PERIODE PERKEMBANGAN FALSAFAH

PERIODE PERKEMBANGAN FALSAFAHFalsafah Klasik (GREEK)Falsafah abad PertengahanFalsafah ModenFalsafah Kontemporari1FALSAFAH KLASIK (GREEK)Bmula pada abad ke-6 S.MIa tdk mnafikn wjudnya fals yg lbih awal spt di India&China dbahagn Asia. Nmun krn fals Yunani bsfat rsional&sistmatik tnpa dkaitkn dgn agam bbnding kedua2 fals tsbut yg bsifat intuitif & mistik, mka ia dianggap tpak bmulanya fals dniaDi dalam fals. Yunani tdpt 3 perkembgn fals.:Pra SocratesSocrates, Plato & AristotlesFalsafah purba slps Aristotle

2Tdapat 3 isu @ prmasalahan utama yg dbincangkan dlm zaman ini:Prmasalahan hakikat dan perubahanThe MilesianThalesAnaximender Anaximenesii. Heraclitus of Ephususiii. Parmenides of Elea

2. Permasalahan akalPythagorasAnaxagoras

3.Permasalahan etika- Pratogaras (Sophis)

3Permasalahan Hakikat & perubahan1. Thales (640-550s.m)Merupakan ahli falsafah pertama. Terkenal dengan falsafah alam.Beliau telah berjaya meramalkan gerhana matahari pada tahun 585 S.MMrupakn salah seorg drp 7 Yg Bijaksana YunaniMnurut bliau air adlh yg terbaik. Air merupkan zat asal & drpdnya smua yg lain dibentukMenurut Aristotle, Thales mengatakan magnet mempunyai roh dan semua benda dipenuhi dewa42. Anaximander (610-547s.m)Merupakan orang pertama yang melukis peta dunia berdasrkan pengalaman para pengembara&pelayar di bandar MiletusBeliau juga orang pertama menulis hasil karya dengan memberikan tajuk tertentu yg tdak pernah dilakukan sebelumnya.Karyanya On Nature merangkumi perkara berkaitan kosmologi, astronomi, meteorologi dan asal usul manusia & binatangDianggap sebagai pengasas kepada ilmu fizik teoritikalAnaximender myatakan hakikat bah. Ssuatu objek brubah & mpunyai kcenderungan utk berubah (to apeiron). Prubahan ini blaku hsil drp proses petentangan (opposition) yg bsifat s/jadi dlm ssuatu bnda5Possible rendering of Anaximander's world map6

Map of Anaximander's universeProses apeiron blaku sec s/jadi dlm ssuatu bnda ttp tdak ada yg mguasai sec blebihn antara unsur yg lain. Sbg cnth kwujudan cecair adlh dsebbkn oleh ptentangan antara pnas&sjuk pda ssuatu objek yg bpotensi mjadi cair. Bgitu jg blakunya prubahan msim dunia adlh thasil drp apeiron ant musim sjuk (yg sjuk&lmbap) dgn msim panas (yg panas & kering)Falsafah A yg mmentingkn teori prtentangan mjadikn bliau sbagai pgasas teori evolusi. Bliau myatakan bahawa hsil drp ptentangan objek ccair, ia btukar mjadi ikan dilaut & kmudiannya bkembang mjadi bnatang mlalui proses adaptasi di mka bmi. Pringkat terakhir proses adaptasi ini ialah spesis manusia

73. Anaximenes (585s.m)Kawan & murid kepada AnaximenderBentuk penulisannya mendatar & straight forwardTulisannya tidak banyak ditemui kecuali beberapa bentuk ayat @ perkataan yang dikaitkan dengan nama beliauAnaximenes menyatakan hakikat sesuatu objek termasuk roh adalah udara. Perubahan sifat sesuatu benda disebabkan prinsip asas udara di dalamnya yang bergantung sepenuhnya kepada penyejatanUmpamanya hakikat api adalah udara yang kurang daya mampatan; air terhasil daripada proses penyejatan & pengurangan kandungan oksigen; tanah & batu adalah udara yg terhasil daripada penyejatan udara yang berterusan.Dengan itu beliau menyimpulkn udara meliputi semua benda& dunia ini bagaikan bernyawaJust as soul , being air, holds us together, so do breath and air encompass the whole world84. Heraclitus of Ephusus (500s.m)Berketurunan raja & dianggap seorang nabi & ulama oleh masy YunaniBanyak memperkatakan undang2 ketuhanan yang didapati sebagai asas pkembangan undang2 manusiaBerbanding ahli falsafah lain, beliau lebih berminat melihat ke dalam diri dalam mencari kebenaranHeraclitus jg mpcayai bah bnda yg brada di dlm dunia ini brada dlm kdudukn btentangn (opposites). Bgitu jg sgala bntuk prubahn yg blaku dsebabkn oleh 2 objek@unsur yg blwanan. Nmun bg Heraclitus, btentangn tsebut dlm bntuk ksatuan btentangan (unity of opposites) iaitu stiap bnda di alam ini sec kselruhannya adlh 1 @ berasaskn kpd unsur yg satu wpun ddapati keadaan btentangn

