:a::,t,:,:.4 .,::l::ia:i:.r':r:,,.:aa:.:: a.a:.:
;,i
ACHTERGROND
aoo
lrl
L ieve rd lewordt 100
De meeste BABY'S die NU worden geboren,zouden best eens H0NDERD kunnen worden.Daarover willen we natuurlijk MEER VETEI\.
Hoe zit het precies met die voorspel-
lingen? We keken allemaal op toen het
Nederlands Interdisciplinair Demografi sch
Instituut (NIDI) vorig jaar berekende dat
de helft van de meisjes die nu geboren
worden, honderdjaar ofouder zal rvorden.
Van dejongetjes zal naar verwachting een
op de drie die leeftijd bereiken.
Rudi Westendorp, hoogleraar ouderen-
geneeskunde, schrijver van het boek
Oud worden zonder het te ziin en directeur
van de Leyden Academy onVitaliqr and
Ageing, roept aljaren dat de kinderen
die nu geboren worden straks massaal de
honderd zu11en halen."ln de afgelopen
150 jaar is de levensverwachting elke
tien jaar met rwee tot dric jaar gestegen.
Daarom worden onze kinderen gemiddeld
honderd en de eerste die 135 wordt, is
ook al geboren."
Maar mensen leven toch steeds mindergezond? We roken nog steeds en worden
almaar dikker. Remt dat de levensver-
wachting niet? FannyJanssen is demo-
grafe bij de Rijksuniversiteit Groningen,
zij doet onderzoek naar de invloed van
onze levensstijl op de levensverwachting.
Zrj denkt dat de voorspellingen weleens
niet r.rit zouden kunnen komen. Neder-
I.rnders leven immers niet heel gezond.
Zo staat ons land in de top 6 van landen
waar mensen veel roken.-We
roken weliswaar veel minder dan vroe-
ger; de piek van het aantal rokers zat bij de
mannen die rond 1905 geboren werden.
Maar voor vrouwen is die piek veel later:
rond 1960 zijn vrouwen massaal gaan ro-ken. FannyJanssen: "Tussen 1,950 en 197rJ
stagneerde de levensver-wachting van man-
nen door die eerdere rookepidemie. Daar-
na zagen de cijfers er weer veel beter uit.
Maar de komende jaren gaan we ook het
eÍIect van het rookgedrag van vrouwen
zien. En er komt nog een andere epidemie
aan, waar we nu
nog ruet weten wat
het eflect ervan
zaI zíjn: obesitas.
Mensen met over-
gewicht hebben
vaker hart- en vaatziekten en diabetes.
Nu kan het zijn dat de medische weten-
schap daar oplossingen voor gaat vinden.
Maar zeker weten doen we dat niet."
Hoe komt het eigenlijk dat de meeste
mensen vroeger maar veertig werden?
De snelle stijging in onze levensverwach-
ting valt bijna niet te bevatten. In 1840 1ag
de gemiddelde leeftijdsverwachting nog
onder de veertig - nu is dat verdubbeld
naar tachtig jaar. Minder dan een op de
drie mensen bereikte in die tijd de 65 jaar.
"Er is een explosie van 1even", zegt RudiWestendorp over deze immense toename.
Er zijn geen hongersnoden meer, veel
nrinder geweldsexplosies en we hebben
een goed werkend riool, schoon drink-water en een koelkast die ons voedsel
beschermt. Westendorp: "De hygiëne is
roegenomen. waardoor wij niet meer
worden getroffen door cholera en tfus,en sinds er grote vaccinatieprogramma's
zljn opgezet,bezwijken kinderen niet
meer aan ziektes als de mazelen. De komst
van antibiotica heeft ons ook veel ouder
..;; ;;;t:;1. ; :- -.- i.= .
;1: : ::: ::.:..:
1,.: .:..-:, :-: a.': a-, :: +
:'.:"1 :a:.. ia:: r:. a :-L.
; li ::-': :': :: ;::: ':-t : : :. i=
1:;....:,: l] i:= : {;
=;.:,.';-:ï4,:i_j
LIBELLE GEZOND 17
de 3D-printer oqn
( gemaakt: voor de uitvinding van penicilli-ne stierf bijvoorbeeld de helft van mensen
die een longontsteking kregen, dat is nu
niet rneer voor te stellen.Vroeger raakte
de dood ook grote groepenjonge men-sen, hij kwam bij alle leeftijden langs * en
vooral bij armen die kwetsbaarder waren
omdat ze niet genoeg voedsel en dus
weinig .,veerstand hadden."
Vroeger stierven er ook veel meer pasge-
boren baby's en moeders in het kraambed.
Fanny Janssen: "Betere levensomstandig-
heden en verloskunde hebben ervoorgezorgd dat moederster{te en kindersterfte
veel minder voorkomen. Dat heeft de
gemiddelde levensverwachting natuurlijkl1ink doen stijgen."
