OSNOVNI PRINCIPI (PROCESI I POJAVE) KOJI SE KORISTE U
TEHNOLOGIJI ZATITE IVOTNE SREDINE
OSNOVNI PRINCIPI (PROCESI I POJAVE) KOJI SE KORISTE U
TEHNOLOGIJI ZATITE IVOTNE SREDINE
(OSNOVNA TERMINOLOGIJA)ADSORPCIJAje pojava da se na graninoj
povrini izmeu 2 faze (povrina vrstog tijela okruenog tenou ili
gasom) nakuplja neka materija u koncentraciji veoj nego to vlada u
unutranjosti okolnih faza. Supstanca na kojoj se vri adsorpcija
naziva se adsorbans i za dobre adsorbanse karakteristino je da
imaju vrlo veliku povrinu.APSORPCIJAje pojava kada supstanca iz
jedne faze prolazi graninu povrinu i u drugoj se fazi vie ili manje
jednolino rasporeuje u koncentraciji veoj nego to je u unutranjosti
prve faze.
AGREGATNO STANJEje naziv za oblike u kojima se moe pojaviti
materija. Razlikuju se 3 agregatna stanja:vrsto, teno i gasovito.
Zagrijavanjem, vrsta supstanca na taki topljenja prelazi u tenost.
Daljim zagrijavanjem te tenosti, na taki vrelita, ona prelazi u
gasovito stanje paru.
DIFUZIJAje spontano mijeanje dviju ili vie supstanci kroz
njihovu dodirnu povrinu ili propusnu membranu. estice (atomi,
molekule, joni...) se kreu iz podruja vee koncentracije u podruje
manje koncentracije. Difuzija se najbre odvija u gasovima, sporije
u tenostima, a najsporije u vrstim tijelima.
DISPERZIJAvrsta rastvora gdje je veliina rastvorenih estica vea
od 1 m.
FITRACIJAje postupak odvajanja vrste supstance od tenosti
proputanjem suspenzije kroz filtar. Na filtru zaostaje talog, a
kroz filtar prolazi filtrat. Filtrirati se mogu i gasovite
heterogene smjee.
PRECIPITACIJAtaloenje
PRECIPITATili talog je nerastvorljiva vrsta supstanca nastala
reakcijom u rastvoru.
KOAGULACIJAje grupisanje koloidnih estica u vee agregate.
Eliminacijom naelektrisanja sa koloidnog jona, poveanjem
temperature ili poveenjem koncentracije elektrolita, koloidne
estice sakupie se u vee grupe i istaloiti. Nastali talog zove se
koagulat.
OKSIDACIJAje hemijska reakcija spajanja sa kiseonikom. Kod
oksidacije se oksidacioni broj atoma poveava, a kod redukcije
sniava. Svaki proces oksidacije prati i proces redukcije. Zato
takve reakcije skraeno zovemo redoks-reakcijama.REDUKCIJAje bilo
koji proces u kojem se elektroni dodaju atomu. Oksidacioni broj se
smanjuje, tj. postaje negativniji. Redukciju uvijek prati
oksidacija redukcionog agensa.
KOLOIDIsu sistemi 2 ili vie faza u kojima najmanje 1 faza ima
estice dimenzija izmeu 1 nm i 1 m. Dimenzije estice vie od prirode
estica karakteriu koloide. Koloidne estice se ne mogu odvojiti
filtracijom jer su premalene i prolaze kroz pore filter papira.
Zbog malih dimenzija i male mase koloidne estice se ne taloe ve
lebde u rastvoru pravei koloidni rastvor. Koloidne estice mogu biti
gasovite, tene ili vrste.
Dijele se na:sol disperzije vrstih estica u tenostiemulzije
disperzije tenosti u tenostigelove koagulisani oblik koloidnih
sistemaaerosole disperzije vrstih ili tenih estica u gasupjene
disperzije gasova u tenostima ili vrstim supstancama
KONDENZACIJAje proces u kojem gas prelazi iz gasovitog u teno
agregatno stanje i obino je uzrokovana hlaenjem.KATALIZATORIsu
supstance koje ubrzavaju hemijsku reakciju i nakon reakcije sami
ostaju nepromijenjeni. Katalizatori koji se nalaze u istoj fazi kao
i reaktanti nazivaju se homogeni (npr. enzimi u bioreakcijama), a
oni katalizatori koji su u razliitoj fazi, nazivaju se heterogeni
(npr. metali u reakcijama gasova). Katalizatori ne mogu izazavati
hemijsku reakciju niti pomjeriti poloaj ravnotee.
