ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΟΝΤΑΡΗ

Η Εκκλησία Των Αγίων

Αποστόλων

ΓΑΙΟΥ - ΠΑΞΩΝ

1995

Δε λησμονάω Όταν αφήνω σε στιγμές που αναπολώ τη σκέψη να γυρίσει πίσω στο μικρό νησί μου θέλω να βρεθώ, αυτά, που έζησα παιδί, να ξαναζήσω. Τι όμορφα Χριστέ μου ήταν αυτή; Όλα απλά κι αγαπημένα. Δεν είχα πλούτη περισσά, αλλά ένιωθα ευτυχισμένα. Το πατρικό το σπίτι μια φωλιά μια αγκαλιά μεγάλη είχε η μάνα. Το βράδυ όλοι γύρω απ' τη γωνιά κουρνιάζαμε και κρέναμε αντάμα. Κι ερχότανε η άνοιξη η τρελή με χίλια άνθη και αρώματα μαζί. Λουλούδιαζε ο Γερομόναχος από κορφής κομμάτι ήταν θαρρείς του παραδείσου. Βιολέτες, μαργαρίτες, πασχαλιές. Αυτές φουντώνανε με τσ’ αφοδιές και περιμέναν τα παιδιά να τσι τρυγήσουν τον επιτάφιο μ’ αυτές

για να στολίσουν. Και τσ’ υπόλοιπες μαζί με λεμονόφυλα τσι λιτανείας για να ρίξουν Πουλιά, λουλούδια, άνθη, πεταλούδες και χίλιες γύρω γύρω μελισσούλες. Σ’ αυτό της φύσης το υπέροχο ταμπλό μέθαγα απ’ όσα έβλεπα εγώ. Το καλοκαίρι έφτανε γοργό. Στη θάλασσα βρισκόμουν κάθε μέρα. Βουτιά απ’ το μώλο διαόλου θηλυκό με πίννες, αχινούς, χταπόδια πάλευα όλη μέρα. Φθινόπωρο αρχίναε το σχολείο με γκρίνιες!!! γιατί μου στερούσαν την λευτεριά μου. Με ζόριζε η δασκάλα η Σεβαστή να μάθω απ’ έξω την προπαίδειά μου. Αλλά εκείνον από ποτέ μου δεν ξεχνώ, θα μείνει άσβηστος μες στην καρδιά μου είναι ο δάσκαλός μου (Κουκομαρούς) παιδαγωγός από τους λίγους, διαλεκτός,

σ’ αυτό τον άνθρωπο εγώ πολλά χρωστώ. Το λέω μέχρι τώρα στα παιδιά μου. Κι έφτανε ο χειμώνας ο βαρύς. Αέρας, θάλασσα, βροχή, χαλάζι. Αδάμαστα στοιχεία της φύσης στο διάβα τους ποιος δεν τρομάζει; Αντιστεκόταν το μικρό μας το νησί. Κουράγιο ο ένας απ' τον άλλο έπαιρνε και βοήθεια θεϊκή μπρος σε κακό κανένας μη βρεθεί. Στο κουζινί λαμπάδιαζε η σκιά και η πινιάτα έβραζε στη μέση. Η γιαγιά έλεε ιστορίες απ' τα παλιά κι εμείς ακούαμε με τεντωμένα αφτιά. Όμορφα χρόνια, ανεπανάληπτα, μοναδικά. Μου κάζεται πως κάπου νίκησα το χρόνο. Τσι παιδικές μου αναμνήσεις απ’ τσου Παξούς ο θάνατος θα μου τσι σβήσει μόνο!

Κατίνα Καράμπελα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΟΝΤΑΡΗ

ΔΑΣΚΑΛΟΥ 1922-1995

Ο Δημήτριος Κόνταρης τον Παύλου και της Μαγδαληνής το

γένος Λύχνου γεννήθηκε στους Παξούς στις 25-8-1922. Εφοίτησε

στην Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών κατά τη διάρκεια

της Γερμανικής κατοχής και πήρε με άριστα το πτυχίο του

δημοδιδασκάλου στις 2-7-1943.

Κατετάγη στον Ελληνικό Στρατό και υπηρέτησε από 19-6-1948

μέχρι 31-3-1950.

Εργάστηκε στον Ελληνική Ερυθρό Σταυρό.

Ως δάσκαλος υπηρέτησε στα Δημοτικά Σχολεία Παραμυθιάς,

Αμφιλοχίας, Μούρτου, Καναλακίου, Πάργας, Λάκκας, Λογγού, Γαΐου,

Κερκύρας, Πειραιά και Αθηνών. Στις 20-6-1981 παραιτήθηκε από

την υπηρεσία, αφού συμπλήρωσε 35,5 χρόνια ως δάσκαλος.

Ασχολήθηκε κατά τα τελευταία 15 χρόνια με την ιστορία των

Παξών και γενικότερα ιστορικά και πολιτιστικά θέματα. Μελέτες και

άρθρα του δημοσιεύθηκαν στην τοπική εφημερίδα "ΗΧΩ ΤΩΝ

ΠΑΞΩΝ" και σε περιοδικά των Αθηνών.

Ασχολήθηκε με τον φιλοτελισμό και ήταν μέλος της

Πανελλήνιας Ένωσης ΚΑΡΤΩΝ MAXIMUM.

Πέθανε από έμφραγμα της καρδιάς στις 18-7-1995 στους

Παξούς.-

Αθήνα, 2-8-1995

Παύλος Δημητρίου Κόνταρης

Δημητρίου Π. Κόνταρη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.- Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου-Παξών.

2.- Ο Άγιος Γάιος κι η ονομασία της Πρωτεύουσας του νησιού μας Γάιος.

3.- ΠΑΡΕΔΡΕΙΑ- Χωρία- Αριθμός Οικογενειών- και Αριθμός Εκκλησιών στο Νησί των Παξών.-

-1-

Στους Παξούς υπάρχουνε δύο εκκλησίες, που τιμώνται στη

μνήμη των δύο πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Η μία είναι η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου κι η άλλη των

Αγίων Αποστόλων στα Μποϊκάτικα των Μαγαζιών, που βρίσκεται

σε ωραιοτάτη και μαγευτική τοποθεσία και που έχει θέα τους

άγριους, μεγαλοπρεπείς και λευκοφαιείς κρημνούς του Ερημίτη.

Η εκκλησία αυτή, σύμφωνα μ' ένα κατάλογο εκκλησιών του

νησιού μας, με ημερομηνία 24 Γεναρίου 1825, που 'στείλε ο

ρετζιέντε (Διοικητής) Παξών Στέφανος Φαναριώτης στη Γερουσία

(Κυβέρνηση) Κερκύρας, που βρίσκεται στο πολυσέλιδο τεύχος

"Αρχείο της Ιονίου Γερουσίας Κερκύρας. Παξοί 1818-1828" του

αγαπητού φίλου Γιάγκου Δ. Τράνακα, που κυκλοφόρησε το έτος

1988, πληροφορούμαστε, ό,τι, ως προς τα κτητορικά δικαιώματα,

είναι εκκλησία JUS PATRONATO ατόμων. Δηλαδή ιδρύθηκε από

πολλές οικογένειες των Παξών. Να τι γράφει ο κατάλογος αυτός.

Αύξων Ονόματα Εκκλησιών Τοποθεσία Διάκριση

Αριθμός

55 Άγιοι Απόστολοι Περιφέρεια JUS PATRO-

στα Μποϊκάτικα Λάκκας NATO

1760 ατόμων

Παρατηρήσεις.

"Δυνάμει συμβολαιογραφικού συμβολαίου της 3 Μαΐου 1760

προκύπτει ότι ο ναός ούτος ιδρύθηκε και εφοδιάστηκε από διάφορες

οικογένειες Μητσιάλη, Μάνεση, Μπόικου και άλλες, που

αντιπροσωπεύονται τώρα, από τους απογόνους τους."

Για την εκκλησία αυτή ο Γιάννης Δόικας Διευθυντής του

"Ιστορικού Αρχείου Παξών", στο βιβλίο του "PAXOS", που

-2-

κυκλοφόρησε το 1985, γράφει τα εξής: "Άγιοι Απόστολοι στα

Μποϊκάτικα των Μαγαζιών του Μητσιάλη, Μάνεση, Μπόικου

κ.λ.π. υπάρχει στον κατάλογο του 1686, είναι κτισμένη σε μία από

τις ωραιότερες τοποθεσίες των Παξών, με θέα στους γκρεμούς του

Ερημίτη. Έχει ένα από τα πιο όμορφα ζωγραφισμένα τέμπλα των

Παξών, με αξιόλογο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον".

Στο κοιμητήριο της εκκλησίας αυτής είναι ενταφιασμένος και

ο καλόγερος των Παξών Δωρόθεος Μηλιώτης, που ‘λαβε μέρος

στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, ως ναυτόπαις σε πλοίο, που

μετέφερε όπλα και πολεμοφόδια στους επαναστατημένους Έλληνες

του Ναυπλίου και άλλων παραθαλασσίων μερών της

Πελοποννήσου, ο στενός φίλος του πρώτου Επισκόπου των Παξών

Χρύσανθου Κουφάλα, που εκτός από τα ελληνικά ήξερε και ξένες

γλώσσες, ιδίως Ιταλικά, ο "γηραιός ναυτικός, ο καλόγερος

μαρινέρος, ο ερημίτης, ο ναύτης", όπως το αναφέρει στο βιβλίο του

"Παξός και Αντίπαξος" Αθήναι 1905, ο άλλος στενός φίλος του, ο

Αρχιδούκας της Αυστρίας, Λουδοβίκος Σαλβατώρ, που συχνά τον

επισκεπτότανε στο ασκηταριό του, ακούοντάς τον να του διηγείται

τα ταξίδια του, και τις περιπέτειες της ζωής του, αισθανόμενος

μεγάλη ευχαρίστηση και ψυχική γαλήνη και ο οποίος, όπως

αναφέρει πάρα κάτω στο ίδιο βιβλίο του, ο Δωρόθεος, γίνηκε

καλόγερος σε ηλικία πάνω από 70 ετών, τηρώντας τον όρκον του,

που ‘χε δώσει στη γυναίκα του, που πέθανε πριν απ’ αυτόν, μπροστά

στο εικόνισμα του Αγίου Σπυρίδωνα, στο μεγάλο δωμάτιο του

σπιτιού του, στα Μποϊκάτικα των μαγαζιών, ότι, "εάν αποθάνης

πρότερον, ο μοι γένοιτο, εγώ θα είμαι δια τον κόσμον τούτον νεκρός

και σοι ομνύω ενώπιον του Θεού ότι θα γίνω καλόγερος", κι έγινε,

-3-

ως γνωστόν ο Λουδοβίκος Σαλβατώρ επισκέφθηκε κι έμεινε στους

Παξούς 6 μήνες. Τέλη του 1884, αρχές του 1885.

Ο καλόγερος Δωρόθεος ήτανε γιος του Σπύρου Ηλ. Μηλιώτη,

ιδιωτικού δασκάλου της περιφέρειας Φουντάνας και της Σταματέλας

Α. Βλαχοπούλου και το όνομα του πριν γίνει μοναχός ήτανε

Δημήτριος. Γεννήθηκε στα Μποϊκάτικα των μαγαζιών στις 22

Νοεμβρίου 1804 και πέθανε στις 10 Ιουνίου 1893 σε ηλικία 89 ετών.

Η φωτογραφία του βρίσκεται στο πάρα πάνω βιβλίο του Σαλβατώρ

και στα υπ’ αριθμ. 3/1925 και 205/1938 φύλλα της τοπικής μας

εφημερίδας "Παξοί".

Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, σύμφωνα με τον

πάρα πάνω κατάλογο των εκκλησιών του νησιού μας, είναι

εκκλησία JUS PATRONATI ΕΝΩΣΕΩΝ. Δηλαδή οικοδομήθηκε

από δύο οικογένειες των Παξών, τις οικογένειες Τράνακα και

Γουλιού, οι οποίες, κατόπιν, με σκοπό η εκκλησία να ‘χει

περισσότερα έσοδα, για την αντιμετώπιση διαφόρων χρησίμων

αναγκών της, και όσο το δυνατό την αξιοπρεπή λατρεία μέσα σ’

αυτή, με διάφορες δημόσιες και ιδιωτικές πράξεις, συμπεριέλαβαν κι

άλλες οικογένειες. Κι έτσι είναι εκκλησία προερχομένη απ’ την

ενσωμάτωση διαφόρων οικογενειών. Επομένως αντιπροσωπεύεται,

ως προς τα κτητορικά δικαιώματα απ’ τους απογόνους όλων αυτών

των οικογενειών, κι όχι μονάχα απ' τους απογόνους των δύο πρώτων

οικογενειών, που με την ενεργό συμμετοχή τους ανοικοδόμησαν την

εκκλησία. Πρώτοι κτήτορες αναφέρονται οι Γεώργιος Τράνακας και

Νικολέττος Γούλιος.

Ο κατάλογος αυτός για την εκκλησία αυτή γράφει τα εξής:

-4-

Αύξ. Αριθ. Ονόματα εκκλησιών Τοποθεσία Διάκριση

11 Άγιοι Απόστολοι πόλις Γαΐου JUSPATRONA-

1705 ΤΟ

Σωματείων

Ενώσεων

II α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς:

"Από συμβολαιογραφικό συμβόλαιο της 23 Σεπτεμβρίου 1705, ως

πρώτοι κτήτορες ετούτου του ναού αποδεικνύονται οι Γεώργιος

Τράνακας και Νικολέττος Γούλιος, οι οποίοι συμπεριέλαβαν, ως

συνάδελφον τον... Μίχο Βελλιανίτη. Προοδευτικά, μ’ άλλες

δημόσιες ή ιδιωτικές πράξεις συμπεριέλαβαν επίσης διάφορες

οικογένειες". Από ένθετο του 1717 του 8 βιβλίου του νοταρίου

Παξών Α. Ανεμογιάννη, που βρίσκεται στο ιστορικό αρχείο Παξών,

πληροφορούμαστε, ότι "Αδελφοί Αγίων Αποστόλων ενδόξων και

πανευφήμων πρωτοκορυφαίων Πέτρου και Παύλου 1) παπα

Σταυράκης Φαναριώτης, 2) παπα Νικόλας Βελλιανίτης, 3)

Νικολέτος Γούλιος, 4) Μίχος Τράνακας, 5) Νικολός Τράνακας.

Από άλλα έγγραφα του ιδίου αρχείου, προκύπτει ότι το 1805

νέα αδέλφια της εκκλησίας αυτής γινήκανε ο Δημήτριος Ι. Μακρής,

γιατί έδωσε στην εκκλησία 20 τάλληρα και ο Δημήτριος Σ.

Ανεμογιάννης, γιατί έδωσε 6 τάλληρα. Επίσης νέος αδελφός ευγενής

Στέλιος Καλογεράς απ’ τη Κέρκυρα έδωσε 4 τάλληρα. Το 1819 νέος

αδελφός ο Χρήστος Λιναράς.

Από το βιβλίο 4, σελίδα 58ν τις 22 Δεκεμβρίου 1819 του

νοταρίου Παξών Σ. Λέκκα, γνωρίζομεν ότι ο Ανάστασης Πατίστας

απ’ το χωριό Αγιά της Ηπείρου, παραδίνει στους επιτρόπους της

εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, ιερά σκεύη από την

-5-

εκκλησία της Αγίας Παρασκευής 5 καντήλια, ένα θυμιατό, ένα

δισκοπότηρο, μία λόγχη, μία λαβίδα, έναν αστερίσκο και τρεις

κορώνες, όλα ασημένια, για να τα παραλάβει όταν ελευθερωθεί η

πατρίδα του.

Από μία κατάσταση εσόδων και εξόδων της εκκλησίας αυτής του

έτους 1840, ευρισκόμενη στο ιστορικό αρχείο Παξών,

πληροφορούμαστε, ότι, οι επίτροποι αυτής ξοδέψανε το έτος αυτό

για την ανακαίνιση της εκκλησίας 350 τάλληρα. Η κατάσταση αυτή

έχει ως εξής: "Κατάσταση από τα έσοδα και έξοδα της εκκλησίας,

Επίτροπος Αλοΐσιος Θωμά Βελλιανίτης. Δια την ανακαίνιση της

άνωθε εκκλησίας από τους επιτρόπους, που εξόδευσαν τάλληρα

350".

Ο Γιάννης Δόικας στο ίδιο βιβλίο του, που αναφέραμε πάρα

πάνω, μας πληροφορεί, ότι, η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων

Γαΐου, που ‘ναι μια απ’ τις παλαιότερες εκκλησίες των Παξών, είναι

εκκλησία των Τράνακα και Γουλιού, ότι υπάρχει στο κατάλογο των

εκκλησιών των Παξών του έτους 1686, ότι είναι ωραία εκκλησία με

αξιόλογες εικόνες και θαυμάσιο καμπαναριό, κτισμένο το 1860, ότι

το τέμπλο και τα δεσποτικά τα’ αγιογραφήσανε το 1714 οι

Γιαννιώτες Αντώνης Νομικός και Νικόλαος Χωραφάς και ότι η τιμή

της αγιογράφησης ήτανε 24 ριάλια.

Από το βιβλίο Δόικα, πληροφορούμαστε ότι, στις ε’ Ιουλίου,

αψλθ’ (5 Ιουλίου) 1739) Ε.Π. το πρωί, έφθασε στο νησί μας ο

Μεγάλος Πρωτοπαπάς Κερκύρας Ιωάννης Βούλγαρης, με το

κάτεργο του εξοχότατου κυρίου Νικολάου Σορόντζου, εις το οποίο

πήγαινε με μία φελούκα και τον καλωσορίσανε ο Καπετάνιος του

νησιού μας Σπύρος, Κατζίμης, συντροφιασμένος με δύο

-6-

οφφιτζιάλους σκλαβούνους, όπου έτυχαν να βρίσκονται τότε στο

νησί μας, ο ένας ήτανε ο καπετάν Τζώρτζης Γερανός, και με τον

καπιτάν Δημάκη Μάκρη, κόνσολον του Ιμπερατόρου. Όταν δε ο

Μεγάλος Πρωτοπαπάς Κερκύρας Ιωάννης Βούλγαρης

αποβιβάστηκε στη προκυμαία Γαΐου, τον περιμένανε και τον

υποδεχτήκανε ο ευλαβέστατος Πρωτοπαπάς Παξών Νικόλαος

Βελλιανίτης, ο οποίος μάλιστα τον φιλοξένησε στο σπίτι του, ο

δευτερεύων παπα-Ιωάννης Τζενεμπίσης και διάφοροι άλλοι παπάδες

του νησιού μας.

Τα της επισκέψεως του Μεγάλου Πρωτοπαπά Κερκύρας

στους Παξούς αναφέρονται στη μελέτη του αειμνήστου συμπολίτη

μας Θωμά Θ. Βελλιανίτη με τίτλο "Επίσκεψις εις Παξούς του

Μεγάλου ΙΙρωτοπαπά Κερκύρας" δημοσιευομένη στο υπ’ αριθ.

38/15 Φεβρουαρίου 1927 φύλλο της τοπικής μας Εφημερίδας

"Παξοί".

Ο Μεγάλος Πρωτοπαπάς Κερκύρας επισκέφτηκε τους Παξούς

για να επιθεωρήσει τις εκκλησίες του νησιού μας και να γνωρίσει

ευπρεπές και εύκοσμον των εκκλησιών, παρά πάντων των ιερέων τε

και λαϊκών διαφυλάττεται εις δόξαν της τρισυπόστατου Θεότητος,

εις στήριξιν και κράτος αέναον της γαληνότατης αυθεντίας και

πάντων των ορθοδόξων σωτηρίαν..."

Στις 12 Ιουλίου 1739 επισκέφτηκε την εκκλησία των Αγίων

Αποστόλων Γαϊου. Από την επιθεώρηση αυτή έχομε την παρακάτω

πληροφορία γι’ αυτή την εκκλησία.

α ψ λ θ' Ιουλίου ιβ'

"Απερχόμενος ομοίως εις την μονήν των Αγίων Αποστόλων Πέτρου

και Παύλου, ιούς του, καπιτάν Μίχου Βελλιανίτη, του τότε παπά

-7-

Σταυράκη Φαναριώτη, η γενεά των Γουλιάτων και Τρανακά των,

έχει εντράδα έως δέκα ξεστές λάδι την εσοδιά, ως είπαν."

Εφημέριος παπά-Δημήτριος Φαναριώτης και εμβαίνοντας η αυτού

Παναιδεσιμώτης εις τον ιερόν βήμα, ήβρε να λείπουν όλα τα

αναγκαία, και οι πύργοι αμύστριτη, όθεν φυλάσσεται κ.λ.π.

Στο πλάι είναι γραμμένο.

Ο Παναιδεσιμώτατος

ότι να ήθελαν εις διορίαν χρόνων τριών να ήθελαν κάμουν τα

αναγκαία του Ιερού Βήματος και να μυστρεύουν, αλλέως κ.λ.π.

Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, που ‘ναι μία απ’ τις

δύο ωραιότερες εκκλησίες των Παξών, η άλλη είναι η Υπαπαντή

στη Λάκκα, βρίσκεται μέσα στο περιτοιχισμένο κοιμητήριο της

κωμοπόλεως Γαΐου. Εντύπωση προξενεί στον επισκέπτη της

εκκλησίας το ψηλό κι ωραιότατο καμπαναριό της, με την αψιδωτή

πύλη εισόδου. Πάνω απ' αυτή η χρονολογία της ανεγέρσεώς του

1860 Ιουνίου 28 και στη μέση ο δικέφαλος αετός. Πάρα πάνω δύο

τόξα με δύο καμπαναριά και δύο κεφάλια αγγέλων.

Πάρα πάνω ένα άλλο τόξο χωρίς καμπάνα. Στον πέτρινο τοίχο του

κοιμητηρίου, το οποίο χωρίζεται σε δύο κοιμητήρια, το κοιμητήριο

της εκκλησίας και το κοινοτικό κοιμητήριο, δεξιά του καμπαναριού,

υπάρχει πέτρινη πινακίδα, που γράφει

ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΑΙΩΝ

ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

ΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΥ.

Επίσης επί του τοίχου του Αγίου Βήματος της εκκλησίας

υπάρχει μαρμάρινη πινακίδα, στην οποία διαβάζομε:

-8-

ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ

ΕΥΡΙΣΚΕΤΑΙ Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΓΑΪΟΥ ΜΑΘΗΤΟΥ ΤΟΥ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ.

Για να φθάσομε απ’ την αψιδωτή πύλη εισόδου του

καμπαναριού στη κεντρική πόρτα της εκκλησίας, πάνω απ’ την

οποία διαβάζομε:

ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ

ΦΟΒΟΣ ΚΥΡΙΟΥ

περνάμε απ’ τον διάδρομο, που χωρίζει το ναό και το νεκροταφείο

της εκκλησίας απ' το κοινοτικό νεκροταφείο κι ο οποίος διάδρομος

παλαιότερα ήτανε πλατύτερος προς τη μεριά του κοινοτικού

νεκροταφείου, κι έφθανε μέχρις εκεί που ‘ναι σήμερα το σκαλί, πέρα

απ’ τον τάφο του Μιλτιάδη Δ. Κάφυρη, που πέθανε στις 7

Σεπτεμβρίου 1877 και για τον οποίον τάφο ο Λουδοβίκος Σαλβατώρ

αναφέρει στο πάρα πάνω βιβλίο του, ότι, ήτανε ο μόνος τάφος με

σιδερένιο κιγκλίδωμα. Το σιδερένιο αυτό κιγκλίδωμα δεν υπάρχει

σήμερα στον τάφο αυτό. Αφαιρέθηκε προπολεμικά απ' τον κάτοχο

του τάφου αυτού και επιτρόπου της εκκλησίας αυτής και Προέδρου

της Κοινότητας Γαΐου, Αρμάνδου Αν. Κάφυρη και τοποθετήθηκε

στο μέρος που το βλέπομε μέχρι σήμερα. Δηλαδή απ’ το

καμπαναριό μέχρι το Άγιο Βήμα, για να φαίνεται και ο χώρος του

κοιμητηρίου της εκκλησίας, ο οποίος μέχρι τότε δεν φαινότανε, γιατί

στη θέση αυτή υπήρχε πέτρινος τοίχος. Ο Μιλτιάδης Δ. Κάφυρης

ήτανε Παργινός, είχε αγαθή φήμη στους Παξούς και πέθανε σε

ηλικία 57 ετών.

-9-

Σήμερα (1991) ο μοναδικός τάφος που ‘χει σιδερένιο

κιγκλίδωμα και προξενεί εντύπωση στον επισκέπτη, είναι ο προ 75

ετών κατασκευασθείς τάφος του πάππου μου, ο οικογενειακός μου

τάφος, με μαρμάρινο οβελίσκο, επί του οποίου υπάρχει Σταυρός και

δύο πλαίσια με τις φράσεις: "ΤΑΦΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ" και

ΩΔΕ ΚΕΙΤΑΙ

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

Π. ΚΟΝΤΑΡΗΣ

ΕΤΩΝ 65

ΑΠΟΒΙΩΣΑΣ

ΤΗ 4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1914

Στο κοινοτικό νεκροταφείο, που βρίσκεται, αριστερά του

διαδρόμου υπάρχουν και παλαιοί και σύγχρονοι τάφοι, ως επί το

πλείστον σύγχρονοι. Μεταξύ αυτών είναι και οι τάφοι σπουδαίων

προσκόπων της Κοινότητας μας.

1.- Του αείμνηστου "Σχολάρχη των ΙΙαξών" Σταματέλου Μπόικου,

που γεννήθηκε στο νησί μας το 1874 κι ήτανε γιος του γιατρού

Σπύρου Μπόικου και της Ελένης Αν. Μιτσιάλη (Σιορ Τίτα).

Ο Σταματέλος Μπόικος, πάνω από μία ολόκληρη

τριακονταετία, αφιέρωσε τη ζωή του, φωτίζοντας και

φρονηματίζοντας τα παξινόπουλα, με την επιστημονική του διδαχή,

το άμεμπτο ήθος του σαν πνευματικός ηγέτης, τη σεμνότητά του,

την προσήλωσή του στο καθήκον και την αγάπη του στο νησί μας.

Γι’ αυτό κι οι συμπολίτες μας, που τον είχανε σχολάρχη και

καθηγητή και γινήκανε αργότερα ανώτεροι κι ανώτατοι υπάλληλοι

κι επιστήμονες, θυμότανε πάντα με σεβασμό, ότι τις πρώτες

μορφωτικές και ηθικές βάσεις για τη σταδιοδρομία τους, την

-10-

χρωστούσανε στο σχολάρχη τους, τον "Σχολάρχη των ΙΙαξών",

Σταματέλο Μπόικο, που πέθανε από τις ψυχικές δοκιμασίες και τις

στερήσεις της εχθρικής κατοχής, στη Κέρκυρα το 1943.

