Gall llid yr ymennydd effeithio ar unrhyw unGall adnabod yr arwyddion a’r symptomau achub bywydau

Gall llid yr ymennydd daro’n gyflym a gall ladd o fewn oriau – gall ei effaith barhau am oes.

Babanod a phlant ifanc sydd mewn perygl fwyaf, gyda thua hanner yr achosion yn digwydd ymysg plant o dan 5 oed.Mae’r perygl yn cynyddu eto ar gyfer pobl ifanc yn eu harddegau ac oedolion ifanc a hefyd ymysg pobl dros 55 oed.

Er gwaetha’r ffaith fod brechlynnau ar gael ar gyfer rhai mathau o lid yr ymennydd, mae miloedd o achosion yn y DUbob blwyddyn o hyd.

Mae adnabod yr arwyddion a’r symptomaui edrych amdanynt a’r camau i’w cymryd yn achub bywydau.

Gall llid yr ymennydd effeithio ar unrhyw un

Mae llid yr ymennydd a septisemia yn digwydd gyda’i gilydd yn aml. Byddwch yn ymwybodol o’r holl arwyddion a’r symptomau.

Gall symptomau ymddangos mewn unrhyw drefn.Efallai na fydd rhai yn ymddangos o gwbl.

Gall y symptomau cynnar gynnwys:

Byddwch yn ymwybodolBeth yw llid yr ymennydd?Llid ar y bilen sy’n gorchuddio ac yn amddiffyn yr ymennydd a llinyn y cefn yw llid yr ymennydd. Gall sawl math gwahanol o organeb achosi llid yr ymennydd, ond feirysau a bacteria yw’r rhai mwyaf cyffredin.

Mae llid yr ymennydd feirysol yn gallu gwneud pobl yn sâl iawn ond anaml y mae’n rhoi bywyd yn y fantol. Mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael adferiad da, ond gall y dioddefwyr ddioddef ôl-effeithiau fel cur pen, blinder a cholli cof.

Mae llid yr ymennydd bacterol yn gallu lladd, felly mae sylw meddygol brys yn hanfodol. Mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael adferiad da, ond mae llawer yn dioddef ôl-effeithiau gwanychol fel byddardod, niwed i’r ymennydd a, phan fydd septisemia’n digwydd, colli aelodau’r corff.

Septisemia meningocaiddBacteria meningococaidd yw’r achos mwyaf cyffredin o lid yr ymennydd bacterol yn y DU. Gallant achosi llid yr ymennydd a septisemia (gwenwyno’r gwaed), y mae pobl yn aml yn eu cael gyda’i gilydd. Mae’n bwysig bod yn ymwybodol o’r holl arwyddion a’r symptomau.

Y frech Gall pobl â septisemia ddatblygu brech o ‘bigiadau pin’ coch bychain a all ddatblygu yn gleisiau porffor.

NID YW’R FRECH HON YN PYLU O DAN BWYSAU. GWNEWCH Y PRAWF GWYDR

• Mae twymyn gyda smotiau/brech nad yw’n pylu o dan bwysau yn ARGYFWNG MEDDYGOL

• PEIDIWCH AROS AM FRECH, os yw rhywun yn sâl ac yn gwaethygu, ewch i gael cymorth meddygol ar unwaith

• AR GROEN TYWYLL gall y smotiau/brech fod yn fwy anodd i’w gweld. Peidiwch aros am frech. Byddwch yn ymwybodol o’r arwyddion a’r symptomau.

Os ydych yn poeni y gallai fod yn lid yr ymennydd neu’n septisemia, gallwch:

Ffonio Galw Iechyd Cymru 0845 4647 neu eich meddyg teulu

Mewn argyfwng gallwch:

• Ddeialu 999 am ambiwlans

• Mynd i’ch adran ddamweiniau ac achosion brys agosaf

Disgrifiwch y symptomau a dywedwch eich bod yn credu y gallai fod yn lid yr ymennydd neu’n septisemia.

Gall fod yn anodd rhoi diagnosis cynnar. Os ydych wedi cael cyngor a’ch bod yn dal yn bryderus, ewch i gael cymorth meddygol eto.

Defnyddiwch eich greddf – ewch i gael cymorth meddygol ar unwaith

Gall rhywun gyda llid yr ymennydd neu septisemia waethygu’n gyflym iawn. Cadwch olwg arnynt.

