o pagtingin Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon—pangunahing katotohanan at ideya—sa sariling salita tungkol sa mga pangyayari, tao, kilusan at institusyon na may kaugnayan sa mga hamon ng pagsasarili ng isang Bagong Republika Nakapagbibigay ng historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyon sa panahon ng Bagong Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan batay sa ipinapahayag ng mga primaryang sanggunian Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng isang pangyayari sa panahon ng Bagong Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan
Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 70
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
-Mga problema sa lupa ayon sa sipi ng memoir ni Luis Taruc, dyaryo at opisyal na ulat - Kamalayan at pag-unawa sa nasyonalismong Pilipino ayon sa patakarang Filipino First, mga batas na nag-aalaga ng ekonomiya at industriya ng bansa, sipi ng
may ibang pag-iisip o ideya tungkol sa kahulugan ng kalayaan/kasarinlan ayon sa larawan ng 100 peso bill na nagpapakita ng pag-angat ng bandilang Pilipinas at pagbaba ng bandilang E.U., Philippine Rehabilitation Act, parity at Kasunduang Base Militar Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo sa ilang usapin na may kaugnayan sa mga hamon ng pagsasarili ayon ipinapahayag ng ilang di-panatay na kasunduan tulad ng Philippine Rehabilitation Act, parity rights at Kasunduang Base Militar Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa bias o punto de bista ng awtor sa ilang usaping panlipunan tulad ng problema sa lupa ayon sa memoir ni Luis Taruc at iba pang primaryang sanggunian Nakabubuo ng paghihinuha sa nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino batay sa pagsusuri ng ilang primaryang sanggunian tulad ng patakarang Filipino First, mga batas
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 71
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
talumpati ni Recto, pagbuo ng kamalayang Moro
B. Batas Militar at Pagsikap tungo sa Pagbabago
- Batas militar ayon sa Proklamasyon 1081, ibang mga utos ng pamahalaan, awit na ―Bayan Ko,‖ manifesto ng oposisyon sa batas militar, larawan ng EDSA 1986
na nag-aalaga ng ekonomiya at industriya ng bansa, sipi ng talumpati ni Recto, at pagbuo ng kamalayang Moro Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon sa nasyonalismong Pilipino ayon sa patakarang Filipino First, mga batas na nag-aalaga ng ekonomiya at industriya ng bansa, sipi ng talumpati ni Recto, pagbuo ng kamalayang Moro
Nakapag-uugnay-ugnay ng mga historikal na ebidensya sa mga kaisipan sa batas militar ayon sa Proklamasyon 1081, ibang mga utos ng pamahalaan, awit na ―Bayan Ko,‖ manifesto ng oposisyon sa batas militar, larawan ng EDSA 1986 Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag tungkol sa Batas Militar batay sa pagsusuri sa mga primaryang sanggunian na may kaugnayan sa naturang pangyayari.
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 72
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
Pagbabago sa ilalim ng demokrasya ayon sa sipi ng Konstitusyon ng 1987, sensus, sipi ng Comprehensive Agrarian Reform na batas, istatistiko tungkol sa mga OFW
Napapahalagahan ang mga aral na pangkasaysan ng Batas Militar ayon sa Proklamasyon 1081, ibang mga utos ng pamahalaan, awit na ―Bayan Ko,‖ manifesto ng oposisyon sa batas militar, larawan ng EDSA 1986 Nakabubuo ng kamalayan sa mga pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon at nakikilala ang pagkakaiba at/o pagkakatulad ng mga iyon sa kasalukuyan batay sa mga datos at impormasyon tulad ng ng sipi ng Konstitusyon ng 1987, sensus, sipi ng Comprehensive Agrarian Reform na batas, istatistiko tungkol sa mga OFW Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo ilang usaping panlipunan matapos ang pagbabalik ng demokrasya noong 1986 hanggang sa kasalukuyan Naisasaalang-alang ang historikal na perspektibo ng awtor ng primaryang sanggunian sa pagbuo
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 73
Content Content Standards Performance Standards Learning Competencies
ng pansariling interpretasyon, kongklusyon at paninindigan sa isang pangyayari o isyung pangkasaysayan. Nagagamit ang kasanayan sa pagtukoy sa sanhi at bunga, fact o opinion, at pagkiling ng awtor ng sanggunian sa pagbuo ng sariling ideya o pagtingin tungkol sa pinag-uusapan at mga natutunan mula sa sanggunian Nakapaghahambing ng sariling kaisipan sa kaisipan ng awtor/manlilikha at naipaliliwanag kung saan at bakit sumasang-ayon o hindi ang dalawang kaisipan Nakabubuo ng konglusyon batay sa interpretasyon ng impormasyon mula sa ilang sanggunian tulad ng sipi ng Konstitusyon ng 1987, sensus, sipi ng Comprehensive Agrarian Reform na batas, istatistiko tungkol sa mga OFW
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 74
ARALING PANLIPUNAN VIII ARALING ASYANO
Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa rehiyong Asya sa mayamang katangian at kakayahan ng heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan nito at sa iba’t ibang larangan ng buhay Asyano ( pampulitika, pang-ekonomiya,pampamahalaan, at ugnayan sa pagitan ng rehiyon) mula sa sinaunang kabishanan patungo sa mga kasalukuyang lipunan at bansa tungo sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano.
NILALAMAN
(Content )
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)
PAMANTAYAN SA PAGGANAP
(Performance Standard)
PAMANTAYAN SA
PAGKATUTO ( Learning Competencies)
UNANG MARKAHAN: 1. Heograpiya ng Asya
A. Katangiang Pisikal ng Asya
Konsepto ng Asya
Katangiang Pisikal
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa ugnayan ng kapaligiran at tao sa paghubog ng sinaunang kabihasnang Asyano.
Ang mag-aaral ay malalim na
nakapaguugnay-ugnay sa
bahaging ginampanan kapaligiran
at tao sa paghubog ng sinaunang
kabihasnang Asyano.
