Metena
www.metena.be
Metena
Outlook 2011VKW Metena
1
Geert JanssensSenior researcher
www.metena.be
Terugblik
3
4
0
0,8
1,5
2,3
3,0
1,90
2,60
0,30
1,70
Voorspelling
Verwachting
VS Eurozone
Voorspelling groei 2010
5
0
0,3
0,6
0,9
1,2
1,5
0,250,25
1,25
1,00
Voorspelling
Verwachting
Voorspelling beleidsrente 2010
FED ECBVoorspelling
Verwachting
Etienne de Callataÿ,Bank DegroofHoofdeconoom Bank Degroof
7
Metena
www.metena.be
• Waar gaan we naartoe ?
Economische groei: herstel of “double-dip” ?
Consumptieprijzen: inflatie of deflatie ?
… en andere sleutelvragen
8
www.metena.be 9
Economische groei
Metena
www.metena.be 10
Naar een double-dip?
• JA, er is een risico van “double dip” …
Afkoeling van de voorlopende indicatoren
Einde heropbouw voorraden
Privé schuldgraad moet verder dalen
Heel traag herstel tewerkstelling
Gewicht van de toekomstige sanering openbare financiën
Financiële sector blijft kwetsbaar
Metena
www.metena.be 11
De-leveraging bij de huishoudensVS schuldratio in % beschikbare inkomens
Bron: Bloomberg
Metena
www.metena.be 12
• … maar een “double-dip” blijft onwaarschijnlijk:
«Double-dip» is zoals Loch Ness: men spreekt er vaker over dan men het ziet
(uitzondering : de VS in 1981-1982)
Geduld hebben ten aanzien van een vermindering van de overdaad
privé en publieke schulden
handelstekorten
huizenprijzen
Dynamische regio’s en landen
Voorlopende indicatoren nog gezond
(.. / …)
Metena
www.metena.be 13
• Bedrijfsinvesteringen:
Gezonde balansen en mooie winstgevendheid
Laag peil
• Consumptie :
Ruimte voor daling spaarquote
Hogere lonen … maar niet onmiddellijk
• Vastgoed : steun van lage rentevoeten
• Soepel monetair beleid
Metena
www.metena.be 14
Bron: IMF, WEO, April 2010 en Oktober 2010
Groei in de wereld – sterk en sterker … maar met onevenwicht
2010 2011
Wereld +4,8% (+4,2%) +4,2% (+4,3%)
Euroland +1,7% (+1,0%) +1,5% (+1,5%)
VS +2,6% (+3,1%) +2,3% (+2,6%)
Opkomende landen +7,1% (+6,3%) +6,4% (+6,5%)
Metena
www.metena.be 15
Wereldhandel – groter dan ooit
Bron: Bloomberg
Metena
www.metena.be 16
Bron: Thomson Financial Datastream, Bloomberg
Voorlopende indicatoren – minder hoog ≠ laag
Metena
www.metena.be 17
Bron: Chart of the Day, October 8, 2010
«Jobless recovery» vs. een kwestie van geduld
Metena
www.metena.be 18
Bron: Thomson Financial Datastream
Geen double-dip wanneer bedrijfswinsten aan het stijgen zijn
Metena
www.metena.be
Bron: Thomson Financial Datastream
Bezettingsgraad stijgt
19
Metena
www.metena.be
Bron: Thomson Financial Datastream
Laag peil van meest cyclusgevoelige uitgaven
20
www.metena.be 21
Inflatie
Metena
www.metena.be 22
• Er bestaat een risico van deflatie …
Lage economische groei
Gebrek aan “pricing power” bij de bedrijven
Kosten : gebrek aan “bargaining power” bij de werknemers
Meer prijsbewuste en actieve consumenten / « price awareness »
Japan = voorloper
Metena
www.metena.be 23
• ... maar deflatie blijft onwaarschijnlijk:
(Nog) niet aangekondigd door de feiten:
Consumptieprijzen (België: +3%!)
Invoer- en productieprijzen
Inflatieverwachtingen bij de consumenten
(../...)
Metena
www.metena.be 24
• en men moet met inflatierisico’s rekening houden:
Loonstijgingen in opkomende markten
Hogere grondstofprijzen
Hogere vervoerskosten (milieuheffingen)
Duurdere munten
Hogere onrechtstreekse belastingen (BTW/accijnzen)
Hogere reguleringkosten
Schuldmonetisering
Metena
www.metena.be 25
Japan – voorloper vs. specifieke kenmerken
• Zeepbel was groter
Vastgoed
Aandelen
• Tragere reactie op het vlak van monetair beleid
• Rigiditeiten
geen sanering van de banken (“zombie banks”)
arbeidsmarkt
• Herwaardering van de yen
• Schulden: bij de bedrijven, niet bij de consumenten
Metena
www.metena.be 26
Bron: Thomson Financial Datastream
VS
EUR
Lagere inflatie ≠ deflatie(Keynes: nominale prijzenrigiditeit)
Bron: Thomson Financial Datastream
27
Inflatie: geen direct gevaar
Bron: Thomson Financial Datastream
28
Metena
www.metena.be
Source: Bloomberg
29
www.metena.be 30
Andere sleutelvragen
Metena
www.metena.be 31
Metena
www.metena.be 32
Nog meer vragen …
• Langetermijnrente:
laag voor heel lange tijd of zeepbel ?
