Che’nin kenti Santa Clara’ya ilerliyorotobüsümüz. Küba’da
yaşayan her in-san�n kalbinin yar�s� burada yat�yor! Çok iyi
an�ms�yorum Küba’ya ilk gelişimde
beni de can evimden yakalayan Santa Clara ol-muştu. Tüm
yolculuğumun, duygular dünya-m�n doruğuydu… O nedenle çok
heyecanl�y�m.
Yol boyunca akl�m ve yüreğim Che’de… Da-ha yaşarken,
devriminertesi günü bir mit ol-muştu. Ölümüyle de ta-rihteki
“Ölümsüz Dev-rimci”, her daim genç,her daim devrimci yeri-ni
ald�.
Che, yani ErnestoGuevara… Ona neden“El Che” dendiğini
bilirmisiniz? Ben ilk geli-şimde öğrenmiştim: Ül-kesi Arjantin’den
ayr�l�p,Meksika’ya geldiğinde,İspanyolca konuşurkenkoyu bir
Arjantin aksa-
n�yla, sözcüklerin baş�na ya da sonuna “çe” ni-das�n� eklediği
için, arkadaşlar� ona bu ismi tak-t�lar!
Otobüsün içine adan�n en doğusundan, SierraMaestra’dan,
yemyeşil, tropik ormanlarla kap-l� isyankâr dağlardan esen bir
rüzgâr dolmayabaşlad�.
Che ve Fidel 1955’te Meksika’da Kübal� birarkadaş�n evinde
tan�şt�lar, bütün akşam, bü-tün gece konuştular tart�şt�lar. Sabah
güneş do-ğarken Fidel, Che’ye, Batista rejimini devir-meye bir
doktor olarak kat�l�r m� diye sorar. Ya-n�t evettir. Eşsiz bir
dostluğun başlang�c�d�r bu.“Che’yi tanıdığımda o zaten yürekli bir
dev-rimci, bir yoldaştı” diyecekti Fidel.
Fidel, Che ve arkadaşlar�, toplam 82 “Bar-budos” yani “sakallı”
1956’da “Granma” -“Ninem” adl� minicik tekneyle Meksika’danyola
ç�k�p Küba k�y�lar�na yönelmişlerdi.(Tekneyi Havana’da görmüştüm.
14 metreboyunda! 82 kişi nas�l s�ğd�lar şaşt�m!) K�y�-ya vard�lar
ve telef oldular. İçlerinden sağ ka-lan 12’si dağlara, Sierra
Maestra’ya s�ğ�nd�…Bir y�l sonra bir deneme daha: Dört
komutan,Fidel, Cienfuegos, Raul ve Che dört ayr�koldan sald�r�ya
geçti.
Dağlardan esen rüzgâr, Nâzım’�n sesinidolduruyor yüreğime:
“Fidel de içlerinde 82’nin 12’si sağ kal-mıştı/fidel de
içlerinde 12 kişiydiler 56’nınkasımında/fidel de içlerinde 150
kişiydileraralığında 56’nın/fidel de içlerinde 500 ki-şiydiler
şubatında 57’nin/fidel de içlerinde
1000 oldular 5000 oldular/fidel de içlerin-de/fidel de içlerinde
bir milyon yüz milyonbütün insanlık oldular.”
Dört komutan, dört ayr� koldan sald�r�ya geç-ti. Che, Santa
Clara üzerine yürüdü… Orada,Batista ordular�n�n neredeyse tüm
cephanesi-ni taş�yan z�rhl� treni ele geçirdi. Y�l�n son
gün-leriydi. 1959’un ilk günlerinde muzaffer bir ko-mutan olarak
Havana’ya girdi.
“Yıktılar Batista’yı 959’un ocağında/ve 50binlik orduyu/ve
şekerkamışı milyonerleri-ni/yerlisini de yankisini de/ve tütün ve
kah-ve milyonerlerinin/yerlisini de yankisinide/ve kışlaları/ve
önlerinde cesetler çürüyenkarakolları/ve eroin toptancılarını/ve
ku-marhaneleri/ve birleşik amerika devletlerihava deniz ve kara
kuvvetlerini/ve birleşikamerika devletleri dolarını.”
Gerilla kuvvetlerinin baş�nda Havana’yagirdiğinde 30 yaş�ndad�r
Che. Sierra MaestraDağlar�’ndan eser rüzgâr “bugün, yarındır”diye
başlayan iki y�l�n öyküsünü bir kez dahaan�msat�yor bana.