2.- Του στρατηγού Κώστα Μάκρη, που γεννήθηκε στους Παξούς το

1885 κι έλαβε μέρος σ’ όλους τους πολέμους από το 1912-1922,

διακριθείς για το θάρρος του, τη γενναιότητά του, την τόλμη του και

την ευτυχία του, τιμηθείς με πολλά παράσημα και μετάλλια. Ο

Κώστας Μακρής, ο οποίος επί μία ολόκληρη οκταετία ήτανε

πρόεδρος της "Ενώσεως Παξίων" και χαρακτηριζότανε για την

ευπρέπειά του, την ανιδιοτέλειά του, και την καλοσύνη του,

αποστρατευθείς, διέθεσε όλες του τις δυνάμεις για την εξυπηρέτηση

του νησιού μας, πρωτοστατήσας πάντα σε κάθε εκδήλωση, που

αποσκοπούσε στην πρόοδο και ευημερία των Παξών. Ίδρυσε το

"Κοινωφελές Ίδρυμα Παξών", (Κ.Ι.Π.), το Λαϊκό Ιατρείο και τη

Λαϊκή Βιβλιοθήκη του ΚΙΠ. Ακόμα σε δική του πρωτοβουλία,

οφείλεται η ανέγερση στο νησί μας του μνημείου των Πεσόντων και

του ανδριάντος του ηρωικού πυρπολητή του 1821 Γιώργη

Ανεμογιάννη. Η προτομή του βρίσκεται στο αλσύλλιο κοντά στο

σπίτι του Ζούμπου, στον " Γιάννα".

3.- Του Διονυσίου Δημ. Ζερμπά, πτυχιούχου της Νομικής Σχολής

του Πανεπιστημίου Αθηνών και πλοιάρχου του Οικονομικού του

πολεμικού μας Ναυτικού, χαρακτηριζόμενος πάντα για την

προσήλωση του στο καθήκον και την ευγένεια του ήθους του.

Ο Διονύσιος Ζερμπάς έγραψε αξιόλογα βιβλία, αναφερόμενα στην

ιστορία του νησιού μας, και δημοσίευσε ιστορικές μονογραφίες στις

τοπικές μας εφημερίδες "Παξοί" και "Ηχώ των Παξών". Δημοσίευσε

-11-

ακόμα και μεταφράσεις του από ιστορικά έργα και ατομικές του

μελέτες στο περιοδικό του ΓΕΝ "Ναυτική Επιθεώρηση".

Άφησε κληροδότημα στην Κοινότητα Γαΐου, ένα κατάστημα,

ευρισκόμενο στην Αθήνα και πέντε εκατομμύρια δραχμές. Και στη

βιβλιοθήκη του ΚΙΠ την αξιόλογη βιβλιοθήκη του. Πέθανε στην

Αθήνα και τάφηκε στον οικογενειακό του τάφο στους Παξούς το

έτος 1990. Ακόμα βρίσκονται κι οι τάφοι δύο ιερέων της ενορίας

μας, που συγχρόνως ήτανε και δάσκαλοι. Του Πέτρου Μπόικου

(Παπαπέτρου) και του Θόδωρου Βέργου (Παπαλώλου).

Οι δύο αυτοί παπάδες, που για ένα χρονικό διάστημα, ήτανε

συγχρόνως ιερείς της κωμοπόλεως Γαΐου, λειτουργούσανε, ο μεν

Παπαλώλος στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, που ανήκε στη

"Κάτω Γειτονιά", ο δε Παπαπέτρος στην εκκλησία της Αναλήψεως,

που ανήκε στη "Πάνω Γειτονιά". Χωριζότανε δε αυτές οι δύο

γειτονιές με την πλατεία της Αναλήψεως και το δρόμο π’ αρχίζει απ’

το καμπαναριό της εκκλησίας αυτής και φθάνει μέχρι το εργοστάσιο

του Ζερμπά. Όταν ο Παπαπέτρος λειτουργούσε στο Νοζιά, κατά το

χρονικό διάστημα είχε υπό την δικαιοδοσία του και την ενορία του

Νοζιά, ο Παπαλώλος λειτουργούσε στην Αγία Τριάδα. Ο

Παπαλώλος έκανε ακόμα, μονάχα αυτός και όλες τις παρακλήσεις

στα σπίτια του Γαΐου. Όταν πέθανε ο Παπαλώλος κι έμεινε μόνος

ιερέας της ενορίας Γαΐου ο Παπαπέτρος, λειτουργούσε ως επί το

πλείστον στην Αγία Τριάδα. Αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα (1991).

Στο χώρο τώρα του σημερινού διαδρόμου, που χωρίζει τα δύο

νεκροταφεία, παλαιότερα θάβανε σπουδαία πρόσωπα των Παξών.

Σήμερα σ’ αυτό το χώρο υπάρχουν πέντε παλαιοί τάφοι. Ο ένας

είναι κοντά στον τοίχο της εκκλησίας, πριν φθάσομε στην κυρία

-12-

είσοδο αυτής, σκεπασμένος με παλαιές μάλτες. Οι άλλοι τέσσερις, ο

ένας δίπλα στον άλλον, μπροστά στην πόρτα της εκκλησίας. Οι

τρεις έχουν γράμματα. Ο τέταρτος δεν έχει.

Στη κολόνα όμως του πορτονιού του κοινοτικού νεκροταφείου

υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη καινούργια πλάκα, που γράφει:

ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΝΤΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΑΘΑΝ. ΚΟΡΚΟΤΣΑΚΗΣ ΕΤΩΝ 40

ΑΠΕΒΙΩΣΕ ΤΗ 23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1867.

ΑΡΕΤΗ ΣΥΖΥΓΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ

ΑΘΑΝ. ΚΟΡΚΟΤΣΑΚΗ ΕΤΩΝ 76

ΑΠΕΒΙΩΣΕ ΤΗ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 1894.

Ο Πατέρας του Αναστασίου Κορκοτσάκη, ο Αθανάσιος, μαζί

με τον αδελφό του Ιερώνυμο, είναι θαμμένος μέσα στην εκκλησία κι

ο τάφος τους βρίσκεται εκεί που ‘ναι το παγκάρι με τα κεριά. Οι

περισσότερες λέξεις της ταφόπετρας είναι καταστραμμένες.

Μπόρεσα και διάβασα:

ΚΕΙΝΤΑΙ

ΚΟΝΕΙΣ

ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ ΚΟΡΚΟΤΣΑΚΗ

ΜΕΤΑΣΤΑΝΤΟΣ

ΔΕ

1825

ΕΤΟΣ

ΑΔΕΛΦΩ ΑΥΤΟΥ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΕΤΑΣΤΑΝΤΟΣ

ΤΗ 23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1832

-13-

ΚΑΤΑ ΤΟ 52 ΕΤΟΣ

ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΤΟΥ

Από ένα κατάλογο των Παξών, που βρίσκεται στο τεύχος

"Αρχείο της Ιονίου Γερουσίας Κερκύρας, Παξοί 1818-1828" του

Γιάγκου Δ. Τράνακα, με ημερομηνία 15 Οκτωβρίου 1827, ο οποίος

κατάλογος συντάχθηκε τότε, σε εκτέλεση Εγκυκλίου, με

ημερομηνία 5 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, της Γερουσίας

(Κυβερνήσεως) των Ιονίων Νήσων, δυνάμει της υπ’ αριθ., 14/22

Μαΐου 1819 Πράξεως της Πρώτης Βουλής της Επτανήσου, που τον

κατάλογον αυτόν τον υπογράφουν ο ρεντζιέντες Παξών Στέφανος

Φαναριώτης κι ο Γραμματέας Σταμάτιος Μπογδάνος, και στον

οποίον περιλαμβάνονται 13 ονόματα Παργινών, που γεννηθήκανε

στη Πάργα και κατόπι γινήκανε υπήκοοι των Ιονίων Νήσων,

υπήκοοι Παξών, προκύπτει, ότι, μεταξύ αυτών των Παργινών ήτανε

και ο Αθανάσιος Κορκοτζάκης, που ‘τανε ένας απ’ τους προκρίτους

των φυλών της Πάργας του έτους 1798, και οι αδελφοί του

Ιερώνυμος και Παναγιώτης, παιδιά του Ιωάννη Κορκοτζάκη, τα

οποία από τις 17 Σεπτεμβρίου 1819 γινήκανε υπήκοοι Παξινοί.

Εδώ πρέπει να πούμε, ότι, όταν το 1819 οι Άγγλοι πουλήσανε

και παραχωρήσανε την Πάργα στον αδυσώπητο τύραννο της

Ηπείρου, τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, όλοι οι Παργινοί, αφού

μάταια είχανε παρακαλέσει τους Άγγλους, τους οποίους οι ίδιοι

είχανε καλέσει το 1814 σαν ελευθερωτές τους, να

πραγματοποιηθούνε την προσάρτηση της Πάργας στα Ιόνια Νησιά,

όπως ήτανε και τον καιρό που οι Βενετοί κατείχανε τα Εφτάνησα

και βλέποντες να διαψεύδονται οι υποσχέσεις κι οι ελπίδες τους,

προτιμήσανε να εκπατριστούνε να εγκαταλείψουνε την αγαπητή

-14-

τους πατρίδα, παρά να ζούνε κάτω απ’ τον ανυπόφορο ζυγό του

αιμοσταγούς αυτού τυράννου. Έτσι το πρωί της 15 Απριλίου 1819,

Μεγάλη Παρασκευή, πήγανε στους τάφους των προγόνων τους και

των οικείων τους, τους ανοίξανε και καύσανε τα οστά στην πλατεία

της αγοράς τους. Πήρανε τη στάχτη και πολλοί απ’ αυτούς και χώμα

της γης τους και το απόγευμα 4000 περίπου Παργινοί, άντρες-

γυναίκες και παιδιά, αφού αποχωριστήκανε τη δόλια πατρίδα τους κι

ασπαστήκανε το χώμα της και φιλήσανε τις πέτρες και τη γη τους,

μπήκανε σε δικά τους και επτανησιακά πλοία και στην Αγγλική

φρεγάδα “Glascow” κι ήρθανε πλάνητες, απάτριδες και νηστικοί οι

περισσότεροι στην Κέρκυρα και αρκετοί στους Παξούς. Και αφού ο

Μαίτλαντ, ο Άγγλος Αρμοστής στα Εφτάνησα, ύστερα απ’ ολίγες

ημέρες, έλαβε στη Πρέβεζα, το ορισθέν, για την αποζημίωση της

πωλήσεως της Πάργας, από τον Αλή, εντός σάκκων, 620 χιλιάδες

τάλληρα και 20 χιλιάδες ρουμπιέδες, τα οποία χρήματα, ίσως και

διπλάσια, ο Αλής συνέλεξε από εράνους μεταξύ των Χριστιανών και

Οθωμανών της δικαιοδοσίας του, διέταξε αυτός ο Μαίτλαντ, από

την Κέρκυρα την εκκένωση του φρουρίου της Πάργας από την

Αγγλική φρουρά. Κι έτσι στις 28 Απριλίου 1819 με το παλαιό

βέβαια ημερολόγιο, υψώθηκε στις επάλξεις αυτού η Οθωμανική

Σημαία, ύστερα από ολόκληρους αιώνες αυτονομίας και ελευθερίας,

αντικαταστήσασα την Αγγλική τοιαύτη. Ο Αλής μπήκε στην Πάργα

στις 2 Μαΐου. Όλοι οι ναοί αυτής μεταβληθήκανε σε Οθωμανικά

τεμένη. Από τις Παργινές οικογένειες που ήρθανε στους Παξούς

εγκατασταθήκανε μόνιμα στο νησί μας, οι οικογένειες Κορκοτσάκη,

Βέργου, Ζούμπου, Πετσάλη, Δεσύλλα και Πλασκασοβίτη.

Μπαίνοντας μέσα στην εκκλησία, που, όπως γράφει στο υπ’ αριθμ.

-15-

60/1ούλιος 1991 φύλλο της και με τίτλο "Λαμπρές εορταστικές

εκδηλώσεις στους Παξούς" η εφημερίδα της Ιεράς Μητροπόλεως

Κερκύρας και Παξών "Κερκυραϊκή Αλήθεια", ο σημερινός ιερός

ναός των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, βρίσκεται κτισμένος σε

παλαιότερον ναόν της εποχής του Ιουστινιανού και αυτός κτισμένος

σε παλαιοχριστιανικό ναό, βλέπομε το θαυμάσιο λίθινο τέμπλο ή

εικονοστάσι με τις τρείς παλαιές θύρες και τις παλαιές ελαιογραφίες

και ζωγραφιές, γενικά τις αξιόλογες εικόνες του, που ‘ναι απ’ τις

καλύτερες του νησιού μας. Παρατηρώντας το τέμπλο βλέπομε ότι η

μεγάλη εικόνα του Αγίου Ιωάννη του προδρόμου δεν βρίσκεται

αριστερά από τη μεγάλη εικόνα της Παναγίας, όπως σ’ όλες τις

εκκλησίες των Παξών και γενικά της Εφτανήσου, αλλά δεξιά απ’ τη

μεγάλη εικόνα του Χριστού, όπως στις εκκλησίες των Αθηνών κι

αλλού. Αριστερά απ’ τη μεγάλη εικόνα της Παναγίας και στη θέση

που έπρεπε να βρίσκεται η μεγάλη εικόνα του Αγίου Ιωάννη του

Προδρόμου, βρίσκεται μεγάλη εικόνα του Αγίου Νικολάου. Στη

μεγάλη εικόνα της Παναγίας, στη δεξιά μεριά υπάρχει γραμμένη η

φράση:

ΜΡ OV

Η ΚΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

Η ΘΑΛΑΣΣΟΜΑΧΗΣΑ

Βλέπομε λοιπόν ότι και στο νησί μας, στην ωραιοτάτη αυτή

εκκλησία των Παξών, υπάρχει αυτή η εικόνα της Παναγίας, που έχει

το νεοελληνικό αυτό επίθετο "Θαλασσομάχησα", που σημαίνει, ότι

μάχεται τη θάλασσα, τις φουρτούνες της θάλασσας κι ότι είναι

προστάτης των θαλασσοπλοούντων. Γι’ αυτό κι αριστερά της δεν

-16-

ζωγραφίσανε εικόνα άλλου Αγίου, αλλά την εικόνα του Αγίου

Νικολάου, που ‘ναι ο κατεξοχήν προστάτης των ναυτικών μας.

Εδώ πρέπει να πούμε, ότι, στο πράσινο και γαλάζιο νησί μας

υπάρχουν οκτώ εκκλησίες που τιμώνται στ' όνομα της Παναγίας

μας και πέντε που τιμώνται στη μνήμη του Αγίου Νικολάου.

Πάνω απ’ τη μεσαία θύρα του τέμπλου είναι ζωγραφισμένη

"κεφαλή Χριστού εν τω πέπλω της Βερενίκης, υπό αγγέλων

βασταζομένη", όπως γράφει ο Σαλβατώρ στο ίδιο του το βιβλίο,

ωραιοτάτη ζωγραφιά των Παξών. Πάρα πάνω υπάρχουνε 12 μικρά

τόξα, το καθένα με μία εικόνα των 12 Αποστόλων του Χριστού. Και

παραπάνω υπάρχει η εικόνα του Χριστού στο θρόνο του μαζί με τη

Παναγία και τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Δεξιά και αριστερά από την

εικόνα αυτή δύο νεώτερες εικόνες. Η μία είναι η εικόνα που

παριστάνει το Χριστό, να λέει στην Μαρία τη Μαγδαληνή "Μη μ’

εγγίζεις", όταν αυτή τον είδε μετά την Ανάσταση του, κι έτρεξε να

τον προσκυνήσει. Και η άλλη παριστάνει δύο γυναίκες, μαθήτριες

του Χριστού, λυπημένες να κλαίνε, κοιτάζοντας τον τάφο του

Χριστού. Κι οι δύο αυτές εικόνες είναι εικόνες νεωτέρας τέχνης.

Τώρα κάτω από τη μεγάλη εικόνα του Χριστού, υπάρχει η

εικόνα "Ο Ιησούς και η Σαμαρείτιδα". Κάτω από την μεγάλη εικόνα

της Παναγίας, ο "Άγιος Αλλάς Ζωσιμάς"

Κάτω από την μεγάλη εικόνα του Αγίου Ιωάννη του

Προδρόμου, η "Αποτομή του Προδρόμου".

Και κάτω απ’ τη μεγάλη εικόνα του Αγίου Νικολάου, η εικόνα "Ο

Άγιος Νικόλαος ελεεί τον πτωχόν".

-17-

Δεξιά του τέμπλου, βρίσκεται, εντός ξύλινου πλαισίου, η μεγάλη

εικόνα των πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στην

οποία διαβάζομε:

"Αφιερωθέν παρά Δημητρίου Κορκοτζάκη

ζωγραφισθέν υπό Ν. Ασπιώτου

εν Κέρκυρα 1858"

Αργότερα του τέμπλου, βρίσκεται εντός ξύλινου πλαισίου, η

μεγάλη εικόνα των Αγίων Αποστόλων Γαΐου και Κρίσπου, στην

οποία διαβάζομε:

"Δέησις του δούλου του Θεού Δημητρίου

Κορκοτζάκη ποτέ Ιερωνύμου

Αφιέρωσεν 1858"

Στην ίδια εικόνα διαβάζομε επίσης κάτω από τον Άγιο Γάϊο

"Ο Απόστολος Γάιος εορτάζει τας 5 Νοεμβρίου"

Και κάτω απ’ τον Άγιο Κρίσπο

"Ο Απόστολος Κρίσπος

εορτάζει 30 Ιουλίου".

Ο Δημήτρης Κορκοτζάκης, που αφιέρωσε τις δύο αυτές μεγάλες

εικόνες στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, ήτανε γιος του

Ιερώνυμου Κορκοτζάλη, που, όταν ο Αλή-Πασάς των Ιωαννίνων

εξαγόρασε την Πάργα απ’ τους Άγγλους αντί 150.000 λιτών, ήρθε

μαζί με άλλους Παργινούς πρόσφυγας στους Παξούς και, όπως

είπαμε πάρα πάνω, έγινε από τις 17 Σεπτεμβρίου 1819 υπήκοος

Παξών. Επομένως κι ο γιος του, ο Δημήτριος, ήτανε πια κι αυτός

ΙΙαξινός. Ο Άγιος Γάϊος και Κρίσπος, δύο απ’ τους εβδομήκοντα

μικρούς Αποστόλους του Χριστού, Κορίνθιοι κι οι δύο, μαθητές κι

οι δύο του Αποστόλου των Εθνών Παύλου, ήτανε οι μόνοι απ’ τους

-18-

Κορίνθιους Χριστιανούς, που βάπτισε αυτοπροσώπως ο Απόστολος

των Εθνών. Ο Κρίσπος ήτανε Αρχισυνάγωγος Κορίνθου και μόλις

άκουσε τη χριστιανική διδασκαλία του Παύλου γίνηκε μαζί μ’ όλη

του την οικογένεια χριστιανός. Ο Γάιος φιλοξενούσε πάντα στο

σπίτι του τον Παύλο, σ’ όλα του τα ταξίδια στη Κόρινθο, καθώς κι

όλους τους χριστιανούς, που περνούσανε απ’ τη πόλη αυτή.

Αυτοί λοιπόν οι δύο μικροί Απόστολοι του Χριστού, Γάιος και

Κρίσπος σύμφωνα πάντα με την τοπική μας παράδοση, ήρθανε

στους Παξούς, διδάξανε εκεί τη χριστιανική θρησκεία κι ιδρύσανε

εκεί τη χριστιανική θρησκεία κι ιδρύσανε τη χριστιανική εκκλησία

των Παξών. Κατόπιν ο Κρίσπος αναχώρησε απ’ τους Παξούς ο δε

Γάιος έμεινε εκεί, πέθανε εκεί, και θάφτηκε στο μέρος αυτό, που

αργότερα κτίστηκε η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.

Μερικοί λένε:

- Πώς είναι δυνατόν να τάφηκε ο Άγιος Γάιος στην εκκλησία των

Αγίων Αποστόλων, αφού τότε, που πέθανε ο Άγιος Γάιος, δεν

υπήρχε η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων;

- Μάλιστα. Τότε δεν υπήρχε η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.

Προϋπήρχε όμως ο τάφος, κι όπως, επαναλαμβάνω, λέει η

παράδοση του νησιού μας, η πρώτη εκκλησία των Αγίων

Αποστόλων, η παλαιοχριστιανική, όπως αναφέραμε και πάρα πάνω,

κτίστηκε στη θέση αυτή, που ‘τανε ο τάφος του Αγίου Γαΐου.

Μάλιστα η παράδοση λέει, ότι, ο τάφος του Αγίου Γαΐου

βρίσκεται κάτω απ’ την Αγία Τράπεζα της εκκλησίας. Γι’ αυτό, όταν

μπαίνομε στο Άγιο Βήμα, βλέπομε πίσω απ’ την Αγία Τράπεζα, ένα

μέρος που περιβάλλεται από σιδερένιο κιγκλίδωμα και περικλείει

μία κινητή πλάκα, που, όπως λέγεται, συγκοινωνεί με τον τάφο.

-19-

Κάτω δε απ’ το παράθυρο του Αγίου Βήματος υπάρχει εντοιχισμένη

μαρμάρινη πλάκα, που γράφει:

Ο ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΣ ΤΑΦΟΣ

ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΓΑΪΟΥ

ΜΑΘΗΤΟΥ

ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ.

Ο Άγιος Γάιος απάλλαξε και το νησί μας απ’ τα φαρμακερά

φίδια, που παλαιότερα ήτανε και πολλά κι επικίνδυνα. Η παράδοση

λέει, ότι, όποιος παίρνει χώμα απ’ το τάφο του Αγίου Γαΐου,

σηκώνοντας τη κινητή πλάκα του τάφου, που αναφέραμε πάρα

πάνω, και το πίνει διαλυμένο σε νερό, προλαβαίνει τις

δηλητηριάσεις από τα δαγκάματα των φιδιών. Όταν ήτανε παπάς της

εκκλησίας αυτής ο Θόδωρος Βέργος (Παπαλώλος), ερχότανε σ’

αυτόνε, που ‘τανε Παργινός, Παργινοί κι Ηπειρώτες και αφού

κάνανε στην εκκλησία παράκληση, σήκωνε ο παπάς την πλάκα του

τάφου, και αφού παίρνανε με ευλάβεια από τα χέρια του παπά το

χώμα, το παίρνανε στα σπίτια τους στην απέναντι Ήπειρο και το

μεταχειριζόντανε κατά των δαγκαμάτων των φαρμακερών φιδιών,

προλαβαίνοντας έτσι τις δηλητηριάσεις.

Από το έτος 1985 καθιερώθηκε απ’ τον Σεβασμιώτατον

Μητροπολίτην μας κ. Τιμόθεο, να γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου

Γαΐου, πανηγυρικά μαζί με τη μνήμη των πρωτοκορυφαίων

Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στις 29 Ιουνίου και να τελείται την

ημέρα αυτή κι η λιτανεία της νέας μεγάλης εικόνας του Αγίου

Γαΐου, που από τότε βρίσκεται τοποθετημένη πάνω σ’ ένα τραπέζι,

μπροστά απ’ τη τρίτη θύρα του τέμπλου της εκκλησίας. Έρχεται

μάλιστα από τότε αυτή την ημέρα, κάθε χρόνο, δωρεάν με φροντίδα

-20-

της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας και Παξών, κι ένα φέρυ-μπωτ

απ’ την Κέρκυρα με τη μουσική για τη λιτανεία και πολλούς -

πολλούς προσκυνητάς απ’ αυτό το νησί. Μετά το τέλος της

λιτανείας η μουσική παιανίζει στην πλατεία της Αναλήψεως. Έκτοτε

η πανηγυρική θεία αρχιερατική λειτουργία μεταδίδεται κι απ’ το

ραδιοφωνικό σταθμό Κερκύρας.

Απ’ τον Άγιο Γάιο, σύμφωνα πάντα με τη τοπική μας

παράδοση, ονομάστηκε κι η πρωτεύουσα του νησιού μας Γάιος.

Αυτή την παράδοση την αναφέρουν πολλές εγκυκλοπαίδειες, όπως η

μεγάλη εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού, η εγκυκλοπαίδεια Υδρία, το

εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Ηλιου, οι συμπολίτες μας Θόδωρος

Βελλιανιτης και Γεράσιμος Λύχνος, ο Λουδοβίκος Σαλβατώρ, ο

Παύλος Παλαιολόγος, ο Δημήτρης Λουκάτος, ο Γ. Σ. Σπυριδάκης,

Διευθυντής του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών και

υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο συμπολίτης μας Σπύρος Φ.

Αργυρός δικηγόρος, καθώς και πολλές φορές οι δύο ντόπιες

εφημερίδες μας "Παξοί" και "Ηχώ των Παξών". Επίσης και το

ημερολόγιο της ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας και Παξών και

Διαποντίων νήσων του έτους 1989, ως και ο Αναβαπτιστής.

Εδώ πρέπει να πω, ότι, όταν το 1957 ο τότε Νομάρχης

Κερκύρας με το "έτσι θέλω", εισηγήθηκε και μετέτρεψε το όνομα

της πρωτεύουσας μας από Γάιος εις το γενικότερο Παξοί,

αντιεπιστημονικά για τις τοπικές παραδόσεις, ξεσηκώθηκαν όλοι οι

συμπολίτες και οι εντός και οι εκτός του νησιού μας,

πρωτοστατούντες, η "Ένωση των Απανταχού Παξίων" κι η τοπική

μας εφημερίδα "Παξοί" και κατορθώσανε να επανέλθει ξανά με

-21-

απόφαση της ίδιας Νομαρχίας η ιστορική πρωτέρα ονομασία Γάιος

με τη γραφική παραδοσιακή ερμηνεία της.

Κοιτάζοντας τώρα την ξύλινη οροφή της εκκλησίας, βλέπομε

την ωραιοτάτη ουρανία της, που ‘ναι αντίγραφο της συνθέσεως του

έργου "η πορεία προς το Γολγοθά", του μεγάλου ζωγράφου της

Αναγεννήσεως Ραφαήλ, του οποίου το πρωτότυπο αυτό έργο

βρίσκεται σε μουσείο της Μαδρίτης, πρωτεύουσας της Ισπανίας,

καμωμένη, όπως διαβάζομε στο κάτω δεξιά μέρος της, απ’ το

Λευκαδίτη Ζωγράφο Σ. Γαζή το έτος 1878, κι αποτελούμενη 1) απ’

τη κεντρική σύνθεση που απεικονίζει τη στιγμή που αγγαρεύεται ο

Σίμων ο Κυρηναίος και παίρνει και μεταφέρει τον Σταυρό, απ’ τον

τόσο κουρασμένο Χριστό, όταν Αυτός οδηγείται στο Γολγοθά για

να σταυρωθεί και 2) απ’ τους 4 Ευαγγελιστές, που στολίζουν τις 4

γωνίες της ουρανίας. Έργο νεωτέρας τέχνης. Το έργο αυτό, με την

πάροδο του χρόνου, όπως είναι γνωστόν, έχει πάθει μεγάλες ζημιές.

