HET KLEINSTE
BLAD VAN
NEDERLAND
Thema:
(On)verantwoord
ondernemenWE GAAN GEWOON DOOR MET JAARGANG 5
IN DIT NUMMER
Dilemma’s en goede bedoelingen
VOORWOORDVAN RIJNCONSULTINHOUD
DEqUOTE
2 3
Duurzaamheid. Soms hoor je een begrip zo
vaak, dat je eigenlijk niet meer weet wat
het nu eigenlijk betekent. Je hoort mensen
zeggen: ‘Daar moeten we iets mee!’. Maar
wat gebeurt er dan eigenlijk? Vaak niet eens
zoveel, want waar moet je eigenlijk beginnen?
Zoek het woord duurzaam op in de Van Dale
– altijd een prettig startpunt om na te gaan
wat je eigenlijk zegt – en vind synoniemen als
‘lang aanhoudend’, ‘weinig vergankelijk’ en
‘bestemd om te duren’. Tsja.
Moeten we het hier tijdens de vijfde jaargang
van HKBVN eigenlijk wel over hebben? Wordt
er niet genoeg gezegd en geschreven over dit
onderwerp? Is het niet een kwestie van niet
praten, maar gewoon doen?! En bovendien:
alsof dit Kleinste Blad Van Nederland zoveel
duurzaam effect heeft.
Nu, daar kun je je in vergissen. We merken op
de langere termijn wel degelijk de effecten. Zo
hebben we ontdekt dat we goede adviseurs in
huis hebben, die door HKBVN bij ons wilden
werken. Die adviseurs helpen onze klanten
nu bij de strategie en implementatie van
duurzaam ondernemen in organisaties: hoe
vertaal je dat begrip in concrete producten en
diensten; hoe maak je het levend binnen je
eigen organisatie, etc. Zo zie je maar, het zijn
soms de kleine dingen die het doen.
Pieter Rop
A D V I S E U R
3 VOORWOORD
4 MAATSCHAppELIJK ONDERNEMEN?
4 24 UUR VERANTWOORDELIJK...
14 VITRINE
16 CASES VAN RIJNCONSULT
‘Green?Dollars are green!’Anoniem
54
07 00
24 uur per dag
verantwoordbezig:
09 00
WIE GOED DOET, GOED ONTMOET. MAAR DAT
LOOpT OOK WEL EENS fOUT; zIE DE INMIDDELS
KLASSIEKE CASE VAN DE BRENT SpAR.
DE BRENT SpAR WAS EEN DRIJVEND LAADSTATION
VOOR OLIETANKERS VAN SHELL, DAT IN 1995
BUITEN GEBRUIK WERD GESTELD.
MAATSCHAppELIJK ONDERNEMEN? RISKy BUSINESS!
Uit eigen onderzoek van Shell bleek het afzin-
ken van het laadstation in diepzeewater niet
alleen de goedkoopste oplossing, maar ook de
milieuvriendelijkste. Het alternatief, slopen,
zou veel mensen blootstellen aan giftige stof-
fen. De Britse overheid verleende daarom een
vergunning voor het afzinken.
Dat was tegen de zin van milieuorganisatie
Greenpeace, die stelde dat de Brent Spar niet
100 ton olieresten bevatte – zoals Shell be-
weerde – maar 5.000 ton. Greenpeace bezette
het laadstation en riep op tot een boycot van
Shell-tankstations. Een oproep die vooral in
Duitsland veel gehoor kreeg. Onder druk van
de publieke opinie en de boycot besloot Shell
de Brent Star toch te laten slopen. Pas toen
bleek uit onafhankelijk onderzoek dat het
inderdaad ging om 100 ton olieresten. Zoals
Shell had gezegd.
Korter douchen of minder
zeep?
It’s not easy being green
Met de auto
of met de trein?
BRENT SpAR
76
11 00 13 00
OOK ONTWIKKELINGSpROJECTEN KUNNEN
VERKEERD UITpAKKEN. NEEM GUyANA.
TOEN IN DE JAREN zESTIG EEN WEG WERD
AANGELEGD TUSSEN DE DORpEN KUMAKA EN
KWEBANNE zAGEN ONTWIKKELINGSWERKERS DAT
ALS EEN UITGELEzEN KANS OM DE pLAATSELIJKE
BEVOLKING Op TE STUWEN IN DE VAART DER
VOLKEREN.