9Buktinya ialah pd pkra yg pd logiknya x blh dbzakn spt pmulaan&pghujung adlh stu blatan;atau pkara yg sling bganti (temporally continues) spt siang & malamDsamping hkikat ssuatu dlm bntuk unity of opposites, ia jga mgandungi unsur api. Api brada dmana shj, umpamanya apbla blaku ptir, pda mtahari, ddlm bumi yg tbukti dgn prcikn gnung brapi, bahkan dlm dri manusia dpt dlihat drp cahaya matanya & dsaat kmarahannyaWpun dlm usaha mncari 1 elemen dlm kplbagaian & prubahan alam, ahli fals di ats masih mnerima prubhn yg blaku sbg 1 hakikt. Primasi prubahan msih dsekitar objek tunggal spt api, udara & air

105. Parmenides of Elea (515-480s.m)Bliau adalah pgasas Eleatic SchoolMnolak pndangan hakikat prubahan drp air, udara & apiParmenides menyatakan hakikat sebenar yang menentukan perubahan & kpelbagaian adaalh kewujudan yang bersifat esa (tidak boleh dipecah2kan)Falsnya mgenai kwujudan telah melahirkn 2 tafsiran yang berbeza kepada gol mterialis&idealisMaterialis:kwujudan dtafsirkn secara materealistik spt yg dlakukan oleh gol Atomis pd abad brikutnya yg mmahami bah alam ini tbentuk oleh sejumlah zarah yg tdk boleh dipecahkan2kn lg (indivisible), yg sama dr segi zat ttp bbza dr segi bntuk, saiz, posisi, brat & bntukIdealis: tafsiran secara idealisme diambil dr teori bliau yg mnolak prinsip prubahan & kpelbagaian tsebut sbagai nyata dan mnekankan ksempurnaan kwujudan* Pmikiran fals Yunani mgenai hkikat prubahan tsebut pbuka jln kpd pmbentukn 3 bntuk pmikiran metafizik iaitu naturalisme, spiritualisme dan eksitentialisme11Permasalahan akal- Bertitik tolak drp perbincangan yang berkaitan dengan roh dan intelekPythagoras (570-500s.m)Pgasas teorem pythagoras & plopor kump Pythagorean Brotherhood iaitu kump agama yg bgitu tegar dgn undang2 & mgamalkan khidupn sec mgasingkn dri drp masy bg mdapatkn kmurnian & kbebasan dri drp tarikn badaniMpercayai nombor adlh prinsip@bhgian pnting ssuatu bnda (pmikiran ini mpengaruhi pemikiran logik Plato)Mpercayai blakunya transmigrasi roh (metempsychosis) msia ke dlm tbuh bnatangBeliau mnekankan ksatuan dlm khdupn, wjudnya implikasi thdap sbarag tndakan&roh akan tetap kkal wpun jasad hancurMenganjurkn sbuah khdupn yg baik prlu dpraktikkan skiranya masia ingin mgelak roh mrk bpindah ke jasad yg lbih rendah spt haiwanBeliau menganggap jasad sebagai sesuatu yg tidak murni dan bersifat tidak kekalManusia seharusnya menjadikan matlamat hidupnya menyucikan roh dengan melepaskan diri daripada keseronokan badani& menumpukan kepada kontemplasi terhadap hakikat ketuhananMotto falsafah beliau ialah Ikut Tuhan

12PYTHAGORASPYTHAGORAS THEOREM13

2. Anaxagoras (500-428s.m)Dlahirkn drp kluarga yg kaya ttp lbh mnat i/pgetahuandhukum mati oleh pmerintah kerana teorinya yg menyatakan matahari batu merah panasAnaxagoras menamakan nous (akal) sbgai pyebab dluar alam fizik thadap pgerakan. Pyebab ini bliau nmakn sbg nous atau mind. Sifatnya adalah blawanan dgn matter yg sfatnya bcampur&mgandungi plbagai elemen, wjud dgn sndiri & pling murni, maha mengetahui thadap benda lain & mpunyai kkuatan yang agung

