Obésité:l’approchemul4disciplinaireRôledeladiété4cienne
AnVerrijken(Nl) MarieBarea(Fr)
OBESITYACADEMY9february2019Leuven
Obésité:priseenchargedumédecingénéraliste
HASrecommanda-ons2011
• En1èreligne:lemédecingénéralisteprendenchargelepa4entensurpoidsouobèsedansdenombreuxcas
• éduca4ondiété4que,conseilsd’ac4vitéphysique,approchepsychologiqueetsuivimédicalsontassurésparleM.G
Obésité:priseenchargeen2èmeligneHASrecommanda-ons2011
• Silesobjec4fsthérapeu4quesnesontpasaYeints,aided’unprofessionneldesantéen2èmeligne:
1)Siéchec/récidiveaprèsplusieursrégimespendant6moisà1anCollabora4onavecmédecinnutri4onnisteouundiété4cien,unpsychiatreouunpsychologueclinicien,unkinésithérapeute2)SiBMI>35kg/m2aveccomorbiditéetBMI≥40kg/m2sidemandedupa4entouavispouruneindica4ondechir.bariatrique.àleM.T.aunrôledecoordinateurdel’équipepluri
Docteur,aucunrégimenemarchesurmoi…• EtudeNutrinet-Santé2012:«plusd’unefemmesurquatreetd’unhommesurseptontsuiviplusdecinqrégimesaucoursdeleurvie.Etce,enlesjugeantenfindecompteinfructueux»
Le«fameuxeffetyoyo»:Restric4onalimentaireàfrustra4onàpertedecontrôleàreprisepoids
Docteur,jenemangerienpourtantjegrossis..Queproposer?
Rôledeladiété4cienne=Approcheholis4quedupa4entensurpoids/obèse
• Pasjustecomptercaloriesoudonner«leénièmeplanrégime»• «Faire»régimeseul=échecpr80%à90%!• Anamnèsen’estpas«quealimentaire»• àComprendre:lesmomentsoùlepa4entmange(circonstances,situa4ondetravail,situa4onfamiliale)
• àseshabitudesalimentairesetsesconnaissancesalimentaires,quico-déterminentsonschémaalimentaire
Approcheholis4quedupa4entensurpoids/obèse
Butsanamnèsealimentaire=ameneruneréflexionsurlecomportement:• faim><enviedemanger/gourmandise• Sa4étéperçue?(écoutedessignaux)• Duréedesrepas(tropvite?)/mas4ca4on?• émo4onsdéclenchantlaprisealimentaireàcollabora4onavecpsycomportementaliste• 20à30%pa4entsobèsesprésententtroublesalimentaires
Quidsilessensa4onsalimentairesmalperçues?
Avecladiet• travailsurlessensa7onsdefaimetdesa7été,• retrouverunealimenta7onquis’adapteàsesbesoins• dédiaboliserlesalimentsAveclepsy:• travaillersurlesémo7onsquiconduisentàmanger,• proposeruntravailsurl’es7medesoi,surl’accepta7ondeformescorporellescompa7blesavecsaphysiologie.
Anamnèse=
définirleschangementsdiété7quesàapporter
• Repasàrestructurer(><1seulrepas/j)• Améliorerlaqualitédel’assieKediminuerleslipides/u7lisermodesdecuissonplussainsprivilégierfruits,légumes,grains,céréalescomplètes
• Hydrata7onsuffisante,boissonsconseillées• diminu7ondel’apporténergé7queglobal• Revoirlatailledespor7ons• Confusion/mythessurl’alimenta7onetlesrégimes• Evaluerleréalismedesobjec7fsdepertedepoids
àPasdeno7onderégimemaisrééquilibragealimentaire
Améliorerlaqualitéalimenta4on:ou4lvisuel
Ou4lvisuel:assieYeéquilibrée
Ou4lvisuel:tailledespor4ons
Modifieralimenta4on:Eviterleyoyo?