HIDROLIZAje hemijska reakcija u kojoj voda reaguje sa drugom
supstancom pri emu nastaju 2 ili vie novih supstanci. To ukljuuje
jonizaciju molekula vode kao i cijepanje jedinjenja hidrolizom.
Hidroliza je proces suprotan neutralizaciji i esterifikaciji.
FLOTACIJAsloen fiziko-hemijski proces pri kome se vri uklanjanje
suspendovanih, koloidnih i dijelom rastvorenih materija uz pomo
mjehuria gasa. Mjehurii gasa se veu za povrinu estice inei je lakom
i nastali kompleks isplivava na povrinu tenosti. Na vrhu tenosti
formira se flotacioni mulj (postojana pjena) koja se odstranjuje.
Kao gas najee se koristi vazduh. Moe se rei da je flotacija
postupak odvajanja hidrofobne vrste supstance od hidrofilnih pomou
mjehuria vazduha.
NEUTRALIZACIJAreakcija spajanja kiselina i baza pri emu nastaje
voda, a u rastvoru se nalazi katjon baze i anjon kiseline, tj.
neutralizacijom nastaje rastvor soli. CENTRIFUGALNA SILAje sila
koja nastoji odbaciti tijelo od sredita kretanja. To je sila koja
prisiljava tijelo da se kree oko nekog sredita.CENTRIPETALNA SILAje
sila koja djeluje na neko tijelo da se kree po zakrivljenoj stazi i
usmjerena je uvijek prema centru staze.
CENTRIFUGIRANJEpredstavlja sedimentaciju (taloenje) estica pod
uticajem centrifugalne sile i upotrebljava se za odjeljivanje vrlo
finih suspenzija. Kod centrifugiranja se koriste sile do 10 000
puta vee od sile gravitacije, a kod ultracentrifuga i do 600 000
puta vee.ELEKTRINO POLJEje prostor u kome se osjea (djeluje)
dejstvo elektrinih sila. To moe biti prostor oko naelektrisane
estice ili prostor u kome postoji promjenjivo magnetno polje.
GRAVITACIJAje privlana sila izmeu svih tijela koja imaju masu.
Izmeu svaka 2 tijela djeluje gravitaciona sila, koja je srazmjerna
proizvodu njihovih masa, a obrnuto srazmjerna kvadratu njihovog
meusobnog rastojanja.
FLOKULACIJAje postupak povezivanja koloidno dispergovanih estica
u vee grupe FLOKULE i to neutralizacijom naelektrisanja estica
pomou sredstava za flokulaciju. Uklanjanje koloidnih estica iz vode
je oteano zbog malih dimenzija estica i njihovog meusobnog
odbijanja zbog elektrine nabijenosti istim nelektrisanjima.
Neutralizacijom naelektrisanja koloida nastaju flokule koje se lako
uklanjaju iz vode procesima sedimentacije (taloenja) i
filtracije.
FOTOLIZAje proces prilikom kojeg pod dejstvom UV zraka dolazi do
razgradnje neke supstance. Fotoliza vode je proces u kojem se
molekula vode razlae na H i O jone pomou suneve svjetlosti.
INERCIJAizraz za nastojanje svih tijela da se odupru kretanju
ako miruju, odnosno da nastave sa kretanjem, ako se ve
kreu.HIDROFILANonaj koji ima jaku sklonost za vezivanjem ili
upijanjem vode.HIDROFOBANonaj koji ne voli" vodu, nerastvorljiv u
vodi.
SUSPENZIJAje disperzni sistem (jedna supstanca rasprena u
drugoj) sa najkrupnijim esticama, koje predstavljaju posebnu fazu.
vrsta supstanca se iz tenih suspenzija moe odvojiti filtriranjem
ili taloenjem.
OSMOZAje difuzija vode kroz memranu i predstavlja vrstu pasivnog
transporta. Molekuli vode kreu se iz sredine manje koncentracije
(tamo gdje je vie vode) ka sredini sa veom koncentracijom
rastvorenih supstanci (gdje je manje vode).