Wie heeft de grootste kans honderd teworden? Dat de gemiddelde leeftijdsver-
wachting nu rond de honderd ligt, wi1 na-
tuurlijk niet zeggen dat iedereen het ookwordt. Rudi'Westendorp: "Mensen sterven
nog altijd jong. Ze krijgen bijvoorbeeldeen ongeluk, ofeen ongeneeslijke ziekte.
Wetenschappers denken dat hoe oud we
worden vooÍ zo n derrig procent in onze
genen besloten 1igt. Dat betekent dat er
een grote rol is weggelegd voor gezond
leven. Hét antiverouderingselixer is vr(j
simpel volgens'Westendorp: "Gevarieerd
eten, niet te dik worden, niet roken en veel
bewegen. Dat laatste is heel belangrijk:het gaat vermindering van botmassa en
spierkracht tegen, helpt tegen een hoge
bloeddruk én is goed voorje hersens."
Stroks zet de dokter
en voilà: door len reuwe oor
is
De maatschappij zal erg veranderen met
zo veel ouderen. Wat moeten we ons
daarbij voorstellen? Dat er veel doorverandert is duidelijk, maar hoe het leven
van ouderen er over honderdjaar uitziet, isbijna niet te voorspellen. Rudi Westendorp
vindt dan ook dat we vooral al ní aan de
siag moeten met a1 die gewonnen levens-
jaren. en wel op een positieve manier.
Evolutionair gezien is een levensver-wach-
ting van boven de vijftig namelijk niet erg
logisch: we hebben al kinderen en onze
kinderen geholpen hun kroost groot te
brengen. "Het zou toch jammer zijn als jein die extra levensjaren dieje in de schoot
geworpen krSgt,je talenten niet gebruikt?
Ik pleit er daarom voor dat mensen die 65
worden en dan nrisschien met pensioen
gàan, eens goed gaan nadenken wat ze de
komende rwintig jaar nog wilien bereiken.
Wat zijn hun ambities?"
Marcel Olde Rikkert is hoogleraar geri-atrie in Nijmegen. Hij voorspelt dat het
leven van de honderdjarigen de komende
decennia vergeven zaJ, zljn van technolo-gie. "We ontwikkelen nu al heel veel op
het gebied van
j,:. : -: ri. : .r..:::: e-health: zo zljn er
: sensoren dieje in'.aa .'-. :: a '. : a.--:'.:' ..:..
a :
, Je huis en in je kle-.'. : : . | : t :::: - : :.- ; ..=..:: ding kUnt plaatSen.
i.'::..::::::l:: t -.'':, Die meten hoe
acriefje bcnr, en
: hebben dus ook in|.::::' '. : ,..:a t,:: : . :.: : de gaten wanneer
het niet goed gaat. Ook zijn er voor medi-cijnen speciale apparaatjes die per dag pil-len uitdelen - en meteen checken ofje die
pi11en ook echt wel inneemt. En natuurlijkcommuniceren straks veel meer ouderen
via een internetplatform met hun arts -wij experimenteren daar nu al mee. Een
kleine groep negentigiarigen vindt het nual geweldig dat ze onljne vragen aan hun
arts kunnen stellen en hun dossier kunneninzien. Maar straks za.l dat niet meer een
selecte voorhoede zijn: de toekomstige
oudere vindt al die metende apparaten en
online hulp niet meer dan normaal."
Worden onze achterachterkleinkinderenstraks driehonderd? "Dat zou best eens
kunnen", is de overtuiging van Rudi'Westendorp. Of nou ja, in elk geval theo-retisch niet. "Het einde van de stijging van
onze gemiddclde leeltr.ld is nog nier inzicht, en waar die za1 liggen... ik weet hetniet." Hij maakt de vergelijking met een
auto - daar kun je maar 70.000 kilometermee rijden als je hem niet goed onder-houdt. Doeje dat wcl. en vervangje alentoe onderdelen, dan kan diezelÍde wagen
zoÍnaar 300.000 kilometer meegaan.
"Dat'onderdelen vervangen' doen we
nu al. Mensen krijgen een nieur,ve heup,
ooglens of hartklep. Dat r,ve bij mensen
hun bloeddruk en hartfunctie nu redelijkonder controle kunnen houden, geeft een
enorme boost aair de levensverwachting.
Bij een te hoge bloeddruk ontstaat schade
aan nieren. een lalend hart. korrademig-
heid en schade aan de hersenen. Daar hoe-ven we steeds rninder bang voor te zijn.
Ik denk ook dat de medische ontwikke-lingen in de toekomsr - bijvoorbeeld
stamceltherapie - de onzichtbare iimietsteeds verder zal doen oprekken."
Marcel Olde Rikkert ziet dat toch echt
anders. "Ik denk dat er zeker een limietis, dat mensen geen driehonderd jaar oudkunnen worden. Organen zijn aan elkaar
18 LIBELLE GEZOND
gekoppeld - langzaam en met verschil-
iende snelheden r.'u'orden aile cel- en
lichaamsfuncties kwetsbaar. Dan kun je
niet zeggen: we gooien er nog een nieuwe
hartklep tegenaan en komt het rveer goed.