• Monetair beleid
soepel of soepeler
• Financiële sector
naar nieuwe ramp, naar miserie bij de verzekeraars of
naar trage sanering?
• Basel III
krediet voor bedrijven duurder en/of schaarser ?
• Wisselkoers
steeds goedkopere dollar of einde van de euro ?
• (. / ..)
Metena
www.metena.be 33
• Internationale handel
protectionisme, valutaoorlog, of “non-event” ?
• Griekenland (en andere Europese landen)
uit de euro, wanbetaling of verplicht uitstel ?
• Overheidsfinanciën:
kwetsbaar of zeer kwetsbaar ?
www.metena.be 34
Besluit
Metena
www.metena.be 35
• Double-dip: onwaarschijnlijk
• Deflatie: onwaarschijnlijk
• De zwarte zwaan van Taleb:
wat is gebeurd, was onwaarschijnlijk
• Verkeerde interpretatie
wat onwaarschijnlijk is, zal gebeuren
• Onzekerheden: reusachtig en gevaarlijk
… maar niets nieuws
… maar vandaag zijn we er ons van bewust!
• Actief geduld
Geert JanssensSenior researcher
www.metena.be
Overzicht België• Ook in België geen Loch Ness• Langzaam maar zeker herstel• Duurzame overheidsfinanciën cruciaal• Export koesteren als bron van welvaart• Een blik in de glazen bol
37
www.metena.be
Overzicht België• Ook in België geen Loch Ness
38
De theorie anno 2009
Potentiële groei na crisis lager (bijv. 1.5%)
Potentiële groei voor crisis (ongeveer 2%)
Jaren
Tempo welvaartscreatie
Verlies in output dat toeneemt
2008
2012
2009
20112,0%
1,5%
1,5%
2,0%
-3,0%
41
92
95
97
100
102
105
107
110
2006-I 2007-I 2008-I 2009-I 2010-I 2011-I
Inde
x 2e
kw
arta
al 2
008
= 10
0
Reëel groeipad
Steady-state groeipad 2% Welvaartsverlies
van 25 miljard euro
De praktijk anno 2010
Bron: NBB, eigen berekeningen
+1,7%
1,8%-3%
www.metena.be
Overzicht België• Ook in België geen Loch Ness• Langzaam maar zeker herstel
42
Industrie krabbelt overeind
Bron: NBB
Kredieten blijven schaars
Bron: NBB
Metena
www.metena.be 45
Risicovrije rente
Korte termijn(3 m)
InterbankenrenteLange termijn
(10 jaar)Euribor
(3 m)
Rentestructuur gunstig
Juli 2008
okt. 2010
Juli 2008
okt. 2010
Juli 2008
okt. 2010
3,3
0,71,1
5,05,0
4,3
Bron: NBB, ECB
46
Spreads bedrijfsobligaties
0
100
200
300
400
500
600
700
Bas
ispu
nten
AAA
2007 2008 2009 2010
AA
A
BBB
Bron:Bloomberg (Indices Bank of America Merill Lynch)
Metena
www.metena.be 47
0
2
4
6
8
10
2008-01 2008-04 2008-07 2008-10 2009-01 2009-04 2009-07 2009-10 2010-01 2010-04 2010-07
Krediettarieven voor bedrijven
Kaskrediet
Variabel
Vast
ECB beleidstarief
Bron: NBB, ECB
0
8
16
24
32
40
helemaalakkoord
akkoordneutraal
nietakkoord
helemaalniet akkoord
De welvaart gaat er de komende jaren op achteruit
Bron: VKW Metena en Econopolis
49
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
262293
5986
205226
79 60103 138107 97
2008-II2010-II
Totaal = 825 Totaal = 906
Cash en deposito’sVastVerzekeringenBeursNiet-beursFondsen
Bron: NBB
50
95,0
95,5
96,0
96,5
97,0
97,5
98,0
98,5
99,0
99,5
100,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
Recessie 1980 Recessie 1991 Recessie 2001 Recessie 2008
Werkgelegenheidsherstel na start recessie
kwartaal 0=start recessie
5123
Consument herwint vertrouwen maar…
Bron: NBB
www.metena.be
Overzicht België• Ook in België geen Loch Ness• Langzaam maar zeker herstel• Duurzame overheidsfinanciën cruciaal
52
0
10
20
30
40
50
heel veelveel
neutraalweinig
heel weinig
Vertrouwen in de politiek & overheid om de huidige budgettaire crisis doeltreffend aan te pakken
Bron: VKW Metena en Econopolis
Begroting: niet alleen rozengeur…
Begrotingssaldo
Overheidsschuld
Vergrijzingskosten
Fiscale ontvangsten
Potentiële groei 2012-2025
0 0,3 0,5 0,8 1,0
Zweden - 2,9
Duitsland -4,5
België -4,9
Nederland - 5,8
Eurozone - 5,8
UK - 10,2
VS - 11,9
Bron: KBC Bron: OESO, Eurostat
55
Negatieve impact op groei
Bron: IMF
1-2,5
-2,0
-1,5
-1,0
-0,5
-0,0
BBP (procent)
2
Hogere belastingen
Besparingen in de uitgaven
3
56
0
8
16
24
32
40
helemaalakkoord
akkoordneutraal
nietakkoord
helemaalniet akkoord
Overheidssaneringen zijn noodzakelijk voor een economisch herstel
Bron: VKW Metena en Econopolis
0
8
16
24
32
40
lagereoverheidsuitgaven
nadruk oplagereoverheidsuitgaven
nadruk opbelastings-verhogingen
belastings-verhogingen
geen voorkeur
Budgettaire inspanningen:belastingen verhogen of de overheidsuitgaven verlagen. Wat verkiest u?