Με ενέργειες του ακούραστου και δραστήριου Αρχιερατικού

Επιτρόπου Παξών, Πρωτοπρεσβύτερου Βαγγέλη Μουρίκη και ιερέα

της ενορίας Γαΐου, ανακαινισμένου ριζικά, εσωτερικώς και

εξωτερικώς και της εκκλήσίας της Αναλήψεως Γαΐου, την

κατεβάσανε, την τοποθετήσανε προσωρινώς κάτω στο γυναικιό για

να συντηρηθεί και να αποκατασταθούν οι ζημιές της. Παλαιότερα,

εκεί στο γυναικιό υπήρχε ο Νάρθηκας της εκκλησίας, με δύο

πόρτες, ελάχιστα στασίδια και τοίχος με καφασωτό ξύλινο πλέγμα

στο επάνω μέρος του. Ο τοίχος έφθανε μέχρι τις κολονάτες του

γυναικωνίτη. Προπολεμικά γκρεμίσανε αυτόν τον τοίχο και στη

θέση του, στο μέσο, τοποθετήσανε μία κολόνα, πάνω στην οποία

στηρίζεται μέχρι σήμερα ο γυναικωνίτης.

-22-

Δυο παλαιές εικόνες σε τετράγωνα πλαίσια, η Βάπτιση του Κυρίου

στον τοίχο, αριστερά, κι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, στον τοίχο

δεξιά, κάτω προς το γυναικιό, είναι απ’ τις εικόνες που φέρανε οι

Παργινοί πρόσφυγες, απ’ την Πάργα στους Παξούς το 1819. Επίσης

και το αργυρό εν χρήσει θυμιατό της εκκλησίας αυτής. Τ’ άλλα

"κειμήλια" όπως λέγονται, που φέρανε τότε οι Παργινοί πρόσφυγες

στους Παξούς, η μεγάλη εικόνα του Αγίου Νικολάου και τα

ξυλόγλυπτα με τα φίδια βρίσκονται στην εκκλησία των Αγίων

Αναργύρων. Και η μεσαία θύρα του τέμπλου της εκκλησίας της

Αγίας Τριάδας είναι απ’ τα " κειμήλια" αυτά.

Από τότε όλα αυτά τα "κειμήλια" παραμένουν στους Παξούς,

ενώ, αντίθετα, όσα " κειμήλια" πήρανε τότε οι Παργινοί πρόσφυγες

στην Κέρκυρα, το λάβαρο του αγώνα τους, την τέφρα των οσμών

των νεκρών Παργινών, τις εικόνες, τα χρυσά και αργυρά Ευαγγέλια,

τα ιερά σκεύη και τα δισκοπότηρα μεταφερθήκανε με

μεγαλοπρεπέστατη πομπή, στις 22 Μαΐου 1930, με το καταδρομικό

μας "Έλλη" στην Πάργα και ξαναγυρίσανε στον τόπο τους. Τα

συνοδέψανε δε με το αντιτορπιλικό "Αετός" ο Γενικός Διοικητής

Ηπείρου η Καλεύρας, ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων, Κονίτσης και

Δωδώνης, ο κ. Μπότσαρης και άλλοι επίσημοι. Στην τελετή της

επιστροφής παραβρεθήκανε ακόμα 50 ιερείς κι οι μουσικές του

ναυτικού μας και της Πρέβεζας.

Από το νησί μας πήγανε τότε στη Πάργα 4 βετζινόπλοια με

πάνω από 200 άτομα για να παρακολουθηθούνε τις γιορτές. Μεταξύ

αυτών και ο Διευθυντής της τοπικής μας εφημερίδας "Παξοί»

κ.Χαράλαμπος Μητσιάλης (Μίτσιελλ).

-23-

Το δάπεδο της εκκλησίας είναι καμωμένο με παξινίτικες

πλάκες. Μέσα στην εκκλησία υπάρχουνε και 7 παλαιοί τάφοι

σπουδαίων ανθρώπων, που ‘χουνε για ταφόπετρες μεγάλες πλάκες

απ’ τις κάβες των Παξών.

Στον τάφο που ‘ναι κάτω στο γυναικιό, στην ταφόπετρα

διαβάζομε:

ΦΩΚΙΩΝΟΣ Σ. ΚΑΡΟΥΣΟΥ

ΓΟΝΟΥ ΠΕΡΙΚΛΥΤΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ

ΑΝΔΡΟΣ ΤΑ ΜΑΛΑ ΣΕΒΑΣΜΙΟΥ

ΛΙΑΝ ΕΥΠΟΡΟΥ ΤΕ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΕΝΙΑΥΤΟΥΣ Π' 80

ΤΟ ΤΙΜΙΟΝ ΖΗΝ ΛΙΠΟΝΤΟΣ

ΤΗΝ Β' ΙΟΥΝΙΟΥ Α Ω Ο Ζ'

Ο ΛΙΘΟΣ ΟΥΤΟΣ

ΤΑΣ ΚΟΝΕΙΣ ΚΑΛΥΠΤΕΙ

---------------

ΒΑΘΥΤΑΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΕΝΕΚΕΝ

ΑΠΕΙΡΟΥ ΤΕ ΑΓΑΠΗΣ

Η ΠΕΦΙΛΗΜΕΝΗ ΑΥΤΟΥ ΘΥΓΑΤΡΙ

ΠΑΝΥ ΕΥΓΕΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΑ

ΤΩ ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΩ ΤΟΥΤΩ ΠΑΤΡΙ

ΤΟ ΣΗΜΑ ΤΟΔΕ ΑΝΕΘΗΚΕ

Δηλαδή: "Ο τάφος αυτός είναι του Φωκίωνα Σ. Καρούσου, από την

ονομαστή οικογένεια της Κεφαλονιάς. Πολύ σεβαστού άντρα, πολύ

πλούσιου και φιλάνθρωπου. Έζησε 80 χρόνια. Εγκατέλειψε τη ζωή

(πέθανε) στις 2 Ιουνίου 1877. Η ταφόπετρα αυτή σκεπάζει τα οστά

του (την σορό του).

-24-

Το μνήμα αυτό, το έκαμε, στον φιλόστοργο πατέρα της, για

τον πολύ μεγάλο σεβασμό της και την άπειρη αγάπη της προς αυτόν,

η πολυαγαπημένη του θυγατέρα, η πολύ ευγενής Αντωνία. Ο

Φωκίων Καρούσος ήτανε γιος του Σπύρου Καρούσου κι εγγονός

του ευρισκομένου στη Βενετία διασήμου Νομοδιδασκάλου

Πασχάλη Καρούσου, απ’ την ονομαστή οικογένεια των

Καρούσηδων της Κεφαλονιάς, τον οποίον Πασχάλη Καρούσο

κάλεσε ο Άγγλος φιλέλληνας Γκύλφορδ, το έτος 1815, και τον

διόρισε καθηγητή του Αστικού Δικαίου στην υπ' αυτόν ιδρυθείσα

Ιόνιον Ακαδημία Κερκύρας. Αργότερα ο ΙΙασχάλης Καρούσος

διορίστηκε δικαστής και τελικά εφέτης Κερκύρας. Πέθανε στην

Κέρκυρα το 1847. Ο Σπύρος Καρούσος ήτανε διοικητής υπάλληλος

της Ιονίου Πολιτείας. Το έτος 1812, επί Γαλλικής κατοχής των

Ιονίων Νήσων (1807-1814) ήτανε Διευθυντής του γραφείου του

Διοικητή των Παξών Ευτυχίου Ζαμπέλη. Ύστερα απ’ τη Γαλλική

κατοχή έμεινε στους Παξούς, γίνηκε έμπορος κι απόκτησε μεγάλη

περιουσία.

Ο Φωκίων Καρούσος γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1797 και

πέθανε στους Παξούς το 1877, σε ηλικία 80 ετών. Ήτανε ένας απ’

τους ευγενείς των Παξών τους έτους 1844. Παντρεύτηκε στους

Παξούς την Κονδυλένια, απ’ την οικογένεια Βελλιανίτη, με την

οποία απόκτησε μία θυγατέρα την Αντωνία ή Τονίνα. Η Τονίνα

γεννήθηκε στους Παξούς το 1834. Το 1859 παντρεύτηκε στο νησί

μας τον Αλέξανδρο Σταματίου Μπογδάνο, ο οποίος είχε στους

Παξούς σημαντική κτηματική περιουσία και ο οποίος ήτανε επί

Αγγλικής προστασίας Γραμματέας του Διοικητή των Παξών, και

από το 1879-1891 Δήμαρχος Γαϊανών.

-25-

Η Αντωνία ή Τονίνα Καρούσου-Μπογδάνου με διαθήκη της

του έτους 1885, που δημοσιεύθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 1886,

καθιστούσε γενικό κληρονόμο της τεράστιας περιουσίας της,

κινητής και ακινήτου, υπολογιζόμενης τότε σε 360.000 χρυσές

δραχμές ή 15.000 χρυσές λίρες, το Δήμο Γαϊανών. Δυστυχώς τη

Διαθήκη αυτή την προσέβαλαν στο αρμόδιο δικαστήριο Κερκύρας,

οι αδελφές Μαρία, Αιμιλία κι Ευγενία Ντάβαρη, απ’ το γένος του

πατέρα της και πετύχανε την ακύρωση της διαθήκης. Κι έτσι ο

Δήμος Γαϊανών έχασε τότε τη μεγάλη αυτή κληρονομιά της

Αντωνίας ή Τονίνας Καρούσου-Μπογδάνου.

Ο Δήμος Γαΐου για να τιμήσει τις καλές προθέσεις της

Αντωνίας Καρούσου-Μπογδάνου προς αυτόν, ασχέτως της τύχης

της κληρονομιάς αυτής, ανάρτησε την εικόνα της στη μεγάλη

αίθουσα των συνεδριάσεων αυτού, και έκτοτε μέχρι σήμερα η

εικόνα της Αντωνίας ή Τονίνας Καρούσου-Μπογδάνου βρίσκεται

αναρτημένη στην ίδια από τότε θέση. Κοντά στην πόρτα της

εκκλησίας, που βγαίνομε στο νεκροταφείο της εκκλησίας, βρίσκεται

ο τάφος της Αντωνίας Μαρτινέγκο, που ‘τανε η γυναίκα του Σπύρου

Καρούσου κι η μητέρα του Φωκίωνα Καρούσου.

Στη ταφόπετρα διαβάζομε:

Τ Α Φ Ο Σ

Δηλαδή "Ο τάφος" αυτός, είναι του Φωκίωνα Σ. Καρούσου,

από ονομαστή οικογένεια της Κεφαλονιάς.

Πολύ σεβαστού άντρα, πολύ πλούσιου και φιλάνθρωπου.

Έζησε 80 χρόνια, εγκατέλειψε τη ζωή (πέθανε) στις 2 Ιουνίου 1877.

Η ταφόπετρα αυτή σκεπάζει τα οστά του (τη σορό του). Το μνήμα

αυτό το έκαμνε στον φιλόστοργο πατέρα της, για τον πολύ μεγάλο

-26-

σεβασμό της και την άπειρη αγάπη της προς αυτόν, η

πολυαγαπημένη του θυγατέρα η πολύ ευγενής Αντωνία.

ΑΝΤΩΝΙΑΣ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ

ΕΚ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΣΥΖΥΓΟΥ ΣΠ. ΚΑΡΟΥΣΟΥ

ΓΥΝΑΙΚΟΣ ΚΟΣΜΙΑΣ ΤΕ ΕΝΑΡΕΤΟΥ

ΛΙΠΟΥΣΗΣ ΤΟ ΖΗΝ ΕΝ ΕΤΕΙ Α Ω Ι Β' 1812

Ο ΛΙΘΟΣ ΟΥΤΟΣ

ΤΑΣ ΚΟΝΕΙΣ ΚΑΛΥΠΤΕΙ

----------------

Ο ΠΡΟΣΦΙΛΗΣ ΔΕ ΑΥΤΗΣ ΥΙΟΣ

ΦΩΚΙΩΝ Σ. ΚΑΡΟΥΣΟΣ

ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΕΝΕΚΑ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗΣ

ΤΟ ΣΗΜΑ ΤΟΥΤΟ ΑΝΕΘΗΚΕ.

Ο Νιόνιος Δ. Ζερπάς στο βιβλίο του "Παξινά ιστορικά

σημειώματα" έχει γράψει τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της

Αντωνίας Μαρτινέγκο-Καρούσου, που έχει ως εξής:

Εκκλησία Αγίων Αποστόλων

1812 Νοεμβρίου 14. Απεβίωσε η Τονίνα, γυνή του κ. Σπυρίδωνος

Καρούσου, εκ της νήσου Κεφαλληνίας, από ασθένειαν ρύσιν του

αίματος, και ετάφη εις την μονήν των Αγίων Αποστόλων, εκ τη

πιάτσα του Γάι. Ήτο ετών 48.

Μπροστά απ’ το τέμπλο της εκκλησίας βρίσκονται 4 παλαιοί τάφοι.

Στη ταφόπετρα του πρώτου τάφου διαβάζομε:

Στην κορυφή είναι πελεκημένες τρείς γραμμές· εν συνεχεία

διαβάζομε:

-27-

ΜΝΗΜΟΝΕΥΩΝ ΤΗΣ ΣΗΣ ΠΡΑΟΤΗΤΟΣ

ΜΑΚΡΟΘΥΜΙΑΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ ΚΑΙ

ΘΕΟΣΕΒΙΑΣ

ΜΕΧΡΙ ΖΩ ΠΑΤΕΡ ΜΟΥ ΓΛΥΚΥΤΑΤΕ

ΣΦΟΔΡΑ ΛΥΠΟΥΜΑΙ

ΑΛΛ' ΟΥΧ ΩΣ ΜΗ ΕΧΟΝΤΕΣ

ΕΛΠΙΔΑ

ΤΟΥΣ ΓΑΡ ΕΝ ΧΩ

ΚΕΚΚΟΙΜΗΜΕΝΟΥΣ

ΖΗΝ ΠΙΣΤΕΥΩ

ΤΑΥΤΑ ΟΔΥΡΟΜΕΝΟΣ ΛΕΓΩ

ΩΣ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΑΥΤΟΥ ΥΙΟΣ

Εν συνεχεία υπάρχει γραμμή πελεκημένη.

Δηλαδή: Μνημονεύοντας την ωραιότητά σου, την μακροθυμία σου,

την ευσπλαχνία σου και την θεοσέβειά σου, γλυκύτατε πατέρα μου,

σ’ όλη μου τη ζωή θα είμαι πάρα πολύ λυπημένος.

Αλλά όχι σαν αυτούς που δεν ελπίζουν.

Γιατί εγώ πιστεύω ότι οι πεθαμένοι ζούνε.

Αυτά λέω κλαίοντας σαν ο μεγαλύτερος γιος που είμαι.

Γιάννης Τόμας

19 Απριλίου 1800

Αυτά είναι τα λείψανα του

Θωμά Βελλιανίτη

και πάρα κάτω διαβάζομε:

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΩΜΑΣ

1800 ΑΠΡΙΛ. 19

ΤΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΘΩΜΑ ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗ.

-28-

Εδώ πρέπει να πω ότι οι Βελλιανίτες πριν έρθουνε στους

Παξούς, κατοικούσανε στο χωριό Βέλλιανη, πού απέχει 3 περίπου

χιλιόμετρα απ’ τη Παραμυθιά. Επειδή δε βοηθήσανε ενεργά τον

Θεσπρωτό, Επίσκοπο Τρίκης Διονύσιο Σκυλόσοφο στην

αποτυχούσα επανάσταση του, του έτους 1611, και μετά την

προδοσία του από δικούς μας και ξένους στους Τούρκους, και το

γδάρσιμό του, ζωντανού, στη πλατεία των Ιωαννίνων, για να μη

εξισλαμισθούνε, φύγανε απ’ το χωριό τους και οι λιγότεροι

καταφύγανε στην Κέρκυρα κι οι περισσότεροι στους Παξούς όπου

λάβανε το επώνυμο "Βελλιανίτης" απ’ τα’ όνομα του χωριού τους.

Κατοικήσανε στην αρχή στην τοποθεσία "κουκούλι", στην οποία

μέχρι σήμερα σώζονται τα ερείπια των σπιτιών τους, και εν συνεχεία

μετοικήσανε στον αμιγή δικό τους συνοικισμό, που ονομάστηκε

"Βελλιαντάτικα", στον οποίο αναγείρανε την παλαιά εκκλησία του

Αγίου Γεωργίου, τελείως σήμερα καταστραμμένη και κατόπι,

απέναντι απ’ αυτήν, τη νέα εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Η νέα αυτή εκκλησία εγκαινιάστηκε το 1835. Από το βιβλίο

Αγίας Παρασκευής Μπογδάνου πληροφορούμαστε για τα εγκαίνια.

"24 Μαρτίου 1835 εγκαινιάστηκε ο Ναός του Αγίου

Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του τροπαιοφόρου των Βελιανητάτων,

ήγουν η μετάθεσις από τον παλαιόν ναόν, όντας πεπαλαιωμένος, και

πολύ μικρός και έγιναν τα εγκαίνια εις τον ναόν, πλησίον το σπίτιον

του ευλαβή Ιερομόναχου Θεοδοσίου Βελλιανίτη από τον

Θεοφιλέστατον κ.κ. Χρύσανθον Αρχιερέως Επισκόπου ταύτης της

Νήσου Παξών".

Στους Παξούς δείξανε μεγάλη δραστηριότητα, διακριθήκανε

στα γράμματα και στις επιστήμες, επεβλήθησαν, καταλάβανε

-29-

σημαντικές θέσεις και γινήκανε απ’ τους πιο σημαντικούς

παράγοντες του τόπου μας. Αγοράσανε και το νησί της Παναγίας

και πάνω απ’ τη παλαιοχριστιανική εκκλησία που υπήρχε εκεί,

αναγείρανε τη δική τους εκκλησία, την εκκλησία της Παναγίας,

στην οποία τοποθετήσανε τη μεγάλη εικόνα της Παναγίας, την

οποίαν είχανε φέρει τότε μαζί τους. Ο Θωμάς Βελλιανίτης, ή

Καπετάν Τόμας, που ‘ναι ενταφιασμένος στο πάρα πάνω μνήμα,

ήτανε παιδί του Αθανασίου Βελλιανίτη κι αδελφός στην

Αναστασίου, Νικολάου και Παναγιώτη Βελλιανίτη. Ήτανε δε για

πολλά χρόνια, επί βενετοκρατίας στα Εφτάνησα, ο Διοικητής

(capitano) των Παξών. Πέθανε το 1796. Παιδιά του ήτανε ο γιατρός

Ιωάννης, ο Σταματέλος, ο Σπύρος, κι ο Θανάσης. Ο Ιατρός Ιωάννης

Βελλιανίτης Τόμας, αλλιώς λεγότανε και Τζανέτος. Σ' άλλα έγγραφα

του ιστορικού αρχείου Παξών αναφέρεται ως δοτόρ Τζανέτος

Βελλιανίτης υιός του Τόμα (Νοτάριος Νίκος Κουβάς Βιβλίο 5, σελ.,

9ν, έτος 1777. "Δοτόρ Τζανέτος Βελλιανίτης υιός του Τόμα...") και

σ’ άλλα ως Δοτόρ Ιωάννης Βελλιανίτης του καπιτάν Τόμα.

(Νοτάριος Αθάνος Μπογδάνος. ΙΙροικοσύμφωνο 1777, σελ. 248 "Ο

δοτόρ Ιωάννης Βελλιανίτης παντρεύτηκε την Αικατερίνη Δημ.

Στεφανή"). Η ελαιογραφία του βρίσκεται στο σπίτι της κ. Μίνας

Κοσκινά το γένος Σπύρου Βελλιανίτη (Τσίνη). Η φωτογραφία του

βρίσκεται· παρμένη απ’ την ελαιογραφία αυτή, στο υπ’ αριθ. 167

(401) του έτους 1962 φύλλο της εφημερίδας "Παξοί", κάτω απ’ την

οποία διαβάζομε:

"Ο ιατρός Ιωάννης Βελλιανίτης (από πάλαιαν ελαιογραφίαν)".

Ο γιατρός Ιωάννης Βελλιανίτης σπούδασε στην Ιταλία, κι

επειδή ήτανε ωραίος και καλός οι συνάδελφοι του φοιτητές τον

-30-

αποκαλούσανε Bello Greco. Όταν πήρε το πτυχίο του ήρθε στους

Παξούς κι έκανε το γιατρό. Ήτανε καλός γιατρός και καλός

πατριώτης, κι όλοι τον αγαπούσανε και τον εκτιμούσανε. Όταν

ψηφίστηκε το Σύνταγμα της Επτανησιακής Πολιτείας του έτους

1803, η κατάρτιση του οποίου κατά μεγάλο μέρος ήτανε έργο της

εμπνεύσεως και της θεληματικότητος του Ιωάννη Καποδίστρια, ο

Ιωάννης Βελλιανίτης του Καπιτάν Τόμα ήτανε 1) Αντιπρόσωπος

των Παξών, 2) μέλος της επιτροπής επί των συζητήσεων

(commisione contdrente), η οποία αποτελούσε το Νομοθετικό

Συμβούλιο του Νομοθετικού Σώματος και 3) Πρόεδρος της

επιτροπής για τον καταρτισμό αυτού του Συντάγματος. Όταν στις

17/29 Μαΐου 1810 εξερράγη στο νησί μας η επανάσταση των

Παξινών ενάντια στη Γαλλική φρουρά του φρουρίου του Αγίου

Νικολάου, κατά την οποία οι επαναστάτες διώξανε τη Γαλλική

φρουρά απ’ το φρούριο αυτό, υψώσανε την Αγγλική σημαία,

φονεύσανε τον διοικητή του νησιού μας, Δημάκη Μακρή, το φίλο

των Γάλλων Λάσκαρη Γραμματικό, και προξενήσανε καταστροφές

και λεηλασίες σε σπίτια και μαγαζιά φίλων των Γάλλων, ο Ιωάννης

Βελλιανίτης του καπιτάν Τόμα κατηγορήθηκε ότι ήτανε ο

υποκινητής και ο αρχηγός της επαναστάσεως αυτής. Και στη

δραματική δίκη που γίνηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1811 στο δικαστικό

μέγαρο της Ακροπόλεως Κερκύρας των 54 Παξινών επαναστατών,

τη επεμβάσει του Γάλλου Συνταγματάρχη Boudrant, αξιωματικού

μεγάλης μορφώσεως και ικανότητος, που, όπως είχε διαδοθεί τότε

στην Κέρκυρα, είχε στενό σύνδεσμο με μέλος της οικογενείας

Βελλιανίτη, που διέμενε στην Κέρκυρα, αθωώθηκε. Ήτανε τότε 60

ετών. Ο αείμνηστος δικηγόρος Κερκύρας συμπολίτης μας Θόδωρος

-31-

Μακρής στη μελέτη του "Η επανάσταση των Ιίαξών του 1810 και η

σχετική δίκη" (εφημερίδα "Παξοί", αριθ. φύλ. 180 (414)/1963),

υπεραμύνεται του Ιωάννη Βελλιανίτη και γράφει τα εξής:

"Όλως απαράδεκτος φαίνεται η εξυφανθείσα προφανώς εκ

πολιτικών λόγων κατηγορία κατά του ιατρού Ιωάννου Βελλιανίτη,

ως πρωταιτίου της στάσεως. Τούτο αποδεικνύεται όχι μόνον εκ της

αθωώσεως, ήτις προκειμένου περί αρχηγού στάσεως θα ήτο

αδύνατον εάν προέκυπτον έστω και ελαφρόταται ενδείξεις, αλλά και

εκ του φυράματος της πλειονότητας των συνωμοτών, μεθ’ ως ούτος

δεν ήτο δυνατόν να σύμπραξη και μάλιστα ν’ ανεχθή τα παρ’ αυτών

διαπραχθέντα εγκλήματα και διαρπαγάς αθώων πολιτών".

Στο ιστορικό Αρχείο Παξών βρίσκεται η ληξιαρχική πράξη

θανάτου του Ιωάννη Θ. Βελλιανίτη η οποία έχει ως εξής:

"1818 μηνός Μαΐου 11, ημέρα Σάββατον, εκοιμήθη εν Κυρίω ο

Ιωάννης δοτόρος Βελλιανίτης του ποτέ Θωμά, από ασθένεια

περίδρομο εις το λαιμό, ήτο χρονών 65. Εθάπτη εις την μονήν των

Αγίων Αποστόλων στο Γάη".

Ο αδελφός του γιατρού Ιωάννη Βελλιανίτη, ο Σταματέλος

Βελλιανίτης Τόμας είχε 6 παιδιά: Τον Νικόλαο, που ‘τανε νομικός

και γερουσιαστής, τον Αναστάσιο, τον Αλοΐσιο τον Σπύρο, την

Ιουστίνα και τη Μαγδαληνή, που παντρεύτηκε τον Ανδρέα

Μουστοξύδη απ’ την Κέρκυρα.

Ο Νοτάριος Παξών Κωνσταντίνος Μπογδάνος στο βιβλίο 15

σελ. 16, έτος 1817 αναφέρει τα εξής: "Ο Σταματέλος Βελλιανίτης

Τόμας παντρεύει τη θυγατέρα του Μαγδαληνή με τον Ανδρέα

Μουστοξύδη". Βλέπομε λοιπόν ότι η ονομαστή αυτή οικογένεια των

-32-

Παξών, συμπεθερεύει με την επίσης ονομαστή οικογένεια της

Κέρκυρας, την οικογένεια Μουστοξύδη.

Από το βιβλίο 10, σελ. 32, έτος 1822 του Νοταρίου Παξών Σπύρου

Βερονίκη πληροφορούμαστε τα εξής, για τη σφραγίδα (βούλα) του

Σταματέλου Βελλιανίτη. "Σταματέλος, υιός Τόμα Βελλιανίτης...

βούλα (σφραγίδα). Στη κορυφή Σταυρός με δύο αστέρια και κάτω

τρία γράμματα Σ.Τ.Β."

Κατά τη γνώμη μου τα τρία αυτά γράμματα σημαίνουν

Σ(Σταματέλος), Τ(Τόμας), Β(Βελλιανίτης).

Ο αδελφός του Σταματέλου, ο καπιτάν Θανάσης Βελλιανίτης

του ποτέ Θωμά ήτανε ένας απ’ τους ευγενείς Κυρίους της

Συγκλήτου των Παξών του έτους 1827.

Από τα δύο αδέλφια, ο Σταματέλος κι ο Θανάσης, ήτανε,

συγκλητικοί του νησιού μας το έτος 1823.