14

Permasalahan EtikaProtagoras daripada Abdera (490-420s.m)Pengasas pemikiran Sofisme dan dkatakan org pertama yg menerima bayaran drp ilmu yg dberiknMenghasilkn karya yg bjudul The TruthTerkenal dgn kata2:manusia adalah pengukur bagi semua benda.Diktum ini kmdian diolah oleh Plato sbg bah stiap indv alami-rasakn adlh btul untuk dirinya:apa seseorang itu rasa panas adalah panas, ttp bg seorang lain bnda yg sama mungkin sejukIdea ini jka dgunakan dlm bdang etika @politik mbawa implikasi bah hukum @ undang2 adalah bsifat relatif atau subjektifIa berbeza antara satu masy dgn masy yg lain ataupun ant seorg indv dgn indv yg lain. Kita tdak boleh katakan undang2 sesuatu masyarakat A lbh bnar drp masy yg lain (B) sekalipun dr segi hkikatnya ia lbih efektif@dpt mberi kesan yg lbih baik kpd masy A bbanding A

15Walaupun Protagoras mpercayai undang2 adalah berdasarkan perspektif relatif individu@masy, bliau msih mayakini bahawa seseorg itu adalah baik skiranya dia dapat hidup atau myesuaikan diri dgn undang2 yg diterima oleh masyarakat yg ddiami.Wpun konsep integriti masy cuba dterapkan oleh bliau, pkembangan slpsnya mnukarkan gol Sophis mjadi sbuah grakan politik yg mmentingkn keuntungn, kewangn & kmewahan hdup. Plato mlalui kritikannya mnuduh gol. Sophis sbg kalangan guru yg mncari kbnaran & kbaikan dgn mghambakan nafsu mrk utk mncari duit & sanggup bhujah dgn apa jua cara skalipun.Mreka adlh golongan ilusi tidak lebih daripada masters of the art of making clever speakers. Aristotle pula menyifatkan mereka sebagai one who makes money by sham wisdom

162. Fals. Zmn SocratesSocrates (469-399 S.M)Bliau tdk mnulis, idea2nya dtemui ddlm pnulisan Plato&AristotlesHdup szaman dgn gol.sofis. Bliau berani mpertahnkn kbbsan bfikiran & keagungn kbenarn shgga mrgut nyawanya.Beliau dtuduh x mghormati Tuhan & mperkenalkan Tuhan baru dan mrosakkan pmikiran generasi mudaBeliau bgitu signifikan dlm pkembangan fals. Yunani:Mgmbalikn suasana pmikirn Yunani sblm ini (Sofisme) kpd pmikiran yg bsft obj.&kritisTitik pmsah corak pmikiran Yunani hgga mncul istilah Pra-Socrates dlm sej. Pkmbgn fals. Mjadikn fals. Ciri pntg dlm pdidikn, etika dan khidupan spiritual serta mghbngkn dgn sains, matematik & astronomi bbanding fals. Sblmnya yg mmntingkan persoalan alam

17ii. Plato (428-348 S.M)Menubuhkan sekolah yg dnamakan Akademi. Socrates bjr di akademi ini. Akademi ini merupakan Univ. P1 bagi sesetengah sarjanaBeliau sangat mementingkn proses taakulan dlm stiap perkara disamping merujuk kepada pengalaman kmbali kpd pmantauan Mempercayai kewujudan Tuhan dapat dibuktikan dengan aktiviti taakulan @ rasionalBeliau terkenal dengan teori negara Ideal melalui karyanya The Republic18

iii. AristotleMendirikn sekolah yg dikenali sbg LyceumKaryanya boleh dbahagikn kpd tiga:Karya popular yg dfokuskan kepada para pelajar & orang awam (terdapat 19 dan sebahagiannya ditulis dalam bentuk dialog)Kajian ilmiah dalam bidang zoologi,biologi dan botaniBahan kuliah catatannya sndiri @ muridnya spt logik (categories, De Interpretatione, Prior Analytic, Posterior analytic, Topics), fals. s/jadi (fizik, mgnai langit dsb), mtafizik, fals.parktikal (Nichomachean Ethics, Eudamian Ethics, Politics, Poetics) dan psikologi (De Anima dan Parva Naturalia)- Di samping pembahagian mgikut bidang, karya bliau jga boleh dbahagikan bdasarkn kpd 3 tahap pkembangan kehidupannya iaitu:Smasa mnuntut di Academy, mghasilkan Rhetoric, De Anima (mgenai roh) dan De Caelo (mgenai langit)Smasa mrantau ke Asia Minor & skembalinya ke Macedonia. Buku popular bliau ialah Metaphysics, Eudemian Ethics dan De Generatione et Corruptione (On Coming To-Be and Passing Away)Semasa kembali ke Athens iaitu ktika mgjar di Lyceum bliau mghasilkan buku spt Methaphysics XII, Physics VIII, Parva Naturalia dan Meteorologhics