Napapahalagahan ang ugnayan ng tao at kapaligiran sa paghubog ng kabihasnang Asyano
Naipapaliwanag ang konsepto ng
Asya tungo sa paghahating –
heograpiko: Silangang Asya,
Timog-Silangang Asya, Timog-
Asya, Kanlurang Asya, Hilagang
Asya at Hilaga/ Sentral Asya
Nailalarawan ang mga katangian ng kapaligirang pisikal sa mga rehiyon ng Asya katulad ng kinaroroonan, hugis, sukat, anyo, klima at ―vegetation cover” (tundra, taiga, grasslands, desert, tropical forest, mountain lands)
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 75
Mga Likas na Yaman ng Asya
B. Yamang Tao
Nakapaghahambing ng kalagayan
ng kapaligiran sa iba-ibang bahagi
ng Asya
Nakakagawa ng pangkalahatang
profile pangheograpiya ng Asya
Nailalarawan ang mga yamang
likas ng Asya
Natataya ang mga implikasyon ng kapaligirang pisikal at yamang likas ng mga rehiyon sa pamumuhay ng mga Asyano noon at ngayon sa larangan ng:
Agrikultura
Ekonomiya
Panahanan
Kultura
Naipapahayag ang kahalagahan ng
pangangalaga sa timbang na
kalagayang ekolohikal ng rehiyon
Napapahalagahan ang yamang-tao ng Asya
Nasusuri ang kaugnayan ng yamang-tao ng mga bansa ng Asya sa pagpapaunlad ng kabuhayan at lipunan sa kasalukuyang panahon batay sa: (a) dami ng tao, (b)
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 76
Mga Pangkat Etniko sa Asya at kani-
kanilang wika at kultura
komposisyon ayon sa gulang, ( c) inaasahang haba ng buhay, (d) kasarian, (e) bilis ng paglaki ng populasyon, (f) uri ng hanapbuhay, (g) bilang ng may hanapbuhay, (h) kita ng bawat tao, ( i) bahagdan ng marunong bumasa at sumulat, at (j) migrasyon
Nailalarawan ang komposisyong etniko ng mga rehiyon sa Asya Nasusuri ang kaugnayan ng
paglinang ng wika sa paghubog ng
kultura ng mga
Asyano
IKALAWANG MARKAHAN:
Sinaunang Kabihasnan sa Asya ( Bago ang Siglo 16 Hanggang sa Siglo 16) Paghubog ng Sinaunang Kabihasnan sa Asya Kalagayan, pamumuhay at debelopment ng
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa mga
kaisipang Asyano, pilosopiya
at relihiyon na nagbigay-daan
sa paghubog ng sinaunang
kabihasnan sa Asya at sa
pagbuo ng pagkakakilanlang
Asyano
Ang mag-aaral ay kritikal na
nakapagsusuri sa mga kaisipang
Asyano pilosopiya at relihiyon na
nagbigay-daan sa paghubog ng
sinaunang kabihasnan sa Asya at
sa pagbuo ng pagkakilanlang
Asyano
Napapahalagahan ang mga
kaisipang Asyano pilosopiya at
relihiyon na nagbigay-daan sa
paghubog ng sinaunang
kabihasnang sa Asya at sa pagbuo
ng pagkakilanlang Asyano
Nasusuri ang paghubog, pag-unlad at kalikasan ng mga mga pamayanan at estado
Nakakabuo ng mga konklusyon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 77
mga sinaunang pamayanan ( ebolusyong kultural )
Kahulugan ang konsepto ng kabihasnan at nailalahad ang mga katangian nito Kahulugan, konsepto at katangian ng kabihasnan Mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus, Tsina) Mga bagay at isipang pinagbatayan( sinocentrism, divine origin, devajara) sa pagkilala sa sinaunang kabihasnan Sinaunang Pamumuhay Kahulugan ng mga konsepto ng tradisyon, pilosopiya at relihiyon Mga mahahalagang pangyayari mula sa sinaunang kabihasnan hanggang sa ika-16 na siglo sa : (a) pamahalaan, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) edukasyon, (f) paniniwala, (g) pagpapahalaga, at (h) sining at kultura
hinggil sa kalagayan, pamumuhay at debelopment ng mga sinaunang pamayanan Nabibigyang kahulugan ang konsepto ng kabihasnan at nailalahad ang mga katangian nito
Napaghahambing ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus, Tsina)
Napahahalagahan ang mga bagay at isipang pinagbatayan( sinocentrism, divine origin, devajara) sa pagkilala sa sinaunang kabihasnan
Nabibigyang kahulugan ang mga konsepto ng tradisyon, pilosopiya at relihiyon Nasusuri ang mga mahahalagang pangyayari mula sa sinaunang kabihasnan hanggang sa ika-16 na siglo sa : (a) pamahalaan, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) edukasyon, (f) paniniwala, (g) pagpapahalaga, at (h) sining at kultura
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 78
Impluwensiya ng mga paniniwala sa
kalagayang panlipunan,sining at kultura ng
mga Asyano
Bahaging ginampanan ng mga pananaw, paniniwala at tradisyon sa paghubog ng kasaysayan ng mga Asyano Mga kalagayang legal at tradisyon ng mga kababaihan sa iba’t ibang uri ng pamumuhay Bahaging ginampanan ng kababaihan sa
pagtataguyod at pagpapanatili ng mga
Asyanong pagpapahalaga.
Ang mga kontribusyon ng mga sinaunang
lipunan at komunidad sa Asya
Natataya ang impluwensiya ng mga
paniniwala sa kalagayang
panlipunan,sining at kultura ng mga
Asyano
Nasusuri ang bahaging
ginampanan ng mga pananaw,
paniniwala at tradisyon sa
paghubog ng kasaysayan ng mga
Asyano
Nasusuri ang mga kalagayang legal at tradisyon ng mga kababaihan sa iba’t ibang uri ng pamumuhay Napapahalagahan ang bahaging
ginampanan ng kababaihan sa
pagtataguyod at pagpapanatili ng
mga Asyanong pagpapahalaga.
Napapahalagahan ang mga
kontribusyon ng mga sinaunang
lipunan at komunidad sa Asya
IKATLONG MARKAHAN:
Ang Timog at Kanlurang Asya sa Transisyonal at Makabagong Panahon (
16- 20 siglo)
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa
pagbabago, pag-unlad at
pagpapatuloy sa Timog at
Ang mag-aaral ay
nakapagsasagawa nang kritikal
na pagsusuri sa pagbabago,
pag-unlad at pagpapatuloy sa
Napapahalagahan ang pagtugon
ng mga Asyano sa mga hamon
ng pagbabago, pag-unlad at
pagpapatuloy sa Timog at
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 79
Mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Papel ng kolonyalismo at imperyalismo sa kasaysayan ng Timog at Kanlurang Asya
Transpormasyon ng mga pamayanan at estado sa Timog at Kanlurang Asya sa pagpasok ng mga isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura.
Ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng kolonyalismo
Epekto ng kolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Kanlurang Asya sa
Transisyonal at Makabagong
Panahon
( 16- 20 siglo)
-
Timog at Kanlurang Asya sa
Transisyonal at Makabagong
Panahon (16- 20 siglo)
Kanlurang Asya sa Transisyonal
at Makabagong Panahon (16- 20
siglo)
Nasusuri ang mga dahilan at paraan ng kolonyalismo at imperyalismo ng mga Kanluran sa unang yugto (ika-16 at ika-17 siglo) pagdating nila sa Timog at Kanlurang Asya
Nabibigyang halaga ang papel ng kolonyalismo at imperyalismo sa kasaysayan ng Timog at Kanlurang Asya Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at estado sa Timog at Kanlurang Asya sa pagpasok ng mga isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura.
Naipapaliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng kolonyalismo Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 80
Ang mga Karanasan sa Timog at Kanlurang Asya sa ilalim ng kolonyalismo at imperyalismong kanluranin Ang Papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya Ang mga salik at pangyayaring nagbigay daan sa pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo
Iba’t ibang manipestasyon ng nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya Bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo
Epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko sa Asya katulad ng partisyon/ paghahati ng India at Pakistan Mga pamamaraang ginamit sa Timog at Kanlurang Asya sa pagtatamo ng kalayaan
Naihahambing ang mga karanasan sa Timog at Kanlurang Asya sa ilalim ng kolonyalismo at imperyalismong kanluranin Nabibigyang-halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay daan sa pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo Naipapaliwanag ang iba’t ibang manipestasyon ng nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya Naipapahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo Nasusuri ang epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko sa Asya katulad ng partisyon/ paghahati ng India at Pakistan Nasusuri ang mga pamamaraang ginamit sa Timog at Kanlurang Asya
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 81
mula sa kolonyalismong sa kilusang nasyonalista
Epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista ( hal: epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pagtatag ng sistemang mandato sa Kanlurang Asya) Iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista
Epekto ng mga samahang kababaihan at ng mga kalagayang panlipunan sa buhay ng kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang pampulitika
Bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa imperyalismo
sa pagtatamo ng kalayaan mula sa kolonyalismong sa kilusang nasyonalista Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista ( hal: epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pagtatag ng sistemang mandato sa Kanlurang Asya)
Nasusuri ang kaugnayan ng iba’t ibang ideyolohiya (ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista Natataya ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng mga kalagayang panlipunan sa buhay ng kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang pampulitika Naipapahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa imperyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 82
Mga pagbabago sa mga bansang bumubuo sa Timog at Kanlurang Asya Balangkas ng pamahalaan ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
Mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo, mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng lipunan
Ang kalagayan at papel ng kababaihan sa iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang kanilang ambag sa bansa at rehiyon
Ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano sa Timog at Kanlurang Asya
Bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay
Mga kasalukuyang pagbabago pang-ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga bansa
Naipaghahambing ang mga pagbabago sa mga bansang bumubuo sa ng Timog at Kanlurang Asya Nasusuri ang balangkas ng pamahalaan ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya Nasusuri at naikukumpara ang mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo, mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng lipunan Naihahambing ang kalagayan at papel ng kababaihan sa iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang kanilang ambag sa bansa at rehiyon Natataya ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabago pang-ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga bansa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 83
Pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag-unlad ng Timog at Timog-Kanlurang Asya gamit ang estadistika at kaugnay na datos. Mga anyo at tugon sa neokolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya Kontribusyon ng Timog at Kanlurang Asya sa larangan ng sining at humanidades at palakasan
Pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay sa mga kontribusyong ito
Natataya ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag-unlad ng Timog at Timog-Kanlurang Asya gamit ang estadistika at kaugnay na datos. Nasusuri ang mga anyo at tugon sa neokolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya Natataya ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya Napapahalagahan ang mga kontribusyon ng Timog at Kanlurang Asya sa larangan ng sining at humanidades at palakasan
Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay sa mga kontribusyong ito
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 84
IKAAPAT NA MARKAHAN:
Ang Silangan at Timog-Silangang Asya
sa Transisyonal at Makabagong Panahon ( 16- 20 siglo)
Mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Transpormasyon ng mga pamayanan at estado sa Silangan at Timog-Silangang Asya sa pagpasok ng mga isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura. Ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng kolonyalismo
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa
pagbabago, pag-unlad at
pagpapatuloy ng Silangan at
Timog – Silangang Asya sa
Transisyonal at Makabagong
Panahon 16- 20 Siglo )
Ang mag-aaral ay
nakapagsasagawa nang kritikal
na pagsusuri sa pagbabago,
pag-unlad at pagpapatuloy ng
Silangan at Timog Silangang
Asya sa Transisyonal at
Makabagong Panahon 16- 20
Siglo)
Napapahalagahan ang
pagtugon ng mga Asyano sa
mga hamon ng pagbabago,
pag-unlad at pagpapatuloy
ng Silangna at Timog-
Silangang Asya sa
Transisyonal at Makabagong
Panahon 16- 20 Siglo)
Nasusuri ang mga dahilan at paraan ng pagpasok ng mga Kanlurang bansa hanggang sa pagtatag ng kanilang mga kolonya o kapangyarihan sa Silangan at Timog-Silangang Asya Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at estado sa Timog at Timog-Silangang Asya sa pagpasok ng mga isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng: (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura Naipapaliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng kolonyalismo
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 85
Epekto ng kolonyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya Ang mga Karanasan sa Silangan at Timog-Silangang Asya sa ilalim ng kolonyalismo at imperyalismong kanluranin
Ang Papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya Ang mga salik at pangyayaring nagbigay daan sa pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo
Iba’t ibang manipestasyon ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo
Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya Naihahambing ang mga karanasan sa Silangan at ng Timog-Silangang Asya sa ilalim ng imperyalismong kanluranin Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangan Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay –daan sa pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya Naipapaliwanag ang mga iba’t ibang manipestasyon ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya Naihahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 86
Epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko sa Asya Mga pamamaraang ginamit sa Silangan at Timog-Silangang Asya sa pagtatamo ng kalayan mula sa kolonyalismong sa kilusang nasyonalista Epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista ( hal: epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pagtatag ng sistemang mandato sa Kanlurang Asya) Iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista
Epekto ng mga samahang kababaihan at ng mga kalagayang panlipunn sa buhay ng kababaihan tungo sa pagkakapantay-
Nasusuri ang epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko sa Asya Nasusuri ang mga pamamaraang ginamit sa Silangan at Timog-Silangangn Asya sa pagtatamo ng kalayan mula sa kolonyalismong sa kilusang nasyonalista Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista ( hal: epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pagtatag ng sistemang mandato sa Silangan at Timog-Silangangn Asya ) Nasusuri ang kaugnayan sa iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista Nasusuri ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng mga kalagayang panlipunn sa buhay ng kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay,
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 87
pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang pampulitika Bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa imperyalismo
Mga pagbabago sa mga bansang bumubuo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Balangkas ng pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo, mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng lipunan
Ang kalagayan at papel ng kababaihan sa iba’t ibang bahagi ng Silangan at Timog-Silangang Asya at ang kanilang ambag sa bansa at rehiyon
pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang pampulitika Naipapahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa imperyalismo Naihahambing ang mga pagbabago sa mga bansang bumubuo sa Silangan at Timog-Silangangn Asya Nasusuri at naihahambing ang balangkas ng pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangangn Asya Nasusuri at naihahambing ang mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo, mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng lipunan Naihahambing ang kalagayan at papel ng kababaihan sa iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang kanilang ambag sa bansa at rehiyon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 88
Ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano sa Silangan at Timog-Silangang Asya Bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay
Mga kasalukuyang pagbabago pang-ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya Pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag-unlad ng Timog at Timog- Silangang Asya gamit ang estadistika at kaugnay na datos. Mga anyo at tugon sa neokolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya Epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya
Nasusuri ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabago pang-ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya Nasusuri ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag-unlad ng Timog at Timog-Silangang Asya gamit ang estadistika at kaugnay na datos. Nasusuri ang mga anyo at tugon sa neokolonyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya Nasusuri ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 89
Kontribusyon ng Silangan at Timog-Silangang Asya sa larangan ng sining at humanidades at palakasan Pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay sa mga kontribusyong nito
Silangan at Timog Silangang Asya Napapahalagahan ang mga kontribusyon ng Silangan at Timog-Silangang Asya sa larangan ng sining at humanidades at palakasan Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay sa mga kontribusyong nito
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 90
ARALING PANLIPUNAN IX Araling Pandaigdig
Pamantayang Pangnilalaman: Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan.
