MALARSTWO MALARSTWO

WIEKÓW ŚREDNICHWIEKÓW ŚREDNICH

Jednolitość powszechnie przyjętego Jednolitość powszechnie przyjętego chrześcijaństwa kierującego wszelką chrześcijaństwa kierującego wszelką

działalnością twórcządziałalnością twórczą

NAJWIĘKSZE OSIĄGNIĘCIE-NAJWIĘKSZE OSIĄGNIĘCIE--OBRAZ NIEZALEŻNY-OBRAZ NIEZALEŻNY

• Umieszczany na ścianie kościołaUmieszczany na ścianie kościoła

• Namalowane na desce farbami temperowymiNamalowane na desce farbami temperowymi

• Dominowała tematyka religijnaDominowała tematyka religijna

• Zaczęła się pojawiać tematyka świeckaZaczęła się pojawiać tematyka świecka

• Postaci- realistyczne, emocjePostaci- realistyczne, emocje

• Światłocień- głębiaŚwiatłocień- głębia

• Tło- początkowo złote, potem konkretna Tło- początkowo złote, potem konkretna przestrzeń (wnętrze, przyroda)przestrzeń (wnętrze, przyroda)

STYLSTYLGOTYCKI ROMAŃSKIGOTYCKI ROMAŃSKI

• Sceny z Nowego TestamentuSceny z Nowego Testamentu• Pojawia się tematyka świeckaPojawia się tematyka świecka• Pokazanie człowieka takim, Pokazanie człowieka takim,

jakim naprawdę jest w jakim naprawdę jest w wyglądzie, odczuciach i w wyglądzie, odczuciach i w otoczeniuotoczeniu

• Związane z budowlami, Związane z budowlami, głównie kościelnymigłównie kościelnymi

• Najpierw obrysowywano Najpierw obrysowywano kontury, później kolorowanokontury, później kolorowano

• Postaci zazwyczaj Postaci zazwyczaj występowały na złotym, występowały na złotym, srebrnym tlesrebrnym tle

• Tematyka głównie biblijnaTematyka głównie biblijna• Czasami motywy roślinneCzasami motywy roślinne• Bogactwo barw i przepychBogactwo barw i przepych

MALARSTWO OLEJNEMALARSTWO OLEJNE

• Wykształciło się późniejWykształciło się później

• Obrazy biblijne bywały łączone z realiami Obrazy biblijne bywały łączone z realiami współczesnymiwspółczesnymi

JAN VAN EYCKJAN VAN EYCK

• Wynalazca farby Wynalazca farby olejnejolejnej

• Odkrył pełnię Odkrył pełnię człowieczeństwaczłowieczeństwa

• Autor licznych Autor licznych portretówportretów

• Postaci realistycznePostaci realistyczne

PORTRET MAŁŻONKÓW ARNOLFINICH PORTRET MAŁŻONKÓW ARNOLFINICH

• Ceremonia składania Ceremonia składania przysięgi małżeńskiejprzysięgi małżeńskiej

• Postaci stoją we wnętrzu Postaci stoją we wnętrzu mieszkania mieszkania

• Oświetlenie- światło pada Oświetlenie- światło pada przez okno z lewej stronyprzez okno z lewej strony

• Bogato fałdowana sukniaBogato fałdowana suknia• Po prawej znajduje się łoże Po prawej znajduje się łoże

z baldachimemz baldachimem• Na ścianie z tyłu Na ścianie z tyłu

charakterystyczne wypukłe charakterystyczne wypukłe lustro, w którym można lustro, w którym można znaleźć świadków zaślubinznaleźć świadków zaślubin

• Owo wypukłe zwierciadło Owo wypukłe zwierciadło jest środkiem jest środkiem artystycznym, dzięki artystycznym, dzięki któremu przestrzeń obrazu któremu przestrzeń obrazu została rozciągnięta, jest została rozciągnięta, jest nośnikiem dodatkowych nośnikiem dodatkowych informacjiinformacji