• pe7tschangementsnonfrustrantsettenablesàlongterme• Pertedepoidslente(1à3kgmax/mois)• Retrouverlessensa7onsalimentaires(faim,sa4été…)• seservirdansunepe7teassieKeaulieud’unegrandepourinfluersurlesen4mentdesa4été
• mangeràtableplutôtquedevantsonordinateuroulatélépourdavantageprêteraYen4onauplaisirdecequ’onmange.
Obésitéetchirurgiebariatrique=supportpluridisciplinaire!
• Créa-onen2012d’uneassocia-onbelgedeparamédicauxspécialisésdanslapriseenchargedespa-entsopérésLaBBAHS:regroupelespsy,diet,nutri,coordinateurs.=Lieud’échangeetdepartaged’expériencescliniquesencollabora-onavecleséquipesmédico-chirurgicales.
Suividiété4quebariatriqueindispensablecar«nouveaudépart»• Préop=informa4onetprépara4onàlachirurgie• Postop=Réappren4ssagedessensa4onsalimentaires+Educa4ondiété4queàchangementmodevieaulongcours
ConseilsadaptésenpostopPyramidealimentairebariatriqueOBESSURG(2010)20:1133–1141
+encouragerac4vitéphysique
Legranddébat:mangersainc’est….Pauvreengraisseoupauvreensucres?
TheDIETFITSRandomizedClinicalTrial.GardnerCD,JAMA.2018Feb
• Entrerégimepeugras(L=29%)etpauvreenglucides(G=30%),aucunn'est+efficacequel'autre.–perte-5,7kgvs-6kgen12mois
• Nileprofilgéné4quenilemétabolismedel'insulinenesontdesfacteurspourqu'unedes2op4onsdonnedemeilleursrésultats
Comparisonofweightlossamongdietprogramsinoverweightandobeseadults:ameta-analysis.JohnstonBCJAMA.2014A/Z
• Unepertedepoidssignifica4veaétéobservéeavectoutrégimepauvreenglucidesouengraisse.• Lesdifférencesdepertedepoidsentrelesrégimesnommésétaientminimes.àCelasou4entlapra4queconsistantàrecommandertoutrégimealimentairesainauquelunpa4entadhèreraafindeperdredupoids.
Lowcarbetlowfat:consensusLudwig D. et al., Science, 2018
• Lepointcapital=typedegraissesetdesourcesglucidiquesconsommées• consensussurl’intérêtderemplacerlesgraissessaturéesettranspardesgraissesinsaturées,etlesglucidesraffinéspardescéréalescomplètesetdesvégétauxnon-amylacés.
Reflexionssurquelquesrégimestendances…..
Quiddessubs4tutsderepasetdrinksprotéinés?
Quiddessubs4tutsderepasetdrinksprotéinés?
DefiningtheOp7malDietaryApproachforSafe,Effec7veandSustainableWeightLossinOverweightandObeseAdults,ChrysiKoliaki,Healthcare(Basel).2018Sep;6(3):73.Formuladietsarethemosteffec7vestrategytoachievesubstan7alandrapidweightlossbutareindicatedforspecificsubgroupsofpa7entsandintendedforshort-termuseNICEguidanceonthetreatmentofadultobesitydoesnotrecommendtherou7neuseofverylowcaloriediets(VLCD800orlesskcal/day)
• Peud’étudesrandomiséesconcernantleseffetsàlongtermedecessubs4tuts• Efficacesàcourttermemaislareprisedepoidsestinéluctablesurlelongterme.• Pluschersetpasplusefficacesquelesrégimesconven4onnels=placeàdéfinir.
F.ANDREELLI[1][1]CHUBichat
Pourunemajoritédepa4ents:pasd’ac4ond’éduca4onalimentaireàpeud’u4litépourlediété4ciensipasdesuivimédical+dieté7queSaufpourprépara7onàunechirurgieàcourtterme(réduirevolumehépa4que)Etlesuivipostop(limiterfontemusculaireenbariatrique)
Lesrégimestendance:IntermiYentFas4ng
JeûneintermiYent=nouvellestratégie?Ilexistedifférentesformesdejeûne:
• régime5/2,permetdemangerlibrementpendant5jourssil’onjeûneensuitependantdeuxjours.