UNAHANG MARKAHAN:
Kapaligiran at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
Bahaging ginampanan ng kapaligiran sa
pagbuo at pag-unlad ng sinaunang
kabihasnan ng daigdig
Heograpiya ng Daigdig
Limang tema ng heograpika bilang kasangkapan sa pag-unawa ng daigdig (Lokasyon, Rehiyon, Lugar, Movement at Human-Environment Interaction)
Katangiang pisikal ng daigdig
Pangunahing katangian ng kultural na heograpiya ng daigdig
Naipapamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa naging
kaugnayan ng katangiang
pisikal( lokasyon, klima,
yamang likas, natural
boundaries, at iba pa sa
paghubog ng sinaunang
kabihasnan sa daigdig.
Ang mag-aaral ay
nakapagsasagawa ng kritikal na
pagsususuri sa naging kaugnayan
ng katangiang pisikal
(lokasyon, klima, yamang likas,
natural boundaries, at iba pa sa
paghubong ng sinaunang
kabihasnan sa daigdig.
Nasusuri ang bahaging
ginampanan ng kapaligiran sa
pagbuo at pag-unlad ng sinaunang
kabihasnan ng daigdig
Nasusuri ang limang temang heograpikal bilang kasangkapan sa pag-unawa ng daigdig (Lokasyon, Rehiyon, Lugar, Movement at Human-Environment Interaction) Natataya ang katangiang pisikal ng daigdig Nasusuri ang Pangunahing katangian ng kultural na heograpiya ng daigdig
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 91
Ugnayan ng heograpiya at kasaysayan
Kahalagahan ng heograpiya sa kasaysayan
Mga unang tao sa daigdig.
Kondisyong heograpikal at ang pisikal na kapaligiran sa panahon ng mga unang tao sa daigdig
Yugto ng pag-unlad ng kultura
Impluwensiya ng pisikal na heograpiya
sa pagbuo at pag-unlad ng kultura ng mga unang tao sa daigdig
Mga Unang Kabihasnan
Unang Kabihasnan sa Daigdig ( Asya, South America, Africa)
Katangiang pisikal ng mga sinaunang kabihasnan
Ang impluwensiya ng pisikal na heograpiya sa pag-usbong at pag-unlad ng mga sinaunang
Nasisiyasat ang Ugnayan ng heograpiya at kasaysayan
Naipagmamalaki ang Kahalagahan ng heograpiya sa kasaysaya Nasusuri ang uri ng pamumuhay ng mga unang tao sa daigdig. Nasusuri Kondisyong heograpikal at ang pisikal na kapaligiran sa panahon ng mga unang tao sa daigdig Nasusuri ang yugto ng pag-ulad ng kultura Napapahalagahan Impluwensiya ng pisikal na heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kultura ng mga unang tao sa daigdig Nasusuri ang Unang Kabihasnan sa Daigdig ( Asya, South America, Africa) Natataya ang Katangiang pisikal ng mga sinaunang kabihasnan
Napapahalagahan ang impluwensiya ng pisikal na heograpiya sa pag-usbong at pag-unlad ng mga sinaunang kabihasnan (politika, ekonomiya,
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 92
kabihasnan (politika, ekonomiya, kultura, relihiyon at paniniwala, at lipunan)
Mga pamamaraan at mekanismo na ipinatupad ng mga sinaunang kabihasnan bilang pakikiayon (adaptation) at pagkontrol na bumago sa kanilang pisikal na heograpiya.
Mga teknolohiya na bumago sa pisikal na heograpiya at pamumuhay ng sinaunang kabihasnan
Kontribusyon sa daigdig ng mga sinaunang kabihasnan
kultura, relihiyon at paniniwala, at lipunan)
Nasisiyasat ang mga pamamaraan at mekanismo na ipinatupad ng mga sinaunang kabihasnan bilang pakikiayon (adaptation) at pagkontrol na bumago sa kanilang pisikal na heograpiya Naipagmamalaki ang mga teknolohiya na bumago sa pisikal na heograpiya at pamumuhay ng sinaunang kabihasnan Napapahalagahan ang mga Kontribusyon sa daigdig ng mga sinaunang kabihasnan
IKALAWANG MARKAHAN:
Mga impluwensya mula sa sinaunang
kabihasnan na nagsilbing pundasyon
sa paglinang ng antas ng karunungan sa
panahon ng transisyon at naging daan
sa pag-usbong ng pandaigdigang
kamalayan
Pag-usbong ng kamalayang pandaigdig sa panahon ng transisyon
Naipapamalas ng mag-aaral ang
pag-unawa sa mga
impluwensya mula sa sinaunang
kabihasnan na nagsilbing
pundasyon sa paglinang ng
antas ng karunungan sa
panahon ng transisyon at
naging daan sa pag-usbong ng
pandaigdigang kamalayan
Ang mag-aaral ay
nakapagsasagawa ng malalim na
pagsusuri sa mga impluwensya
mula sa sinaunang kabihasnan sa
paglinang ng antas ng karunungan
sa panahon ng transisyon na
naging daan sa pag-usbong ng
pandaigdigang kamalayan
Nasusuri ang mga impluwensya
mula sa sinaunang kabihasnan na
nagsilbing pundasyon sa paglinang
ng antas ng karunungan sa
panahon ng transisyon at naging
daan sa pag-usbong ng
pandaigdigang kamalayan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 93
Kondisyon at katangian ng daigdig sa panahon ng transisyon (1000-1500 C.E.)