Στο κοιμητήριο της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων Γαΐου

είναι θαμμένη και η αδελφή του Οδυσσέα Ανδρούτσου Αγγελική,

καταφυγούσα στο νησί μας με τη μητέρα της και την αδελφή της την

Ταρσίτσα, ύστερα από την σύλληψη και το φόνο του αδελφού της

το 1824. Η ληξιαρχική πράξη θανάτου της Αγγελικής ή σόρα-

Κόρης, όπως λεγότανε, βρίσκεται γραμμένη στο βιβλίο "χρονικά

των Κορυφών", τόμος 6ος, σελ. 75 και 76 του Σπύρου Κατσαρού,

που κυκλοφόρησε στην Κέρκυρα το 1983.

Αριθ. 71

Παξοίς την ημέραν δεκάτην εβδόμην του μηνός Οκτωβρίου του

έτους χιλίων οκτακοσίων ογδοήκοντα οκτώ.

Δυνάμει του ισχύοντος Νόμου ο υπογεγραμμένος εφημέριος

της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων εις πόλιν Γαϊου, δοθείσης της

-33-

αδείας παρά του νεκροσκόπου, έγγραφα, την παρούσαν

αποβιωτήριον αφορώσαν την Αγγελικήν Σόρα Κόρη, αποτυχούσα

την ημέραν δεκάτην έκτην τας ώρας 4 π.μ. του οδεύοντος μηνός και

έτους, ετών 90, ήτο δε σύζυγος του ποτέ Μάρκου Βελλιανίτη,

γεννημένη εις Πρέβεζα και κάτοικος εις χωρίον Κατσιμάτικα,

καταστάσεως ουδεμιάς. Η παρούσα πράξης εγράφη ενώπιον των

μαρτύρων κυρίων Ιωάννου Μιτσιάλη ποτέ Αναστασίου και Μιχαήλ

Κάγκα ποτέ Χριστοδούλου, ο μεν πρώτος ετών 34 γεννημένος εις

Παξούς και κάτοικος Γαΐου, καταστάσεως συμβολαιογράφος, ο δε

δεύτερος ετών 40 γεννημένος εις Παξούς κάτοικος εις το Γάϊ

καταστάσεως φαρμακοποιός, οι οποίοι συνυπογράφονται με τον

εφημέριον της εκκλησίας.

Ο Εφημέριος Θεόδωρος Ιερεύς Βέργος

Οι μάρτυρες Ι.Μιτσιάλης-Μ.Κάγκας

Ο Ληξίαρχος Παξών Α. Μπογδάνος

Η Αγγελική ή Σόρα Κόρη ήτανε αδελφή του Οδυσσέα

Ανδρούτσου από την ίδια μάνα, αλλά από άλλον πατέρα. Γιατί, όταν

ο πατέρας του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ο Ανδρέας, πέθανε στις

φυλακές της Κων/πόλεως, η Πρεβεζιάνα γυναίκα του Ακριβή

Τσαρλαμπά, γύρισε στην Πρέβεζα και ξαναπαντρεύτηκε. Πήρε για

δεύτερο άντρα της τον συμπολίτη της και πρακτικό γιατρό Φίλιππα

Καμμένο, με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά, τον Γιαννάκη, τον

Βαγγέλη, τον Πάνο, την Ταρσιτσα και την Αγγελική, που χαϊδευτικά

την είχανε ονομάσει "Κ ό ρ η", που παντρεύτηκε τον Μάρκο

Βελλιανίτη, παιδί του καπιτάν Θανάση από το νησί μας. Τα πέντε

αυτά αδέλφια ήτανε ομογάλακτοι αδελφοί με τον Οδυσσέα

Ανδρούτσο, από την ίδια μάνα, αλλά από άλλο πατέρα.

-34-

Σχετικά με τον γάμο της, πληροφορούμαστε τα εξής:

Τοπικό Αρχείο Παξών

Καλέττα 37/1844

Βιβλίο Εκκλησιών

Νοζιά Ν.25

1820 Οκτωβρίου αρραβωνοστεφάνωσα τον κύριον Μάρκον

ιος(γιος) του ευγενή κυρίου Αθανασίου Θωμά Βελλιανίτη μετά της

κυρίας Αγγελικής θυγατρός του Φιλίππου ποτέ Νικολάου από

Πρέβεζα μετά του παρανύφου Επισκόπου κυρίου Γρηγορίου πρώην

Μπουδινίτζης και θέλημα του Αρχιερέως Χρύσανθου

Δημήτριος Μπογδάνος

ιερεύς εφημέριος

Ο Νοτάριος Θεόδωρος Αντίσχος στο βιβλίο 5, σελ. 87, έτος

1829 αναφέρει τη προίκα της Σάρας-Κόρης.

Ο ίδιος στο βιβλίο διαθηκών 3, αριθ. 223/1829 σελίδα 181, γράφει

τη διαθήκη του Αθανασίου Βελλιανίτη ποτέ Θωμά, στην οποία

αναφέρει τη νύφη του Σιόρα-Κόρη.

Η αδελφή της Σόρα-Κόρης ή Ταρσιτσα ατύχησε στο γάμο της

με τον Άγγλο φιλέλληνα Εδουάρδο Τρελώνη, με τον οποίον

απόκτησε ένα κοριτσάκι και τον χώρισε. Η απόγονη της Σιόρα-

Κόρης, η κυρία Κόρη, χήρα Δημητρίου Σοφού (Μπαμπάτσου) μου

‘δειξε φέτος τον τάφο της Σιόρα - Κόρης. Είναι ο τρίτος στη σειρά,

όπως βγαίνουμε από την πόρτα της εκκλησίας στο νεκροταφείο της

εκκλησίας. Οι δύο πρώτοι τάφοι με παλαιές ταφόπετρες. Κι ο τρίτος

αυτός, που τον αντικατέστησε η κυρία Κόρη και τον έκανε

τσιμεντένιο και με τσιμεντένιο Σταυρό.

-35-

Στην ταφόπετρα του παλαιού, όπως η ίδια μου είπε, υπήρχε η

επιγραφή "Αγγελική χήρα Μάρκου Βελλιανίτη, το γένος

Ανδρούτσου". Στο νέο μνήμα δεν υπάρχει καμία επιγραφή, για να

ξέρει ο κόσμος σε ποιο πρόσωπο ανήκε ο τάφος αυτός. Νομίζω ότι

πρέπει να γραφτούν και στο νέο τσιμεντένιο μνήμα τα ίδια λόγια

που υπήρχαν στην παλαιά ταφόπετρα.

Παιδί του Σπύρου και εγγονός του Σταματέλου Βελλιανίτη

ήτανε ο γιατρός Θανάσης Βελλιανίτης, του οποίου το μνήμα

βρίσκεται μπροστά από την κυρίως είσοδο της εκκλησίας. Τα

γράμματα της ταφόπετρας είναι μισοκαταστραμένα. Διάβασα τα

εξής:

ΑΧΩ

ΟΥ ΨΥΧΡΟΣ ΟΥΤΟΣ ΛΙΘΟΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΠ. Θ. ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΟΥ

ΑΝΔΡΟΣ ΑΓΑΘΟΥ ΕΝΑΡΕΤΟΥ

………………… ΤΕ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΟΥ

ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗΝ ΣΠΟΥΔΑΣΑΣ…………….

ΠΡΟΣ ΚΥΡΙΟΝ

ΤΗΝ ΚΟΝΙΝ ΚΑΛΥΠΤΕΙ

5 γραμμές δεν διαβάζονται

Δηλαδή

Α Ρ Ω

Αρχή Χριστός Τέλος

-36-

Ο ψυχρός αυτός λίθος Αθανασίου Σπ.Θ. Βελλιανίτη, άντρα αγαθού,

ενάρετου και φιλόπατρη, σπουδάσας την ιατρικήν προς Κύριον

σκεπάζει τα οστά.

Στο κοινοτικό νεκροταφείο της εκκλησίας των Αγίων

Αποστόλων Γαϊου βρήκα ακόμα δύο τάφους της οικογένειας

Βελλιανίτη, απογόνους του καπιτάν Τόμα.

Στον πέτρινο Σταυρό του πρώτου διαβάζομε:

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ Θ. ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗΣ

ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ Τ. ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗ

ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΚΑΠΙΤΑΝ ΤΟΜΑ.

Ο Τηλέμαχος Βελλιανίτης ήτανε πατέρας του Θωμά

Βελλιανίτη, ανωτάτου υπαλλήλου του Υπουργείου Εσωτερικών,

που ασχολήθηκε και με ιστορικές μελέτες και αναδιφήσεις σχετικά

με την ιστορία της Επτανήσου και γενικά της Κέρκυρας και παπούς

διακεκριμένων δικηγόρων Αθηνών Γιώργου και Τέλου Βελλιανίτη.

Ήτανε δε ο δεύτερος, μετά την ένωση της Επτανήσου με την

Ελλάδα, Δήμαρχος Γαϊανών το 1872 και 1874. Στην ταφόπετρα του

δεύτερου τάφου διαβάζομε:

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΣΤΑΜΑΤ. ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗΣ

ΤΟΜΑΣ

ΕΤΩΝ 62

ΘΑΝΩΝ ΤΗ 21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

1921

Στη βάση δε του μαρμάρινου Σταυρού διαβάζομε:

ΜΑΝΙΩ Α. ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗ

ΕΓΕΝΝΗΘΗ 13 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1860

-37-

ΑΠΕΒΙΩΣΕ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1911

Ο Αλέξανδρος Σταμ. Βελλιανίτης ήτανε αδελφός του παπα-

Σωκράτη και πρόξενος της Ελλάδας στην Ιταλία.

Στην ταφόπετρα του δεύτερου τάφου, μπροστά από το τέμπλο

της εκκλησίας διαβάζομε:

1833

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

14

ΕΝΤΑΦΙΑΣΤΗ

Ο ΠΑΡΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΙΕΡΕΥΣ ΑΓΙΟΤΗΣ

Ο πάρα πάνω ιερεύς ήρθε στους Παξούς κυνηγημένος απ’ τον

Αλή ΙΙασά των Ιωαννίνων το έτος 1814. Από μία κατάσταση, που

συνέταξε το έτος 1821 μία επιτροπή των Παξών, που ‘χε οριστεί απ’

τη Γερουσία (Κυβέρνηση) Κερκύρας, για τα πρόσωπα εκείνα που

έμεναν τότε στους Παξούς, αλλά δεν ήχανε γεννηθεί στους Παξούς,

ή ήχανε γίνει τότε υπήκοοι των Ιονίων Νήσων, που κι αυτή η

κατάσταση βρίσκεται στο ίδιο τεύχος "Αρχείο της Ιουνίου

Γερουσίας Κερκύρας, Παξοί 1818-1828", του Γιάγκου Δ.Τράνακα,

προκύπτει, ότι, ο ιερεύς Γεώργιος Αγιότης, λεγότανε Γεώργιος

Δομπριότης, η πατρίδα του ήτανε η Αγια, διέμενε τότε (1821) στο

Λόγγο, ως προς το επάγγελμα, ήτανε λειτουργός εκκλησίας, η

οικογένεια του αποτελείτο από 6 άτομα και μέχρι τότε (1821) είχε

μείνει στο νησί μας 7 χρόνια και ότι με απόφαση της επιτροπής

αυτής του παραχωρήθηκε άδεια παραμονής του στο νησί μας.

Επομένως όταν πέθανε, είχε παραμείνει στο νησί μας 19 χρόνια.

-38-

Στο ιστορικό Αρχείο Παξών υπάρχουνε δύο ληξιαρχικές

πράξεις θανάτου του ιερέα Γεωργίου Αγιότη. Η πρώτη, "1833

Σεπτεμβρίου 15, ημέρα Παρασκευή εκπλήρωσε το κοινό χρέος (δηλ.

πέθανε) ο παπά Γεώργιος Πνευματικός Αγιότης, χρόνων 85, ετάφη

εις την εκκλησία Αγίων Αποστόλων Γάη". Η δεύτερη, "1833

Σεπτεμβρίου 15, έκτισεν το ζειν (δηλ. πέθανε) ο τώρα ποτέ

Γεώργιος ιερεύς Ντομπριότης εκ της Αγιας Πνευματικός πατήρ και

ετάφη εις τον Ιερόν Ναόν των Αγίων Αποστόλων εις την Πιάντζα

του Γάη, υπάρχων ως χρόνων 90. Αιωνία η μνήμη του".

Συνέχεια από τον τάφο αυτό βρίσκονται δύο ακόμα τάφοι: της

νεανίδας Αθηνάς κι ένας ακόμα τάφος.

"Λόγω επιδεινώσεως της υγείας μου, δεν μπορώ να σκύψω, για να

διαβάσω τις επιγραφές των δύο αυτών τάφων. Παρακαλώ θερμά

όποιος μπορεί και ασχολείται ή θέλει να ασχοληθεί με τα παλιά, ο

Γιάννης Δόικας, ο Σπύρος Μπογδάνος (Κουλούλος), οι παξινοί

καθηγητές και καθηγήτριες, οι παξινοί δάσκαλοι, η Διευθύντρια του

ιστορικού Αρχείου Παξών, ή όποιος άλλος θέλει, ας δοκιμάσει να

διαβάσει τι λένε οι επιγραφές αυτών των δύο τάφων.

Από τις περιγραφές των τάφων αυτών, που βρίσκονται μέσα

στην εκκλησία, βγαίνει το συμπέρασμα 1) ότι, σ’ αυτά τα μνήματα

είναι θαμμένα σπουδαία πρόσωπα της εποχής εκείνης 2) τον

σεβασμό και την αγάπη των παιδιών προς τους γονείς τους. 3) Την

πίστη των ανθρώπων της εποχής αυτής στη μέλλουσα ζωή και 4)

επίσης αναφέρονται κι οι αρετές των νεκρών.

Μπροστά από την κυρίως είσοδο της εκκλησίας είναι και ο

τάφος της Τερέζας.

Στη ταφόπετρα διαβάζομε:

-39-

ΑΡΩ

ΤΕΡΕΖΗΣ

ΜΗΤΡΟΣ ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΟΥ ΤΕ ΚΟΣΜΙΑΣ

ΣΥΖΥΓΟΥ ΘΚΟΥΡΝΙΑΚΤΟΥ

ΛΗΞΑΣΗΣ ΤΟ ΖΗΝ ΤΗΝ Κγ' 23

ΙΟΥΛΙΟΥ, α ω ξ γ' 1863

ΕΝ ΗΛΙΚΙΑ ΕΤΩΝ ξ' 60

Ο ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΕΝΕΚΑ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗΣ

ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΦΙΛΤΑΤΩΝ Γγ ΚΑΙ Λγ

ΑΝΑΤΕΘΕΙΣ ΑΥΤΗ ΛΙΘΟΣ ΟΥΤΟΣ

ΤΑΣ ΚΟΙΝΑΙΣ ΚΑΛΥΠΤΕΙ

Η Τερέζα, μητέρα φιλόστοργη και κοσμία, σύζυγος του Θ.

Κουρνιάκτη, πέθανε στις 23 Ιουλίου 1863 σε ηλικία 60 ετών.

Από τους πολυαγαπημένους Γγ και Λγ ένεκα σεβασμού και

αγάπης τοποθετήθηκε η πλάκα αυτή, η οποία σκεπάζει τα οστά της.

Ο Θεόδωρος Κουρνιάκτης, ήταν ένας από τους ευγενείς των Παξών.

Αναφέρεται με τον υπ' αριθ. 40 στον πίνακα των ευγενών του έτους

1844, στον οποίον περιλαμβάνονται 127 ονόματα ευγενών.

Στο νεκροταφείο της εκκλησίας υπάρχουν, όπως μπαίνομε στο

πορτόνι, δεξιά, κοντά στον τοίχο, τρεις παλαιοί τάφοι.

Στον πρώτο έχουν καταστραφεί τα γράμματα της ταφόπετρας.

Στη ταφόπετρα του δεύτερου διαβάζομε:

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ε. ΒΑΣΙΛΑΣ

και τίποτα άλλο.

Στο τρίτο τάφο διαβάζομε:

Α Ρ Ω

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΑΝΙΑΚΗ

-40-

ΠΟΤΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

ΕΚ ΠΑΡΓΑΣ

ΑΝΔΡΟΣ ΕΝΑΡΕΤΟΥ ΤΕ

ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΟΥ

ΖΗΣΑΝΤΟΣ ΟΛΑ ΕΤΗ ΟΖ' 77

ΘΑΝΟΝΤΟΣ ΤΗ Ζ' ΑΠΡΙΛΙΟΥ 7

Α Ω ΠΑ' 1881

Ο ΛΙΘΟΣ ΟΥΤΟΣ

ΤΑΣ ΚΟΝΕΙΣ ΚΑΛΥΠΤΕΙ

ΓΑΙΑΝ ΕΧΟΙΣ ΚΑΛΥΠΤΕΙ

Ω ΜΑΚΑΡΙΤΑ.

Δηλαδή Α(αρχή), ΧΡ (Χριστός) Ω (τέλος).

Γεωργίου Μανιακή του Παναγιώτη από την Πάργα, άνδρα ενάρετου

και κόσμιου. Έζησε 77 χρόνια. Πέθανε στις 7 Απριλίου 1881. Η

ταφόπετρα αυτή σκεπάζει τη σορό του. Ελαφρό να είναι το χώμα

που σε σκεπάζει μακαρίτη.

Πολύ μου άρεσε η τελευταία φράση που λέει:

"Γαίαν έχοις ελαφράν ω μακαρίτα".

Πρώτη φορά την είδα γραμμένη σε μνήμα· Από την ίδια πάρα πάνω

κατάσταση προσώπων, την οποία αναφέραμε σχετικά και για τον

ιερέα Γεώργιο Αγιότη, πληροφορούμαστε, ότι, και ο Γεώργιος

Μανιακής του ποτέ Πάνου, ήτανε στους Παξούς πρόσφυγας από την

Πάργα. Έμενε στο Γάη, ήτανε ξυλουργός, τα άτομα της οικογενείας

του ήτανε 6 και ότι το 1821, που ‘χε συνταχθεί αυτή η κατάσταση,

είχε μείνει στους Παξούς, μέχρι τότε, δύο έτη. Ακόμα ότι του

χορηγήθηκε άδεια παραμονής στο νησί μας. Στον τάφο τώρα που

βρίσκεται στο σημερινό διάδρομο, κοντά στον τοίχο, πριν φθάσομε

-41-

στην κυρία είσοδο της εκκλησίας, που ‘ναι σκεπασμένος με παλαιές

μάλτες, διαβάζεται μόνο μισή λέξη απ’ το επίθετο, ΦΑΝΑΡΙ.

Ασφαλώς πρόκειται για κάποιο πρόσωπο των Παξών που ‘χε

επίθετο Φαναριώτης.

Ο Γιάννης Δόικας μου έδωσε απ’ το ιστορικό Αρχείο Παξών,

τη ληξιαρχική πράξη θανάτου του πρώτου Επαρχου Παξών από το

έτος 1818 μέχρι το 1831, Στέφανου Φαναριώτη, που 'χει ως εξής:

"1835 Φεβρουαρίου 26, ημέρα Τρίτη. Επερασεν εις την αιωνιον

ζωήν ο ευγενής Στέφανος Φαναριώτης ποτέ Αναστασίου, λεγόμενος

Αυγουστη, χρονών 66, ενταφιάσθη εις την Αγίαν μονήν των Αγίων

Αποστόλων το Γάη

Αιωνία η μνήμη

Από το ληξιαρχικό βιβλίο Αγίας Παρασκευής Μπογδάνου

πληροφορούμαστε για το θάνατο του Στέφανου Φαναριώτη:

"1835 Φεβρουαρίου 26, ανεπαύθη εν Κυρίω ο τώρα ποτέ Στέφανος

Φαναριώτης του ποτέ Αναστασίου, από κόλπο, ως καθώς όλη η

αυτή φαμήλια έλαβε χρ. 65. Εστάθη Έπαρχος της παρούσης νήσου

χρόνους 15, φέρνοντας αγάπην και ειρήνη ν με όλους τους της

νήσου πολίτες, μικρούς και μεγάλους, κι ετάφη εις την μονήν των

Αγ. Αποστόλων, εις την Πιάτζα Γαΐου, και το γράφω για ενθύμηση".

Σταμάτης Ιερεύς Μπογδάνος

Στο υπ’ αριθ. 72 (306) 15 Ιανουαρίου 1954 φύλλο της

εφημερίδας "Παξοί", διαβάζομε τα εξής για το Στέφανο Φαναριώτη.

Παλαιαί ιστορικά ί φυσιογνωμίαι

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΦΑΝΑΡΙΩΤΗΣ

Ο Στέφανος Φαναριώτης, του οποίου δημοσιεύομεν

κατωτέρω, εγεννήθη εις Γερομόναχον (συνοικία Φαναριωτών) κατά

-42-

το έτος 1779. Ανήκεν εις αρχοντικήν και λίαν ευϋπόληπτον

οικογένειαν των Παξών και ήτο καλός πατριώτης κοσμούμενος υπό

πολλών αρετών δι ο και απελάμβανε της εκτιμήσεως πάντων. Επί

Αγγλικής Προστασίας διετέλεσεν επί ολόκληρον δεκαπενταετίαν

(1816-1821), προσφέρας πολλάς υπηρεσίας εις αυτήν. Απεβίωσε

κατά το έτος 1853 και ετάφη εις τον ναόν των του Αγ. Ιωάννου

(Ρίγανης). Δια διαθήκης του εκληροδότησεν εις το Επαρχείον

Παξών δύο οικίας κειμένας εις Γάιον, μίαν μεγάλην εν τη οποία

κατώκοισεν δωρεάν ο παρά του Αλή Πασά εκδιωχθείς εξ Ηπείρου

Επίσκοπος Παραμυθίας Χρύσανθος, η οποία λέγεται ακόμη "τον

Δεσπότη", και μίαν μικράν επί του χώρου της οποίας εκτίσθη το

1925 επί προεδρίας του κ. Διον. Φαναριώτη το Κοινοτικόν

Αγορείον, νυν οικία κ. Π. Κρητικού.

Κάτω δε από την εικόνα διαβάζομε:

Ο Στέφανος Φαναριώτης

Εικών- ελαιογραφία διατηρούμενη παρά τη οικογένεια Ανεμογιάννη

(Παπαμένιγου) εις Γερομόναχον. Κλισέ εικόνος ευγενώς

παραχωρηθέν παρά του κ. Διονυσίου Σ. Φαναριώτη, Αρχειοφύλακος

Παξών.

Έχω ακούσει από την κ. Ανδρομάχη Ανεμογιάννη

(Παπαμένιγου), ότι ο τάφος του Στέφανου Φαναριώτη βρίσκεται

πίσω από το Άγιο-Βήμα της εκκλησίας του Αι-Γιάννη στις

"Ρίγανες".

Οι επίτροποι της εκκλησίας, ας φροντίσουν, να αφαιρεθούν μερικά

χώματα στο μέρος αυτό, για να δούμε εάν είναι εκεί θαμμένος και

σε περίπτωση που ‘ναι θαμμένος, να δούμε τι γράφει η ταφόπετρα.

-43-

Ξέρω ακόμα ότι η οικογένεια ΙΙαπαμένιγου έχει στη κατοχή

της και το σπίτι του, στο Γερομόναχο, στο οποίο κατοικούσε.

Σήμερα το σπίτι αυτό είναι ερειπωμένο. Σώζονται μόνο οι

τοίχοι.

Σε ποιον ανήκει ο τάφος αυτός, θα το μάθουμε, όταν αφαιρεθούνε,

και πρέπει να αφαιρεθούνε όσο το δυνατό πιο γρήγορα, οι παλαιές

μάλτες του μνήματος αυτού.

Από το βιβλίο "Παξινά ιστορικά σημειώματα", Αθήνα 1970,

του συμπολίτη μας Διονυσίου Δημ. Ζερμπά, πληροφορούμαστε, ότι,

στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, είναι ενταφιασμένα,

μεταξύ των άλλων, και τα παρακάτω πρόσωπα, τα οποία, όπως ο

ίδιος λέει, ήτανε απ’ τα καλύτερα του νησιού μας, του 19ου αιώνος.

Παίρνομε απ’ το βιβλίο αυτό τις ληξιαρχικές πράξεις θανάτου.

Μονή Παντοκράτορος

1831 Ιανουαρίου 13. Απεβίωσεν ο Πανοσιώτατος

Πρωτοσύγγελος Λαυρέντιος,

ΙΙρωτοσύγγελος του Αγίου τάφου,

ενεταφιάσθη εις τους Αγίους Αποστόλους.

Από το βιβλίο 5 σελ. 163 του Νοταρίου Παξών, Θ. Αντιόχου

πληροφορούμαστε τα εξής για τον Λαυρέντιο.

ΙΙρωτοσύγγελος του παναγίου Τάφου Λαυρέντιος Χρυσομάλης

ποτέ Λαμπρινός, Κύπριος, προ πολλών χρόνων κάτοικος Παξών.

Πέθανε το 1831 κι ετάφη εις τους Αγίους Αποστόλους.

1831 Δεκεμβρίου 14. Απεβίωσεν ο Ευγενής Κύριος Ιωάννης

Μονδιάνος, από την Πόλιν των

Κορυφών,

ήτο καλώτατος άνθρωπος, και

-44-

ευεργέτης της

ανθρωπότητος, 69 χρόνων ετάφη εις

Αγίους Αποστόλους.

1834 Αυγούστου 10/22. Απεβίωσεν ο Κόμης Δοτόρ Παολίνης,

Τσιριγώτης ιατρός, εστάθη εις την

νήσον χρόνους 35, έκανε την

προφεσιόν του της φυσικής. Εστάθη

νομοθέτης ως ίδιος πατριώτης, και

είχεν και το επάγγελμα Αβοκάτος

Φισκάλ με πάγαν. Έως το νυν ήτο 76

ετών, ενεταφιάσθη εις τους Αγίους

Αποστόλους.

Ο γιατρός Μάρκος Παολίνης, όπως φαίνεται και από την πάρα

πάνω ληξιαρχική πράξη θανάτου του, ήτανε σπουδαιότατο πρόσωπο

στο νησί μας, κι είχε τα παρακάτω λειτουργήματα:

1) Επιθεωρητής Υγιεινής

2) Μέλος Μαγιστράτου του επισιτισμού.

3) Φορολογικός δικηγόρος

4) Ιατρός των φτωχών

5) Δημόσιος ιατρός και βατσινατόρος

6) ένας απ’ τους 94 Ευγενείς Κυρίους της Συγκλήτου των

Παξών του έτους 1817

7) Αντεπιστέλλον μέλος της Ιονίου Ακαδημίας για την νήσο

των Παξών του έτους 1808

8) Νομοθέτης

9) Επιθεωρητής των Σχολείων

10) Προφεσιόν της Φυσικής

-45-

Στα κοιμητήρια της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων Γαΐου,

ο Νιόνιος Ζερμπάς, όπως μας πληροφορεί στο ίδιο βιβλίο του, δεν

βρήκε τον τάφο του ιατρού Μάρκου Παολίνη.