Pwyswch ochr gwydr clir yn gadarn yn erbyn y croen Gall smotiau/brech bylu i ddechrau

Parhewch i wneud y prawf

twymyn cur pen chwydu

poen yn y cyhyrau

twymyn gyda dwylo a thraed oer

Arwyddion a symptomau cyffredin llid yr ymennydd a septisemiaGall adnabod arwyddion a symptomau llid yr ymennydd a septisemia achub bywydau. Gwnewch yn siŵr eich bod yn gwybod beth i chwilio amdano. Lawrlwythwch ein ap am ddim o www.meningitisapp.co.uk

TriniaethOs ydych yn amau llid yr ymennydd, mae’n bwysig cael cymorth cyn gynted â phosibl. Mae angen derbyn rhywun â llid yr ymennydd a septisemia i’r ysbyty yn gyflym a rhoi triniaeth frys gyda gwrthfiotigau iddynt. Os cânt eu canfod a’u trin yn gynnar, maent yn llai tebygol o fod mewn sefyllfa lle mae bywyd yn y fantol neu ddioddef ôl-effeithiau difrifol.

AtaliaethMae brechlynnau ar gael i atal rhai mathau o lid yr ymennydd ac maent wedi lleihau nifer yr achosion yn sylweddol. Mae llawer o’r brechlynnau hyn yn rhan o Raglen Imiwneiddio Plant a chânt eu cynnig i bob babi o 2 fis oed.

Nid oes brechlyn arferol ar gael o hyd i atal clefyd meningococaidd grŵp B (Men B), sef y math mwyaf cyffredin o lid yr ymennydd bacterol yn y DU. Mae brechlyn Men B ar gael yn breifat a dylech ymgynghori â’ch meddygfa eich hun am fanylion. Mae’r brechlyn yma yn cael ei ystyried ar gyfer ei ddefnyddio yn y Rhaglen Imiwneiddio Plant yn y dyfodol.

Nes bod brechlynnau i atal pob math mae’n bwysig adnabod yr arwyddion a’r symptomau a gweithredu’n gyflym.

Ar ôl llid yr ymennydd a septisemiaBydd y rhan fwyaf o bobl sydd â llid yr ymennydd a septisemia yn cael adferiad da, ond bydd rhai yn dioddef ôl-effeithiau.

Mae ôl-effeithiau yn fwy cyffredin ar ôl llid yr ymennydd bacterol neu septisemia. Gall teuluoedd ddioddef profedigaeth a gellir gadael y rheiny sy’n goroesi ag anableddau oes fel byddardod, epilepsi, niwed i’r ymennydd, colli aelodau’r corff, anawsterau dysgu a phroblemau ymddygiad.

Fel arfer, mae llid yr ymennydd feirysol yn llai difrifol ond gall gael effaith fawr o hyd, gan adael pobl â chur pen, blinder a cholli cof.

Beth bynnag yw’r canlyniad, mae bywydau pobl yn newid am byth.

Helen Richardson, a gafodd lid yr ymennydd pan oedd yn y brifysgol.“Dechreuais gael symptomau tebyg i’r ffliw, a waethygodd yn raddol. Dechreuais bryderu felly edrychais ar fy ngherdyn symptomau. Roedd gennyf chwech o’r symptomau. Es i i’r ysbyty yn syth. Rwyf mor ddiolchgar bod y cerdyn gennyf, achubodd fy mywyd.”

Babanod a Phlant Bach

Fever, cold hands and feet

Refusing food and vomiting

Fretful, dislike being handled

Drowsy, floppy, unresponsive

Rapid breathing or grunting

Pale, blotchy skin Spots/rash See Glass Test

Unusual cry, moaning

Tense, bulging fontanelle (soft spot)

Stiff neck, dislike bright lights

Convulsions/seizures

Cysglyd, llipa, ddim yn ymateb

Twymyn, dwylo a thraed oer

Gwrthod bwyd a chwydu

Anniddig, ddim yn hoffi cael eu cyffwrdd

Anadlu’n gyflym neu’n rhochian

Croen gwelw,blotiogSmotiau/brechGweler Prawf Gwydr

Cri anarferol, griddfan

Fontanelle(ardal feddal) tynn,chwyddedig

Gwddf anystwyth, ddim yn hoffi golau llachar

Confylsiynau/trawiadau

Plant ac Oedolion

Fever, cold hands and feet

Vomiting

Drowsy, difficult to wake

Confusion and irritability

Severe muscle pain

Pale, blotchy skinSpots/rash See Glass Test

Severe headache

Stiff neck

Dislike bright lights

Convulsions/seizures

Cysglyd, anodd eu deffro

Croen gwelw,blotiogSmotiau/brechGweler Prawf Gwydr

Twymyn, dwylo a thraed oer

Chwydu

Cymysglyd ac yn anniddig

Cur pen difrifol

Poen difrifol yn y cyhyrau

Gwddf anystwyth

Confylsiynau/trawiadau

Ddim yn hoffi golau llachar

Llinell gymorth llid yr ymennydd 0808 80 10 388 (DU)