Anıtmezarda Santa Clara’day�z. Dev bir meydan. Ad�:
Devrim Alan�. Çeşitli yükseklikte kaideler. Enyüksek olan�n�n
üzerinde Che’nin heykeli.Elinde silah�, yüzü, Arjantin’de doğduğu
kentRosario’ya dönük. Ah çok yaz�k, tamirat var.Che’nin heykelinin
çevresi çelik iskeleyle sa-r�l�… Yanda dev bir panoda Latin
Amerika’dakitüm serüveni taş kabartmada… Panodan
panoyakoşuyoruz.
Bir başka kaidede, bakanl�k görevinden veKüba’dan ayr�lmadan
önce Fidel’e yazd�ğ� mek-
tup… Özetle “Başka devrimler beni bekli-yor...” dediği; “Hasta
la Victoria Siempre–Zafere kadar, daima” dediği, “Patria o
mu-erte-Vatan ya da ölüm!” dediği; “seni tümdevrimci ateşimle
kucaklıyorum, Che” diyebitirdiği mektup…
Ayn� meydanda an�t�n bir parças� olanChe’nin müzesinde, şimdi şu
birkaç sat�rdaözetlemeye çal�şt�ğ�m yaşant�n�n, inanc�n,idealin tüm
ayr�nt�lar�n� görüyoruz.
Müzede, fotoğraflardan Che’nin çocukluğu,okul y�llar�, t�p
fakültesi, diplomas�, yolcu-luklar�, motosiklet sevdas�, Meksika’da
evle-nişi, Küba y�llar�, gerillayla bağ�ms�zl�k sava-ş�, devrim,
kendisine çok ters düşen ekonomi-den sorumlu bakan ve Merkez
Bankas� Başkan�olduğu y�llar… Sonra… sonra Afrika dönemi,düş
k�r�kl�ğ� ve Bolivya fotoğraflar�…
CM
YB
C M Y B
31 OCAK 2010 PAZAR CUMHURİYET SAYFA
DİZİ 9
Ve işte oras�: Mezar�… 1967’deBolivya’da CIA desteğiyle pu-suya
düşürülüp öldürüldüğün-de Che, 39 yaş�ndayd�. Che ve 32
arka-daş�n�n mezar� burada… 1997’de ke-mikleri buraya
getirildi.
Mezar, küçük, çok yal�n ahşap bir oda.İlk gelişimde an�ms�yorum,
buraya ancakiki, üç, en çok beş kişi girebiliyorduk; birayin
havas�nda girip ç�k�yorduk, sessiz-ce… İçeride belli bir süre
kalabiliyorduk,çünkü arkada girmek isteyen başkalar� s�-ra
bekliyordu… Şimdi ise kalabal�k turistgruplar� girip ç�k�yor,
gürültü pat�rt� için-de… Yaz�k. Yaz�k. İçim ac�yor…
İçeride, en uçta dağlar� simgeleyenküçük bir tropik orman.
Tepeleri, akar-sular�, ağaçlar�yla... Hemen önünde, hiçama hiç
sönmeyen bir ateş yan�yor... Fi-del’in yakt�ğ�, o gün bugün yanan
devrimateşi…
Sonra 32 mezar. Her birinin baş ucun-da isimlerin yaz�l� olduğu
32 küçük tabela.Bolivya’da öldürülenler… Her birininönünde mis
kokulu bir çiçek. En ortada-ki birazc�k, ama çok az�c�k, öne
ç�km�ş.
Öne ç�kan mezar�n ötekilerden tek far-k� var: Tabelan�n tam
üzerinde, �ş�ktan, be-yaz �ş�ktan, minicik bir y�ld�z...
Che’nin baş�n�n üzerinden hiç eksil-meyen, beresinin önündeki
y�ld�z...
Devrimci romantizmi hep canl� tutacak,y�ld�z şeklinde bir
�ş�k...
