Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
1
GAITASUN SOZIOLINGUISTIKOARI DAGOZKION EDUKIAK
A. TESTUINGURUARI LOTUTAKO ALDAGAIAK
1. Komunikazio asmoa: xedea eta funtzioa
o Xedea: informatzea.
o Xedea: entretenitzea.
o Funtzio erreferentziala.
o Funtzio poetikoa.
2. Partaideak. Ezaugarriak
Enuntziazio mailan:
o Igorle eta hartzaile rolak ez dira trukagarriak.
o Enuntziazioari dagokion hartzailea, hartzaile unibertsala.
Enuntziatu mailan, fikziozko narrazio testuetan:
o Igorlea = Narratzailea
Narratzaile motak: pertsonaia (1./ 2. pertsona), lekukoa, orojakilea.
o Hartzailea = Pertsonaiak (fikziozko markoan sortutako hartzailea)
Pertsonaia motak: pertsonaia nagusiak, bigarren mailakoak, aipamen hutsezkoak
edo 3.mailakoak.
o Polifonia: ahots asko nahasten dira: estilo zuzena, zehar estiloa.
3. Testuinguru fisikoa: lekua eta denbora
o Lekua:
Enuntziazio mailan:
Hartzaileak bere egin dezake edo ez igorlearen testuingurua.
Igorlearen testuingurua enuntziatuaren testuinguruarekin bat etor daiteke
edo ez.
Enuntziatu mailan, fikziozko narrazioetan:
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
2
Lekua enuntziazioaren planoarekin bat etor daiteke edo ez.
Leku errealak edo egileak bereziki sortuak izan daitezke.
o Denbora:
Enuntziazio mailan: hartzaileak igorlearen denbora parteka dezake edo ez.
Enuntziatu mailan, fikziozko narrazioetan, enuntziazio-denbora
enuntziatuaren denbora bera izan daiteke edo ez.
Enuntziatu mailan, denbora erreala edo egileak bereziki sortua izan daiteke.
4. Kanala
o Ahozkoa, idatzia, ikus-entzunezkoa.
B. ENUNTZIAZIOARI LOTUTAKO HIZKUNTZA MARKAK
1. Denbora deixia
o Enuntziatuari, fikziozkoa zein ez, dagozkion denbora deiktikoak.
o Aditzondoak, denbora adizlagunak eta esapideak...
2. Leku deixia
o Enuntziatuari, fikziozkoa zein ez, dagokion tokiari lotutako deiktikoak
o Erakusleak,aditzondoak, adizlagunak.
3. Pertsona deixia
o Enuntziatuari, fikziozkoa zein ez, dagozkion deiktikoak .
o Pertsona-izenordainak, determinatzaileak, erakusleak, aditzaren pertsona-morfemak.
4. Deixi soziala
o Enuntziatuaren barruan, pertsonaiei eta narratzaileari lotutako formulak.
5. Igorlea ezkutatzeko baliabideak eta egitura inpertsonalak
6. Modalizazio-baliabideak
o Maila ezberdineko modalizazioa:
o Neutroa
o Balorazioa egiten duena
o Epistemikoa (zalantza-ziurtasuna)
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
3
o Esaldien modalitatea: esaldi mota desberdinak igorlearen ikuspuntuaren eta narratzaile
motaren arabera.
7. Informazioa hautatzeko eta trinkotzeko hizkuntza baliabideak
8. Hizkuntza aldaerak
o Aldaera diafasikoak edo erregistroak, komunikazio egoerari lotuak.
Erregistro aniztasuna, igorlearen eta hartzailearen arabera.
o Aldaera diatopikoak (euskalkiak, tokian tokiko aldaerak), alderdi historiko-geografikoei lotuak.
o Aldaera diastratikoak (hizkerak, argotak, jergak), (hizkuntzaren gizarte ezaugarriei lotuak.
Pertsonaien hizkera ezaugarri soziolinguistikoetara egokituta.
9. Kortesia arauak
C. HIZKUNTZAZ KANPOKO ALDAGAIAK
1. Proxemikoak
o Solaskideen arteko espazio antolaketa ahozko narrazioetan.
2 . Kinesikoak
o Solaskideen mugimenduak, keinuak, imintzioak, ahozko narrazioetan.
3. Paralinguistikoak
o Ahozkoetan, ahots aldaketak, intentsitatea, tonua, abiadura...
D. ALDAGAI KULTURALAK
1. Munduaren ezaguera
o Enuntziazio mailan, igorleak eta hartzaileak munduaren ezaguera partekatzen dute.
o Enuntziatu mailan fikziozko testuetan, intertestu literarioaren garrantzia.