Η λήθη, λέει, εκάλυψε και αυτόν, όπως και αυτό τούτο το

όνομα του ιατρού Μάρκου Παολίνη, το οποίο σήμερα (1937) είναι

άγνωστο στους Παξούς.

Εκκλησία Αγίων Αποστόλων

1828 Μαρτίου 13. Απεβίωσε η κυρά Μαύρα

Αλεξάνδρου χήρα Ζαμπέλη.

Ετάφη εις Αγίους Αποστόλους.

Σ’ ένα απ’ τα εν χρήσει ασημένια ιερά σκεύη της θείας

Λειτουργίας του ναού αυτού, στο Άγιο Δισκάριο, είναι γραμμένη η

φράση:

ΕΓΙΝΕ ΟΝΤΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΟΥΛΙΟΣ

Αυτή είναι η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, Γαΐου. Εκτός

όλων αυτών που αναφέραμε πάρα πάνω, η εκκλησία αυτή είναι

ακόμα κι ένα απ’ τα αξιοθέατα των Παξών. Τέσσερα είναι αυτά τα

αξιοθέατα: Ο περίπλους του νησιού για να δεί κανείς τις "Γράβες"

Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, όπου υπάρχει

αντίγραφο μιας εικόνας του Ραφαήλ, που βρίσκεται στη Μαδρίτη.

Το ύψωμα του Αγίου Χαραλάμπους, για να δει κανείς, το μαγευτικό

ηλιοβασίλεμα, και το νησί του Αγίου Νικολάου με το φράγκικο

κάστρο.

Τώρα τα τελευταία χρόνια απαγορεύεται η μετάβαση και η

επίσκεψη του φράγκικου κάστρου. Γιατί υπάρχει ο κίνδυνος

-46-

πυρκαγιάς. Από απροσεξία βέβαια. Και καταστροφή του ωραίου

πευκόφυτου δάσους.

Καλόν θα είναι η Κοινότητα Γαΐου, στην οποία ανήκει ως επί

το πλείστον το νησί αυτό, σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία

Κερκύρας και τις άλλες αρμόδιες υπηρεσίες, να φροντίσει να

κοπούν μερικά πεύκα, για να ξαναφανεί από την εξέδρα Γαΐου, όπως

φαινότανε παλαιότερα, ένα μέρος του κάστρου με τον μύλο του

Κουβαλιά, που ‘ναι μπροστά απ’ το μέρος αυτού του κάστρου. Και

να ξανανεμίσει στο κοντάρι του φρουρίου η Γαλανόλευκη Σημαία,

όπως φρόντιζε και ανέμιζε πριν μεγαλώσουν τα πεύκα ο συμπολίτης

μας Νίκος Μπόικος (Μπιτσιτσής) ο Νικ, έργο του οποίου είναι και η

αναδάσωση του νησιού του Αγίου - Νικολάου. Κάποιος συμπολίτης

μας μου ‘πε φέτος στην Αθήνα: "Τόσες φορές πήγα στην εκκλησία

των Αγίων Αποστόλων και δεν ήξερα τίποτα· τώρα έμαθα ένα σωρό

πράματα".

Τέλος

Δημήτριος Π. Κόνταρης

Βοηθήματα

1) Από το αρχείο της Ιονίου Γερουσίας Κερκύρας. Παξοί 1818-

1828

Γιάγκου Τράνακα.

Παξοί 1988.

2) Αρχείο Παξών Β'.

Γιάννη Δόικα.

Κέρκυρα 1978

3) LIBRO D’ ORO DH CORFU Σπύρου Κατσαρού.

Παράρτημα Γιάννη Δόικα. LIBRO D' ORO των Παξών.

-47-

Κέρκυρα 1983. Τόμος 3ος

4) Η Καινή Διαθήκη. Παν. Ν.Τρεμπέλα

έκδοση έκτη "Ο Σωτήρ" Αθήναι 1964

5) PAXOS. Γιάννη Δόικα 1985.

6) Παξός και Αντίπαξος Λουδοβίκου Σαλβατώρ:

μετάφραση Αναστασίου Π.Μιτσιάλη ιατρού, Αθήναι 1905

7) Παξινά ιστορικά σημειώματα. Διονυσίου Δημ. Ζερμπά.

Αθήναι 1970

8) Οι Παξοί υπό τους αυτοκρατορικούς Γάλλους 8/20

Αυγούστου

1807-3/15 Φεβρουαρίου 1814

Διονυσίου Δημ. Ζερμπά. Αθήναι 1961.

9) Βιογραφία Ανδρέου Σπυρ. Μάκρη.

Αποσπάσματα εκ των απομνημονευμάτων Δημητρίου Α.

Μάκρη

Παργινοί πρόσφυγες εις Παξούς,

του Θεοδώρου Σ .Μάκρη. Κέρκυρα 1968

10) Το μικρό νησί Γαΐου Λάκκου

Κέρκυρα 1975

11) Χρονικό των Κορυφών. Τόμος 6ος

Σπύρου Κατσαρού. Κέρκυρα 1983

12) Ημερολόγιο της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας και Παξών

και Διαποντίων Νήσων του έτους 1989.

13) Εγκυκλοπαίδειες Πυρσού και Υδρίας

14) Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος

15) Εφημερίδες Παξοί και Ηχώ των Παξών.

-48-

Πληροφορίες μου έδωσαν:

1) Ο Παπαβαγγέλης Μουρίκης

2) Ο αδελφοί Τέλος και Γιώργος Βελλιανίτης, δικηγόροι

Αθηνών.

3) Ο Γιάννης Δόικας

4) Ο Παναήλ Βλαχόπουλος (Ζουρλοκοσταντή), που για πολλά

χρόνια ήτανε νοτσόλος των εκκλησιών κωμοπόλεως Γαΐου και

ήξερε πολλά πράματα γι’ αυτές. Πάρα πολύ ευχαριστώ.

Από τα πάρα πάνω, βγαίνει το συμπέρασμα, ότι η εκκλησία των

Αγίων Αποστόλων Γαΐου είναι:

1) Μία απ’ τις παλαιότερες εκκλησίες των Παξών, δεδομένου,

ότι υπάρχει στον κατάλογο εκκλησιών των Παξών του έτους

1686.

2) Είναι εκκλησία JUS PATRONATI ενώσεων.

3) Πρώτοι κτήτορες ήτανε οι Τρανακάτες και οι Γουλιάτες.

4) (Αδελφοί της εκκλησίας ήτανε οι Βελλιαντάτες, Φαναριώτες,

Μακράτες, Ανεμογιαννάτες, Λιναράτες κ.λ.π.

5) Η τωρινή εκκλησία βρίσκεται κτισμένη σε παλαιότερη της

εποχής του Ιουστινιανού και αυτή σε παλαιοχριστιανική

τοιαύτη.

6) Η παλαιοχριστιανική εκκλησία κτίστηκε στο μέρος, που

σύμφωνα με την παξινίτικη παράδοση, βρισκότανε ο τάφος

του Αγίου Γαΐου, που σύμφωνα πάντα με την ίδια παράδοση,

κήρυξε μαζί με τον Κρίσπο στο νησί μας τη χριστιανική

διδασκαλία και ίδρυσε μαζί μ' αυτόν τη χριστιανική εκκλησία

των Παξών.

-49-

7) Σύμφωνα πάντα με τη παξινίτικη παράδοση, ο τάφος του

Αγίου Γαΐου βρίσκεται μέσα στο Άγιο Βήμα της εκκλησίας.

Και όποιος πίνει χώμα απ’ τον τάφο του, διαλυμένο σε νερό,

προφυλάσσεται από τα δαγκώματα των φαρμακερών φιδιών.

8) Παλαιότερα ερχόντανε Παργινοί και Ηπειρώτες και με

ευλάβεια παίρνανε το χώμα από τα χέρια του παπά.

9) Οι Άγιοι Γάιος και Κρίσπος, δυο από τους 70 μικρούς

Αποστόλους του Χριστού, ήτανε Κορίνθιοι και μαθητές του

Αποστόλου Παύλου.

10) Τους δύο αυτούς μικρούς Αποστόλους του Χριστού, τους

βάπτισε αυτοπροσώπως ο Απόστολος των Εθνών, Παύλος.

11) Ο Γάιος φιλοξενούσε στηίΚόρινθο, στο σπίτι του, όχι μονάχα

τoν Παύλο, αλλά και όλους τους χριστιανούς, που περνούσανε

τότε απ’ τη Κόρινθο.

12) Ο Κρίσπος, πριν γίνει χριστιανός, ήτανε Αρχισυναγωγός της

πόλεως αυτής.

13) Ότι, σύμφωνα με τη παξινίτικη παράδοση, η Πρωτεύουσα του

νησιού μας ονομάστηκε Γάιος από το όνομα του Αγίου Γαΐου.

14) Ότι το έτος 1957 ο τότε Νομάρχης Κερκύρας με το "έτσι

θέλω" μετέτρεψε το όνομα της Πρωτεύουσας του νησιού μας

από Γάιος εις Παξοί.

15) Ότι το έτος 1979 με Προεδρικό Διάταγμα μετονομάστηκε η

Κοινότητα Γαΐου, από Κοινότητα Παξών εις Κοινότητα Γαΐου.

Και επομένως επανήλθε το παλαιό όνομα της πρωτεύουσας

του νησιού μας, Γάιος.

16) Ότι ο Άγιος Γάιος γιορτάζει στις 5 Νοεμβρίου και ο Άγιος

Κρίσπος στις 30 Ιουλίου.

-50-

Δεν θυμούμαι να γινότανε λειτουργία στην εκκλησία των

Αγίων Αποστόλων Γαΐου, στις δύο αυτές ημερομηνίες, που

γιορτάζονται οι πάρα πάνω Άγιοι.

17) Ότι από το έτος 1985 καθιερώθηκε από τον Μητροπολίτη

Κερκύρας και Παξών, να εορτάζεται η μνήμη του Αγίου

Γαΐου, μαζί με τη μνήμη των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων

Πέτρου και Παύλου, στις 29 Ιουνίου.

18) Ότι από το έτος 1985 τελείται στο Γάη η λιτανεία της νέας

μεγάλης εικόνας του Αγίου Γαΐου, τη συνοδεία Μουσικής,

που έρχεται απ’ την Κέρκυρα.

19) Ότι από το έτος 1985 η Αρχιερατική θεία λειτουργία

μεταδίδεται και από το ραδιοφωνικό σταθμό Κερκύρας.

20) Ότι το έτος 1739 την εκκλησία την επισκέφθηκε ο Μεγάλος

Πρωτοπαπάς Κερκύρας Ιωάννης Βούλγαρης και βρήκε να

λείπουν όλα τα αναγκαία του Αγίου Βήματος και να μη είναι

ασπρισμένοι οι τοίχοι αυτού.

21) Ότι το έτος 1840 οι επίτροποι ξοδέψανε για την ανακαίνιση

της εκκλησίας 350 τάλληρα.

22) Ότι παλαιότερα ήτανε εκκλησία της "Κάτω Γειτονιάς".

23) Ότι είχε Νάρθηκα, που προπολεμικά γκρεμίσανε τον τοίχο

του.

24) Ότι είχε ωραιότατο ψηλό καμπαναριό, με αψιδωτή είσοδο,

δικέφαλο αετό, αγγέλους και τη χρονολογία της ανεγέρσεώς

τους.

25) Ότι έχει λίθινο τέμπλο, με παλαιές ελαιογραφίες κι αξιόλογες

εικόνες, απ’ τις καλύτερες του νησιού μας.

-51-

26) Ότι στο τέμπλο η μεγάλη εικόνα του Αγίου Ιωάννη του

Προδρόμου, βρίσκεται δεξιά της μεγάλης εικόνας του

Χριστού και όχι αριστερά της μεγάλης εικόνας της Παναγίας,

όπως σ’ όλες τις εκκλησίες των Παξών.

27) Ότι αριστερά της μεγάλης εικόνας της Παναγίας βρίσκεται

μεγάλη εικόνα του Αγίου Νικολάου, προστάτου των ναυτικών

μας.

28) Ότι η μεγάλη εικόνα της Παναγίας του τέμπλου φέρει το

νεοελληνικό επίθετο "Παναγία η θαλασσομάχησα".

29) Ότι κάτω απ’ τη μεγάλη εικόνα της Παναγίας του τέμπλου,

είναι η εικόνα του Αγίου Αββά Ζωσιμά.

30) Ότι τις δύο μεγάλες εικόνες, των Αγίων Αποστόλων Πέτρου

και Παύλου δεξιά του τέμπλου, και των Αγίων Γαΐου και

Κρίσπου αριστερά, τις αφιέρωσε στην εκκλησία ο Δημήτριος

Κορκοτζάκης, γιος του Ιερώνυμου Κορκοτζάκη, απ’ τη

Πάργα.

31) Ότι η Ουρανία της εκκλησίας είναι αντίγραφο της συνθέσεως

του έργου "Πορεία προς το Γολγοθά" του μεγάλου ζωγράφου

της Αναγεννήσεως Ραφαήλ.

32) Ότι το αντίγραφο αυτό το ζωγράφισε ο Λευκαδίτης ζωγράφος

Σ. Γαζής το έτος 1878.

32) Ότι η Ουρανία αποτελείται από τη κεντρική σύνθεση και τους

4 Ευαγγελιστές.

33) Ότι η Ουρανία είναι έργο νεωτέρας τέχνης.

34) Ότι η Ουρανία με τη πάροδο του χρόνου, έχει πάθει μεγάλες

φθορές.

-52-

35) Ότι φέτος (1991) αποκατασταθήκανε οι φθορές, όσο ήτο

δυνατόν, από ειδική συντηρήτρια, που ήρθε απ’ την Κέρκυρα

στο νησί μας, γι’ αυτό το σκοπό.

36) Ότι υπάρχουνε στην εκκλησία και δύο παλαιές εικόνες, καθώς

και το εν χρήσει αργυρό θυμιατό, που ‘ναι από τα "κειμήλια",

που φέρανε στο νησί μας το έτος 1819 οι Παργινοί πρόσφυγες

απ’ την πατρίδα τους.

37) Τα "Κειμήλια" αυτά, καθώς και τ’ άλλα που βρίσκονται στις

εκκλησίες των Αγίων Αναργύρων και Αγίας Τριάδας, από

τότε παραμένουν στο νησί μας.

38) Ότι επιστράφησαν στην Πάργα, όσα "κειμήλια" βρισκότανε

στην Κέρκυρα. Μεταφερθήκανε εκεί το 1930 με το

καταδρομικό του πολεμικού μας ναυτικού "Έλλη".

39) Ότι το Άγιο Δισκάριο έγινε, όταν ήτανε κυβερνήτης της

εκκλησίας ο Ιωάννης Γούλιος.

40) Ότι έχει δύο κοιμητήρια, το Κοινοτικό κοιμητήριο αριστερά

του διαδρόμου και το κοιμητήριο της εκκλησίας δεξιά του

διαδρόμου.

41) Ότι και τα δύο κοιμητήρια έχουνε παλαιούς, καινούριους και

σύγχρονους τάφους.

42) Ότι στο κοινοτικό κοιμητήριο υπάρχει κι ένας τάφος με

σιδερένιο κιγκλίδωμα και μαρμάρινο οβελίσκο.

43) Ότι στο διάδρομο παλαιότερα θάβανε σπουδαία πρόσωπα των

Παξών. Υπάρχουν σήμερα πέντε παλαιοί τάφοι.

44) Στα δύο νεκροταφεία υπάρχουν περίπου 70 παλαιοί τάφοι.

-53-

45) Ότι στα περισσότερα παλαιά μνήματα οι επιγραφές των

ταφοπλακών ή έχουνε καταστραφεί εντελώς ή είναι

μισοκαταστραμένες και δεν διαβάζονται.

46) Ότι στο κοινοτικό νεκροταφείο είναι θαμμένα σπουδαία

πρόσωπα της Κοινότητας μας, ο Σχολάρχης Παξών

Σταματέλος Μπόικος, ο Στρατηγός Κώστας Μακρής κι ο

ερευνητής του ιστορικού Αρχείου ΙΙαξών και συγγραφέας,

πλοίαρχος του πολεμικού μας ναυτικού, Διονύσιος Ζερμπάς.

47) Ότι στο ίδιο νεκροταφείο είναι θαμμένοι και δύο ιερείς που

συγχρόνως ήτανε και δάσκαλοι της κωμοπόλεως Γαΐου, ο

Παπαπέτρος και ο Παπαλώλος.

48) Ότι μέσα στην εκκλησία είναι θαμμένοι στον ίδιο τάφο οι

αδελφοί Ιερώνυμος και Αθανάσιος Κορκοτζάκης, πρόσφυγες

απ’ τη Πάργα, που από τις 17 Σεπτεμβρίου 1819 γινήκανε

υπήκοοι του Ιονικού Κράτους, υπήκοοι Παξών.

49) Ότι οι Παργινοί πρόσφυγες ήρθανε στους Παξούς στις 15

Απριλίου 1819, ημέρα Μεγάλη Παρασκευή, όταν οι Άγγλοι

πουλήσανε την Πάργα στον Αλή πασά των Ιωαννίνων αντί

150.000 λιρών.

50) Ότι από τους Παργινούς πρόσφυγες εγκατασταθήκανε στο

νησί μας οι οικογένειες Ζούμπου, Κορκοτζάκη, Βέργου,

Πετσάλη, Δεσύλλα και Πλασκασοβίτη.

51) Ότι κανένας απόγονος της οικογένειας Κορκοτζάκη δεν

παραμένει σήμερα (1991) στο νησί μας.

52) Ότι μέσα στην εκκλησία είναι θαμμένοι σε ξεχωριστούς

τάφους και ο Φωκίων Καρούσος, γιος του Σπύρου Καρούσου,

από την ονομαστή οικογένεια των Καρούσηδων, της

-54-

Κεφαλονιάς, που ‘τανε κι ένας από τους ευγενείς των Παξών

του έτους 1844 και η μητέρα του Αντωνία Σ. Καρούσου, το

γένος Μαρτινέγκο απ’ τη Ζάκυνθο.

53) Ότι ακόμα είναι θαμμένος κι ο Θωμάς Βελλιανίτης ή Καπιτάν

Τόμας, ο οποίος για πολλά χρόνια, ήτανε επί Βενετοκρατίας, ο

Διοικητής (capitano) των Παξών.

54) Ότι οι Βελλιανίτες ήρθανε στους Παξούς, μετά την

αποτυχούσα επανάσταση του Επισκόπου Τρίκης Διονυσίου

εξισλαμισθούνε.

55) Ότι ονομάστηκε Βελλιανίτης στους Παξούς από το όνομα του

χωριού τους Βέλλιανη.

56) Ότι στους Παξούς ιδρύσανε δικό τους συνοικισμό "τα

Βελλιαντάτικα".

57) Ότι έχουνε δικές τους εκκλησίες την Παναγία στο νησί της

Παναγίας, τον Άι-Γιώργη, στα Βελλιαντάτικα και είναι

αδελφοί στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου και σ'

άλλες εκκλησίες των Παξών.

58) Ότι διακριθήκανε στα γράμματα και στις επιστήμες και

γινήκανε μία απ’ τις σημαντικότατες οικογένειες των Παξών,

με μεγάλη δράση.

59) Ότι ακόμα μέσα στην εκκλησία είναι θαμμένοι ο Ιερεύς

Γεώργιος Αγιότης ή Γεώργιος Δομπριότης απ’ την Αγια της

Ηπείρου και η νεανίς Αθηνά.

60) Ακόμα μέσα στην εκκλησία υπάρχει κι ένας άλλος τάφος.

61) Από την οικογένεια Βελλιανίτη είναι ακόμα θαμμένοι στην

εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου και οι παρακάτω

απόγονοι του καπιτάν Τόμα Βελλιανίτη.

-55-

α.- O γιος του Ιωάννης βελλιανίτης, που αλλιώς λεγότανε ή

Τζανέτος, ή Ιωάννης Βελλιανίτης του καπιτάν Τόμα,

γιατρός το επάγγελμα, αντιπρόσωπος των Παξών και

Πρόεδρος της επιτροπής του καταρτισμού του

Συντάγματος της Επτανησιακής Πολιτείας, που

ψηφίστηκε το έτος 1803, και αρχηγός της επαναστάσεως

των παξινών, του έτους 1810 της Γαλλικής φρουράς του

φρουρίου του Αγίου Νικολάου.

β.- Ο εγγονός τους Νικόλαος Σταματέλου Βελλιανίτης

διδάκτωρ του Αστικού Δικαίου, Γερουσιαστής.

γ.- Ο δισέγγονος του, γιος του προηγουμένου, Τηλέμαχος

Νικολάου Βελλιανίτης, πατέρα του Θωμά Βελλιανίτη και

παππούς των δικηγόρων Αθηνών Γιώργου και Τέλου

Βελλιανίτη, ο δεύτερος, μετά την Ένωση της Επτανήσου

με την Ελλάδα, Δήμαρχος του Δήμου Γαϊανών.

δ.- H Ανδρομάχη σύζυγος Τηλεμάχου Βελλιανίτη του

Νικολάου, σύζυγος του προηγουμένου, θυγατέρα του

Παναγιωτάκη Βελλιανίτη και της Κατερίνας (της σόρα

Κατερίνας).

ε.- Ο Αλέξανδρος Σταματ. Βελλιανίτης Τόμας Πρόξενος της

Ελλάδας στην Ιταλία και η γυναίκα του Μανιώ.

στ.- Ο Αθανάσιος Βελλιανίτης, γιος του Σπύρου κι εγγονός

του Σταματέλου Βελλιανίτη γιατρός το επάγγελμα.

62) Στο διάδρομο του νεκροταφείου είναι θαμμένος ο Αναστάσιος

Κορκοτζάκης, γιος του Αθανασίου κι η γυναίκα του Αρετή.

63) Ότι ακόμα είναι θαμμένη και η Τερέζα, σύζυγος του Θ.

Κουρνιάκτη.

-56-

64) Ότι στο διάδρομο βρίσκεται κι ένας τάφος, του οποίου η

ταφόπετρα είναι σκεπασμένη με παλαιές μάλτες και

διακρίνεται μόνο η μισή λέξη ΦΑΝΑΡΙ.

Ποιόν Φαναριώτη περικλείει ο τάφος αυτός δεν ξέρομε.

65) Ακόμα στην εκκλησία αυτή είναι θαμμένοι και οι εξής:

α.- O γιατρός Μάρκος Παολίνης, ευγενής της Συγκλήτου

των Παξών του έτους 1817, και αντεπιστέλλον μέλος

της Ιονίου Ακαδημίας για το νησί μας του έτους 1808,

από τα Κύθηρα,

β.- Ο Πρωτοσύγκελος του Αγίου τάφου Λαυρέντιος

γ.- Ο ευγενής Ιωάννης Μπογδάνος, από την Κέρκυρα.

δ.- Η Μαύρα Αλεξάνδρου, χήρα Ζαμπέλη.

ε.- Ο Κωνσταντίνος Ε. Βασιλιάς και

στ.- Ο Γεώργιος Μανιακής του Παναγιώτη από τη Πάργα,

ζ.- Και ο Μιλτιάδης Δ. Κάφυρης, Παργινός.

η.- Καθώς και η αδελφή του Οδυσσέα Ανδρούτσου η Σόρα

Κόρη, σύζυγος του Μάρκου Βελλιανίτη. Η Σόρα-Κόρη

αλλιώς λεγότανε και Αγγελική.

-57-

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΑΪΟΣ ΚΙ Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ

ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΑΣ,

ΓΑΪΟΣ

Δημητρίου Π.Κόνταρη

Λαβών αφορμή απ’ τη|τακτική εκπομπή της ΕΤ-1 "Εδώ και

σήμερα" της 18 Οκτωβρίου 1988 με τίτλο "Παξοί το σμαράγδι του

Ιονίου", που αναφερότανε στο νησί μας, γράφω μερικά λόγια

σχετικά με τον Άγιο- Γάϊο και με την ονομασία της Πρωτεύουσας

του νησιού μας, Γάιος.

Κι αρχίζω με τον Άγιο-Γάιο.

Ο Άγιος Γάιος ήτανε απ’ την Κόρινθο. Ένας απ’ τους 70

μικρούς Αποστόλους του Χριστού, μαθητής του Πρωτοκορυφαίου

Αποστόλου Παύλου κι ένα απ’ τα 4 πρόσωπα, που αναφέρονται

στην Καινή Διαθήκη με το όνομα αυτό, Γάιος. Σύμφωνα με τη

παράδοση του νησιού μας, ο Γάιος μαζί με τον συμπατριώτη του

Κρίσπο, μικρόν επίσης Απόστολο του Χριστού, που ‘τανε κι αυτός

μαθητής του Αποστόλου των Εθνών Παύλου, ήρθε στους Παξούς,

δήξανε μαζί με τον Κρίσπο εκεί τη Χριστιανική θρησκεία και ίδρυσε

μαζί μ' αυτόν τη Χριστιανική εκκλησία των Παξών. Κατόπιν ο μεν

Κρίσπος έφυγε απ’ τους Παξούς, ο δε Γάιος έμεινε εκεί, πέθανε εκεί

και θάφτηκε στο μέρος που 'ναι σήμερα η εκκλησία των Αγίων

Αποστόλων Γαΐου.

Οι άλλοι τρείς που αναφέρονται στη Καινή Διαθήκη με το

όνομα Γάιος ήτανε:

1) Γάιος ο Μακεδόνας, συνοδός του Αποστόλου Παύλου, που

αιχμαλωτίστηκε μαζί με τον συμπατριώτη του Αρίσταρχο από τον

-58-

όχλο, κατά την ταραχή, που υποκινήθηκε στη πόλη της Εφέσου, απ’

τον Δημήτριο ενάντια στον Παύλο. Πράξεις των Αποστόλων, κεφ.

ΙΘ' στιχ. 29-30

2) Ο Γάιος απ’ τη Δέρβη της Λυκαονίας, συνοδός του Αποστόλου

Παύλου, σ’ άλλο του ταξίδι απ’ τη Μακεδονία στην Ασία.

Πράξεις των Αποστόλων. Κεφ. κ' στιχ. 4-5

3) Ο Γάιος, ο Μικρασιάτης χριστιανός, προς τον οποίον απηύθυνε

την τρίτη καθολική του επιστολή ο "πρεσβύτερος", όπως τιτλοφορεί

τον εαυτόν του Ευαγγελιστής Ιωάννης.

………………………………………………………………………..

και τώρα γράφω, τι λέγει Απόστολος Παύλος για τους δύο μαθητές

του, Γάιο και Κροίσπο.