Art�k hiçbirimiz konuşmuyoruz. Herkes kendisiyle, devrimle, Che
ile baş
başa… An�tmezardan sonra, Che’nin ilkbüyük zaferini kazand�ğ�,
z�rhl� trenidurdurduğu, tüm cephaneyi ele geçirdi-ği, tren
istasyonuna geliyoruz. Oray� ge-zip görüyoruz… O zaferden sonra
Ha-vana’ya yönelmişti Che…
Biz de Havana’ya gitmek üzere oto-büsümüze yöneliyoruz…
Santa Clara–Havana:Büyülü bir yol
Akşam oldu bile. Havana’ya uzun biryolumuz var… Gece yar�s�
ancak var�r�z.Otobüsümüze sessizlik egemen… ArifKeskiner, tepe
�ş�ğ�n� yakm�ş, yine ki-tab�n� okuyor: Ignacio Ramonet’in “Fi-del
Castro-2 Ses Bir Biyografi” adl� ne-hir söyleşisi…
“Şu sırada tam da Che’nin SantaClara’dan Havana’ya gittiği
yolculuğuokuyorum” demesiyle, elinden tuttu-ğum gibi onu öne
götürüp mikrofonun di-bine oturttum. “Öyleyse yüksek sesle okuda
biz de duyalım” diyerek…
O andan sonra büyülü bir yol, büyülü
bir yolculuk başlad�. Önce Arif Keskiner, gerillalar�n sava-
şa savaşa o yolu nas�l kat ettiğini okudu…Sonra arkas� geldi…
Genco Erkal “Ha-vana Röportajı”, “Vatan Haini”, “Ak-rep Gibisin
Kardeşim”, Özcan Arca“Saman Sarısı”yla bizi uçurdu… UmurBugay
“Komünizmin baştan çıkarıcıdurumları” parodisiyle,
gözyaşlar�m�z�kahkahaya çevirdi… Sonra Hıfzı Topuz,birebir yaşad�ğ�
o günleri anlatt�:
Bütün bu dostlar� dinlerken içimden buyol hiç bitmesin, hiç
bitmesin diye m�-r�ldan�yorum.
Nâzım ve Fidel Castro Santa Clara’dan Havana’ya giderken
H�fz� Topuz’u dinliyorum.Havana’dan dönüşünde Paris’e uğrad�
Nâzım Hikmet. H�fz� Topuz’la ertesi sa-bah, bir pazar günü
buluştular. ÖnceNâz�m-Fidel karş�laşmas�n� dinliyoruz:
“Fidel, Nâzım’ı güleryüzle, coşkuy-la karşılamış. ‘Ben’ demiş,
‘öğrenciykensenin şiirlerini okurdum. Seni yaşl� baş-l� bir adam
gibi düşünüyordum. Ama kar-ş�ma filinta gibi bir delikanl� ç�kt�.
Dinç,güleryüzlü ve zarif’...”
Nâz�m’la Fidel uzun uzun konuşmuş-
lar. Nâz�m ona Küba devrimine duyduğuhayranl�ğ� anlatm�ş. O da
Nâz�m’a, dev-rimciliğe olan inanc�ndan ve şiirlerinde-ki
başar�lar�ndan dolay� duyduğu sevgi-yi söylemiş.
H�fz� Topuz’u dinliyorum: “Nâzım, Fidel’e ‘Bütün
devrimcilerin
rüyalar�n� gerçekleştirdin, Küba halk�seninle övünç duyacak.
Bütün dünyadadevrimci şairler, yazarlar ve sanatç�lar y�l-lar boyu
seni yüceltecekler. Devrim tari-hine damgan� vurdun. Ad�n
yüzy�llarboyu unutulmayacak’ demiş. Nâzımsonra sözlerini şöyle
sürdürmüş: ‘Fidelinanm�ş bir insan. Evrensel devriminsimgesi oldu.
Küba’da onu görünce Oc-tober Devrimi’nin coşkusunu yenidenyaşam�ş
gibi oldum.’”
Sevgili okurlar, daha dün demedim misize, yaşad�ğ� onca düş
k�r�kl�ğ�ndansonra Nâz�m Hikmet Küba’da, gençliği-ni, umutlar�n�,
coşkusunu yeniden buldu;ve mutluluğu bu buluşmadand�r diye!
Ertesi gün H�fz� Topuz, Nâz�m Hik-met’in oteline gidecek, s�cak
bir dostluklakarş�lanacak ve Nâz�m’�n müsveddeler-den okuduğu
“Havana Röportajı” adl�uzun şiirini teybe alacakt�.
İki gün sonra Havana’daki törende
H�fz� Topuz, bunlar� ama daha da fazla-s�n� da anlatacakt�: O
1961 y�l�nda se-vinçle kutlanan devrimi, Fidel’e duy-duklar�
inanc�, Küba halk�na duyduklar�güveni… Emperyalizme karş�
kazan�lanzaferi nas�l da alk�şlad�klar�n� anlata-cakt�.