Mga salik at pangyayari na nagbigay daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan sa panahon ng transisyon
Mahahalagang pangyayari at tagapag-ambag sa pagpapalaganap at pagpapaunlad ng pandaigdigang kamalayan sa mundo?
B. Kabihasnang Klasikal sa Daigdig
Asia Europe Africa America
Kontribusyon ng kabihasnang klasikal sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan.
C. Pag-usbong ng Europe
Gitnang panahon
Holy Roman Empire
Nasisiyasat ang kondisyon at daigdig sa panahon ng transisyon (1000-1500 C.E.) Nabibigyang-puna ang mga salik at pangyayari na nagbigay daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan sa panahon ng transisyon Natataya ang Mahahalagang pangyayari at tagapag-ambag sa pagpapalaganap at pagpapaunlad ng pandaigdigang kamalayan sa mundo? Nasusuri ang kabihasnang klasikal sa Daigdig
Asia Europe Africa America
Nabibigyan ng pagpapahalaga ang kontribusyon ng kabihasnang klasikal sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan.
Nasisiyasat ng mapanuri ang mga
kaganapan tungo sa paglinang ng
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 94
Paglakas ng simbahang katoliko
Krusada
Piyudlismo
Pag-usbong ng mga bayan at lunsod
Kabihasnang Europe
Nasusuri ang mga salik na nagbigay-daan sa paghina ng Imperyong Romano
Nasusuri ang mga
pangyayaring nagbigay-daan sa pagpasok ng Gitnang Panahon
Nasusuri ang mga kaganapang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng ―Holy Roman Empire‖
Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng paglakas ng Simbahang Katoliko bilang isang institusyon sa Gitnang Panahon
Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng mga krusada sa Gitnang Panahon
Nasusuri ang paglaganap ng piyudalismo at manoryalismo sa Europe
Nasusuri ang epekto at kontribusyon ilang mahahalagang pangyayari sa Europe sa pagpapalaganap ng pandaigdigang kamalayan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 95
Epekto at kontribusyon ng ilang mahahalagang pangyayari sa Europe sa pagbuo at pagpapalaganap ng pandaigdigang kamalayan
IKATLONG MARKHAN: Transpormasyon ng mga bansa sa
daigdig bunsod ng paglaganap ng mga
kaisipan sa siyensiya, pulitika at
ekonomiya simula noong ika 16 na siglo
A. Mga Mahahalagang Pangyayaring Nagbigay-daan sa transpormasyon ng daigdig mula sa panahon ng transisyon tungo sa makabagong daigdig (1500-1900 C.E.)
-Mga salik sa panibagong transpormasyon ng daigdig -Pangunahing katangian (features) ng daigdig bago at sa panahon ng transpormasyon
B. Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagtatatag ng mga ―Nation – States‖
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa naging
transpormasyon ng mga bansa
sa daigdig bunsod ng
paglaganap ng mga kaisipan sa
siyensiya, pulitika at ekonomiya
simula noong ika 16 na siglo
Ang mag-aaral ay kritikal na
nakagpagsusuri sa naging
transpormasyon ng mga bansa sa
daigdig bunsod ng paglaganap ng
mga kaisipan sa siyensiya, pulitika
at ekonomiya simula noong ika 16
na siglo
Nasusuri ang naging transpormasyon ng mga bansa sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at ekonomiya simula noong ika 16 na siglo
Natatalunton ang mga mahahalagang pangyayaring nagbigay-daan sa transpormasyon ng daigdig mula sa panahon ng transisyon tungo sa makabagong daigdig (1500-1900 C.E.)
Nasisiyasat ang mga salik sa panibagong transpormasyon ng daigdig
Nasusuri ang mga pangunahing katangian (features) ng daigdig bago at sa panahon ng transpormasyon
Napapahalagahan ang pag-igting ugnayang pandaigdig at pagtatatag ng mga ―Nation – States‖
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 96
Paglakas ng Europe
- -Pagsilang at kontribusyon ng
bourgeoisie, merkantilismo, national
monarchy at Simbahang Katoliko
C. Paglawak ng Kapangyarihan ng Europe
Unang Yugto ng Imperyalismo at
Kolonisasyon
Sanhi at bunga ng Rebolusyong
Siyentipiko, Englightenment
Pampulitika, Panlipunan at Industriyal
Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at
Kolonisasyon
Ugnayan ng Kolonyalista/Imperyalista sa
Kolonya at ang naging reaksyon at
bunga ng kolonyalismo/imperyalismo sa
bansa at mamamayang nasakop
C. Tunggalian ng Interes ng mga
Makapangyarihang Bansa
-Sanhi at Bunga ng Una at Ikalawang
Digmaang Pandaigdig
Nasusuri aang paglakas ng
Europe
Nasisiyasat ang pagsilang at kontribusyong ng bourgeoisie, merkantilismo, national monarchy at Simbahang Katoliko
Nasusuri ang paglawak ng
kapangyarihan ng Europe
Nasisiyasat ang mga dahilan at epekto ng unang yugto ng imperyalismo at kolonisasyon sa Europe
Natataya ang Sanhi at bunga
ng Rebolusyong Siyentipiko,
Englightenment Pampulitika,
Panlipunan at Industriyal
Nasusuri ang mga dahilan at
epekto ng ikalawang Yugto ng
Imperyalismo at Kolonisasyon
Natataya ang epekto ng ugnayan ng Kolonyalista/Imperyalista sa Kolonya at ang naging reaksyon at bunga ng kolonyalismo/imperyalismo sa bansa at mamamayang nasakop
Nasusuri ang tunggalian ng Interes
ng mga makapangyarihang bansa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 97
Nasisiyasat ang sanhi at bunga ng Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig
IKAAPAT NA MARKAHAN Pakikipag-ugnayan at Sama-samang
Pagkilos Bilang Saligan ng
Pandaigdigang Kapayapaan at
Kaunlaran
Pakikipag-ugnayan at sama-samang
pagkilos ng mga bansa bilang saligan sa
pandaigdigan kapayapaan at kaunlaran
Iba’t Ibang Ideolohiya Neo Kolonyalismo
Ang Hamon at Pagharap ng Daigdig sa Ibat-Ibang Isyu at Suliranin
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa kahalagahan
ng pakikipag-ugnayan at sama-
samang pagkilos bilang saligan
ng pandaigdigang kapayapaan
at kaunlaran
Ang mag-aaral ay
nakapagpapahalaga sa pakikipag-
ugnayan at sama-samang pagkilos
