12 Het Grote Verhaalg p g p

Het Grote Verhaal

Door onze correspondentEnzo van Steenbergen

Januari 1943. In cel nummer 37 van deKriegswehrmachtgefängnis in Utrechtbuigt een man zich over wat papieren.De man heeft een krullend hand-

schrift, met veel uitroeptekens. Twee vol-geschreven kantjes gaan op de post naar fa-milie in Amsterdam. Verzetsman Nico vander Horst, 29 jaar oud, schreef zijn af-scheidsbrief. „Als mijn genadeverzoekwordt afgewezen, ga ik over enkele wekenvia het vagevuur naar de hemel. Ik ben terdood veroordeeld! Vatten jullie het evendapper op als ik.”

Eind maart 2013, zeventig jaar later. Inhet huis van gepensioneerd verzekerings-ambtenaar Hans van der Horst rinkelt detelefoon. Aan de lijn is een man van deWerkgroep Vermiste Personen Tweede We-reldoorlog. Hij vertelt Van der Horst„wa a n z i n n i g ” nieuws. Het graf van oomNico is gevonden. Via DNA-verwant-schapsonderzoek is het stoffelijk overschotgeïdentificeerd. Als Hans van der Horstheeft opgehangen, pakt hij een donker-

‘Vat het even dapper op als ik’

In Nederland liggen ruimzeshonderd mensenanoniem begraven. Demeesten stierven in deTweede Wereldoorlog.Onlangs werd verzetsmanNico van der Horstgeïdentificeerd.Nabestaanden zochten meerdan zeventig jaar naar hem.

houten doosje uit een kast. Voorzichtigtrekt hij er twee vergeelde papiertjes uit.De brief van zijn oom Nico: „U heeft nietzoo heel veel plezier van me beleefd. Groetalle familieleden, vrienden en bekenden.Tot ziens! Jullie Nico.”

Zeventig jaar leefde de familie Van derHorst in onzekerheid over het lot van oomNico. Vanwege de afscheidsbrief was er al-leen het vermoeden dat hij was gefusil-leerd door de Duitse bezetter. Die jarenlan-ge onzekerheid is precies de bedoeling ge-weest van de Duitsers. Nico was verzets-man en daarop staat niet alleen de dood-straf, maar ook de extra straf: een anonie-me begrafenis. Zo wist familie nooit datVan der Horst in een ‘anoniem graf’ inHoofddorp lag. Hans van der Horst: „Dieextra straf heeft uit Duits oogpunt zekergewerkt. Generaties lang heeft het lot vanoom Nico een rol gespeeld in onze familie.Nu hij is geïdentificeerd weten we pas water werkelijk is gebeurd.”

Nico van der Horst wordt in augustus1913 geboren aan de Linnaeuskade in Am-sterdam als oudste zoon in een gezin vanvijf kinderen: vier jongens en een meisje.

Op dertienjarige leeftijd overlijdt zijnmoeder Theodora (1881), waarna vader Ge-rard (1887) hertrouwt en nog een dochterkrijgt. Nico is een vrolijke jongeman. Hijhoudt van voetballen en toneelspelen, endoet stencilwerk voor zwemclub de Die-merplas. Later volgt Van der Horst een op-leiding als reclameadviseur. Hij trouwtniet, krijgt geen kinderen en werkt hard.Tot het uitbreken van de Tweede Wereld-oorlog .

Verzetsgroep Watergraafsmeer. Zo noe-men Van der Horst en zijn makkers hun ei-gen verzetsgroep in Amsterdam. Van derHorst bedenkt een speciale code om ver-sleutelde militaire informatie aan de En-gelsen door te spelen. Zo komt kostbare in-formatie over vliegveld Haamstede en deduikboothaven IJmuiden in Engelse han-den. De groep Watergraafsmeer helpt bo-vendien persoonsbewijzen vervalsen en Jo-den te vluchten. In 1942 overleeft Van derHorst op het nippertje een bomaanslag inMaastricht. Daarover schrijft hij in zijnlaatste brief: „Het scheelde maar enkelemeters. Gelukkig was het mijn tijd nogniet. Nu ben ik beter voorbereid.” Een paar

13g p g p

T eg en de ach terg rond v an h et ou derli j k h u i s i nA m sterdam v an Ni co v an der Horst op de li nk erpa-g i na zi j n ou ders, V an der Horst i n h et g ezelsch apv an v i er v ri enden en ti j dens een f am i li e- etentj e,li nk s i n h et m i dden. O p deze pag i na zi j n af sch ei ds-bri ef en de k enni sg ev i ng v an zi j n ov erli j den.Familie-archief Van der Horst