SYMBOLIKA PRZEDMIOTÓWSYMBOLIKA PRZEDMIOTÓW• Owoce leżące na stole i parapecie okna symbolizują czystość i Owoce leżące na stole i parapecie okna symbolizują czystość i

niewinność, jaka istniała w raju przed grzechem pierworodnymniewinność, jaka istniała w raju przed grzechem pierworodnym

• Pies- wierność małżeńskaPies- wierność małżeńska

• Świeca jest zapalona, mimo iż w środku pokoju jest widno. To Świeca jest zapalona, mimo iż w środku pokoju jest widno. To dlatego, że płomień świecy nie spełnia tutaj funkcji praktycznej, ale dlatego, że płomień świecy nie spełnia tutaj funkcji praktycznej, ale jest symbolem obecności Chrystusa.jest symbolem obecności Chrystusa.

• W tle pokoju widać dwie drewniane figurki świętej Katarzyny, W tle pokoju widać dwie drewniane figurki świętej Katarzyny, patronki dziewic i św. Małgorzaty, jednej z Czternastu Świętych patronki dziewic i św. Małgorzaty, jednej z Czternastu Świętych Wspomożycieli, mającej chronić od bólów porodowych (dama jest Wspomożycieli, mającej chronić od bólów porodowych (dama jest pomiędzy tymi figurkami – tj. przechodzi od dziewictwa do stanu pomiędzy tymi figurkami – tj. przechodzi od dziewictwa do stanu matki).matki).

• Różaniec z bursztynów – wstrzemięźliwość, czystość.Różaniec z bursztynów – wstrzemięźliwość, czystość.

• Miotełka – czystość.Miotełka – czystość.

• Lustro – symbol czystości.Lustro – symbol czystości.

• Czerwone łoże – symbol aktu miłości i zjednoczenia się małżonków.Czerwone łoże – symbol aktu miłości i zjednoczenia się małżonków.

MADONNA W KOŚCIELEMADONNA W KOŚCIELE

• Kształt prostokąta zamkniętego łukiem Kształt prostokąta zamkniętego łukiem półkolistympółkolistym

• Część dyptykuCzęść dyptyku• Centralną część kompozycji zajmuje Maria z Centralną część kompozycji zajmuje Maria z

DzieciątkiemDzieciątkiem• Mały Jezus ukazany jest w profilu, swój wzrok Mały Jezus ukazany jest w profilu, swój wzrok

kieruje ku Marii, która spogląda kieruje ku Marii, która spogląda zdecydowanie w prawo (patrząc od strony zdecydowanie w prawo (patrząc od strony widza)widza)

• Pełne usta, duże oczy, rozpuszczone blond Pełne usta, duże oczy, rozpuszczone blond włosy charakteryzują wygląd Marii, jej włosy charakteryzują wygląd Marii, jej delikatna młoda twarz jest pełna pogody i delikatna młoda twarz jest pełna pogody i spokojuspokoju

• Przedstawione jest tu wnętrze gotyckiej Przedstawione jest tu wnętrze gotyckiej świątyniświątyni

• Rzetelne studium architektury, które Jan van Rzetelne studium architektury, które Jan van Eyck w swoim podejmował wiele razyEyck w swoim podejmował wiele razy

• Pełny realizm, z dbałością oddał szczegóły Pełny realizm, z dbałością oddał szczegóły oraz refleksy świetlne; światło pada z lewej oraz refleksy świetlne; światło pada z lewej strony, dyskretnie oświetla niektóre partie strony, dyskretnie oświetla niektóre partie kościołakościoła

DYPTYK: UKRZYŻOWANIE I SĄD OSTATECZNYDYPTYK: UKRZYŻOWANIE I SĄD OSTATECZNY

• Nowy TestamentNowy Testament

• Ukrzyżowanie przepełnione jest Ukrzyżowanie przepełnione jest postaciami, które nie występowały w postaciami, które nie występowały w nowotestamentowej wersji. Tłoczą się nowotestamentowej wersji. Tłoczą się one wokół krzyża, część z nich one wokół krzyża, część z nich dosiada koni. Na głowie wielu z nich dosiada koni. Na głowie wielu z nich nosi egzotyczne nakrycia, spogląda na nosi egzotyczne nakrycia, spogląda na umierającego Chrystusa lub na umierającego Chrystusa lub na towarzyszy. Na wielu twarzach van towarzyszy. Na wielu twarzach van Eyck namalował uśmiechy. W dolnej Eyck namalował uśmiechy. W dolnej części widoczna jest pogrążona w części widoczna jest pogrążona w smutku rodzina Jezusasmutku rodzina Jezusa