Op hoge leeftijd veroorzaakt de meest
ernstig falende lichaamsfunctie vaak een
soort domino-effect * een siechte nier-
functie kan ervoor zorgen dat het hart ofhet brein mee gaan doen.Alle medische
technologie die er nog aan komt, zal dit
niet zomaar even kunnen aanpakken en
repareren."
Kunnen we straks kapotte lichaamsdelen
vervangen en van alles in ons liifrepareren? Er worden dus nu al
lichaamsdelen vervangen (hart-
kleppen, heupen), na.ar dat zal'
- ook dankzij de 3D-printer - nog
veel verfijnder en op maat gemaakt
gebeuren.
Er wordt nu door wetenschappers
druk geëxperimenteerd met het
printen vrn bor. kraakbeen. spie-
ren, pezen en huid. Het is Chinese
onderzoekers al gelukt een oor teprinten, maar de cellen bleven nog
maar kort (vier maanden) in leven.
Ook voor sramceltherapie zijn
de verwachtingen hooggespan-
nen. Gerald de Haan is co-direc-
teur van het verouderingsinscituut
ERIBA in Groningen en doet
onderzoek naar stamcellen. "De
meeste weefiels in ons lichaam
hebben een kleine groep celien die
ervoor zorgen dat wanneer cellen verloren
gaan, dat weefsel weer wordt aangevuld.
Dat zrjr de stamcellen.Als je bijvoorbeeld
een dag in de zon zit,gaan er veel cellen
verloren door de ultraviolerre straling.
Maar stamcellen zorgen ervoor dat de
huid elke paar dagen volledig vernieuwt.
Eigentijk zljn de stamcellen een natuur-
lijke anti-verouderingsmachine - als we ze
niet zouden hebben, zouden we maar heel
kort te leven hebben. Maar soms raakt ditanti-veíouderingsmechanisme ontregeld en
ontspoort de celgroei. Zo ontstaat kanker.
Wij onderzoeken hoe stamcellen veroude-
ring precies tegengaan en hoe die ontrege-
ling ontstaat."
Stamceltherapie wordt sinds de jaren tach-
tig toegepast bij beenmergtransplantaties
en de ver-wachting is dat de komende de-
cennia wetenschappers er nog veel tneer
therapieën mee zullen onnvikkelen. De
Haan: "Bij diabetes gaan bijvoorbeeld cel-
ien in de a.lvleesklier verloren, als je cellen
De meesteouderen
geven h u n
leven een B.
Ze ziin dusdik tevreden
zou kunnen maken die de suikerspiegel
meten en insuline aanmaken, hoeven dia-
betesprtiënten geen insuline meer te spui-
ten. Ook wordt er nu onderzoek gedaan
bij de ziekte van Parkinson - die vooral bij
oudere Ílensen voorkomt. Ook b5 macula-
degeneratie, netvliesveroudering, kan het
een uitkomst zijn wanneer de cellen
in het oog weer wél vernieuwd worden.
ACHTERGROND
De klinische toe-
passingen zijn nu
nog ver weg, maar
als het eenmaal
zover is, wordt het
wel een geneeskun-li^^ *^-.^l"ri^ "
Maar... is het
eigenlijk wel leuk om zo oud te worden?'Ja!" roept Rudi Westendorp enthousiast
bij deze vraag - die hij naar zijn zin veel
te vaak krijgt voorgelegd. "W'aar komt die
huiver voor het ouder worden nou toch
vandaan? Ouderen in Nederland eeven
hun leven gemiddeld een acht,
ze z4n óts dik tevreden. Ook al
zijn ze afftankelijk van anderen
en kunnen ze niet meer wat ze
vroeger kunnen." Deze vraag
komt natuurlijk voort uit de angst
om gebrekkig oud te worden. De
laatste tienjaar van een lang leven
hebben ouderen last van kwalen
en aandoeningen die hen in het
dagehjks leven belemmeren (van
ziekte tot niet meer goed kunnen
lopen). Maar, zo zegt'Westendorp:
"Die tien jaar met ongemak
neemt niet toe en komt steeds
later. Dat betekent dus dat we
ouder worden én meer jaren rn
gezondheid doorbrengen."
Ook Marcel Olde Rikkert zegt
volmondig ja op de vraag of we
wel ouder moeten willen wor-den."lk zie bU mijn pariëntcn
dat wanneer zij flexibel zijn en kunnen
accepteren dat het lichamehjk a11emaa1 wat
minder gaat, ze nog heel veel levensgeluk
hebben. En als ik naar mijn vader van 93
kijk, of naar mijn opa, die 96 werd: op
zo'n vitale en vrolijke manier wil ik ook
wel oud worden. Dan kan ik mijn levens-
verhaal verder afschrijven en zien waar
mijn kinderen terechtkomen." I
Èh(tuI
moPProI9>
6zU
F6
tr
LIBETLE GEZOND 19