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
4
GAITASU DISKURTSIBOARI DAGOZKION EDUKIAK
A. KOHERENTZIA
1. Pragmatika
o Munduaren ezaguera
o Inplikatura eta Aurresuposizioa
2. Semantika
o Gainegitura orokorra: Markoa (denbora, lekua eta pertsonaien aurkezpena; aurreko
gertaeren kontaketa); Korapiloa-Arazoa; Ondorioa –Konponbidea.
o Denboraren trataeraren araberako gainegitura:
Kronologikoki .
“Flash-black”a
“In media res”
Kontrapuntua.
o Deskribapen sekuentzien sarrera: eskenatokiak, giroak, pertsonaiak...
B. KOHESIOA
1. Progresio Tematikoa
2. Korreferentzia
o Lexikala
Errepikapenak.
Ordezkapen lexikala: sinonimia, hiperonimia, hiponimia, metonimiak, metaforak,
proformak.
Lotura semantikoak
Eremu semantikoak.
Hitz familiak.
o Gramatikala
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
5
Anafora eta katafora: pertsona izenordainak, leku eta denbora aditzondoak eta
adizlagunak.
Elipsia.
Determinazioa.
3. Markatzaileak eta lokailuak
o Diskurtso markatzaileak
Testu antolatzaileak: hasteko, bukatzeko, testuaren gainegitura azpimarratzeko, forma
erritualak.
Sarrera egitekoak
Denborazkoak
Erritmoa aldatzekoak
Lekuzkoak
Diskurtso sartzaileak:Iritzia adierazteko, birformulatzeko
o Lokailuak: Harreman logiko-semantikoak
o Indize grafikoak: tipografia, espazioaren antolamendua.
4. Denbora loturak: aditz ardatzari eustea
o Aditzaren ardatza, lehenaldia.
o Aditz aspektu burutua.
o Balio desberdinak dituen orainaldia.
GAITASUN LINGUISTIKOARI DAGOZKION EDUKIAK
A. MORFOSINTAXIA
1. Hitzak
o Elementuak:lexemak eta morfemak
Eratorriak
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
6
Gramatikalak:
Denbora/leku menderagailuak: (e)n,(e)la.,(e)nean......
o Kategoria:
Flexioa eta izen motak: arruntak, bereziak, antroponimoak, toponimoak, gentilizioak...
Flexioa eta adjektibo motak.
Flexioa eta aditz motak: lehenaldiaren ardatza, aspektu burutua; estilo zuzena, zehar
estiloa adierazteko aditz formak .
Adberbio motak: denbora, lekua; modua; maila; iritzia.
Flexioa eta determinatzaile motak.
Flexioa eta izenordain motak: pertsona izenordainak, zehaztugabeak, galdetzaileak...
Juntagailu motak.
Postposizio motak.
o Egiturak:bakunak , elkartuak, eratorriak, parasintetikoak.
2. Sintagmak
o Motak: izen sintagma, aditz sintagma, adjektibo sintagma eta adberbio sintagma
Aditz sintagma:osagaiak eta funtzioak.
Adjektibo sintagma: osagaiak eta funtzioak.
3. Perpausak
o Osagaiak: subjektua eta predikatua
o Egitura ergatiboa
Aditz predikatua: nukleoa eta osagaiak.
o Motak
Igorlearen arabera
Galde-perpausak.
Harridura-perpausak.
Harreman sintaktikoen arabera: bakunak, elkartuak, juntaduraz eta menderakuntzaz
Iragankorrak, Iragangaitzak
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
7
Menderakuntzazko perpaus konpletiboak, denborazkoak, moduzkoak eta
lekuzkoak.
B. LEXIKOA
1. Hiztegia
2. Esaldi eginak
o Esamoldeak, lokuzioak, atsotitzak.
o Onomatopeiak eta interjekzioak...
3. Erlazio semantikoak
o Semantiko-lexikoa: denotazioa, konnotazioa
Sinonimia.
Lexiko baliabide askotarikoak.
Irudi erretorikoak: konparaketa, metafora, metonimia...
Denotazio eta konnotazioa
o Semantiko-gramatikala: morfemek gehitzen duten informazioa
Aditz morfemak, denborari eta aspektuari lotuak.
Menderakuntza morfemak, denborari eta zehar estiloari lotuak.
o Semantiko-pragmatikoa
C. FONOLOGIA
1. Hots unitateak
2. Hitzen fonetika
3. Perpausen fonetika
o Azentua eta erritmoa
o Doinua: ahots desberdinak, intonazioa, abiadura…
D. ORTOGRAFIA
1. Konbentzio tipografikoak
Komunikazio gaitasunari lotutako edukiak. Narrazio-Testua
8
o Testu-generoen araberako konbentzio tipografikoak: lerro-buruak, izenburuak, letra
tipoak...
2. Fonema eta grafemaren arteko lotura
3. Arau ortografikoak
4. Puntuazio zeinuak eta erabilera arauak
o Parentesiak eta letra etzana antzezlanen akotazioetan
5. Alfabetotik kanpoko zeinuak