• Na prawej części dyptyku widoczna Na prawej części dyptyku widoczna jest na górze scena sądu. W jest na górze scena sądu. W centralnym miejscu znajduje się Bóg centralnym miejscu znajduje się Bóg Ojciec w towarzystwie zasiadających Ojciec w towarzystwie zasiadających dwunastu apostołów a obok nich stoją dwunastu apostołów a obok nich stoją aniołowie. Przy Jezusie klęczą Maria i aniołowie. Przy Jezusie klęczą Maria i św. Jan wznoszący modły w intencji św. Jan wznoszący modły w intencji ludzkości… W dolnej części ludzkości… W dolnej części przedstawione zostało piekło, w którym przedstawione zostało piekło, w którym główna rolę gra Archanioł Michał, z główna rolę gra Archanioł Michał, z skrzydłami śmierci, ubrany w zbroje i skrzydłami śmierci, ubrany w zbroje i wznoszący miecz. Jego zadaniem jest wznoszący miecz. Jego zadaniem jest potępienie i zesłanie grzesznych dusz potępienie i zesłanie grzesznych dusz w otchłanie piekielne…w otchłanie piekielne…

MALARSTWO IKONOGRAFICZNEMALARSTWO IKONOGRAFICZNE

• Zajmuje osobne miejsce w sztuce Zajmuje osobne miejsce w sztuce średniowiecznejśredniowiecznej

• Obraz sakralnyObraz sakralny

• Postaci świętych, sceny z ich życiaPostaci świętych, sceny z ich życia

• Na drewnieNa drewnie

• Najczęściej malowane płaskoNajczęściej malowane płasko

• Barwy przekładano na język symboliBarwy przekładano na język symboli

ANDRIEJ RUBLOWANDRIEJ RUBLOW

• Obecnie znajduje się Obecnie znajduje się

w Moskwiew Moskwie

• Ikona bardzo ucierpiała-Ikona bardzo ucierpiała-

-obecnie ocalała jedynie -obecnie ocalała jedynie jedna piąta obrazujedna piąta obrazu

• Zachowała się okolona Zachowała się okolona niebieską szatą twarz niebieską szatą twarz Zbawiciela patrząca wprost Zbawiciela patrząca wprost na widzana widza

TRÓJCA ŚWIĘTATRÓJCA ŚWIĘTA

• Ikona ta oparta jest na historii biblijnej Ikona ta oparta jest na historii biblijnej o wizycie u Abrahama trzech aniołów, o wizycie u Abrahama trzech aniołów, którzy przepowiedzieli narodziny którzy przepowiedzieli narodziny pierworodnego syna. Rublow pierworodnego syna. Rublow przedstawił w owych aniołach symbol przedstawił w owych aniołach symbol Trójcy Świętej. Oczyścił scenę z Trójcy Świętej. Oczyścił scenę z wątków historycznych, eliminując wątków historycznych, eliminując wszelkie postaci i pozostawiając tylko wszelkie postaci i pozostawiając tylko aniołów, nadając znaczenie aniołów, nadając znaczenie ponadczasoweponadczasowe

• Ikona wyraża ideę jedności człowieka Ikona wyraża ideę jedności człowieka z Bogiem oraz jedność między ludźmi z Bogiem oraz jedność między ludźmi – na wzór Trójcy Świętej– na wzór Trójcy Świętej