• régime16/8:mangerlibremententre10het18h,puisjeûneentre18het10h(+eauouautresboissonspauvresencalories(thé,café,boissonssanssucre,etc.).
àL’avantagedecetypederégimesestquel’onnedoitpascalculerlescaloriesCertainesétudesleprésententcommeuneop4onintéressante:Effectsof8-hour7merestrictedfeedingonbodyweightandmetabolicdiseaseriskfactorsinobeseadults:Apilotstudy.GabelK.etal.,NutrHealthyAging.,2018
• Pe4teétude(n=23)/courtedurée:12semainesderégime16/8Ø diminu4ondel’apportencalories(plusde300kcalparjour)Ø pertedepoids2,6%etdiminu4ondelapressionsystolique(7mmHg)
INTERMITTENTFASTING:étudesIntermiKentfas7nginterven7onsfortreatmentofoverweightandobesityinadults:asystema7creviewandmeta-analysis.HarrisL2018• Larestric4onénergé4queintermiYentepeutcons4tuerunestratégieefficacepourletraitementdusurpoidsetdel'obésité.• Larestric4onénergé4queintermiYenteétaitcomparableàlarestric4onénergé4quecon4nuepourlapertedepoidsàcourtterme
chezlesadultesensurpoidsetobèses.EffectofAlternate-DayFas7ngonWeightLossTrepanowskiJFetAlJAMA2017• Lejeûne5/2(joursdejeûnealternés)=pasdecompliancesupérieure,nideperteoumain4endupoidsouunecardioprotec4onparrapportàune
restric4oncaloriquequo4dienne.DointermiKentdietsprovidephysiologicalbenefitsovercon7nuousdietsforweightloss?Asystema7creviewofclinicaltrials,SeimonRV2015• LejeûneintermiYentreprésenteuneop4onvalable-bienqu’apparemmentnonsupérieure-àlarestric4ond’énergiecon4nuepourlapertedepoids.IntermiKentversuscon7nuousenergyrestric7ononweightlossandcardiometabolicoutcomes:asystema7creviewandmeta-analysisofrandomizedcontrolledtrials.CioffiIdéc2018• Larestric4onénergé4queintermiYenteetlarestric4oncon4nueonteuuneffetcomparablesurlapertedepoidsetlesaméliora4onsmétaboliques.
Desétudesàlongtermesontnécessairespour4rerdesconclusionsdéfini4ves
MetabolicEffectsofIntermiKentFas7ng.ReviewPaYersonRE1,2annurevnutri4onaug2017
• LesIFsemblentfavoriserlapertedepoidsetpeuventaméliorerlasantémétabolique.• Plusieurssourcesdepreuvesquedeshabitudesalimentairesréduisant/éliminantl’alimenta4onnocturneetprolongentlesintervallesdejeûne
nocturnepeuvententraînerdesaméliora4onsdurablesdelasantéhumaine.• I.F.influenceraientlarégula4onmétaboliqueviadeseffetssur
– a)biologiecircadienne,– b)lemicrobioteintes4nal,– c)comportementsdeviemodifiables,telsquelesommeil-àavantagesensantépubliqueàdémontrer
Fas7ngforweightloss:aneffec7vestrategyorlatestdie7ngtrend?Johnstoneetal2015
• I.F.Enrésumé:-Op4onsupplémentaireintéressante:uneseuleetmêmeapprochenepeutconveniràtouslespa4ents-but:obtenirl’adhésionàlongtermeeteffetsbénéfiquesdurablessurlesmarqueursmétaboliquesdel’obésitéà répondauxcondi4onsdebasenécessaires:• Approchediété4quepalatableetrassasiante• Sa4sfaitauxbesoinsnutri4onnelsminimum• Favorisepertedemassegrasseenpréservantmassemaigre• safeàlongterme• Simpleàlaprescrip4onetausuivi• U4litéenma4èredesantépublique
IntermiKentfas7ngoralternatedayfas7ngmaybeanop7onforachievingweightlossandmaintenance.