“Bugün Küba’yı gezerken, yaklaşık90 yıl önce Anadolu’da
emperyalizmekarşı verdiğimiz Kurtuluş Savaşı’nınkahramanlık,
fedakârlık ve yoksullukgünleri canlanıyor. Bağımsızlık, öz-gürlük
ve egemenlik için Anadolu’dacanlarını veren insanları, Büyük
Ata-türk’ü ve onun silah arkadaşlarını say-gıyla anıyorum,”
diyecekti…
Otobüs geceye çoktan dalm�ş, biz düş-lerimize, an�lar�m�za,
umutlar�m�za…Santa Clara’dan Havana’ya bu yolculukhiç bitmese, hiç
bitmese… Hâlâ idealle-ri olan, idealleri için mücadele veren
in-sanlar hiç tükenmese, hiç tükenmese… Nemutlu ki hâlâ düş
kurabiliyoruz, hâlâ düş-lerimizi savunabiliyoruz, düşlerimizi
ger-çekleştirmek için mücadele edebiliyo-ruz…
İşte Havana göründü bile. Gece yar�s�sar�p sarmal�yor bizi…
Dostluklar daöyle…
Hiç sönmeyecek ateşPUSUYA DÜŞÜRÜLÜP ÖLDÜRÜLDÜĞÜNDE CHE 39
YAŞINDAYDI. ŞİMDİ 32 ARKADAŞIYLA BİRLİKTE YATIYOR
YA
RIN
: H
avan
a’d
a N
âzı
m’ın
yaşg
ün
ü
Tüm ekibimizChe’nin
anıtmezarında.
Umur Bugay ve eşi Che ile
Santa Clara’da Che’ninanıtmezarında: GencoErkal ve
Che’ninFidel’e mektubu.
Che ve Mehmet Aksoy.
Che’nin serüveni önündeArif Keskiner.
Müzenin en son bölümünde muhteşembir fotoğraf var. Che, en genç,
en ya-k�ş�kl�, en muhteşem gülümsemesiyüzünde, gözleri en büyülü
fotoğraf… Kuca-ğ�nda iki k�z çocuğuyla… Che’nin k�zlar�. Bi-ri
Aleida öteki Celia… Biri iki-üç, öteki beş-alt� yaşlar�nda
olmal�.
Tam biz küçük bir grup o fotoğraf�n önün-deyken, müze rehberinin
aç�klamalar�n� dinler-ken, yan�m�za iki kişi yanaş�yor. Biri müze
gö-revlisi, öteki güler yüzlü genç, bir kad�n…
“Size Sevgili Che Guevera’nın küçük kızıCelia’yı takdim ederim”
diyor… 4-5 kişiyiz.Hepimizin tek tek elini s�k�yor. Bir ağ�zdan
an-lat�yoruz Che sevgimizi, Türkiye’den olduğu-muzu, yaşas�n devrim
tutkumuzu, Nâz�m Hik-met’i, Che’nin k�z� olduğuna göre onu da çok
sev-diğimizi…
Tatl� tatl� gülümseyerek dinliyor. “Ben de si-
zi tanımaktan çok mutlu oldum” diyor. Ha-vana’da yaşad�ğ�n�,
veteriner olduğunu söylüyor.Sonra bakmakta olduğumuz fotoğrafa
bak�yor.“İşte ben buyum” diyor yine s�cac�k gülümse-meyle. “Babamı
en son 4 yaşındayken gör-düm…” ve yan�m�zdan ayr�l�yor…
Şaşk�nl�k ve sevinç içindeyiz. Rastlant�ya ba-kar m�s�n�z?!
Sanki Che’nin elini s�km�ş gibi ol-duk. Müzeye fotoğraf makinesi
sokmak yasak,hiçbirimiz fotoğraf çekemedik diye üzülüyoruz.
Henüz bilmiyoruz. Müzeden bizden önce ç�-kanlar Celia’n�n ablas�
Aleida Guevera ile de ta-n�şm�şlar. (Fotoğrafta gördüğümüz
çocuklar-dan büyüğü.) Onunla da tan�şmakla kalmay�p,Che’nin iki
k�z�yla fotoğraflar çekmişler… Öğ-renince fena halde k�skan�yoruz!
Biraz önceChe’nin bir k�z�yla tan�şt�k diye sevinirken,şimdi niye
iki k�y�zla da tan�şamad�k diye üzü-lüyoruz! Ne tuhaf şu insan
denilen yarat�k!!!
CHE’NİN KIZLARI
Hepimizi kıskandıran fotoğraf: Che’nin kızları Aleida-Celia
(ortada).
Che
*Komutan
Kübal�lar Che ile yat�yor, Che ile kalk�yor. Onun o genç, güzel
yüzü her yerde. Che, sonsuza dek devrim, ideal demek. Küba halk�
hâlâ ona âş�k
Comandante Che Guevara*