bilang saligan ng pandaigdigang
kapayapaan at kaunlaran
Napapahalagahan ang pakikipag-
ugnayan at sama-samang pagkilos
bilang saligan ng pandaigdigang
kapayapaan at kaunlaran
Nasusuri ang pakikipag-ugnayan
at sama-samang pagkilos bilang
saligan ng pandaigdigang
kapayapaan at kaunlaran
Nabibigyang-puna ang
tugon ng mga ideolohiyang
pulitikal at ekonomik sa
hamon ng establisadong
institusyon ng lipunan
Nasusuri ang mga epekto ng neo-kolonyalismo sa pangkalahatang kalagayan ng papaunlad at di-maunlad na bansa
Nasusuri ang hamon pagharap ng Daigdig sa Ibat-Ibang Isyu at Suliranin
Natataya ang pagkakahati
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 98
Pagkakahati ng mga Bansa sa Daigdig sa Hilaga at Timog (Mayaman at Mahirap na Bansa)
Populasyon
Teknolohiya at Kalagayang Ekolohikal
Karapatang Pantao
Globalisasyon
Mga Suliraning Panlipunan (Kahirapan, kagutuman, migrasyon, drug at human
ng mga bansa sa daigdig sa hilaga at timog (Mayaman at Mahirap na Bansa)
Nasusuri ang mga isyung kaugnay ng mga suliraning pampopulasyon
Nabibigyang-halaga ang mga programang pampopulasyon sa daigdig
Nasusuri ang mga isyu at
suliraning may kinalaman
sa paggamit ng teknolohiya
(isyu at suliraning
ekolohikal, paglilipat ng
teknolohiya at iba pa.)
Natataya ang mga anyo at
epekto ng paglabag sa mga
karapatang pantao
Nakapagmumungkahi ng
mabisang pamamaraan sa
pangangalaga ng
karapatang pantao
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng globalisasyon sa mga bansang may iba’t ibang antas ng kabuhayan at pag-unlad
Nasusuri ang mga suliraning panlipunang na
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 99
trafficking, Sakit at Kalusugan Terorismo )
kinakaharap ng daigdig Kahirapan, kagutuman, migrasyon, drug at human trafficking, Sakit at Kalusugan
Terorismo )
Nakakapagbalangkas ng mga programa na makakatulong sa paglutas ng mga suliraning panlipunan tungo sa pandaigdigang pagkakaisa, kapayapaan at kaunlaran
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 100
ARALING PANLIPUNAN X Pambansang Kabuhayan at Pag-unlad
Pamantayang Pangnilalaman: Pag-unawa at pagpapahalaga sa kumpetisyon at kolaborasyon ng mga indibidwal at bansa gamit ang
kaalaman at teknolohiya sa likas- kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman tungo sa pagsusulong
ng kolektibong pag-unlad at patuloy na pagpapabuti ng kalidad ng buhay.
TEMA/ NILALAMAN
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
PAMANTAYANG PAGGANAP KASANAYAN SA PAGKATUTO
UNAHANG MARKAHAN Heograpiya at Ekonomiya ng Bansa
Ang Ekonomiks bilang isang agham
Ang Ekonomiks at Ang Kaunlaran
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaalaman at isyu ukol sa ugnayan ng matalinong paggamit ng pinagkukunang yaman ayon sa patakaran ng konserbasyon, kapaligiran at likas-kayang paggamit tungo sa pagkakamit ng pag-unlad
Ang mag-aaral ay kritikal na
nakapagsusuri sa mga
pangunahing kaisipan at isyu
tungkol sa ugnayan ng matalinong
paggamit ng pinagkukunang-
yaman ayon sa patakaran ng
konserbasyon, kapaligiran, at likas-
kayang paggamit tungo sa
pagkakamit ng pag-unlad.
Nasusuri ang mga pangunahing
kaisipan at isyu tungkol sa ugnayan
ng matalinong paggamit ng
pinagkukunang-yaman ayon sa
patakaran ng konserbasyon,
kapaligiran, at likas-kayang
paggamit tungo sa pagkakamit ng
pag-unlad.
Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya at lipunan
Nasusuri ang ekonomiks bilang isang agham panlipunan at ang kaugnayan nito sa pag-unlad ng sarili, pamilya,
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 101
Pinagkukunang-Yaman
lipunan at ng bansa
Nahihinuha ang tatlong (3) mahahalagang katanungan sa Ekonomiks na nauugnay sa pang araw- araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan.
Nabibigyan ng sariling
kahulugan ang pag-unlad
(development)
Nasusuri ang iba’t ibang
aspekto (facets),
pamamaraan, hangganan
at limitasyon ng pag-unlad
Nasusuri ang kaugnayan ng
ekonomiks sa (pagsulong)
pag-unlad ng isang bansa
Nauuri ang pinagkukunang-
yaman ng Pilipinas
Nasusuri ang mga datos
tungkol sa mga yamang
likas ng Pilipinas tungo sa
matalinong paggamit nito
Napahahalagahan ang
bumubuo sa yamang-tao ng
Pilipinas
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 102
Kakapusan
Pangangailangan at Kagustuhan
Pagkonsumo
Nakikilala ang mga
palatandaan ng kakapusan
bilang isang suliraning
panlipunan
Nasusuri ang kaibahan ng
kakapusan sa kakulangan
bilang batayan sa
matalinong pagdedesisyon
Naipamamalas ang
responsableng paggamit ng
mga limitadong likas na
yaman at ang kahalagahan
nito sa pag-unlad
Nasusuri ang kaibahan ng
kagustuhan (wants) sa
pangangailangan ( needs)
bilang batayan sa pagbuo
ng matalinong desisyon
Nakabubuo ng sariling
pamantayan sa pagpili ng
mga pangangailangan
batay sa mga teorya ng
pangangailangan
Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo
Nasusuri ang mga epekto ng pag-aanunsyo sa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 103
Produksyon
pagkonsumo
Nasisiyasat nang mapanuri ang mga anunsyo tungo sa matalinong pamimili
Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili
Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagiging mapagmasid at mapanuri ng mga mamimili laban sa mga tiwaling gawain ng mga nagbibili
Nasusuri ang mga salik (factors) ng produksyon bilang batayan sa matalinong paggamit ng mga ito
Naipahahayag ang damdamin ukol sa mahalagang papel ng ―entrepreneurship‖ sa produksyon, ekonomiya, at
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 104
pag-unlad ng bansa
Nasusuri ang tungkulin ng iba’t ibang organisasyon ng negosyo sa produksyon at ekonomiya ayon sa pakikisapi at pananagutan sa pagkakaroon ng matatag na ekonomiya at maunlad na bansa.