• Kompozycja: trzy postaci z ikony Kompozycja: trzy postaci z ikony zostały wpisane w okrąg, który ma zostały wpisane w okrąg, który ma symbolizować idealną równość. Linia symbolizować idealną równość. Linia sylwetek bocznych postaci układa się sylwetek bocznych postaci układa się w kształt kielicha. Skrzydła wszystkich w kształt kielicha. Skrzydła wszystkich trzech aniołów są ze sobą połączone. trzech aniołów są ze sobą połączone. Daje to symbol wspólnoty i jednościDaje to symbol wspólnoty i jedności

MINIATURYMINIATURY

• Obrazy małych Obrazy małych rozmiarówrozmiarów

• Ważne są Ważne są szczegółyszczegóły

• Malarstwo Malarstwo książkoweksiążkowe

• Ozdabiano Ozdabiano nimi nimi szczególnie szczególnie cenne cenne rękopisy, rękopisy, ewangeliarze, ewangeliarze, psałterze, psałterze, mszały, freskimszały, freski

Pełne przepychu ilustracje zamieszczane w ręcznie pisanych egzemplarzach Pełne przepychu ilustracje zamieszczane w ręcznie pisanych egzemplarzach Pisma Świętego odzwierciedlają nie tylko poświęcenie bogobojnego mnicha, Pisma Świętego odzwierciedlają nie tylko poświęcenie bogobojnego mnicha,

który je tworzył, lecz również pychę możnowładcy, który zamawiając je , który je tworzył, lecz również pychę możnowładcy, który zamawiając je , pragnął poszczycić się swym bogactwempragnął poszczycić się swym bogactwem

Biblia Królowej ZofiiBiblia Królowej Zofii

Dekret Gracjana- W dziele tym autor, po raz pierwszy w Dekret Gracjana- W dziele tym autor, po raz pierwszy w historii, uporządkował ogromny materiał prawny, jaki powstał historii, uporządkował ogromny materiał prawny, jaki powstał w ciągu dziejów Kościoła w ciągu dziejów Kościoła

WITRAŻOWNICTWOWITRAŻOWNICTWO

• Ozdobne wypełnienie Ozdobne wypełnienie oknaokna

• Głównie w Głównie w budownictwie budownictwie sakralnymsakralnym

• Wielkie, wielobarwne Wielkie, wielobarwne witrażewitraże

Witraże- jeden z głównych elementów wystroju gotyckiego kościołaWitraże- jeden z głównych elementów wystroju gotyckiego kościoła

FRESKIFRESKI

• Malowidła naścienneMalowidła naścienne• Na mokrym tynkuNa mokrym tynku• Dla ludzi, którzy w większości nie potrafili Dla ludzi, którzy w większości nie potrafili

czytać, oglądanie fresków było praktycznie czytać, oglądanie fresków było praktycznie jednym z niewielu sposobów poznania jednym z niewielu sposobów poznania Słowa BożegoSłowa Bożego

• Mało popularne w malarstwie gotyckim- ze Mało popularne w malarstwie gotyckim- ze względu na powszechność witraży na względu na powszechność witraży na ścianach kościołów nie było już miejscaścianach kościołów nie było już miejsca

• Rozwinęły się głównie we WłoszechRozwinęły się głównie we Włoszech

GIOTTO DI BONDONEGIOTTO DI BONDONE

• Postaci w ruchuPostaci w ruchu• Naturalne pozyNaturalne pozy• Tło- wielka płaszczyzna, Tło- wielka płaszczyzna,

zawiera pewne elementy zawiera pewne elementy krajobrazukrajobrazu

• Światłocień- Światłocień- trójwymiarowośćtrójwymiarowość

NAJWYBITNIEJSI PRZEDSTAWICIELENAJWYBITNIEJSI PRZEDSTAWICIELE

• AnonimowośćAnonimowość

• Hans MemlingHans Memling

• Hieronim BoshHieronim Bosh

• Wit StwoszWit Stwosz

HIERONIM BOSHHIERONIM BOSH

• jego dzieła są postrzegane zarówno w kontekście sztuki jego dzieła są postrzegane zarówno w kontekście sztuki późnego średniowiecza, jak i w kategoriach późnego średniowiecza, jak i w kategoriach nowożytnościnowożytności