Régimecétogène:op4onornewtrend?
• Régimericheengraissesetpauvreenglucides,u4lisédepuisunsiècle(1920)pourtraiterépilepsiesréfractaires
• méthoderapidepourperdredupoids.Egalementpouraméliorerlessymptômesdudiabètetype2etdesmaladiesC.V.
• Étudiéaussiprsonpoten4elthérapeu4quedsmaladiesneurologiques(Alzheimer,Parkinson,AVC)etcancer
RégimecétogèneComposi7on:
• 50gdeglucidesmax/jour.=env5à10%desKcaltotales(pour1régimeNormalGlucides=50%desKcaltot.• 20%deprotéines• 75%delipidesmaiséviterlesoméga6pro-inflammatoires(huilesdesoja,maïs,tournesol,pépinsraisins)
Ø Aprivilégier: oméga-3danspoissonsgras,huiledecolza,lin,noixouencorelesgrainesdechia,delinoudechanvreØ Conseillés monoinsaturés(huiled’olive,avocat,noix)etgraissessaturées(viandesgrasses,produitslai7ersgras)
huiledecoco viandes,volailles,poissons,fruitsdemer,œufs,lesfromagesàpâtedure,beurre,leshuiles,les oléagineux,olives
Ø Autorisés quelqueslégumespeurichesenglucides-légumesvertsfeuillus(épinards,choukale,laitue)Ø Modérément autresproduitslai7ers(dulaitauxyaourtsen7ers)etlesautreslégumes«peuglucidiques»Ø Proscrits sucre,céréales,féculents,pommedeterre,pain,pâ7sseries,biscuits,produitssucrés,chocolat
légumesrichesenglucides(caroKe,pois,beKerave,maïs,patatedouce)légumineuses,fruits(saufbaies),
Régimecétogène:étudesVery-low-carbohydrateketogenicdietv.low-fatdietforlong-termweightloss:ameta-analysisofRCT.BuenoetAl2013• LespersonnesaffectéesàunVLCKD(12moiset+)ob4ennentunepertedepoidsplusimportantequecellesaffectéesàunLFDàlongterme;par
conséquent,unVLCKDpeutêtrepeutêtreunou4lalterna4fcontrel'obésité
Comparisonofaverylow-calorie-ketogenicdietwithastandardlow-caloriedietinthetreatmentofobesity.MorenoBetal2014
• VLCKdiets’estavéréesignifica-vementplusefficacequ’unrégimehypocaloriquestandard(1anfollow-up)Obesitytreatmentbyverylow-calorie-ketogenicdietattwoyears:reduc7oninvisceralfatandontheburdenofdisease.MorenoB1,2016• Lerégimehypocaloriquecétogèneestencoreefficaceaprès24moisavecunediminu4ondu4ssuadipeuxviscéraletuneréduc4ondescomorbidités.