Στην Α' προς Κορινθίους επιστολή του, κεφ. Α' στίχοι 14-15 γράφει:

"Ευχαριστώ τω Θεώ ότι ουδένα υμών, εβάπτισα ει μη Κρίσπον και

Γάιον". Δηλαδή "Ευχαριστώ τον Θεόν γιατί προνόησε να μη

βαπτίσω αυτοπροσώπως κανένα από σας (τουςΚορίνθιους) εκτός

από τον Κρίσπο και Γάιο".

Στην προς Ρωμαίους επιστολή του, κεφ. ΙΣΤ', στιχ. 23-24 ο Παύλος

Γράφει: "... Ασπάζεται υμάς Γάιος ο ξένος μου και της εκκλησίας

όλης ...". Δηλαδή "Σας χαιρετάει ο Γάιος ο οποίος φιλοξενεί εμένα

κι όλους τους χριστιανούς, που κάθε εκκλησία διαβαίνουν απ’ την

Κόρινθο..."

Οι Πράξεις των Αποστόλων κεφ. ιη' στιχ. 8-9 γράφουν για τον

Κρίσπο τα εξής:" Κρίσπος δε ο αρχισυνάγωγος επίστευσε τω Κορίω

συν όλω τω οίκω αυτού· και πολλοί των Κορινθίων ακούοντες

-59-

επίστευον και εβαπτίζοντο" δηλαδή "Ο Κρίσπος δε ο

αρχισυνάγωγος επίστευσε στον Κύριον μ’ όλη του την οικογένεια

και πολλοί απ’ τους Κορινθίους όταν ακούανε κήρυγμα πιστεύανε

και βαπτιζότανε.

Από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα:

1) ότι ο Απόστολος Παύλος βάπτισε στην Κόρινθο μονάχα τον

Κρίσπο και τον Γάιο

2) ότι ο Γάιος φιλοξενούσε στη Κόρινθο στο σπίτι του τον

Απόστολο Παύλο κι όσους χριστιανούς περνούσανε από εκεί, και

3) ότι ο Κρίσπος ήτανε αρχηγός της Συναγωγής της Κορίνθου πριν

βαπτισθεί απ’ τον Παύλο κι ότι αυτός πίστεψε στον Χριστό μαζί μ’

όλη του την οικογένεια.

Παράδοση δε είναι: ότι έχουμε κληρονομήσει απ’ το παρελθόν.

Οτιδήποτε απ’ το παρελθόν εισέρχεται στο παρόν. Κάθε τι που

προφορικά έχει μεταδοθεί από γενεά μέχρι σήμερα σε μας.

Και τώρα γράφω την ονομασία της πρωτεύουσας του νησιού μας,

που είναι Γάιος.

Η πρωτεύουσα του νησιού μας ονομάστηκε Γάιος, σύμφωνα

πάντοτε με την παράδοση του νησιού μας, από το μαθητή, τον

Κορίνθιο μαθητή, του Αποστόλου Παύλου, που, όπως είπαμε και

πάρα πάνω, ήρθε στους Παξούς, δίδαξε εκεί τη χριστιανική

θρησκεία και μόλις πέθανε, θάφτηκε στο μέρος που 'ναι κτισμένη

σήμερα η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου.

Κι αρχίζω απ’ τις εγκυκλοπαίδειες:

-60-

1) Στη μεγάλη εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη (Πυρσού), στον

όγδοο τόμο, σελίδα 25, ο συμπολίτης μας δημοσιογράφος, λόγιος,

ιστορικός και Βουλευτής Παξών Θόδωρος Βελλιανίτης γράφει:

Γάιος ή Γάιον (Γεωγραφία) Κωμόπολις της Επαρχίας Παξών του

νομού Κερκύρας, έδρα ομωνύμου κοινότητος.

………………………………………………………………………..

Ο Γάιος αναφέρεται κατά πρώτον υπό του Αποστόλου Παύλου,

ένθα δεικνύεται και ο τόπος εις τον οποίον κατώκησεν ο απόστολος

κατά την εν τη νήσω διαμονήν του. Το όνομα Γάιος ο λιμήν ούτος

των Παξών εις του Αγίου Γαΐου, όστις μετά του Κρίσπου απέθανεν

εκεί και ετάφη μετ' εκείνου ένθα νυν η εκκλησία των Αγίων

Αποστόλων …………………………………………………………..

2) Στην ίδια εγκυκλοπαίδεια στο δέκατο ένατο τόμο, σελίδα 559, ο

Θόδωρος Βελλιανίτης κι ο Στυλιανός Ε. Λυκούδης γράφουν: Παξοί

(ακτογραφία). 1. Παξός ή Παξοί. Φερώνυμος τη συστάδι ή μείζων

και ΒΔ του ζεύγους…………………………………………………..

Κατερχόμενοι προς νότο συναντώμεν την άκραν Γουαρδιόλαν, την

κροκαλώδη παραλία του Λάκκου, τον ορμίσκον του Ταξιάρχου και

την Πούντα Κουκούτσα, τον λιμένα του Λογού, τεσσάρας

σκοπέλους Λιθάρια, το ακρωτήριον Ταρτάνα, την Σπιάντζα του

Κήπου και το ακρωτήριον του Κιαβαρή, απολήγον εις την άκραν

Στεπούντα, ήτις απόληξις ούσα του λόφου Ιερομόναχος σχηματίζει

μετά των νησίδων Άγιος Νικόλαος, εχούσης φρούριον και Παναγία

τον λιμένα Γαΐου, του οποίου το μεν βόρειο τμήμα ονομάζεται

Μανέσκος, το δε προς την αποβάθρα του Μπαταρία. Περί αυτόν

απλούται η ωραία πολίχνη και πρωτεύουσα Γάιος, επίσης

-61-

ονομαζόμενη, φερωνύμως τω αγίω όστις, καθώς λέγεται, απέθανε

εκεί μετά του Κρίσπου………………………………………………..

3) Στη μεγάλη ελληνική εγκυκλοπαίδεια Υδρία, τόμος 16ος, ο Μ.

Χουλιαράκης γράφει:

Γάιος. Χωριό και Κοινότητα της επαρχίας Παξών του νομού

Κερκύρας……………………………………………………………..

Κατά λαϊκή παράδοση ο οικισμός ονομάστηκε Γάιος προς

ανάμνηση του Γαΐου, μαθητή του Απόστολου Παύλου, που πέθανε

στο νησί κηρύττοντας τον χριστιανισμόν.

4) Στο εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Ήλιου, τόμος Δ' σελίδα 925,

διαβάζομε τα εξής:

………………………………………………………………………..

εις τον Γάιον δεικνύεται ακόμη ο τόπος, εις τον οποίον κατώκησεν ο

επισκεφθείς τους Παξούς Απόστολος Παύλος. Το όνομα του χωρίου

οφείλεται στο μαθητή των Αποστόλων Γάιον, όστις διερχόμενος

εκείθεν μετά του Κρίσπου, απέθανεν, ενταφιασθείς εις τον τόπον

όπου νυν η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.

Και τώρα από βιβλία

1) Στο βιβλίο "Παξός και Αντίπαξος" του Λουδοβίκου Σαλβατώρ

Αθήνα 1905, στη μεν 163 σελίδα του διαβάζομε: Γάιος ή λιμήν του

Γαΐου, ούτω καλούμενος εκ του Αγίου Γαΐου, όστις, καθώς λέγεται,

μετά του Κρίσπου εκεί απέθανεν, είναι η πρωτεύουσα των Παξών,

εν η εδρεύουσιν αι αρχαί και το κύριον κέντρον του εμπορίου της

νήσου…………………………………………………………………

στη δε 176 σελίδα του διαβάζομε:

………………………………………………………………………..

-62-

Δεξιά είναι οι ξύλινοι μετά αετώματος βωμοί των Αγίων Πέτρου και

Παύλου και αριστερά των Αγίων Γαΐου και Κρίσπου, οίτινες κατά

την παράδοσιν εκεί ετάφησαν ………………………………………..

ΙΙρόκειται για την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου.

2) Στο βιβλίο "Παξοί το μικρό νησί" του Γαΐου Λάκκου Κέρκυρα

1975 και στις σελίδες 55,56 και 57 διαβάζομε:

Στη κωμόπολη Γάιος, πρωτεύουσα της επαρχίας έχουμε το

ναό των Αγίων Αποστόλων με τοιχογραφίες μεταβυζαντινής τέχνης

κι ένα αντίγραφο του έργου του Ραφαήλ "Η πορεία προς το

Γολγοθά" καμωμένο από τον αγιογράφο Γαζή, προφανώς από άλλο

αντίγραφο.

Αναφέρεται ότι κάτω από το Άγιο Βήμα του ναού των Αγίων

Αποστόλων είναι θαμμένος ο Γάιος, μαθητής του Αποστόλου

Παύλου, που του αποδίδεται ο εκχριστιανισμός των κατοίκων κι η

απαλλαγή του νησιού από τα φαρμακερά φίδια που φαίνεται πως

παλαιά ήταν πολλά κι επικίνδυνα. Και πάντα πιστεύεται πως χώμα

παρμένο πίσω από το άγιο βήμα, ανασηκώνοντας μία κινητή πλάκα,

που πρέπει να πιστέψουμε πως επικοινωνεί με τον τάφο,

προλαβαίνει τις δηλητηριάσεις από δαγκώματα φιδιών κι άλλων

ερπετών. Η πρωτεύουσα, βέβαια ονομάστηκε Γάιος προς τιμήν του

μικρού τούτου αποστόλου.

Στον πίνακα των εβδομήκοντα αποστόλων, όπου έξω από τους

πρώτους δώδεκα, που διάλεξε ο ίδιος ο Χριστός, περιλαμβάνονται κι

οι μικρότεροι μαθητές των πρώτων, αναφέρονται δύο Γάιος, ο ένας

επίσκοπος Εφέσου κι ο άλλος βαφτισιμιός και μαθητής του

-63-

Αποστόλου των Εθνών Παύλου, από την Κόρινθο. Αυτός πρέπει να

είναι ο δικός μας Γάιος, δεν ξέρουμε όμως πως και πότε έφτασε στο

μικρό νησί. Δεν αναφέρεται να συνόδευε τον Παύλο στο τελευταίο

ταξίδι του προς τη Ρώμη, όταν το πλοίο του ναυάγησε στη Μάλτα,

για να υποθέσουμε πως ο Γάιος, ναυαγός κι αυτός, πήρε άλλο δρόμο

από το μεγάλο απόστολο, που συνέχισε το ταξίδι, μέσω Σικελίας,

στη Νάπολη και τη Ρώμη, όπου βρήκε το μαρτυρικό του θάνατο

μαζί με τον Πέτρο, που είχε προηγηθεί στην αιώνια πόλη. Τα τρία

προηγούμενα αποστολικά ταξίδια του Παύλου δεν είχαν πάει

μακρύτερα από την Κόρινθο. Και το τελευταίο της Ρώμης το έκαμε

υπό συνοδεία, κατηγορούμενος, για να δικαστεί σαν ρωμαίος

πολίτης από ρωμαϊκό δικαστήριο.

Ο θρύλος αναφέρει ότι μαζί με το Γάιο στο μικρό νησί

αποβιβάστηκε κι ο επίσης μικρός απόστολος Κρίσσος, που

αναχώρησε όμως κατόπι, ενώ ο Γάιος ασθένησε κει και πέθανε.

Έτσι εξηγείται κι ότι ο επ' ονόματι τους ναός στην κωμόπολη Γάιος

αφιερώθηκε στους Αγίους Αποστόλους κι όχι αποκλειστικά στο

Γάιο, που είναι ενταφιασμένος εκεί………………………………….

Γάιος Λάκκος είναι το ψευδώνυμο του συμπολίτη μας

δημοσιογράφου, Βουλευτού Κερκύρας και Παξών και Υπουργού

Γεράσιμου Λύχνου.

Τώρα γράφω από τις δύο ντόπιες εφημερίδες μας την «Παξοί"

και την "Ηχώ των Παξών".

Κι αρχίζω απ’ την εφημερίδα "Παξοί".

Εφημερίδα "Παξοί" αριθ. φύλλου 169 (403) Σεπτέμβριος 1962

Τίτλος : ΠΑΞΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΞΟΙ

-64-

Η γνωστή Αθηναία δημοσιογράφος η Λίλιαν Δημητρίου, η

οποία επεσκέφθη τελευταίως την Νήσον μας, δημοσιεύει εις το

"Βήμα" των Αθηνών, του οποίου είναι συνεργάτης, ωραίαν

μακροσκελεστάτην περιγραφήν των μικρών νησιών μας υπό τον

τίτλο "Οι Παξοί και οι μικροί δορυφόροι τους διατηρούν ακόμη μίαν

απόμερη γαλήνην", την οποίαν συνοδεύει και μία ωραία

φωτογραφία του λιμένος της Λάκκας.

Εκ της περιγραφής ταύτης μεταφέρομεν ενταύθα τα κάτωθι:

"Οι Παξοί, όπως και το γειτονικό νησάκι Αντίπαξοι, αποτελούν δύο

πραγματικές οάσεις πρασίνου ………………………………………..

……………………..

Το λιμάνι του Γαΐου

Στο λιμάνι του Γαΐου, που πήρε το όνομα του ομώνυμου Αγίου, ενός

Αποστόλου του Αγίου Παύλου, που προσηλύτισε το νησί στο

Χριστιανισμό, αποπνέει αντίθετα μία ατμόσφαιρα καθαρά ενετική

………………………………………………………………………..

Εφημερίδα "ΙΙαξοί" Αριθ. φύλλου 150 (384) Φεβρουάριος 1961.

Τίτλος Κέρκυρα η νύφη του Ιονίου.

Υπό τον τίτλο αυτόν εξεδόθη και εκυκλοφόρησε λαμπρόν βιβλίον

του νέου Κερκυραίου συγγραφέως κ. Νίκου Α. Πακτίτη,

αποτελούμενον από 64 σελίδας μετά πολλών εικόνων, εις το οποίον

ο συγγραφέας εξετάζει τη γειτονικήν μεγαλόνησον Κέρκυραν από

φυσικής, οικονομικής, ιστορικής, πολιτικής, κοινωνικής και

λαογραφικής απόψεως. Επίσης αφιερώνει μερικάς σελίδας του

βιβλίου τους εις τα γειτονικά νησιά Παξούς, Αντιπάξους, Οθωνούς,

Ερείκουσα και Μαθράκι.

-65-

Το βιβλίον τούτο γραμμένον εις απλήν γλώσσαν περιέχει

ύλην εκλεκτήν και λίαν ενδιαφέρουσαν εις τους Κερκυραίους και

Παξίους. Εξ αυτού αναδημοσιεύομεν τα κάτωθι περί της Νήσου

μας.

ΠΑΞΟΙ: Βρίσκεται στα νότια της Κέρκυρας απ’ όπου απέχει 71/2

μίλια. Έχει έκταση 19 τ.χλμ. Το έδαφος είναι πετρώδες και αποτελεί

χαμηλούς λόφους. 2τα παράλια υπάρχουν πολλές σπηλιές. Νερό από

πηγές δεν υπάρχει παρά μόνο στέρνες της βροχής....

…………..

…………..

Ιστορία - λαογραφία: Οι Παξοί είχαν κατοικηθεί από τους

αρχαιότατους χρόνους το πιθανότερο από Κερκυραίους.

Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει τον Γάιον στις επιστολές του. Εδώ

απέθανε ο Άγιος Γάιος και ο Κρίσπος .................................................

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλλων -1£4-428) Φεβρουάριος 1965

και 195 (429) Μάρτιος 1965 και 196 (430) Απρίλιος 1965. Τίτλος:

ΠΑΞΟΙ ΧΑΜΕΝΟΙ ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΟ

της κ. Ντιάνας Αντωνακάτου.

Καθώς το καλοκαίρι, με τις εκατόν τόσες, μεγάλες, φλογερές μέρες

του, κυριαρχεί στο μεσογειακό μας χρόνο, γεμίζοντας τον με την

προσμονή και την αναμονή τους, η ίδια του η γεύση - έστω κι αν

μας δίνουν μία χούφτα εικοσιτετράωρα- είναι η ουσία της ζωής μας

………………………………………………………………………..

Το Γάι - τ' όνομα του από τον ομώνυμο Άγιο που πέθανε εκεί

με τον Κρίσπο- έχει μόνο βράχια, ολόισια, ειδικά θαρρείς για

-66-

ηλιοθεραπεία δίπλα σε νερά κρύσταλλα - βράχια πρόλογοι των

γεναιολογικών μετασχηματισμών της δύσης.

………………………………………………………………………..

Εφημερίδα "Παξοί Αριθ. φύλλου 56 (290) 15 Σεπτεμβρίου

1952.

Τίτλος ΠΑΞΟΙ

της κ. Αβιγαϊλ Νικοκάβονρα,

δημοσιογράφου Κερκύρας.

Όταν έχουμε γνωρίσει Παξινούς κι έπειτα πάμε και βλέπουμε

τους Παξούς, τότε καταλαβαίνουμε γιατί οι Παξινοί είναι τόσο

πράοι, καλοί κι ευγενείς. Γιατί επιδρά επάνω τους το έδαφος, το

έδαφος που γεννήθηκαν....

………………………………………………………………………..

Επισκεπτόμαστε την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, όπου είναι οι

τάφοι των Αγίων Γαϊου και Κρίσπου κι όπου ο Απόστολος Παύλος

κήρυξε το ευαγγέλιο………………………………………………….

(εκ της "Ελευθερίας" Κερκύρας).

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλλων 59 (293) 15 Δεκεμβρίου 1952 και

60 (294) 15 Ιανουαρίου 1953.

Τίτλος ΠΑΞΟΙ- ΑΝΤ1ΠΑΞΟ1

του κ. Σπυρ. Στούπη

Δια τα δύο νησάκια που βρίσκονται εις το νότιο άκρο της

Κερκύρας, δια τα οποία οι κάτοικοι της λένε ότι αξίζουν "Παξοί και

Αντιπάξοι Λόντρες δεκάξη, πολλοί ενετοί συγγραφείς αναφέρουν

συχνά παράδοση, σύμφωνα με την οποίαν οι Παξοί "ήσαν

συνηνωμένοι μετά της γείτονός της Κερκύρας εις αρχαιοτάτην

εποχήν".

-67-

………………………………………………………………………..

Άλλο γεγονός, που έκαμε γνωστότερους τους Παξούς, είναι ότι οι

απόστολοι Κρίσπος και Γάιος έζησαν και απέθανον εκεί.

Λέγεται μάλιστα ότι ετάφησαν εις το άγιον βήμα της παλαιάς

εκκλησίας των αγίων Αποστόλων, εις την πρωτεύουσαν των Παξών

Γάιος, που κι αυτή χρωστάει το όνομα της εις τον Απόστολο Γάιο.

………………………………………………………………………..

Σ.ΣΤΟΥΠΗΣ

(Αναδημοσίενσις εκ των " Κερκυραϊκών Νέων").

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλου 193 (427) Ιανουάριος 1965

Τίτλος: ΟΙ ΙΙΑΞΟΙ

Στο μικρό αυτό νησί ακούστηκε για πρώτη φορά η φωνή που

ανήγγειλε το τέλος του αρχαίου κόσμου: "Ο μέγας Παν απέθανε!".

Εκεί στο γραφικό λιμανάκι που σήμερα, λέγεται Γάιος δίδαξε τη

χριστιανική θρησκεία, ο μαθητής του Παύλου και του έδωσε τ'

όνομα του.

………………………………………………………………………..

Όλγα Λαοπόδη

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλλου 208/1 Ιουλίου 1938

Τίτλος: Οι Ναοί των Αγίων Αποστόλων

Προς τιμήν των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου ανηγέρθησαν

προ πολλών ετών εν Παξοίς δύο Ναοί, ο εις υπάρχει εις Γάιον

τιμώμενος και επ' ονόματι των Αποστόλων Κρίσπου και Γαΐου,

οίτινες εκήρυξαν τον χριστιανισμόν εν τη Νήσω και ο έτερος εις το

χωρίον Μποϊκάτικα της Κοινότητος Μαγαζιών, επ' ονόματι την

-68-

Πέτρου και Παύλου τιμώμενος. Εις τον εν Γαΐω ναόν υπάρχει και ο

τάφος του Αποστόλου Γαϊου υπό την αγίαν Τράπεζαν.

Εφημερίδα "Βήμα" των Αθηνών 5 Οκτωβρίου 1968

Τίτλος: Παξοί και Αντίπαξοι

(χρονογράφημα του κ. Π. Παλαιολόγου).

Γάιος η πρωτεύουσα. Το όνομα του μαθητή του Αποστόλου

Παύλου, που κήρυξε εκεί το θείο λόγο.

"Κερκυραϊκά Χρονικά" Τόμος Β' Κέρκυρα 1952

Τίτλος: Σελίδες από τους Παξούς

Κώστα Μακρή

Η μελέτη αυτή του συμπατριώτη μας κ. Κώστα Μάκρη,

αναδημοσιεύτηκε στα υπ' αριθ, 118, 119, 120, 121, και 122 του

έτους 1983 φύλλα της εφημερίδας "Ηχώ των Παξών". Αριθ. φύλλου

118.

Μου ζητήθηκε να παρουσιάσω με κάποιο τρόπο το νησί των

Παξών- το νησί μου- στο αναγνωστικό κοινό των "Κερκυραϊκών

Χρονικών". Δέχτηκα για να προσθέσω στην πολύχρωμη κι

ευωδιαστή ανθοδέσμη του πνευματικού κήπου της πανέμορφης και

χιλιοτραγουδισμένης μεγάλης ένα κλαράκι ανθισμένης μυρτιάς, απ’

τις καταπράσινες πλαγιές των λαγκαδιών της μικρότερης αδελφής.

………………………………………………………………………..

Συνέχεια εις το προσεχές

Αριθ φύλλου 119

-69-

Κι αυτή είναι, απ’ ότι ξέρω μία απ’ τις λίγες φορές που

αναφέρεται στην ιστορία, ξεκομμένο απ’ τη Μεγάλη του αδερφή, το

μικρό νησί.

………………………………………………………………………..

Ποιος ξέρει! Μπορεί να μην είναι θρύλος, μπορεί φωνή του θεού

νάστειλε και τους Απόστολους Κρίσπο και Γάιο να ζήσουν και να

πεθάνουν στους Παξούς και νάναι αληθινά τ' αχνάρια του τάφου

τους που φαίνονται στο Άγιο Βήμα της παλαιάς εκκλησιάς των

Αγίων Αποστόλων στο Γάη, όπως πιστεύουν πολλοί. Ως τόσο μία

είναι η αλήθεια: Στον Απόστολο Γάιο χρωστάει η πρωτεύουσα του

νησιού τ' όνομα της και στην ευχή του την ευλογία της ελιάς, που

ανάμεσα απ’ τα βράχια και τους γκρεμούς φύτρωσε και το σκέπασε

ως τις ακροθαλασσιές του για να του χαρίσει την ειρήνη και τη χαρά

της ζωής!

………………………………………………………………………..

Η μελέτη συνεχίζεται και στα υπ' αριθ. 120, 121 και 122

φύλλα της ίδιας εφημερίδας. Τελειώνει με τα εξής:

Τότες οι Παξοί θα ήταν το ευτυχέστερον νησί της Ελλάδος και

μαζί με τους Αντιπαξούς, θάκαναν αλήθεια,

"Λόντρες δεκάξη"

Αθήναι-Δεκέμβριος 1951

Ο Γάιος στο 1957 με ενέργειες του τότε Νομάρχη Κερκύρας,

μετονομάστηκε από Γάιος εις Παξοί. (Δ. 20-11-1957 ΦΕΚ

253/1957).

Κατά της μετονομασίας αυτής ξεσηκωθήκανε όλοι οι Ιίαξινοί,

κι αυτή που μένανε μόνιμα στο νησί μας, κι οι άλλοι, που

κατοικούσανε στην Αθήνα, στην Κέρκυρα κι αλλού. Και με

-70-

συντονισμένες ενέργειες τους και γραψίματα στις εφημερίδες μας

"Παξοί" και "Ηχώ των Παξών", κατορθώσανε το έτος 1979 να

επανέλθει ξανά η πρωτέρα ονομασία Γάιος. (Π.Δ. 845/9-10-1979

ΦΕΚ 243 / 1979 τ.Α).

Εφημερίδα "Παξοί" αριθ. φύλ. 122 (356) 15 Μαρτίου 1958

Τίτλος: ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΝ

ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΠΑΞΩΝ.

Δια βασ. Δ/τος μετονομάσθη η κωμόπολη Γάιος των Παξών εις

Παξούς και η Κοινότης Γαΐου εις Κοινότητα Παξών.

Η αιφνίδια και απροσδόκητος αύτη αλλαγή του ονόματος

Γάιος, δεν ηκούσθη με ευχαρίστησιν από τους Γαϊώτας. Το όνομα

τούτο δεν έπρεπε να αλλάξει διότι, ως γνωστόν, προήλθεν από τον

Έλληνα Αγιον Γάιον, όστις κατήγετο εκ Δέρβης της Μακεδονίας και

ήτο μαθητής του Αποστόλου ΙΙαύλου, τον οποίον και συνώδευσεν

εις την Έφεσον και αλλάς πόλεις, τελικώς δε ήλθεν εις Παξούς,

όπου και απέθανεν εις την εξ αυτού ονομασθείσαν κωμόπολη Γάιος,

ήτις είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας μας και ουχί απλός

"συνοικισμός", ως αναφέρεται εις το Βασιλ. Διάταγμα. Ταύτα εν

ολίγοις.-

Εφημερίδα "ΙΙαξοί" Αριθ. φύλλου 123(357) 15 Απριλίου 1958.

Τίτλος: Η Μετονομασία του Γαΐου.

Κατάπληξιν εις όλους επροξένησεν η μετονομασία της

πρωτεύουσας της νήσου μας από Γαΐου εις Παξούς. Π μετονομασία

αύτη είναι αναμφισβητήτως και παράλογος και άστοχος και ευτελώς

-71-

αδικαιολόγητος, το δε Κοινοτικόν Συμβούλιον του Γαΐου και πας

εμπνευστής της τοιαύτης ακατανόητου αποφάσεως του ενέχει

βαρυτάτην ευθύνην απέναντι και του τόπου και της ιστορίας. Η

ονομασία πόλεων και χωρίων δεν είναι αυθαίρετον κατασκεύασμα

οιουδήποτε νεωτεριστού αλλά λαϊκή μακροχρόνιος καθιέρωσις εξ

ιστορικών και άλλων λόγων δημιουργούσα αμετακίνητον πλέον

τοπωνυμίαν. Είναι αδιάφορον δια μίαν τοιαύτην ονομασίαν αν έχει

ωρισμένην έννοιαν ή η ετυμολογία της είναι αμφίβολος ή άγνωστος.