• Artysta preferował zarówno malarstwo (głównie olejne), Artysta preferował zarówno malarstwo (głównie olejne), jak rysunekjak rysunek

• W swojej twórczości osiągnął szeroki zakres tematyczny, W swojej twórczości osiągnął szeroki zakres tematyczny, począwszy od scen z życia codziennego o bogatych począwszy od scen z życia codziennego o bogatych treściach obyczajowych, poprzez wątki fantastyczne treściach obyczajowych, poprzez wątki fantastyczne wpisane w sceny religijne, lub autonomiczne dzieła wpisane w sceny religijne, lub autonomiczne dzieła obrazujące irracjonalny świat, aż do malarstwa obrazujące irracjonalny świat, aż do malarstwa religijnego.religijnego.

OGRÓD ROZKOSZYOGRÓD ROZKOSZY

• Całość przedstawia Stworzenie Świata oraz wpływ zła i grzechu na ludzi Całość przedstawia Stworzenie Świata oraz wpływ zła i grzechu na ludzi • Centralny panel - Ogród ziemskich rozkoszy, Boczne panele - Ziemski Raj (Ogród Eden) i Piekło Centralny panel - Ogród ziemskich rozkoszy, Boczne panele - Ziemski Raj (Ogród Eden) i Piekło

WIZJE SĄDU OSTATECZNEGOWIZJE SĄDU OSTATECZNEGO

• PoliptykPoliptyk• Błogosławieni w ziemskim raju- pierwszy panel przedstawia mężczyzn i kobiety w towarzystwie aniołów Błogosławieni w ziemskim raju- pierwszy panel przedstawia mężczyzn i kobiety w towarzystwie aniołów

wznoszących swoje spojrzenie ku szczytowi wzgórza, na którym znajduje się fontanna symbolizująca źródło wznoszących swoje spojrzenie ku szczytowi wzgórza, na którym znajduje się fontanna symbolizująca źródło życia. Krajobraz otaczający ludzi odczytuje się jako raj na ziemi, miejsce dla ludzi oczyszczonych z grzechużycia. Krajobraz otaczający ludzi odczytuje się jako raj na ziemi, miejsce dla ludzi oczyszczonych z grzechu

• Wzniesienie błogosławionych do raju- na tym panelu przedstawiono dusze ludzi podtrzymywane przez Wzniesienie błogosławionych do raju- na tym panelu przedstawiono dusze ludzi podtrzymywane przez anioły, które zdają się prowadzić je do boskiego światła i życia wiecznego przez świetlisty tunel. Ta część anioły, które zdają się prowadzić je do boskiego światła i życia wiecznego przez świetlisty tunel. Ta część pracy prezentuje koncepcję wydarzeń po śmierci.pracy prezentuje koncepcję wydarzeń po śmierci.

• Upadek potępionych- artysta przedstawił scenę panelu w bardzo ciemnych kolorach. Malarz ukazał strącanie Upadek potępionych- artysta przedstawił scenę panelu w bardzo ciemnych kolorach. Malarz ukazał strącanie dusz przeklętych w stronę piekła, które spadają targane przez bestie w ciemności.dusz przeklętych w stronę piekła, które spadają targane przez bestie w ciemności.

• Piekło- ostatnie skrzydło poliptyku odnosi się do piekła, miejsca będącego straszliwym końcem wędrówki Piekło- ostatnie skrzydło poliptyku odnosi się do piekła, miejsca będącego straszliwym końcem wędrówki straconych dusz. Tło obrazu nie jest zdominowane przez barwy ciemne, jak w poprzednim panelu, ale straconych dusz. Tło obrazu nie jest zdominowane przez barwy ciemne, jak w poprzednim panelu, ale uwidacznia się scena tragizmu skazanych na wieczne potępienie. uwidacznia się scena tragizmu skazanych na wieczne potępienie.

tutajtutaj

WÓZ Z SIANEMWÓZ Z SIANEM

• Bosch, tworząc dzieło, zilustrował flamandzkie przysłowie: świat jest wielkim wozem siana, Bosch, tworząc dzieło, zilustrował flamandzkie przysłowie: świat jest wielkim wozem siana, każdy zgarnia z niego tyle, ile zdoła.każdy zgarnia z niego tyle, ile zdoła.