193. Falsafah purba selepas AristotlesStlh Aristotle mniggal dunia, pmikiran fals. Yunani mrosot shinggalah wujudnya fahaman neo-platonis (neo-platonist). Di antara aliran2 yg muncul slps zaman Aristotle ialah:EpicureanismStoicismSkepticismNeoplatonismTkoh awal yg plopori ialah Philo(20-50 S.M)- pmikir Yahudi. Beliau mengetengahkan kembali pemikiran Plato & membawa idea Logos oleh Heraclitus dan menyatakan idea pembentukan alam secara proses datang dari TuhanPemikiran N ini berada pada kemuncak Plotinus (205-70 M) yg mengabungkn fals. Plato, Phythagoras, Aristotle & doktrin Stoicisme sesuai dgn aliran agama pada masa itu.Terdapat dua pusat pengajian NP iaitu di Alexandaria (teologi Kristian) dan di Athens (bukan teologi Kristian)Mjadi pghubung ant Fals. Yunani & fals zmn pertengahan semasa Renaissance terutama apabila ia dgerakkan smula oleh Marsilio Ficino (1433-1499) (pgrh Platonic academy di Florence, Italy) & Giovanni Pico della Mirandola (1463-1494)

20FALSAFAH ABAD PERTENGAHANAhli fals. Zmn ini mewakili tiga kelompok agama: Islam, Yahudi & Kristian. Mereka telah membina Teori Dua Kebenaran (mengharmonikan falsafah & agama) yang mempunyai nilai sejagat di dalam al-Quran dan kitab agama lain DIBAHAGIKAN KPD 3 ZAMAN IAITU:Zaman Paderi (Abad 4-9M)Zaman Skolastikisma (10-13M)Zaman kebangkitan Averoisme (13M)21Zaman Paderidpimpin oleh gol.paderi Kristian. Falsafah ini dkenali dgn fals. PatristikPsoalan utama fals. Ini ialah sfat kmanusiaan yg ada pd Isa, keunikan anak Tuhan & pentafsirn Isa dalam persepsi falsafah.Gol.paderi hanya menerima fals.Patristik satu2nya pendapat yang sah bagi Kristian & bersifat apologistik dgn mpertahankan Kristian dr pgruh sekular & gnosticismDkuasai oleh gol paderi Gereja Kristian yg mgutamakan aspek teologi dlm falsafahUnsur fals pd msa itu diambil drp pmikiran Plato & neoplatonis & sbahagian kcil pemikirn logik AristotlesAhli2 falsafah terbahagi 2:i. YunaniSt.Gregory drp Nazianzuz, St. Basil, St.John Chrysostom & St. Anthanasiusii. Latin- St.Ambrose, St.Jerome, St.Augustine,St.Gregory yg Agung dan St.Bernard

22kempat2 tokoh prtama drp klompok Latin tsebut dkenali sebagai Doctors of the Western Philosophy kerana sumbangan mereka kepada falsafah BaratSt. Ambrose telah menyumbang ke arah pembentukan konsep keagamaan antara gereja dan NegaraSt. Jerome mnterjemahkan Bible ke dlm bahasa Latin & mdorong kpd kelahiran fahaman monasticismSt. Augustine membentuk teologi Kristian yg bpengaruh shingga zmn Reformasi & mcorakkan pmikiran John Calvin dan Martin Luther. Bliau banyak mpelihatkn pmikirn patristik mlalui bbrapa buah karyanya spt On the Morals of the Catholic Church and of the Manicheans, The Confession, The City of God dan On Christian Doctrines232. Zaman Skolastikbasl dr Yunani=suasana ksronokn hsil renungan akal tdap ssuatu pramncul pd zmn Charlemagne=pgjrn sek. yg diasasnyaDgelr skolastik apabla bpendidikn trivium (grammar,dialektika &retorika) dan quadrivium (aritmatik,geometri, muzik&astronomi) @teologiIstilah ini kmudiannya diperluaskan kpd sesiapa yg berpendidikan pd ketika itu sama ada dlm bdang sains atau falsafah, seorang pndidik atau sebaliknyaBegitu dsanjung pada masa itu tetapi dkecam pd zaman Renaissance krn mtodologi yg dbawa oleh merekaBnyk pterjemhn karyaYunani= Plato & Aristotle ke B.Arab & LatinKmunculan fals. ini diwarnai dgn kmunculan fals.Islam