Bron: VKW Metena en Econopolis
www.metena.be
Overzicht België• Ook in België geen Loch Ness• Langzaam maar zeker herstel• Duurzame overheidsfinanciën cruciaal• Export koesteren als bron van welvaart
58
59
België Handelspartners**
Uitvoer 5,4 6,5
Marktaandelen -2,5 -1,7
Relevante markten* 8,1 8,4
Concurrentiekracht op basis van exportprestaties, 1995-2008*
* Gemiddelde veranderingspercentages op jaarbasis, goederen in waarde** Gemiddelde 12 Europese handelspartners
Bron: NBB
60
Bestemming uitvoer (aandelen)Bestemming uitvoer (aandelen)Bestemming uitvoer (aandelen)Marktgebied Marktgroei* België DuitslandEuropa 8,7 80,3 72,9
EU-15 7,9 74,1 55,8Nieuwe lidstaten 15,8 3,0 8,8
Azië 9,6 10,1 12,8Midden-Oosten 13,1 3,6 3,5
China 19,0 0,9 2,1Afrika 10,8 2,5 1,9Oceanië 9,4 0,5 0,7VS 8,3 4,7 9,0 Locatie-effect - -0,3 0,5
Negatieve locatie-effect, 1995-2008
Bron: NBB
* Gemiddelde jaarlijkse groei van de invoer (goederen in waarde) in het relevant marktgebied** Gemiddelde 12 Europese handelspartners
61
Land Score*1 China 4582 Rusland 1153 India 834 Brazilië 555 Korea 516 Australië 367 Mexico 338 Turkije 299 Indonesië 24
10 Polen 22
Top 10 marktpotentieel
Bron: IMF, berekeningen VKW Metena
* Gemiddelde jaarlijkse welvaartstoename in miljard dollar
Loonkostenhandicap totale economie België t.o.v. referentiegroep, 1982=100
Bron: VKW Metena o.b.v. OESO, Eurostat
www.metena.be
Overzicht België• Ook in België geen Loch Ness• Langzaam maar zeker herstel• Duurzame overheidsfinanciën cruciaal• Export koesteren als bron van welvaart• Een blik in de glazen bol
63
2008 2009 2010 2011
Consumptie particulieren 1,4 -0,2 1,2 1,2
Consumptie overheid 2,5 0,4 1,0 1,3
Investeringen 2,4 -4,9 -1,4 1,4
Netto-uitvoer -1,4 -0,5 1,2 1,5
BBP 0,8 -2,7 1,7 1,8
2008 2009 2010 2011
Inflatie 4,5 0,0 2,0 1,8Gezondheidsindex 4,2 0,6 1,3 1,7
Werkgelegenheid (duizend) 82.100 -17.500 10.100 4,700Werkloosheidsgraad (in %) 7,0 7,9 8,7 9,0
Begrotingstekort -1,3 -6 -4,9 -4,5Overheidsschuld 89,6 96,2 100,2 103,1
Korte rente (Euribor, 3m) 4,6 1,2 0,8 1,1Lange rente (OLO, 10 jaar) 4,4 3,9 3,3 3,2
0
8
16
24
32
40
0,5-0,9 1,0-1,4
1,5-1,92,0-2,4
2,5-2,9
Groeiverwachting 2011 omringd met onzekerheidProbabiliteiten stemmen overeen met een gemiddelde groeiverwachting voor 2011 van 1,8%
Groei-interval (opgebouwd volgens het model van de ECB-enquête) in %Bron: IRES
Met dank aan