Short-termsafety,tolerabilityandefficacyofaverylow-calorie-ketogenicdietinterven7onalweightlossprogramversushypocaloricdietinpa7entswithtype2diabetesmellitus.GodayetAl2016• Leprogrammedepertedepoidsinterven4onnel(4mois)basésurunrégimeVLCKestplusefficacepourréduirelepoidscorporeletaméliorerle
contrôleglycémiquequ’unrégimehypocaloriquestandardavecsécuritéetbonnetolérancepourlespa4entsT2DMEffectoflow-calorieversuslow-carbohydrateketogenicdietintype2diabetes.HussainetAl2012• Effetsbénéfiquesd’unediètecétogène(6mois)comparéàunrégimehypocalconven4onnelchezsujetsobèsesdiabé4ques.Ladiètecétogèneamélioresignifica4vementlecontrôleglycémiqueetdecefait,lespa4entsdiabé4quesdevraientêtresousstrictesupervisionmédicale,
Effectsoflow-carbohydratedietsv.low-fatdietsonbodyweightandcardiovascularriskfactors:ameta-analysisofRCT.MansooretAl2016• DémontredeuxfacteursderisquecardiovasculairesimportantsdanslesrégimesdeLowcarb(à6mois)-unepertedepoidsplusimportanteet
uneaugmenta4onducholestérolLDL.PertedepoidsàmeYreenbalanceaveclespossibleseffetsnéfastesdel’augmenta4onduLDL–C
Pointsdémontrésd’aprèsliYérature• Pertedepoids:lerégimecétogèneestplusefficaceàcourtterme(1anet<)
-qu’unrégimehypolipidiqueouricheenprotéines-qu’unrégimemodérémenthypoglucidique
• Diabète:glycémiessignifica4vementaméliorées%régimehypocal• Cardiovasculaire:impactposi4fsurlapressionartérielle,leHDL-Cetlestriglycéridesmaisaugmenta7onLDL-C.• Courtterme:manqued’étudessurleseffetsàpluslongterme.Lespointsposi7fsdurégimecétogène• Sensa4ondesa4été• Pasderestric4oncalorique• Bonapportenlipidesdequalitéetenprotéines• PertedepoidsrapideLespointsnéga7fs/risquesdurégimecétogène• Effetssecondairesdésagréableslespremièressemaines(mauxdetête,nausées,fa4gue)• Cons4pa4on(nécessitédesupplémenterenfibres)• Déshydrata4on,augmenta4ondurisquedelithiasesurinaires• Peudediversitéalimentaire/monotone• Pasd'écartpermis,difficileàsuivre=risquedeyoyo• Peucompa4bleavecuneviesociale
Régimecétogène:Avisdeladiété4cienne• Nerespectepaslesrèglesdebased’unealimenta4onéquilibrée.• Exclusiondenombreuxgroupesalimentaires• Pasdeno4ondeplaisir.• Suppressiondescéréales,légumineuses,fruits=carencespossiblesenfibres,vitamines,an4oxydants
• Difficileàrecommanderenraisondesoncaractèretrèsrestric4f,Pouréviteruneffetyo-yotropimportant,réintroduiretrèsprogressivementlesglucidesdansl'alimenta4on
• Maiseffetsposi4fsdémontréssurlasanté!• EtudesàpluslongtermeaYendues…• Suivimédicalindispensable(etdiét)!
U.S.NewsRevealsBestDietsRankingsfor2019• U.S.News2019BestDietsRankings
Critères=facilitéàêtresuivi,probabilitédeperdrebcpdepoidsàcourt/longtermeetefficacitécontrelesmaladiescardiovasculairesetlediabète• BestDietsOverall
1.MediterraneanDiet 2.DASHDiet3.FlexitarianDiet• BestWeight-LossDiets
1.WW(WeightWatchers) 2.Volumetrics 3.FlexitarianDiet
TheBestDietsof2019—TheMediterraneanDiettakesthetopspotthisyear,thankstoitsemphasisonfruits,vegetables,andwholegrains.• withinputfromapanelofhealthexperts.Tobetop-rated,adiethadtobesafe,rela4velyeasytofollow,
nutri4ousandeffec4veforweightloss.Italsohadgoodresultsatpreven4ngdiabetesandheartdisease,
Rôledeladiété4cienne:CONCLUSIONS
• Démarched’éduca4onavecencadrementpersonnalisé• Mo4verlepa4entprchangementsàvie+Follow-uprégulier• FeedbackauMTetàl’équipepluridisciplinaire
TROUVERUN(e)dieté4cien(ne)…
Vlaamseberoepsverenigingvandië4stenhYps://vbvd.be/Unionprofessionnelledesdiété4ciensdelanguefrançaisehYps://updlf-asbl.be/BelgianBariatricAlliedHealthSocietyhYps://bbahs.net/Eetexpert(2015).Aanpakvanovergewichtenobesitasbijvolwassenen.Draaiboekvoordië-sten.Brussel:VlaamseGemeenschap,MinisterievanWelzijn,VolksgezondheidenGezin(verkrijgbaarviaEetexpert.bevzw).