IKALAWANG MARKAHAN: Pagsusuri ng Ekonomiya
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa mga
pangunahing kaalaman at isyu
tungkol sa pag-usbong ng iba’t
ibang sistema, pamamaraan at
prinsipyong pang-ekonomiya
bilang tugon sa nagbabagong
pangangailangan at kagustuhan
tungo sa pagtatamo ng pag-
unlad.
Ang mga mag-aaral ay kritikal na
nakapagsusuri sa mga
pangunahing kaalaman at isyu
tungkol sa pag-usbong ng iba’t
ibang sistema, pamamaraan at
prinsipyong pang-ekonomiya bilang
tugon sa nagbabagong
pangangailangan at kagustuhan
tungo sa pagtatamo ng pag-unlad.
Nasusuri ang mga pangunahing
kaalaman at isyu tungkol sa pag-
usbong ng iba’t ibang sistema,
pamamaraan at prinsipyong pang-
ekonomiya bilang tugon sa
nagbabagong pangangailangan at
kagustuhan tungo sa pagtatamo ng
pag-unlad.
Nasusuri ang konsepto ng aring intelektuwal (intellectual property), kopirayt (copyrights) at iba pang mga karapatan sa aring intelektuwal (intellectual property rights) bilang proteksyon sa mga katangi-tanging likha, akda, o imbensyon ng bawat indibidwal kaugnay sa pag-unlad ng mga industriya ng bansa Naisasaalang-alang ang kapakanan ng iba sa pagbabahagi ng mga likas na yaman sa pamilya at lipunan
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 105
Alokasyon
Mayrkroekonomiks Demand at Suplay
Presyo
Nasisiyasat nang mapanuri ang mga pamamaraan at mekanismo ng alokasyon sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya at tradisyonal na prinsipyong pang ekonomiko sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayan at pagkakamit ng kaunlaran
Naipahahayag ang damdamin tungkol sa mga hakbangin ng pamahalaan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng lumalaking bilang ng mamamayang Nailalapat ang kahulugan ng demand at suplay sa pang araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya
Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand at suplay
Nakapagpapasya nang matalino sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik (factors) na nakaaapekto sa demand at suplay
Nahihinuha na ang presyo ng bilihin ay may epekto sa demand ng mamimili at suplay ng nagbibili
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 106
Interaksyon ng Demand at Suplay Surplus at Shortage
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa mga
pangunahing kaalaman at isyu
tungkol sa mga pananaw at
Naipapamalas ng mag-aaral ang
pag-unawa sa naging
kaugnayan ng katangiang
pisikal( lokasyon, klima, yamang
likas, natural boundaries, at iba
Nasusuri ang epekto ng presyo at non-price sa suplay ng kalakal at paglilingkod
Naipaliliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan
Nasusuri ang mga epekto ng kakulangan at kalabisan sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan
Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan
Nailalapat ang kahulugan ng
demand at suplay sa pang araw-
araw na pamumuhay ng bawat
pamilya
Nasusuri ang mga salik na
nakaapekto sa demand at suplay
Nakapagpapasya nang matalino
sa pagtugon sa mga pagbabago ng
salike ( factor) na nakakaapekto sa
demand at suplay
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 107
Pamilihan
mekanismo ng pamamahala
bilang kabahagi sa pagpapabuti
ng pamumuhay ng mamamayan
at pagpapatatag ng bansa
pa sa paghubog ng sinaunang
kabihasnan sa daigdig.
Nahihinuha na ang presyo ng
bilihin ay may epekto sa demand
ng mamimili at suplay na nagbibili
Nasusuri ang epekto ng presyo at
non- price sa suplay ng kalakal at
paglilingkod
Naipaliliwanag ang interaksyon ng
demand at suplay sa kalagayan
ng presyo at ng pamilihan
Nasusuri ang mga epekto ng
kakulangan at kalabisan sa presyo
at dami ng kalakal at paglilingkod
sa pamilihan
Naimumungkahi ang paraan ng
pagtugon/kalutasan sag ma
suliraning dulot ng kakulangan at
kalabisan
Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng pamilihan na tumutugon sa maraming pangangailangan ng mga tao
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 108
IKATLONG MARKAHAN:
Ang Pamamahala at Ekonomiya
Makroekonomiks Paikot na Daloy ng Ekonomiya
Napangangatwiranan ang pangangailangang pakikialam at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang anyo ng pamilihan upang matugunan ang pangangailangan ng mamamayan ng bansa
Nasusuri ang kalakasan at kahinaan ng pamilihan at mga institusyon ng bansa
Naipapahayag ang saloobin ang
matalinong pagpapasya (kritikal na
nakapagsusuri) tungkol sa mga
pananaw at mekanismo ng
pamamahala bilang kabahagi sa
pagpapabuti ng pamumuhay ng
mamamayan at pagpapatatag ng
bansa
Nasusuri ang mga pangunahing kaisipan sa makroekonomiks Nasusuri ang papel na ginagampanan at epekto ng sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan at panlabas na sektor sa mga sumusunod: - implasyon - deplasyon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 109
Gross National Product (GNP)-Gross Domestic Product (GDP) Kalalagayan ng Ekonomiya ng Pilipinas pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig hanggang sa kasalukuyan Human Development Index (HDI)
- pamumuhunan - pag-iimpok
-empleyo(employment,
unemployment, underemployment)
Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya
Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at pambansang produkto (GNP) Nasusuri ang naging kalagayan ng ekonomiya ng bansa mula sa pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig hanggang sa kasalukuyan gamit ang mga panukat sa pag-unlad kabilang ang Nasusuri ang ugnayan ng kalagayang pang ekonomiya ng bansa sa antas ng pamumuhay ng mamamayang Pilipino Nakabubuo ng sariling konklusyon
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 110
Implasyon
Patakarang Pananalapi (Monetary Policy) Institusyon sa Pananalapi
Naipamamalas ng mag-aaral
ang pag-unawa sa mga
pangunahing isyu ukol sa
kahandaan at pananagutan ng
mga indibidwal,pangkat at
institusyon sa harap ng hamon
at pwersa ng globalisasyon na
salik sa pandaigdigang
pakikipag-ugnayan tungo sa
pambansang pagsulong at pag-
unlad
Ang mag-aaral ay
nakapagpapahayag ng malikhaing
panghihikayat na maging handa at
mapanagutan ang bawat
indibidwal, pangkat at institusyon
sa harap ng hamon at pwersa ng
globalisasyon na salik sa
pandaigdigang pakikipag-ugnayan
tungo sa pambansang pagsulong
at pag-unlad.