De indianen daar leefden geïsoleerd. Om in
hun levensonderhoud te voorzien verbouw-
den ze op kleine stukjes grond een veelheid
aan gewassen, gericht op zelfvoorziening.
Dat kan anders, vond men. Er kwam een
ambitieus project om op grote percelen langs
de weg exportgewassen te telen. Voortva-
rend organiseerde men Engelse en Canadese
ontwikkelingsgelden, VN-voedselhulp en
voorlichtingsbijeenkomsten.
Inderdaad waren er indianen die zich lieten
overhalen op percelen langs de weg pinda’s,
koffie en erwten te gaan verbouwen, maar
het project was geen succes. Zo namen niet
de plaatselijke Carib- en Warao-indianen deel,
maar Arawaks van elders. De traditionele
gewassen boden relatief veel voedselzeker-
heid, omdat er altijd wel gewassen waren die
het goed deden. De monoculturen bleken veel
gevoeliger voor misoogsten, aanvreten door
dieren en schommelingen in de markt. Ook
lukte het de boeren niet goede prijzen te be-
dingen bij de Indiase en Creoolse Guyanezen,
die de handel beheersten. Als de Utrechtse
antropologe Wieteke van Breugel 40 jaar later
naar Kumaka afreist, blijkt het project een
stille dood gestorven
Waar doe je je inkopen?Wat koop
je?
Met de trap
of met delift?
Elektro-nisch factu-reren scheelt 36.000 ton
CO2
Heb je een ‘niet-niet’-
sticker op je brieven-
bus?
GUyANA
98
17 00 19 00
BOODSCHAppEN
In Nederland worden per jaar bijna 30 miljoen
plastic tassen die gebuikt worden om de bood-
schappen in te vervoeren weggegooid. Plastic
vergaat zeer langzaam, was zeer belastend is
voor het milieu. Een in 2008 begraven plastic
tas, zal in 3008 nog altijd een plastic tas zijn.
Papieren tassen dan maar? Om tien miljard
papieren boodsch
You don’t have to worry about ski clothing or equipment either.
Ski Dubai has thought of it all and offers guests the use of winter
clothing, ski and snowboard equipment. Your skis will carry you
down the slope, and our quad-chairlift and tow lift will promptly
carry you back to the top for another run. You will enjoy our themed
restaurants; St Moritz café at the entrance to Ski Dubai, and Avalanche
café at mid-station, with views of the slope.
Or practice your turns on the gentle beginner slopes. skiers and snowboarders of all
skill levels will enjoy these various slopes and snowboarders can also practice their stunts
in the freestyle zone. kids and parents alike will have fun in the huge interactive snow
park, which at 3000 square meters is the largest indoor snow park in the world.
Ski Dubai has 5 runs that vary in difficulty, height and gradient,
the longest run being 400 meters with a fall of
over 60 meters.TEST yOUR SKILLS ON THE WORLD’S
fIRST INDOOR BLACK RUN
About Ski Dubai 2
Experience it all 4
Stay tuned 8
an unforgettable
snow experience
Our exclusive
retail shop,
snow pro, has
expert staff to
advise you on
your equip-
ment needs
and our team of
professional snow
school instruc-
tors will guide you
through
the simple, fun process
of learning to ski or
snowboard.
1110
18 00 20 00
OM DE CO2-UITSTOOT TERUG TE DRINGEN WILLEN
DE EU-LEIDERS DAT VANAf 2020 20 pROCENT
VAN HET BENzINEGEBRUIK GEDEKT WORDT DOOR
BIOBRANDSTOffEN. MAAR INMIDDELS IS ER
fLINKE DISCUSSIE ONTSTAAN OVER DIT pLAN.
Zo is het de vraag of biobrandstoffen zoveel
milieuwinst opleveren. Als je bij de productie
van gewassen voor biobrandstoffen ook de
CO2 meetelt die vrijkomt bij het vervoer en de
productie van de benodigde kunstmest, dan
blijkt de milieuwinst helemaal niet zo groot.
Verder gaat het telen van biobrandstofgewas-
sen ook ten koste van de voedselproductie.
Omdat voedselgewassen gebruikt worden
voor brandstof, of omdat boeren overschake-
len op niet-voedselgewassen. Shell-topman
Van der Veer rekende eens voor dat voor
het aftanken van een SUV met ethanol een
hoeveelheid maïs nodig is waarmee een mens
zich een jaar kan voeden. Ook de huidige
hoge voedselprijzen zijn waarschijnlijk deels
te verklaren uit de vergrote vraag naar bio-
brandstof.