• Wizja raju, wizja ziemi, wizja piekłaWizja raju, wizja ziemi, wizja piekła

SIEDEM GRZEGÓW GŁÓWNYCHSIEDEM GRZEGÓW GŁÓWNYCH

• Na malowidło składa się seria Na malowidło składa się seria mniejszych obrazów w formie mniejszych obrazów w formie okręgów: okręgów:

• cztery małe ukazujące śmierć, cztery małe ukazujące śmierć, sąd ostateczny, piekło, niebo sąd ostateczny, piekło, niebo

• większy, na którym większy, na którym przedstawione są grzechy przedstawione są grzechy głównegłówne

• w centrum dużego okręgu w centrum dużego okręgu znajduje się mniejszy, znajduje się mniejszy, symbolizujący oko Boga, na symbolizujący oko Boga, na którym Bosch przedstawił którym Bosch przedstawił zmartwychwstałego Chrystusazmartwychwstałego Chrystusa

• poniżej wizerunku Chrystusa poniżej wizerunku Chrystusa znajduje się łacińska znajduje się łacińska inskrypcja: Cave Cave Deus inskrypcja: Cave Cave Deus Videt (Strzeż się, strzeż się, Videt (Strzeż się, strzeż się, Bóg widzi) przypominająca, Bóg widzi) przypominająca,

że żaden grzech nie pozostaje że żaden grzech nie pozostaje niezauważony.niezauważony.

STATEK SZALEŃCÓWSTATEK SZALEŃCÓW

ŚMIERĆ SKĄPCAŚMIERĆ SKĄPCA

WĘDROWIECWĘDROWIEC (PIELGRZYM, SYN MARNOTRAWNY)- TEMAT (PIELGRZYM, SYN MARNOTRAWNY)- TEMAT

ZAGROŻENIA DUSZYZAGROŻENIA DUSZY

HANS MEMLINGHANS MEMLING

• Jego obrazy nacechowane są liryzmem, Jego obrazy nacechowane są liryzmem, spokojem, czystym i harmonijnym kolorytem spokojem, czystym i harmonijnym kolorytem oraz miękkim modelunkiem, manierą oraz miękkim modelunkiem, manierą wysmuklania ciał i wielością szczegółów. wysmuklania ciał i wielością szczegółów.

• Przy zachowaniu zdobyczy warsztatowych Przy zachowaniu zdobyczy warsztatowych Jana van Eycka, jego malarstwo skłania się Jana van Eycka, jego malarstwo skłania się ku manieryczności i wytworności, kojarzącej ku manieryczności i wytworności, kojarzącej się z „międzynarodowym gotykiem”się z „międzynarodowym gotykiem”

DZIEŁA O TEMATYCE RELIGIJNEJDZIEŁA O TEMATYCE RELIGIJNEJ

OŁTARZ SĄDU OSTATECZNEGOOŁTARZ SĄDU OSTATECZNEGO

PREZENTACJA W ŚWIĄTYNI MATKA BOSKA Z CHRYSTUSEMPREZENTACJA W ŚWIĄTYNI MATKA BOSKA Z CHRYSTUSEM

PORTRETYPORTRETYPortret Willema Moreel (lewe skrzydło) i Barbary van Vlaenderberch,(prawe skrzydło)Portret Willema Moreel (lewe skrzydło) i Barbary van Vlaenderberch,(prawe skrzydło)

DANCE MACABREDANCE MACABRE HANS HOLBEINHANS HOLBEIN

GUY MARCHANTGUY MARCHANT

Motyw dance macabre jest widoczny w dziełach epok późniejszych.Motyw dance macabre jest widoczny w dziełach epok późniejszych.

ŚLADAMI EPOKIŚLADAMI EPOKI

Malarskie inspiracje Malarskie inspiracje średniowieczemśredniowieczem