sa kalagayan ng pamumuhay ng nakararaming Pilipino sa harap ng pagdaigdigang pag-unlad. Nakikilala ang palatandaan ng implasyon gamit ang Consumer Price Index (CPI) Nasusuri ang mga paraan sa paglutas ng implasyon
Nakikilahok nang aktibo sa paglutas ng mga suliranin kaugnay ng implasyon bilang isang mag-aaral
Nakapagpapamalas ng wastong pagpapasya bilang isang mamimili at nagbibili kaugnay ng suliranin sa implasyon Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi -Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang sang salik sa ekonomiya -Nakikilala ang bumubuo ng sektor ng pananalapiNapahahalagahan ang papel na ginagampanan ng bawat sektor sa pananalapi -mga bangko
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 111
- kooperatiba - pawnshop
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng institusyon ng pananalapi sa ekonomiya
Naipaliliwanag ang uri at gamit ng salapi
Nasusuri ang dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga ng salapi sa buhay ng mga mamamayang Pilipino
Nakapagsisiyasat nang mapanuri sa mga paraan at patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi Naiuugnay ang pandaigdigang pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi Naipahahayag ang saloobin sa bahaging ginagampanan ng mga pandaigdigang institusyon ng pananalapi tulad ng International Monetary Fund at World Bank sa pananalapi ng bansa
Nasusuri ang bahaging ginampanan ng pamahalaan sa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 112
Patakarang Piskal (Fiscal Policy)
pagpapatatag ng pananalapi ng bansa Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal
Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinatutupad nito
Nasusuri ang mga pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan Nakapaghahayag ng saloobin sa paraan ng paggasta ng pamahalaan
Nakabubuo ng konklusyon sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatupad ng patakarang piskal
Nakapagsasanay ng tamang pagkompyut ng buwis
Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 113
Ikaapat na Markahan
Mga Sektor ng Ekonomiya
Sektor ng Agrikultura (Pagtatanim, Pangingisda, at Paggugubat)
pagbabayad ng buwis
Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya Nabibigyan -puna mga
pangunahing isyu ukol sa
kahandaan at pananagutan ng
mga indibidwal, pangkat, at
institusyon sa harap ng hamon at
pwersa ng globalisasyon na salik
sa pandaigdigang pakikipag-
ugnayan tungo sa pambansang
pagsulong at pag-unlad.
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino
Nabibigyang-halaga ang mga institusyon at programa na nakatutulong sa sektor ng agrikultura (industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat)
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 114
Industriya
Naitataguyod ang mga programang may kaugnayan sa sektor agrikultura (repormang pansakahan) Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong teknolohiya sa agrikultura tungo sa pag-unlad ng ekonomiya
Nakabubuo ng sariling konklusyon sa kontribusyon ng sektor ng agrikultura sa pag-unlad ng bansa Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng industriya tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang ekonomiya
Nakapaghahanda sa mga kasanayang pang-industriya ng Pilipinas
Naipahahayag ang opinyon tungkol sa nasyonalisasyon ng ilang korporasyon at pagsasapribado ng korporasyong pamahalaan
Napagtitimbang ang papel na
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 115
ginagampanan ng mga korporasyong multi-nasyonal sa pamumuhay ng mga Pilipino at sa pambansang ekonomiya
Naimumungkahi ang mabisang pamamaraan sa pagmamay-ari at pamamahala ng mga korporasyon sa Pilipinas
Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong teknolohiya sa produksyon tungo sa pag-unlad ng ekonomiya
Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng industriya at ng pangangalakal
Naihahayag ang damdamin ukol sa pagpapanatili ng mataas na pamantayan ng sektor ng industriya sa mga manggagawa at mga kalakal tungo sa matatag na ekonomiya
Nakabubuo ng sariling konklusyon sa bahaging ginampanan ng sektor ng industriya sa pag-unlad ng bansa
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 116
Paglilingkod
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod
Nasusuri ang kahandaan at kalidad ng mga manggagawang Pilipino sa sektor paglilingkod ng bansa
Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong teknolohiya sa sektor ng paglilingkod tungo sa pag-unlad ng ekonomiya
Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng paglilingkod
Nasusuri ang mga hakbangin ng pamahalaan bilang suporta sa sektor ng produksyon
Nakabubuo ng sariling konklusyon sa kalakasan at kahinaan ng sektor ng palilingkod sa pag-unlad ng bansa
Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya
Nakapaglalahad ng saloobin ukol
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 117
Impormal na Sektor ng Ekonomiya Kalakalang Pambansa
sa pamumuhay ang mga Pilipinong kabilang sa impormal na sektor ng ekonomiya
Natataya ang ambag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya
Nasusuri ang mga batas ng pamahalaan tungkol sa impormal na sektor ng ekonomiya Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng bansa
Natitimbang ang epekto ng mga patakaran at programa sa kalakalang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino
Nakapaghahayag ng saloobin ukol sa kahalagahan ng kontribusyon sa ekonomiya ng mga manggagawang Pilipino sa ibayong dagat
Nasusuri ang kaugnayan at epekto ng exchange rate sa kalakalang panlabas ng bansa
Nasusuri ang epekto sa kalakalang
K TO 12 ARALING PANLIPUNAN
K to 12 Curriculum Guide version as of January 2013 – Araling Panlipunan 118
panlabas at sa ekonomiya ng pagbabago ng palitan ng piso laban sa mga dayuhang salapi
Nasusuri ang mga kabutihan at di-kabutihan ng kalakalang panlabas tungo sa isang masigla at maunlad na ekonomiya
Nasusuri ang kahalagahan ng pagtangkilik sa mga lokal na kalakal at paglilingkod
Natitimbang ang epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga Pilipino batay sa mga patakarang -liberalisasyon
-deregulasyon
-pagsasapribado ng mga
korporasyong pag-aari ng
pamahalaan
Napahahalagahan ang ugnayan ng mga bansa tulad ng World Trade Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan ng daigdig.