Meer perspectief bieden de ‘tweede-genera-
tiebrandstoffen’: groenresten zoals stro, maïs-
stengels of oud papier. Maar ook daar zitten
haken en ogen aan. Het ministerie van VROM
subsidieert momenteel energiecentrales om
papierpulp te gebruiken voor de energiepro-
ductie. Maar ook de papierindustrie gebruikt
pulp als grondstof. Door de subsidie verdwijnt
deze grondstof echter grotendeels naar de
energiecentrales, waardoor papierfabrikan-
ten genoodzaakt zijn meer ‘nieuw hout’ te
gebruiken.
Af en toe heet wassen is beter voor de machine
Was opmaximaal
40°
Gewonepeertjes ofspaarlampen
in huis?
BIOBRANDSTOffEN
1312
22 00 00 00
ONDERNEMERS DIE zICH INzETTEN VOOR MAATSCHAp-
pELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN (MVO) zIJN
GELUKKIGER DAN HUN COLLEGA’S DIE DAT NIET DOEN,
zO BLIJKT UIT ONDERzOEK VAN DE BRABANTS-zEEUWSE
WERKGEVERSVERENIGING EN VNO-NCW UIT 2006. HOE
HET OORzAKELIJKE VERBAND pRECIES LIGT, IS NIET HE-
LEMAAL DUIDELIJK. WORDEN ONDERNEMERS GELUKKIG
OMDAT zE MAATSCHAppELIJK ONDERNEMEN Of GAAN zE
MAATSCHAppELIJK ONDERNEMEN OMDAT zE LEKKER IN
HUN VEL zITTEN?
Wel blijkt uit het onderzoek onder 500 onder-
nemers dat geloof inspireert tot maatschap-
pelijk ondernemen op het gebied van milieu,
maatschappij, goede doelen, respectvolle om-
gang met eigen personeel. Katholieke onder-
nemers en ondernemers zonder levensover-
tuiging gaat het vooral om mogelijke winst.
Protestantse ondernemers doen vooral aan
mvo uit ethische en morele overwegingen.
Ondernemers die ook zelf vrijwillig bijdragen
aan het oplossen van maatschappelijke pro-
blemen, doen het meest aan maatschappelijk
verantwoord ondernemen.
Zet de thermostaat een graadje of wat lager
In 2012moet de CO2 uitstoot p/km op 130 gr
liggen
Zolderen muren isoleren.
Maar waar-mee?
MVO-ONDERNEMERSzIJN GLUKKIGER
HOE GELUKKIGBENT U?
14 15
HKBVN verschijnt wanneer het uitkomt.
Uit deze uitgave mag eigenlijk alles worden
gekopieerd en/of verveelvoudigd.
Sterker nog, dat zouden we erg leuk vinden.
Wilt u ons dat, via onderstaand adres, wel
laten weten?
WILT U DAT HKBVN OOK NAAR IEMAND
ANDERS WORDT GESTUURD?
Kijk dan op www.rijnconsult.nl
of bel 030 29 84 250
RIJNCONSULT
T.a.v. redactie HKBVN
Postbus 233
3990 GA Houten
030 29 84 250
COLOfON
eindredactie: de medewerkers van Rijnconsult
tekst: Bas Barkman en Peter Boorsma
concept, realisatie ontwerp: 124 Design, Amster-
dam
druk: Bakker Baarn
fILM
Beperkt houdbaar.
De documentaire van
Sunny Bergman over de cosmetische industrie
en de houdbaarheid van het uiterlijk deed
behoorlijk wat stof opwaaien. De film (en de
vervolgfilm) kun je nog zien op www.beperkt-
houdbaar.info.
Tegenlicht: Afval is voedsel.
De ontwerper William McDonough en de
chemicus Michael Braungart beargumenteren
dat bij het ontwerp van alles, van kleding tot
gebouwen, alvast bedacht moet worden hoe
het eventuele afval als nuttig product kan
worden gebruikt. Is dit ‘cradle to cradle’-prin-
cipe utopisch of realistisch?