Anoniem begraven

Het merendeel van de ruimzeshonderd personen die inNederland anoniem zijn begra-ven, zijn gestorven tijdens deTweede Wereldoorlog. Sinds2008 is het mogelijk hen op tegraven en via DNA-verwant-schapsonderzoek een matchmet familie te vinden.Volgens Gellius Flieringa, di-recteur van de Oorlogsgraven-stichting, is dat vaak een on-mogelijke zoektocht. Eerstmoet er documentatie gevon-den worden waaruit afgeleidkan worden waar een bepaaldepersoon begraven ligt. Als datal lukt, moet er familie gevon-den worden die DNA wil af-staan. Flieringa: „Weinig men-sen weten dat we dit werkdoen. We willen graag datmeer familieleden zich meldenom DNA af te staan. Er zijnzoveel families die nog altijdeen gesneuvelde zoeken.”Sinds 2008 zijn vijf mensengeïdentificeerd. Flieringa: „Ditzijn cruciale jaren. We hebbennu de technieken om beende-ren in graven te koppelen aanfamilies, maar nabestaandenzijn vaak overleden. We willende ruim zeshonderd mensendie nog anoniem begraven zijnook allemaal identificeren. Detijd is nu onze grootste vijand.”

weken na die aanslag wordt hij gearres-teerd, samen met verzetsvrienden Theodo-rus Cramer en Carel Abraham. Hoe deDuitsers hen op het spoor kwamen, isnooit bekend geworden.

Hans van der Horst buigt zich in zijnrijtjeshuis in Koog aan de Zaan over de af-scheidsbrief van zijn oom Nico. Daarinschrijft Nico wat zijn laatste wensen zijn.„Stuur mij alstublieft een roggebrood vanminstens 1200 gram (in 14 plakken snij-den) en ’n half pakje boter (dan kan ik nogeens dik boter op m’n brood smeren) (…)Elk uur dat ik erop moet wachten lijkt mijeen eeuwigheid. Ik houd me taai en ver-wacht van jullie hetzelfde!”

Toen Hans – de zoon van Nico’s broer –jong was mocht er niet over oom Nico ge-praat worden. Als zijn naam ter sprakekwam, vielen gesprekken stil. Hans vander Horst: „Nico’s vader, mijn opa, is na deoorlog op zoek geweest naar zijn zoon. Ikweet dat hij soms een dag weg was, om Ni-co te zoeken. Geen idee hoe hij dat aanpak-te. Volgens mij ging hij naar begraafplaat-sen in de buurt, om te kijken of er een graf-steen was met Nico’s naam erop.”

Het is Nico’s vader nooit gelukt zijnzoon te vinden. Ook Nico’s broer beginteen zoektocht. Hij schrijft naar de DienstIdentificatie en Berging, en naar de Oor-logsgravenstichting. De organisaties ant-woorden dat Nico’s verzetsmaten Theodo-rus Cramer en Carel Abraham geïdentifi-ceerd zijn. Ze zijn doodgeschoten bij eenlandingsbaan van Schiphol en gedumpt ineen anoniem graf. Er ligt nog een lichaam,maar de Dienst Identificatie en Bergingkan niet met zekerheid zeggen dat het Ni-co van der Horst is: „Het is bepaald onmo-gelijk gebleken identificatie vast te stellen.De stoffelijke resten zijn daarom naarHoofddorp gebracht en aldaar begraven.”

De ouders van Hans van der Horst zijnieder jaar tijdens Dodenherdenking naarhet ereveld in Loenen afgereisd, om tocheen plek te hebben om Nico te gedenken.Hans van der Horst: „De rouwverwerkingis in onze familie nooit echt begonnen. Datis vooral voor Nico’s ouders, broers en zus-sen erg zwaar geweest.” Ze zijn nu allemaaloverleden. Ouders, broers en zussen. Deneef die vorig jaar november zijn DNA af-stond om de identificatie van Nico te laten

doen, is kortgeleden ook gestorven. Alleeneen zwager leeft nog. Een hoogbejaardevoormalig arts in Noord-Holland. Hansvan der Horst heeft hem bezocht om te ver-tellen dat Nico was gevonden. De man waso p g e l u ch t .

Achterneefjes en achternichtjes van Nicovan der Horst wonen inmiddels in Canada.Via Facebook heeft Hans van der Horst henop de hoogte gesteld. Tot zijn verbazing isde familie in Vancouver ook altijd bezig ge-weest met het lot van oom Nico. Een neefjeschrijft hem dat ze in Canada altijd hebbengedacht dat een familielid Nico heeft verra-den, maar dat niemand daarvoor ooit be-wijs heeft kunnen vinden.

„Er blijven veel vragen”, zegt Hans vander Horst. „Hoe is Nico verraden? Hoeveelmensen heeft hij kunnen redden? We zul-len het nooit weten.”

Binnenkort wordt Nico van der Horstherbegraven op het ereveld in Loenen. Zijnbeenderen gaan in een kistje en hij krijgteen nieuwe steen. Tijdens een plechtige ce-remonie met familie zal de steen op hetgraf worden gelegd. Een steen met eennaam.