Η λαϊκή παράδοση και καθιέρωση αποτελεί τον τίτλον της τον

οποίον μόνον μία νέα λαϊκή συνήθεια και απόφασις μπορεί να

μεταβάλη. Οι διοικούντες την κοινότητα του Γαΐου ούτε εντολήν

καμμίαν των κατοίκων εξετέλουν ούτε δεδικαιολογημένων ανάγκην

εξεπλήρουν, αλλά προφανώς υπέκυπτον εις αυθαίρετον ή

επιπολαίαν υπόδειξιν τις οίδε ποίου νεωτεριστού.

Ελέχθη ότι η μετονομασία οφείλεται εις τον χαρακτηρισμόν

της ιστορικής τοιαύτης του Γαΐου ως ξενόφωνου. Η δικαιολογία

αύτη αποδεικνύει βαθείαν άγνοιαν. Βεβαίως εκ της κειμένης

νομοθεσίας προβλέπεται η μετονομασία κακόηχων, κακοφήμων ή

ξενόγλωσσων τοπωνυμιών. Αλλ' η εύωχος καθιερωμένη ήδη από

αιώνων ονομασία του Γαΐου παρά την αρχικήν Ρωμαϊκήν της

προέλευσιν συνεδέθη στενώς με την χριστιανικήν θρησκείαν ...

διάφοροι επιφανείς μαθηταί των Αποστόλων ΙΙαύλου και Ιωάννου

υπό το όνομα τούτο αναφέρονται αλλά και αρρήκτως συνδέεται με

τας ιστορικός παραδόσεις του λαού των Παξών. Διότι εις όλον τον

πληθυσμόν είναι παραδεδομένον από γεννεάς εις γενεάν ο

Απόστολος Γάιος όχι μόνον διήλθεν εκ ΙΙαξών κηρύξας τον

Χριστιανισμόν αλλά και ετάφη, ανεγερθέντος βραδύτερον εις τον

-72-

τόπον της ταφής του Ναού των Αγίων Αποστόλων και ότι έδωσε το

όνομα του εις τον κεντρικόν λιμένα των Παξών τους οποίους

ηυλόγησε καταστήσας αβλαβή και τα ερπετά της Νήσου.

Εάν όμως εσκοπείτο δια της μετονομασίας η εξάλειψις

ξενόγλωσσου ονόματος τότε το υποτιθέμενον κακόν έγινε

χειρότερον. Οι ανατολισταί γλωσσολόγοι βεβαιούν ότι το όνομα των

Παξών όπως και διαφόρων νήσων Ελληνικών (Σάμος, Αμοργός,

Σαλαμίς κ.λ.π.) είναι Φοινίκης προελεύσεως, επομένως

μετονομάζοντας τον ρωμαικόν Γάιον εις τους φοινικικούς Παξούς

απομακρυνόμεθα ακόμη περισσότερον από τας γνήσιας Ελληνικάς

ονομασίας. Αλλά και γενικώτερον μία τοιαύτη άποψη θα κατέληγεν

εις ριζικήν αναστάτωσιν ολοκλήρου της Ελληνικής Γεωγραφίας.

Εάν λάβωμεν υπ' όψιν ότι εκ των γειτονικών μας πόλεων ούτε η

Πάργα, ούτε η Άρτα, ούτε ο Καρβασαράς ούτε η Βόνιτσα είναι

Ελληνικής προελεύσεως η μετονομασία τούτων θα μετέβαλε την

ηπειρωτικήν περιφέρειαν εις άγνωστον νεοφανή χωράν προς

μεγάλην απόγνωσιν και αυτών τούτων των νεωτεριστών. Αλλά πόσα

άλλα άτοπα μπορεί κανείς να σημειώσει με τας παραλόγους αυτάς

μετονομασίας.

Η ονομασία των Παξών ανήκει εις όλην την Νήσον

αριθμούσα τεσσάρας Κοινότητας αϊ οποίαι προς σαφέστερον

προσδιορισμόν προσκολλώσι και την ονομασία των ΙΙαξών ως π.χ.

Κοινότης Λάκκας ΙΙαξών διότι υφίσταται και άλλη Λάκκα π.χ. του

Ηπειρωτικού Σουλίου, ή Κοινότης Λόγγου Παξών.

Η γενίκευσις της ονομασίας Παξών εις την Κοινότητα Γαΐου

θα προκαλεί σύγχυσιν δια τας αλλάς Κοινότητας και ταυτοχρόνως

θα εξαφανίζει την τοπικήν ονομασίαν του Γαΐου. Αλλ' όλοι αυτοί οι

-73-

φόβοι θα αποβούν μάταιοι. Ο Γάιος θα διατηρήσει μεταξύ των

κατοίκων το όνομα του, η δε Κοινότης του με τας προσεχείς

Κοινοτικάς εκλογάς θα εξορκίσει το άστοχον νεωτεριστικόν πνεύμα

μαζί με τους αργόσχολους φορείς του.

Εάν όμως οι κάτοικοι επείγονται να διορθώσουν τα έργα των

μαστροχαλαστήδων θα ηδύναντο κάλλιστα δια μίας αναφοράς των

προς το Υπουργείον των Εσωτερικών να ζητήσουν την ανάκλησιν

του ακατανόητου Διατάγματος.

Αναβαπτιστής

Εφημερίδα "Παξοί"

Αριθ. φύλλου 128 (362) 1958

Τίτλος: Η μετονομασία της Κοινότητος του Γαΐου.

Ανταποκρινόμενοι εις την ομόθυμον επιθυμίαν όλων εν γένει

των Παξών παντοιοτρόπως εκδηλουμένην, παρακαλούμεν τους

Αρμοδίους όπως επαναφέρουν το ταχύτερον το παλαιόν καθεστώς

εις την ονομασία της Κοινότητος Γαϊου συμφώνως προς την

πάλαιαν σεβαστήν θρησκευτικήν παράδοσιν. Περαιτέρω

καθυστέρησις προσκρούσα εις τα αισθήματα ολοκλήρου του

πληθυσμού της Νήσου δεν δύναται να εξηγηθεί.

Απορούμε πώς παρά τας κατ'επανάληψιν επί του θέματος τούτου

υπομνήσεις μας ουδείς την καθ' ιεραρχικήν κλίμακα υπόχρεων

ησθάνθη την ανάγκην να παράσχη εξηγήσεις επί θέματος τόσον

συγκινήσαντος την κοινήν γνώμην της Νήσου μας.

Εφημερίδα "Παξοί"

Αριθ. φύλ. 129 (363) 1958

Η ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΑΪΟΥ

-74-

Σχετικώς με το δημοσιευθέν εις το προηγούμενον φύλλον μας

σημείωμα περί της μετονομασίας της Κοινότητος Γαΐου το Δελτίον

Επαρχιακού Τύπου της ΙΙροεδρίας Κυβερνήσεως (Γενική

Διεύθυνσις Τύπου) δημοσιεύει τα ακόλουθα:

"Παξοί" των Παξών 15-9-58

Ανταποκρινόμενη εις την ομόθυμον επιθυμίαν όλων εν γένει

των Παξών, γράφει εις σχόλιον, παρακαλεί τους αρμοδίους όπως

επαναφέρουν το ταχύτερον το παλαιόν καθεστώς εις την ονομασίαν

της κοινότητος Γαΐου συμφώνως προς την πάλαιαν θρησκευτικήν

παράδοσιν.

Οι κ.κ. Αρμόδιοι οφείλουν να φροντίσουν δια την επαναφοράν της

εν λόγω ονομασίας η οποία προήλθεν από τον Έλληνα Άγιον Γάιον

τον Δερβαίον είναι ομόθυμος επιθυμία κατοίκων ολοκλήρου

Επαρχίας (Παξών και Αντιπαξών).

Εφημερίδα "Παξοί" αριθ. φύλλου 125 (359) 15-6-1958

Τίτλος: Δια την προσδόκητον μετονομασίαν της Κοινότητος

Γαΐου.

Εν συνεχεία της σχετικής αρθρογραφίας μας και απηχούντες

την δυσφορίαν των κατοίκων ολοκλήρου της Νήσου δημοσιεύομεν

κατωτέρω αναφοράν της λαμπράς εν Αθήναις Οργανώσεως της

συμπατριωτών μας προς το Υπουργείον των Εσωτερικών, εφ' ης δεν

επληροφορήθημεν τι τούτο ενήργησε, με την επεποίθησιν ότι

τάχιστα θέλει διαταχθεί η αποκατάστασις του ιστορικού ονόματος

της Κοινότητος Γαΐου.

Εν Αθήναις τη 15 Απριλίου 1958

Προς

-75-

Το Υπουργείον Εσωτερικών

ΕΝΤΑΥΘΑ

Κύριε Υπουργέ

Η οργάνωσης μας νομίμως υφισταμένη και λειτουργούσα

ενταύθα από πολλών ετών, μετ' εκπλήξεως επληροφορήθη προ

μηνός, την δι' αποφάσεως του κ. Νομάρχου Κερκύρας, μετατροπήν

του ονόματος της Κωμοπόλεως Γαΐου και της ομωνύμου

Κοινότητος, πρωτευούσης της μικράς ιδιαιτέρας μας Πατρίδος

νήσου των Παξών, εις "Κοινότητα Παξών".

Η έκπληξις υπήρξε τόσον εντονότερα όσον ως πληροφορούμεθα το

κακόν συνετελέσθη παρά την ενδόμυχον επιθυμίαν του οικείου

Κοινοτικού Συμβολίου, ήτις και αν υφίστατο δεν θα έπρεπε να

ληφθή υπ' όψιν λόγω της συνθέσεως του, εκ καλών και εντίμων

πολιτών, αλλά άγευστην παιδείας και φρονούντων ίσως ότι η

υπόδειξις του κ. Νομάρχου αποτελεί προσταγήν.

Αδυνατούμεν να υπεισέλθωμεν εις την σκέψιν του κ.

Νομάρχου, ανδρός αναμφισβήτητου μορφώσεως, ήτις ήγαγεν αυτόν,

ν' αδιαφορήση δια μίαν θρησκευτικήν λαϊκήν παράδοσιν αιώνων και

να αντικαταστήση, εν πρόθεσιν εξαφανισμού, την σεβαστήν

επωνυμίαν " Γάιος" δια του γενικού ονόματος ολοκλήρου της νήσου

ΠΑΞΟΙ, και να προκαλέση ούτω σύγχυσιν αλλά και την δυσφορίαν

του στερρώς εχομένου των παραδόσεων πληθυσμού της νήσου.

Δεν τολμώμεν να ισχυρισθώμεν ότι ο κ. Νομάρχης υπέβαλε το

όνομα ΓΑΪΟΣ ως ξενικόν και το μετέτρεψεν, ως και ο προκάτοχος

του μετέτρεψε το γραφικόν όνομα "Φουντάνα" άλλης Κοινότητος

της νήσου, εις το κοινόχρηστον και χιλιάκις επαναλαμβάνομενον

καθ' όλην την χωράν "Πλάτανος", με πρόθεσιν πιθανώς να εξάλειψη

-76-

από τη μνήμη των συγχρόνων των επί τετρακόσια περίπου έτη

κατοχήν της Επτανήσου υπό των ετών χωρίς να λαβή υπ' όψιν του

ότι η ιστορία δεν παραγράφεται.

Η ονομασία όμως ΓΑΪΟΣ δεν είναι ξενική και ανάγεται εις

τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, ως θα επληροφορείτο

ευκόλως ο κ. νομάρχης, αν ενδιαφέρετο δια την λαογραφίαν των

νήσων τας οποίας εκλήθη να διοίκηση.

Πάντως δια να διευκολύνωμεν τον κ. Νομάρχην όπως

ακύρωση απόφασιν, ήτις οπωσδήποτε δεν πρόκειται να γίνη

σεβαστή παρά των κατοίκων, παραθέτομεν κατωτέρω απόσπασμα

ανακοινώσεως του Διευθυντού του Λαογραφικού Αρχείου της

Ακαδημίας Αθηνών επί λαογραφικής εργασίας του συντάκτου αυτού

κ. Δ. Λουκάτου, ανακοινώσεως γενομένης προσφάτως εις την

αίθουσαν της Αρχαιολογικής Εταιρίας.

"Άλλη παράδοσις ομιλεί δια τον μαθητήν του Αποστόλου Παύλου

Γάιον όστις ήλθεν εις την νήσον, εδίδαξε τον χριστιανισμόν,

εμαρτύρησε και ετάφη εκεί. Η πολίχνης Γάιος στηρίζει εις αυτήν το

όνομα της. Με την ευκαιρίαν αυτήν μεταφέρει εδώ το παράπονον

των κατοίκων -δίκαιον παράπονον- ότι η Νομαρχία Κερκύρας

εισηγήθη εσχάτως και μετέτρεψε το όνομα της πόλεως εις "Παξούς"

πράγμα το οποίον δεικνύει, ότι, πολλάκις αϊ κρατικαί υπηρεσίαι

αδιαφορούν αντιεπιστημονικώς δια τας τοπικάς παραδόσεις. Ευχής

έργον θα ήτο εάν το όνομα ΓΑΪΟΣ με την γραφικήν παραδοσιακήν

ερμηνείαν του επανήρχετο εις την προτέραν τοπωνυμικήν χρήσιν

του". Πράγμα δια το οποίον και ημείς υποβάλλομεν θερμήν

παράκλησιν εκφράζοντες την επιθυμίαν ολοκλήρου του πληθυσμού

της νήσου μας.

-77-

Μετά σεβασμού

Η Ένωσις των εν Αθήναις και

Πειραιεί Παξίων

Ο Πρόεδρος

Σπυρ. Φ. Αργυρός

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλλου 126(360) 15-7-1958

Τίτλος: Περί το τοπωνύμιον "Γάιος".

Εν Αθήναις τη 3 Ιουλίου 1958

Αξιότιμε κ. Μίτσιελλ,

Έλαβον το υπ' αριθμ.. 125 (359) φύλλον της εγκρίτου

εφημερίδος σας "Παξοί" όπου εις ειδικόν άρθρον σας υπό τον τίτλον

"Δια την απροσδόκητον μετονομασίαν της κοινότητος Γαΐου"

δημοσιεύετε αναφοράν της Ενώσεως των εν Αθήναις και Πειραιεί

Παξίων προς το Υπουργείον Εσωτερικών επί της υπό της

Νομαρχίας Κερκύρας αντικαταστάσεως του ονόματος "Γάιος" δια

του ονόματος της νήσου "Παξοί". Εις το άρθρον τούτο παραθέτετε

και σχετικήν προς το εν λόγω θέμα περικοπήν εκ της ομιλίας μου

της 19 Μαρτίου ε.ε. εν τη αιθούση της Αρχαιολογικής Εταιρείας

περί των υπό του λαογραφικού Αρχείου της ακαδημίας Αθηνών

γενομένων λαογραφικών και μουσικών αποστολών κατά το έτος

1957.

Εις την ομιλίαν μου ταύτην εξέθεσα τας λαογραφικός

παρατηρήσεις εκ Παξών του συντάκτου του Αρχείου διδάκτορος κ.

Δημ. Δουκάτου, όστις κατά το δεύτερον 15ήμερον του Αυγούστου

εξετέλεσεν εις Παξούς λαογραφικήν αποστολήν του Αρχείου.

-78-

Μεταξύ άλλων αναφερθείς και εις τας παραδόσεις του λαού

των Παξών, μεθ' ων και η περί του Γαϊου, μαθητού του Αποστόλου

Παύλου, ως ιδρυτού της κωμοπόλεως Γάιος, είπον τα εξής όσον

αφορά την και κατ' εμέ άσκοπον ενέργειαν της Νομαρχίας δια την

μετονομασίαν της κωμοπόλεως Γάιος.

"Μία επίσης τοπική παράδοσις αφορά και εις το όνομα της

μικράς πρωτευούσης της νήσου της κωμοπόλεως Γαΐου. Η πόλις

αύτη κατά παλαιοτάτην τοπικήν παράδοσιν έλαβε το όνομα από τον

Γάιον, μαθητήν του Αποστόλου Παύλου, όστις επεσκέφθη την

νήσον, εκήρυξε τον χριστιανισμόν και μαρτηρήσας ετάφη εκεί. Ο

κ,Λουκάτος ήκουσεν από πολλούς κατοίκους το παράπονον, ότι

παρά την από αιώνων παράδοσιν ταύτην, η Νομαρχία Κερκύρας

εισηγήθη την κατάργησιν της ονομασίας αυτής και την

αντικατάστασίν της με το γενικώτερον όνομα ΙΙαξοί, πράγμα το

οποίον δεν θέλουν να δεχθούν οι κάτοικοι.

Αναφέρομεν την περίπτωσιν αυτήν ως χαρακτηριστικήν της

σπουδής των διοικητικών αρχών εις προτάσεις περί

αντικαταστάσεως τοπωνυμιών, αι οποίαι συνδέονται με την ιστορίαν

του τόπου".

Μετά πάσης τιμής

Γ.Κ. Σπυριδάκης

Διευθυντής του λαογραφικού

Αρχείου

της Ακαδημίας Αθηνών

Υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Εφημερίδα "Παξοί"

-79-

Αριθ. φύλλου 122 (356) 1958.

Τίτλος: ΟΙ ΠΑΞΟΙ ΤΩΝ ΠΑΞΩΝ

(Ποίημα του Χ.Μίτσιελλ)

Παξοί, την μετονόμασαν

την πόλιν του Γαΐου

Εκείνου του πασίγνωστου

εις όλους μας Αγίου,

Που ήλθεν εις την Νήσον μας

κι απέθανε κι ετάφη

καθώς η ιστορία μας

τον βίον αυτού γράφει.

Αυτός, καθώς γνωρίζομεν

είν' Έλλην Μακεδόνας

και τ' όνομα του είναι γνωστόν

από πολλούς αιώνας,

γιατί εκεί στον τάφο του

εκτίσθη Εκκλησία

Και εις την πόλιν, "Γάιος"

εδόθη ονομασία.

Και τώρα όσοι Παξινοί

στον Γάιον πηγαίνουν

Παξούς θ' αφήνουν πίσω τους

και εις Παξούς θα μπαίνουν!

κι ίσως να γίνει αργότερα

(αν θέλουν Παξινοί)

-80-

Μία Κοινότης οι Παξοί

ως είν' οι Οθωνοί!

Κι ίσως στον χάρτη να γραφούν

οι Παξινοί οι Νήσοι

ως είν' του Βίδου η νησίς

ή το Ποντικονήσι!

Κι ίσως πιο αργότερα

να ευρεθούν στοιχεία

πώς Παξοί κι Αντίπαξοι

δεν είναι Επαρχία!

Εν Παξοίς των Παξών Χ. Μίτσιελλ.

Εφημερίδα "Παξοί"

Αριθ. φύλλου 124 ( 358) 1958.

Τίτλος: Η Μετονομασία του Γαΐου

(Ποίημα)

Σφάλμα μεγάλο έκαμαν

καθώς το λένε όλοι

Να δώσουν τ' όνομα "Παξοί"

εις του Γαγιού την πόλη.

Μεγάλο σφάλμα ήτανε

αυτό, φίλοι, π'εγίνη

Ν' αλλάξουνε το "Γάιος"

κανείς δεν το εγκρίνει.

-81-

Και τώρα δω εις τους Παξούς

ζητούν όλοι εξ ίσου

Να μην έχ' η Πρωτεύουσα

το όνομα της Νήσου.

Κι όλοι ζητούν μ' αναφορά

ν' αλλάξη αυτό πάλι

Για να μην είναι δύο Παξές

η μία μεσ' στην άλλη!

Εν Παξοίς των Παξών Χ.Μ.(Χ.Μίτσιελλ).

Εφημερίδα "Παξοί" αριθ. φύλλου 132 (366) 25-2-1959.

Τίτλος: Και πάλιν δια την μετονομασίαν του Γαΐου.

Από επαρχιακός εφημερίδας, πληροφορούμεθα ότι και εις

άλλα μέρη επροτάθη η αλλαγή ονομάτων πόλεων ή κωμοπόλεων,

και εις αλλάς μεν απεκρούσθη η αλλαγή, εις αλλάς δε μετά την

πραγματοποίησίν των ανακλήθη υπό των ιδίων Κοινοτικών

Συμβουλίων τα οποία την εισηγήθησαν. Και τούτο διότι

ανεγνωρίσθη εκ των υστέρων ότι η αλλαγή του ονόματος δεν ήτο

ορθή εφ' όσον δεν την υπαγορεύουν σοβαροί λόγοι.

Το όνομα μίας πόλεως έχει εις πολλάς περιπτώσεις κάποιαν

εθνικήν ή ιστορικήν σημασίαν, εκφράζει δηλαδή και υπενθυμίζει

κάποιο εθνικόν ή ιστορικόν γεγονός, αλλά και χωρίς αυτό ένα όνομα

μετά την πάροδον ετών αποκτά κάποιαν ιστορίαν την οποίαν δεν

είναι εύκολον να παραγνωρίσωμεν, εκτός εάν δια λόγους πάλιν

εθνικούς ή ιστορικούς η αλλαγή είναι απαραίτητος.

-82-

Επανερχόμενοι λοιπόν εις την ιδικήν μας περίπτωσιν της

μετονομασίας του Γαϊου, τονίζομεν και πάλιν ότι το παλαιόν όνομα

έχει δια την Νήσον μας υψίστην ιστορικήν σημασίαν και δεν θα

έπρεπε να αντικατασταθή εφ' όσον το νεώτερον δεν το υπαγορεύει

καμία άλλη σοβαρότερα υποχρέωσις ή ανάγκη.

Δια την μετονομασίαν της Φουντάνας εις Πλάτανον είμεθα

απολύτως σύμφωνοι και την θεωρούμεν επιβεβλημένην διότι έγινε

αντικατάστασις μιας λέξεως ξένης με μίαν Ελληνικήν, εις την

περίπτωσιν όμως του Γαΐου δια τους λόγους που εξεθέσαμεν είμεθα

πάντοτε εναντίον της αλλαγής όπως και όλοι οι Παξινοί εντός και

εκτός της Νήσου.

Επ' ευκαιρία λοιπόν που πληροφορούμεθα ότι και εις άλλα

μέρη συνέβη κάτι παρόμοιον και έγινε κατόπιν ανάκλησις της

πρώτης αποφάσεως, το μεταδίδομεν προς ενημέρωσιν και

συνιστώμεν εις το Κοινοτικόν Συμβούλιον Γαΐου να προβή και αυτό

εις την ανάκλησιν της πρώτης αποφάσεως του.

Με την ενέργειαν αυτήν θα απόδειξη ότι ανταποκρίνεται προς

την επιθυμίαν των κατοίκων και σέβεται την ιστορικοθρησκευτικήν

παράδοσιν.

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλλ. 141 (375) 15-11-1959.

Τίτλος: "ΟΙ ΓΑΪΩΤΑΙ ΘΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ

ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΓΑΪΟΥ & ΟΧΙ ΠΑΞΩΝ"

Παρά κατοίκων της Κοινότητος Γαΐου ελάβομεν την κάτωθι

επιστολήν.

Προς

Τον Αξιότιμον κον Διευθυντήν

της Εφημερίδος "Παξοί"

-83-

Κύριε Μίτσιελλ,

Σας παρακαλούμεν όπως καταχωρήσητε εις το φύλλον των

"Παξών" μίαν απορίαν που έχουν όλοι οι κάτοικοι του Γαΐου.

Γιατί ακόμη δεν έγινε καμία ενέργεια σχετικώς με την

μετονομασίαν της Κοινότητος Γαΐου;

Γιατί οι Αρμόδιοι δεν συνέρχονται για να συζητήσουν το

ταχύτερον;

Πού βρίσκουν τα εμπόδια;

Και πόθεν προέρχεται αυτή η αργοπορία δι' ένα ζήτημα τόσον

φλέγον και τόσον ενδιαφέρον δι' ολόκληρον την Νήσον;

Νομίζομεν όμως ότι αντί απαντήσεως καλύτερον θα ήτο να γίνη η

σχετική ενέργεια όπως και προεκλογικώς το υπεσχέθησαν.

Μετά τιμής

Οι κάτοικοι Κοιν. Γαΐου

(Έπονται 88 υπογραφαί)

Οι Γαϊώται έχουν δίκαιον να διαμαρτύρωνται διατί η κοινότης

των παραμένει ακόμη "Κοινότης Παξών".

Το Κοινοτικόν Συμβούλιον Γαΐου (νυν Παξών) οφείλει να σεβασθή

την θέλησιν των κατοίκων και δια νέου ψηφίσματος του να

επαναφέρη το ωραίον και παλαιόν ιστορικόν όνομα της Κοινότητος,

το οποίον προήλθεν από τον Άγιον Γάιον τον Δερβαίον, ο οποίος

απέθανε και ετάφη εις την Νήσον μας.

Εφημερίδα "Παξοί" Αριθ. φύλ. 163(397) Μάρτιος 1962.

Τίτλος: ΠΑΞΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΞΟΙ

Εις το έγκριτον περιοδικόν "Κρίκος" του αποδήμου

Ελληνισμού, εκδιδομένου εν Λονδίνω, εδημοσιεύθη εσχάτως υπό

-84-

του συμπολίτου μας κ. Χριστοδούλου Αρώνη, εφημερίου της εν

Λονδίνω Ελληνικής ορθοδόξου Εκκλησίας του Αγίου Ανδρέου,

ωραία περιγραφή υπό τον ανωτέρω τίτλον, έχουσα ως εξής:

Το νησί των Παξών, ένα από τα επτά διαμάντια του Ιονίου, με

την παραδείσιαν ομορφιά του, τα φυσικά του σπήλαια και τα άντρα

των Θεών, με τις ιαματικές πηγές του και τον πολιτισμόν του, θα

ηδύνατο αναπτυσσόμενον τουριστικών να καταλάβη μίαν

εξέχουσαν θέσιν μεταξύ των τουριστικών κέντρων της Ελλάδος.

……………………………………………………………………….

Ο Γάιος είναι η πρωτεύουσα της Επαρχίας, έλαβε δε το όνομα από

τον εκεί κατά παράδοσιν διδάξαντα τον Χριστιανισμόν Απόστολον

Γάιον.

Εφημερίδα "Παξοί" αριθ. φύλλου 179 (413) Ιούλιος 1963.

Τίτλος: Το όνομα "Γάιος" εις οδόν των Αθηνών.

Ο παλαιός συνδρομητής της εφημερίδος μας και καλός φίλος

εκ Λάκκας κ. Νέστωρ Π. Απέργης μας γράφει εξ Αθηνών, όπου

μονίμως διαμένει από πολλών ετών, ότι κατόπιν ενεργειών του

επέτυχε την ονομασίαν της οδού εις την οποίαν κατοικεί εις οδόν

Γαΐου, προς τιμήν – γράφει – της πρωτευούσης της ιδιαιτέρως του

πατρίδος.