Rob van Hattum, 2006 (51 min).
www.hollanddoc.nl/dossiers/34436996/
TIJDSCHRIfT
P+ wil het multimedium voor de praktijk van
maatschappelijk verantwoord ondernemen
(mvo) zijn: tijdschrift, website, e-zine, movies,
congressen en seminars. www.p-plus.nl
BOEK
Cradle to Cradle – afval = voedsel.
Voor iedereen die wil werken aan een duurzame
wereld: het boek ‘Cradle To Cradle – Remaking
the Way We Make Things’ van Michael Braungart
en William McDonough is in het Nederlands
verkrijgbaar via www.duurzaamheid.nl/c2c
De winst zit in de opbrengst.
Door Henk Folkerts en René Weijers.
Uitgever: Van Gorcum 2004
Dit boek biedt een vernieuwende kijk op
ondernemen: het perspectief van duurzaam
ondernemen tegen de achtergrond van een
opkomende duurzame economie. Het raakt
de snaar van nieuwe zingeving in onderne-
merschap en gaat in op de integratie van
economische vitaliteit, talentontwikkeling en
maatschappelijk respect.
Groen leven voor dummies.
‘De allesomvattende gids voor iedereen die
hart heeft voor onze planeet.’ www.dummies.nl
WEBSITE
Verantwoorde cadeaus. Helemaal hot voor
mensen die al alles hebben. Kijk eens op
www.verantwoordconsumeren.startplezier.nl en
zie wat er al bedacht is, o.a. www.adopteer-
eenappelboom.nl, waar je ook een kip kunt
adopteren.
Weblog over maatschappelijk verantwoord
ondernemen. www.goodblog.nl
Netwerk op internet over duurzaamheid en
duurzame ontwikkeling. www.insnet.org
Wat gemeenten in Nederland zoal doen.
www.duurzamegemeente.nl
GreenWish stimuleert en ondersteunt het
waarmaken van duurzame idealen. Voor men-
sen die zelf een initiatief in de wereld willen
zetten, mensen die initiatieven willen helpen
ontwikkelen en voor diegenen die vanuit hun
werk met burgerinitiatieven bezig zijn.
www.greenwish.nl
OneWorld is actief in het bevorderen van
(draagvlak voor) internationale samen werking
door nieuwe media en ICT-toepassingen,
vanuit een onafhankelijke en maatschappelijk
betrokken positie. www.oneworld.nl
De hier genoemde artikelen zijn veelal te vinden op
onze website.
16
Het Kleinste Blad Van Nederland is een
uitgave van Rijnconsult. Het behandelt per
keer een thema dat ons aan het hart gaat, is
opgevallen of dat wij anderszins belangrijk
vinden. We geven (denk)richtingen aan,
maar streven geen volledigheid na.
HKBVN is vooral bedoeld om te inspireren.
Achter in HKBVN vindt u over het gekozen
onderwerp wel een lijst van artikelen,
adressen, websites en wat dies meer zij,
waarmee u zelf gemakkelijk meer
informatie kunt vinden.
KIJK OOK Op ONzE WEBSITE
www.rijnconsult.nl
RIJNCONSULT
organisatieadvies, tijdelijk management,
mensontwikkeling.
Bedrijven worden zich bewuster
van hun rol binnen en hun effect
op de samenleving. Ze kijken hoe
zij op hún manier kunnen bijdragen aan het verduur-
zamen van de samenleving. De kunst is om duur-
zaam ondernemen daadwerkelijk het uitgangspunt
van strategie en bedrijfsvoering te maken. Daarbij
helpt een zakelijke benadering.
Het moet duidelijk worden dat duurzaam ondernemen
positief bijdraagt aan de strategie van een onderne-
ming. Dit kan door inhoudelijk invulling te geven aan
zogenaamde bouwstenen. De bouwstenen ontstaan
door de beantwoording van vragen als:
• Hoever is de bewustwording binnen het bedrijf?
• Waar staat het bedrijf nu?
• Wat zijn relevante stakeholders, wat is hun behoefte
en waar staan zij?
• Wat zijn de belangrijkste culturele kenmerken van
het bedrijf?
• Wat is de positie binnen de keten?
• Hoe wordt omgegaan met transparantie en verant-
woording?
Op deze manier ontwikkel je een op het bedrijf afge-
stemde invulling.
Wilt u ook handvatten aangereikt krijgen om zo’n
proces te doorlopen? Bel Rijnconsult.
CASES VAN RIJNCONSULT