www.MeningitisNow.org

Ffôn: 01453 768000Ffacs: 01453 768001info@meningitisnow.org

Fern House, Bath Road, Stroud , Gloucestershire GL5 3TJ

© Meningitis Now Gorfennaf 2014 • Adolygiad nesaf Ebrill 2015 Rhif elusen gofrestredig 803016 (Cymru a Lloegr) SC037790 (Yr Alban)

Mae cyfeiriadau ar gyfer cynnwys y daflen hon ar gael ar ein gwefan.

Meningitis Now yw prif elusen llid yr ymennydd yn y DU. Rydym yn achub bywydau ac yn ailadeiladu dyfodol pobl trwy ymwybyddiaeth, ymchwil a chymorth.

Heb eich cymorth gwerthfawr, eich ysbryd penderfynol a’ch ymroddiad chi, ni fyddem yn gallu ariannu ymwybyddiaeth, ymchwil a chymorth. Dyma sut y gallwch helpu:

Gwirfoddoli Os oes gennych rywfaint o amser neu egni dros ben, mae sawl ffordd y gallwch ein helpu i gyrraedd mwy o bobl a chodi ymwybyddiaeth ynghylch llid yr ymennydd.

Rhannu eich profiad Gall rhannu eich profiad o lid yr ymennydd rymuso eraill i ofyn am y wybodaeth a’r cymorth sydd ei angen arnynt ar gyfer eu hadferiad eu hunain.

Codi arian Cymerwch ran yn un o’n heriau eithafol neu gallwch gynnal te prynhawn gyda ffrindiau – mae cymaint o ffyrdd y gallwch godi arian a chael hwyl yn gwneud hynny.

Cyflwyno rhodd Trwy gyflwyno un rhodd, sefydlu debyd uniongyrchol neu adael cymynrodd, gallwch wneud gwahaniaeth gwirioneddol.

Gall llid yr ymennydd ddistrywio bywydau mewn oriau a gall ei effaith barhau am oes.

Mae Meningitis Now yma i’ch helpu, pan fyddwch ein hangen ni ac am gymaint o amser ag y byddwch ein hangen.

Rydym yn elusen newydd gyda bron 30 o flynyddoedd o brofiad, a ffurfiwyd yn 2013 trwy uno Meningitis UK a Meningitis Trust, sylfaenwyr mudiad llid yr ymennydd yn y DU. Rydym yn credu yn yr hyn yr ydym yn ei wneud ac yn gwybod y gallwn gyflawni cymaint mwy nawr ein bod gyda’n gilydd.

Rydym yn rhoi cymorth ymarferol, emosiynol ac ariannol i’r rheiny sy’n byw gydag effaith y clefyd. Rydym yn cefnogi unigolion a’u teuluoedd, yn cynnwys y rheiny sydd wedi dioddef profedigaeth,gan helpu i ailadeiladu eu bywydau ar ôl llid yr ymennydd a septisemia.

Gallwn:

• Wrando ac ateb eich cwestiynau am lid yr ymennydd a septisemia

• Siarad â chi am eich profiad unigol a’r ffordd y gallwn deilwra eich cymorth ar eich cyfer chi

• Ymweld â chi yn eich cartref eich hun a rhoi cymorth i chi yn lleol

• Eich rhoi mewn cysylltiad ag eraill sydd wedi cael yr un profiad

• Rhoi cymorth ariannol ar gyfer costau annisgwyl ar ôl llid yr ymennydd

• Eich cefnogi chi a’r rheiny sydd agosaf atoch; plant, pobl ifanc yn eu harddegau ac oedolion

• Eich gwneud chi yn flaenoriaeth; nid oes gennym unrhyw restrau aros ar gyfer ein gwasanaethau.

Llinell gymorth llid yr ymennydd 0808 80 10 388 (DU)

Os hoffech ganfod mwy ynghylch sut y gallwn helpu, ffoniwch ni a gallwn siarad am y peth gyda chi.

achub bywydau,ailadeiladu dyfodolau