Συνεκινήθημεν ιδιαιτέρως από το περιεχόμενον της επιστολής

του καλού πατριώτου, ο οποίος με λιτότητα αλλά πλήρη

πατριωτικής αγάπης και υπερηφάνειας μας ζητεί την αποστολήν του

φύλλου μας μελλοντικώς εις την νέαν του διεύθυνσιν επί της οδού

Γαΐου. Τον συγχαίρομεν θερμώς δια την ωραίαν του έμπνευσιν.

-85-

Λυπούμεθα όμως ειλικρινώς ότι θα τον απαγοητεύσωμεν

πληροφορούντες αυτόν ότι σήμερον εις την Νήσον μας δεν υπάρχει

πόλις Γάιος, διότι κατόπιν αποφάσεως του Κοινοτικού Συμβουλίου

αύτη μετονομάσθη εις Παξούς και η Κοινότης Γαΐου εις Κοινότητα

Παξών. Τούτο βεβαίως μόνον εις τα επίσημα έγγραφα αναγράφεται

αλλά εις την πραγματικότητα είναι όνομα νεκρόν ουδεμίαν

απήχησιν έχον εις την ψυχήν των κατοίκων. Οι κάτοικοι της Νήσου

μας εξακολουθούν να διαμαρτύρωνται δια την αλλαγήν του

ελληνοχριστιανικού τούτου ονόματος, το οποίον, ως γνωστόν, εδόθη

εις την πόλιν από τον ενταύθα διδάξαντα τον Χριστιανισμόν Άγιον

Γάιον, όστις απέθανε και ετάφη εις το σημείον όπου σήμερον

ευρίσκεται ο Ιερ. Ναός των Αγ. Αποστόλων.

Εφημερίδα "Παξοί"

Αριθ. φύλλ. 176(410) 1963.

Παραμένει ακόμη Κοινότης Παξών.

Μας γράφουν εξ Αθηνών ζητούντες πληροφορίας, εάν το

Κοινοτικόν Συμβούλιον Γαΐου εφρόντισε ή φροντίζει ως είχεν

υποσχεθή ο κ. Πρόεδρος δια την επαναφοράν του αρχικού ονόματος

της Κοινότητος και κωμοπόλεως Γαΐου, το οποίον, ως γνωστόν,

προήλθεν από τον εκεί αποθανόντα και ταφέντα Άγιον Γάιον.

Τους πληροφορούμεν ότι δεν γνωρίζομεν εάν έγινε καμία

σχετική ενέργεια περί της επαναφοράς του χριστιανικού και

ιστορικού τούτου ονόματος. Το μόνον που γνωρίζομεν ημείς καθώς

και όλοι οι εδώ Παξινοί είναι ότι τώρα η Κοινότης Γαΐου ονομάζεται

Παξοί, η πόλις Παξοί, ο λιμήν Παξοί, η επαρχία Παξοί και όλη η

-86-

νήσος Παξοί, ίσως δε αργότερα και τα ωραία της πετράδια να τα

λένε Παξοιμάδια.

Εφημερίδα "Παξοί", αριθ. φύλλου 196 (430) Απρίλιος 1965.

Τίτλος: Μετονομασία Κοινοτήτων.

Από Αθηναϊκήν εφημερίδα πληροφορούμεθα ότι, η Κοινότης ,

Μαραθιάς Ευρυτανίας μετωνομάσθη υπό της Επιτροπής

Τοπωνυμιών του Υπουργείου εσωτερικών εις Μαραθέαν.

Η μετονομασία προκάλεσε δυσφορίαν εις τους κατοίκους, οι

οποίοι αφ' ενός απεφάσισαν επ' ουδενί λόγω να αποδεχτούν το νέον

όνομα και αφ' ετέρου δι υπομνήματος διεμαρτυρήθησαν, προς τον

Νομάρχην Ευρυτανίας, ζητούντες την επαναφοράν του ονόματος

της κοινότητος, η οποία έχει το όνομα από το φυτόν μάραθον που

αυτοφυές εν αφθονία υπάρχει εις την περιοχήν της. Εις το υπόμνημα

εξ' άλλου, τονίζεται ότι εις την πορείαν της ιστορίας η Κοινότης

Μαραθιά διεδραμάτησε κάποιον ρόλον και εις τας σελίδας της

ιστορίας αναφέρεται ως μαραθιά, μετονομαζόμενη δε εις Μαραθέα,

χάνει τα ίχνη της ιστορίας της.

Εις την Νήσον μας η Κοινότης Γαΐου μετονομάσθη εις

Παξούς δηλαδή έχασε τελείως το όνομα της και έλαβε το όνομα της

Νήσου, ενώ το όνομα Γάιος, ήτο αρρήκτως συνδεδεμένον με την

ιστορίαν της κωμοπόλεως. Η απόφασις περί της μετονομασίας,

εντελώς ατυχής έχει προκαλέσει την αγανάκτησιν των κατοίκων της

κοινότητος και ολοκλήρου της Νήσου, οι οποίοι απαιτούν όπως το

Κοινοτικόν Συμβούλιον μεριμνήση δια την επαναφοράν του

παλαιού ονόματος Γάιος, το οποίον έλαβεν η Κοινότης εκ του

-87-

ομωνύμου Αγίου, όστις εδίδαξε την χριστιανικήν θρησκείαν εις την

Νήσον όπου απέθανε και ετάφη.

Εφημερίδα "Ηχώ των Παξών" αριθ. φύλλου 8 Νοέμβριος 1972.

Τίτλος: "ΟΙ ΙΙΑΞΟΙ”

Ι.Μ.Παναγιωτοπούλου

Συνεχίζοντας την δημοσίευσιν την δια την νήσον μας κρίσεων

διαφόρων ανωτέρας πνευματικής στάθμης επισκεπτών, αρχίζομεν

από του ανά χείρας φύλλου της "Ηχούς" την αναδημοσίευσιν των

υπό τον τίτλον "ΠΑΞΟΙ" εντυπώσεων του Παναγιωτοπούλου εκ του

ετησίου περιοδικού Επτανησιακή πρωτοχρονιά του 1960.

Αι εντυπώσεις του κ. Παναγιωτοπούλου αναφέρονται ως

γνωστόν εις παρατηρήσεις γενομένας προ 12ετίας ότε και

επεσκέφθη την νήσον. Είναι όθεν δυνατόν ωρισμέναι διαπιστώσεις

του να έχουν σήμερον μεταβληθή ως λ.χ. του ηλεκτροφωτισμού

κ.λ.π.

Η ελληνική πολυνησία έχει ένα πλήθος λησμονημένα νησιά,

που ταξιδεύουν σαν άσπρα πουλιά επάνω στο χρυσό κύμα του

καλοκαιριού………………………………………………………….

Ο άλλος πληθυσμός είναι συ όλος συγκεντρωμένος στους

Παξούς, κάπου τρεις χιλιάδες ψυχές, σε τέσσερα κεντρικά σημεία

τον Γάιον (που πήρε τ' όνομα του από τον άγιο που επέθανε εκεί)

τον Λόγγο και την Λάκκα στην άκρη της θάλασσας στο βάθος

περίκλειστων όρμων και τα Μαγαζιά στο εσωτερικό του νησιού.

Εφημερίδα "Ηχώ των Παξών" Νοέμβριος 1981.

Τίτλος: Οι "Παξοί" από τα "Επτάνησα"

-88-

της κ. Ντιάνα Αντωνακάκου.

"... Ανάμεσα στις επτά μικρές πατρίδες του Ιόνιου που τις

σμίγει ο μέγας μύθος, που τις δένει κατοπινά η κοινή ιστορική

μοίρα, το δέξιμο των όμοιων επιδράσεων, που τις ενώνει του ίδιου

πελάγου το αφροκόπημα, ξανοίγονται οι διαφορές των τοπίων και

των ανθρώπων τους ………………………………………………….

ΤΟ ΓΑΪ: Το όνομα του, όνομα του Αγίου Γαΐου που πέθανε εκεί με

τον Κρίσπο……………………………………………………………

Εφημερίδα "Ηχώ των Παξών" αριθ. φύλλ. 77/ Ιούνιος 1979.

Τίτλος: "Η Μετονομασία της Κοινότητος και της

κωμοπόλεως Παξών".

Το Κοινοτικό Συμβούλιο της Κοινότητος Παξών σε

συνεδρίασή του της 17 του μηνός Απριλίου ε.ε. απεφάσισε την

επαναφοράν της ονομασίας της Κοινότητος Παξών εις Κοινότητα

Γαΐου και την της κωμοπόλεως εις το αρχικόν όνομα Γάιος. Την

απόφασίν του ταύτην το κοινοτικόν Συμβούλιον διετύπωσε εις το

υπ' αριθ. 5 Πρακτικόν το οποίον υπεβλήθη αρμοδίως δια να εκδοθή

το απαιτούμενο Διάταγμα της μετονομασίας από το Υπουργείο των

Εσωτερικών.

Όπως είναι γνωστόν αυτές ήσαν οι αρχικές ονομασίες της

Κοινότητας και της κωμοπόλεως οι οποίες δια Β. Διατάγματος της

20-11-57 είχαν τροποποιηθή, και είχαν σαν αποτέλεσμα την

δικαιολογημένη αντίδραση και μη εις την χρήσιν παραδοχή από του

συνόλου των κατοίκων της νέας ονομασίας.

Το Κοινοτικό Συμβούλιο συνεπώς έπραξε πολύ καλά που με

τη νέα του απόφαση αποκατέστησε τα πράγματα γιατί η επαναφορά

-89-

των παλαιών ονομασιών ανταποκρίνεται πληρέστατα στις

θρησκευτικές και ιστορικές παραδόσεις.

Εφημερίδα "Ηχώ των Παξών" Αριθ. φύλλων 140, 141-142 του

έτους 1985.

Τίτλος: Λαογραφική Αποστολή στους Παξούς

Του καθηγητή κ. Δημ. Λουκάτου.

Αριθ. φύλλου 140.

Η Ακαδημία Αθηνών, συνεχίζουσα την φροντίδα αυτής δια

την περισυλλογήν του γλωσσικού και λαογραφικού υλικού των

Ελληνικών περιοχών, ανέθεσεν εις εμέ κατά το παρελθόν θέρος την

εντολήν (αρ. 35258/12-6-57), όπως μεταβώ εις ΙΙαξους προς

λαογραφικήν έρευναν.

Μετέβην και παρέμεινα εκεί επί 15 ημέρας, από της 19ης

Αυγούστου μέχρι και της 3ης Σεπτεμβρίου και κατέγραψα εις

χειρόγραφον εκ 368 σελίδων ποικίλον λαογραφικόν υλικόν.

(χ/φον αρ. 2250).

…………………………..

Αριθ. φύλλου 141-142.

(Συνέχεια από το προηγούμενο).

ΙΙαρά την μετριότητα των εισοδημάτων, οι κάτοικοι των

Παξών είναι εκ των ανενδέεστερον κατά μέσον όρον διαβιούντων

Επτανησίων. Καθαροί και νοικοκυρεμένοι, εργατικοί και με

κοινωνικήν αξιοπρέπειαν αντιμετωπίζουν των ζωήν με πενιχρά μεν

μέσα αλλά χωρίς στέρησιν…………………………………………...

Χαρακτηριστικαί έτι και αι θρησκευτικαί παραδόσεις, κατά τας

οποίας η μεν πολίχνη Γάιος ωνομάσθη ούτω από του Αποστόλου

-90-

Γαΐου, μαθητού του Παύλου, κηρύξαντος και αποθανόντος εκεί, οι

δε εν τη νήσω όψεις είναι απολύτως ακίνδυνοι κατ' επιταγήν των

Αποστόλων, πολύ περισσότερον εάν τις φέρη μεθ' εύάτού χώμα εκ

του τάφου του αγίου Γαΐου, ή το πίη διαλελυμένον εντός ύδατος

…………………………………….

2. Είναι περίεργος η πρωτοβουλία της Νομαρχίας Κερκύρας κατά το

έτος 1957, να προβή εις την αντικατάστασιν του ονόματος Γάιος δια

του γενικωτέρου Παξοί.

Ελπίζομεν ότι, κατόπιν και των διαμαρτυριών των κατοίκων,

δεν θα επιμείνη εις την κατάργησιν μιας παλαιότατης τοπωνυμίας,

ερμηνευμένης δια της πλέον αρχαίας των εν Ελλάδι χριστιανικών

παραδόσεων ………………………………………………………….

Εφημερίδα "Ηχώ των Παξών" αριθ. φύλλου 83/Φεβρουάριος 1980.

Τίτλος: Η Μετονομασία της Κοινότητος Παξών

Δια προεδρικού Διατάγματος της 9-10-79 δημοσιευθέντος

στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως η Κοινότης Παξών

μετονομάσθηκε σε κοινότητα Γαΐου.

Το Υπουργείο Εσωτερικών ενημέρωσε σχετικά την Νομαρχία

Κερκύρας για τις δέουσες ενέργειες.

Ημερολόγιον Τσέπης.

1989 Ημερολόγιον ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας, Παξών και

Διαποντίων Νήσων.

Τίτλος: Ο Άγιος Απόστολος Γάιος.

Όπως η εκκλησία της Κέρκυρας έτσι και εκείνη των Παξών

έχει αποστολική την ίδρυση. Ο Απόστολος Γάιος, ένας από τους

-91-

εβδομήκοντα, φέρεται ως ο πρώτος που μετέδωσε το φως της

πίστεως στους κατοίκους του μικρού νησιού. Πρόκειται για τον

κορίνθιον μαθητή, που εξαιτίας της προσφοράς του της μεγάλης,

μνημονεύεται τιμητικά από τον απόστολο Παύλο, στην επιστολή

του προς του Ρωμαίους "Ασπάζεται υμάς" γράφει ο Απόστολος των

Εθνών "Γάιος ο ξένος μου και της εκκλησίας όλης" (16, 23). Από τα

λόγια αυτά προκύπτει ότι ο Γάιος φιλοξενούσε τον Παύλο στην

Κόρινθο, όταν γράφει προς τους ρωμαίους και όχι μονάχα τον

Παύλο, αλλά και όλους τους αδελφούς που περνούσαν από την

Κόρινθο. Ο Συναξαριστής της εκκλησίας μας, μας πληροφορεί ότι ο

Γάιος εχρημάτισε αργότερα Επίσκοπος της Εφέσου, όπου

διαδέχθηκε τον μαθητήν του Παύλου Τιμόθεο.

Φαίνεται ότι, όπως και οι απόστολοι Ιάσων και Σωσίπατρος

έτσι και ο Γάιος, αφού εποίμανε την εκκλησία την οποίαν το πρώτον

του ανέθεσαν οι Απόστολοι, αναχώρησε και ήλθε στον Ιόνιο χώρο

και έφερε το μήνυμα του Ευαγγελίου στους Παξούς. Την

αποστολική παρουσία του στο νησί διασώζει η ονομασία της

πρωτεύουσας, που, όπως είναι ευνόητο, πήρε το όνομα του

Αποστόλου για να τιμήσει τον Γάιον και να διατηρήσει τη μνήμην

του. Παράλληλα τη μνήμη του διατηρεί και ο τάφος που σώζεται

μέσα στο ιερό βήμα του ναού των Αγίων Αποστόλων, και που κατά

κοινή ομολογία, από αμνημονεύτων χρόνων, αποδίδεται στον

Απόστολο Γάιον. Αρχαία μάλιστα παράδοση αναφέρει ότι το χώμα

του τάφου αυτού εθεωρείτο από τους κατοίκους της περιοχής ως

φάρμακο σε περίπτωση που κάποιος δαγκωνόταν από φίδι.

Η εκκλησία γιορτάζει τη μνήμην του Αποστόλου Γαΐου την

5ην Νοεμβρίου. Για το λαμπρότερο εορτασμό στους Παξούς τιμάται

-92-

στις 29 Ιουνίου, μαζί με την μνήμη των κορυφαίων Αποστόλων

Πέτρου και Παύλου, οπότε γιορτάζει και ο ναός των Αγίων

Αποστόλων, όπου και ο τάφος του. Τέλος από το έτος 1985 ο

Σ.Ε.Β.. Μητροπολίτης κ. Τιμόθεος καθιέρωσε να τελείται την ημέρα

αυτή στον Γάιο των Παξών η λιτάνευση της ιεράς εικόνας του

Αγίου.

Δημήτριος Π.Κόνταρης

Σαπφούς 126

Καλλιθέα Αττικής

Οκτώβριος 1988

-93-

ΠΑΡΕΔΡΕΙΑ - ΧΩΡΙΑ - ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ-ΚΑΙ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΚΑΗΣΙΩΝ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΠΑΞΩΝ.

Το έτος 1885, πριν από 110 χρόνια, υπήρχανε στους Παξούς

επτά ΙΙαρεδρεία, τρία στο δήμο Γαϊανών, τα Παρεδρεία Λεκάτικα,

Βελλιανίτικα και Κοκκινάτικα και τέσσερα στο δήμο Λακκιωτών,

τα Παρεδρεία Μιτσιαλάτικα, Μαστοράτικα, Λόγγου και Φουντάνας.

Εξήντα οκτώ χωριά, 35 στο δήμο Γαϊανών και 33 στο δήμο

Λακκιωτών, Σαράντα εννιά εκκλησίες, 19 στο δήμο Γαϊανών και 30

στο δήμο Λακκιωτών. Και 875 οικογένειες, 425 στο δήμο Γαϊανών

και 450 στο δήμο Λακκιωτών.

Αναλυτικά

Δήμος Γαϊανών

Παρεδρείο Λεκκάτικα.

Στο Παρεδρείο αυτό υπαγόντανε τα χωριά Αγαθάτικα με 3

οικογένειες, Αγγουράτικα με 7, Άνω Λοϊσάτικά με 10, Κάτω

Λοϊσάτικα με 14, Κρασάτικα με 9, Κατσιμάτικα με 10, Κεφαλάτικα

με 10, Κουρτέικα με 5, Λεκκάτικα με 33 και Τρανακάτικα με 14.

Σύνολο χωριών: 10.

Σύνολο οικογενειών: 115.

Εκκλησίες τρεις: Αγία Αικατερίνη, Αγία Παρασκευή και Άγιος

Παντελεήμονας.

Παρεδρείο Βελλιανιτάτικα

Στο Παρεδρείο αυτό υπαγόντανε τα χωριά:

Ανεμογιαννάτικα με 12 οικογένειες, Βελλιανιτάτικα με 29,

Ζενεμπισάτικα με 17, Κουρνιακτάτικα με 10, Κουκούλια με 9,

-94-

Κορφιατσέικα με 6, Λιναράτικα με 6, Μακράτικα με 17,

Μποϊκάτικά με 6 και Φαναριωτάτικα με 40.

Σύνολο χωριών: 10

Σύνολο οικογενειών: 152

Εκκλησίες 8: Άγιος Γεώργιος, Άγιος Δημήτριος, Προφήτης Ηλίας,

Αγία Παρασκευή Ζενεμπισάτικη, Άγιοι Πάντες, Παναιοπούλα,

Παντοκράτορας και Άγιος Νικόλαος.

Παρεδρείο Κοκκινάτικα.

Στο παρεδρείο αυτό υπαγόντανε τα χωριά:

Αρβανιτακέικα με 13 οικογένειες, Άγιος Χαράλαμπος 1,

Βλαχοπουλατικα 36, Γενιτσάτικα 10, Κουτουμέικα 4, Κουβάτικα

16, Κοκκινάτικα 12, Κλονάτικα 9, Κονταράτικα 6, Καλοδικάτικα 3,

Λυχνάτικα 7, Μπορδοκάτικα 5, Μπογδανάτικα 33, Μπαστάτικα 2,

και Πετροπουλάτικα 1.

Σύνολο χωριών: 15

Σύνολο οικογενειών: 158

Εκκλησίες 8. Άγιος Αθανάσιος, Ελεούσα, Άγιος Ίσαυρος, Άγιος

Ιωάννης στις Ρήγανες, Λαμποβίτισσα, Αγία Παρασκευή

Μπογδανάτικη, Άγιος Σπυρίδωνας, Άγιος Χαράλαμπος.

Επομένως στο Δήμο Γαϊανών έχομε:

• Παρεδρείο Λεκάτικα: χωριά 10, οικογένειες 115, εκκλησίες 3.

• Παρεδρείο Βελλιανιτάτικα:χωριά 10, οικογένειες 152,

εκκλησίες 8.

• Παρεδρείο Κοκκινάτικα: χωριά 15, οικογένειες 158,

εκκλησίες 8.

Σ Υ Ν Ο Λ Ο: χωριά 35, οικογένειες 425, εκκλησίες 19

-95-

Δήμος Λακκιωτών

Στο Παρεδρείο αυτό υπαγόντανε τα χωριά:

Αντιοχάτικα με 13 οικογένειες, Αγγελάτικα 5, Αρωνάτικα 16,

Βασιλάτικα 7, Γραμματικέϊκα 21, Δαλιετάτικα 30, Κουριτέϊκα 8,

Καλοδικάτικα 13, Λιμήν Λάκκας 5, Μποϊκάτικα 17, Μιτσιαλάτικα

23, Μουλονάτικα 1, Μανεσάτικα 12, Μουκελάτικα 8, Πετράτικα 18,

Ραντάτικα 7, και Χουρδάτικα 6.

ΣΥΝΟΛΟ χωρίων: 17

ΣΥΝΟΛΟ οικογενειών: 210

Εκκλησίες 14. Άγιος Ανδρέας, Άγιοι Απόστολοι, Μποϊκάτικα, Άγιος

Αντώνιος, Άγιος Δημήτριος, Ευαγγελίστρια, Άγιος Ίσαυρος, Άγιος

Ιωάννης Χρυσόστομος, Άγιος Ιωάννης, Άγιος Νικόλαος,

Παντοκράτορας, Αγία Παρασκευή, Άγιος Σπυρίδωνας, Ταξιάρχης

και Υπαπαντή του Σωτήρος.

Παρεδρείο Μαστοράτικα

Στο Παρεδρείο αυτό υπαγόντανε τα χωριά:

Αργυράτικα με 10 οικογένειες, Απεργάτικα με 20, Ματροράτικα με

12 και Αργυράτικα με 10.

ΣΥΝΟΛΟ χωριών: 4

ΣΥΝΟΛΟ οικογενειών: 52

Εκκλησίες 4. Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος, Άγιος

Παντελεήμονας και Άγιος Σπυρίδωνας.

Παρεδρείο Λόγγου.

Στο Παρεδρείο υπαγόντανε τα χωριά:

-96-

Ανεμογιαννάτικα με 50 οικογένειες, Δενδιάτικα με 20,

Κουσάτικα με 5, Καγκάτικα με 15, Λιμήν Λόγγου 1.

ΣΥΝΟΛΟ χωρίων: 5

ΣΥΝΟΛΟ οικογενειών: 91

Εκκλησίες 6: Ανάληψη, Άγιος Δημήτριος, και Ταξιάρχης, Ζωοδόχος

Πηγή, τρείς Ιεράρχες, Αγία Κυριακή και Άγιος Νικόλαος.

Παρεδρείο Φουντάνας

Στο παρεδρείο αυτό υπαγόντανε τα χωριά:

Αρβαντακέικα με 7 οικογένειες, Βερονικάτικα με 16, Ζενάτικα με

15, Μουρικάτικα με 6, Ρουμανάτικα με 6, Στανελάτικα με 8 και

Φουντάνα με 39.

ΣΥΝΟΛΟ χωρίων: 7

ΣΥΝΟΛΟ οικογενειών: 97

Εκκλησίες 6. Ανάληψη, Άγιος Γεώργιος, Ζερνάτικα, Βλαχέραινα,

Εσταυρωμένος, Άγιος Ιάκωβος και Άγιος Ίσαυρος.

Επομένως στο δήμο Λακωτών έχομε:

• Παρεδρείο Μιτσιαλάτικα: χωρία 17, οικογένειες 210,

εκκλησίες 14

• Παρεδρείο Μαστοράτικα: χωρία 4, οικογένειες 52, εκκλησίες

4

• ΙΙαρεδρείο Λόγγου: χωρία 5, οικογένειες 91, εκκλησίες 6

• Παρεδρείο Φουντάνας: χωρία 7, οικογένειες 97, εκκλησίες 6

ΣΥΝΟΛΟ: χωρία 33, οικογένειες 450, εκκλησίες 30.

ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΞΩΝ ΤΟ 1885 ΚΑΙ 1905.

Δημητρίου Π.Κόνταρη

-97-

Το έτος 1885 υπήρχανε στο νησί μας τα εξής σχολεία:

1) Ένα Ελληνικό Σχολείο στον Γάη, με 32 μαθητές, και

δασκάλους, τους: Γεώργιο Βελλιανίτη (Διευθυντή) τον

Τηλέμαχο Βελλιανίτη και τον Σπύρο Ανεμογιάννη.

2) Ένα Δημοτικό σχολείο στο Γάη, με 72 μαθητές, και

δασκάλους, τον ιερέα Γεράσιμο Μπογδάνο και Αθανάσιο

Αρβανιτάκη.

3) Ενα Παρθεναγωγείο στο Γάη, με 28 μαθητές και δασκάλα τη

Σοφία Μιτσιάλη.

4) Ένα Παρθεναγωγείο στα Μακράτικα με 24 μαθητές και

δάσκαλο τον ιερέα Θεόδωρο Βέργο.

5) Ένα παρθεναγωγείο στα Μιτσιαλάτικα, με 45 μαθητές και

δάσκαλο τον Βαγγέλη Κάγκα.

6) Ένα Παρθεναγωγείο στη Λάκκα, με 52 μαθητές και δάσκαλο

τον ιερέα Βαγγέλη Μουρίκη.

7) Ένα Παρθεναγωγείο στον Λόγγο, με 24 μαθητές και δάσκαλο

τον Σπύρο Αντίοχο.

8) Ένα Παρθεναγωγείο στους Αντιπάξους, με 19 μαθητές και

δάσκαλο τον ιερέα Κων/νο Αντίοχο.

Ιδιωτικά σχολεία δεν υπήρχανε.

Το έτος 1905 υπήρχανε στους Ιίαξούς τρία Δημοτικά σχολεία

στον Δήμο Γαϊανών και τέσσερα στον Δήμο Λακκιωτών. Εν όλω

επτά Δημοτικά Σχολεία. Απ’ αυτά δύο ήτανε Παρθεναγωγεία. Ένα

στον Δήμο Γαϊανών κι ένα στον Δήμο Λακκιωτών. Τα σχολεία αυτά

λειτουργούσανε στα εφτά λαμπρά και ενάερα οικοδομήματα, τα

οποία υπάρχουν και σήμερα και τα οποία ανηγερθήκανε από το

-98-

1900, από το ταμείο των εκπαιδευτικών τελών το οποίο ενισχύθηκε

από το μεγάλο κληροδότημα του Συγγρού.

Το 1905 φοιτούσανε στα σχολεία αρρένων περίπου 300

μαθητές και στα Παρθεναγωγεία περίπου 200 μαθήτριες.

Αθήνα: Παπαναστασίου 10-12

8 Απριλίου 1995