24Pd pringkat awal pkembangannya, fals skolastisme masih mdasarkn pmikiran kpd dogma ajaran Kristian yg dipopularkn oleh gol Church Fathers di atas ttp lbh beracuankan pmikiran fals Yunani. Wpun mrk mnerima sbahagian pmikirn Yunani, sifat & metod fals mereka berbeza drp ahli fals YunaniMatlamat ahli falsafah Yunani cba myelesaikn persoalan tentng alam yg bbas drp dogma agama dgn mggunakn pdekatan yg lbih saintifik. Sebaliknya, ahli fals. ini mnerima kbnrn yg dbawa oleh Kristian tanpa sanggahan & mnerimanya sbg ssuatu yg intelektual & pnuh ketaakulan. Fals. djadikn sains agama & handmaiden of theology (ancilla theologiae). Dibenarkan guna fals. Selagi tidak bertentangan dengan persepsi umum

25Zman ini terbahagi dua: i. Terpengaruh dgn Neoplatonisme- John Scotus Erigena (810-877M),St.Anselm dr Canterbury (1033-1109M),Roscellinus dr Amorica (1050-1121M) & Peter Abelard (1079-1142M)ii. Terpengaruh dgn karya Aristotle (Nichomachean Ethics-stlh dterjmhkn oleh ahli fals.Islam)Ahli fals Islam yg tkenal dgn gelaran masyaiyyun (peripatetics) pd masa itu spt al-Kindi, al-Farabi, Ibn Sina, Ibn Bajjah & Ibn RushdKmunculan fals Islam yg dbawa mrk dgerakkan dgn aktiviti pterjmhn karya Aristotle, Plato, Plotinus & Stoic serta pnbuhan al-Hikmah (khalifah al-Makmun). Mrk myesuaikn karya asing tsebut (fals Yunani) mnurut neraca Islam & mberikn smbangn yg bsar kpd tmadun IslamAhli fals Yahudi yg kbanyaknnya tinggal di negara Islam trutamanya Sepanyol menerima fals Islam dgn baik krn persamaan kandungan teologi ant Yahudi & Islam26Pd awal abad ke10 didapati Saadia ben Joseph (882-942M) yang membentangkan pemikiran falsafah di bawah neraca pengaruh pemikiran MuktazilahPada abad ke-11M pula muncul Avencebrol (Solomon Ibn Gabirol 1021-1058M) yg menghasilkan bberapa buah karya antaranya The Fountain of life dan Improvement of the Qualities of the Soul (kedua2nya dtulis dlm b.Arab) dan The Source of Life. Ant falsnya ialah teori kjadian alam mlalui hieraki bberapa lapisan alam berasal drp hakikat tertinggi, Tuhan sbagaimana telah djelaskn oleh ahli falsafah Neoplatonisme, PlotinusMoses Maimonides(1135-1205M) (Yahudi)-menghasilkan The Guide of the Preplexed yang cuba mengharmonikan pemikiran falsafah Yahudi dengan teologi Perjanjian Lama berdasarkn pemikiran Ibn Sina & Ibn Rushd

27Muncul ahli fals.Kristian yg tpgaruh dgn pmikirn ahli fals. Islam tutama Ibn Rushd iaitu St.Albert Agung (1206-1280M), St.Thomas Aquinas(1225-1274M), John Duns Scotus (1265-1308M),William Ockham (1280-1347M), 2 ahli mistik iaitu St.Bonaventure(1221-1274M) dan Meister Eckhart (1260-1327M), saintis Roger Bacon (1214-1294M) dan ahli fals. patheistik Nicolas dari Cusa (1401-1464M).Aquinas adlh tkoh ahl.fals yg bpengaruh di Barat yg bnyk mperkatakan tentang pmikiran Ibn Sina&Ibn RushdBeliau telah menghasilkan 2 karya terkenal iaitu Summa Contra Gentiles dan Summa TheologiaeDalam mengahrmonikan fals & agama beliau mgemukakn teori Lima Kaedah untuk membuktikan kewujudan Tuhan (spt yg telah dbincangkan dlm fals Agama)283. Zmn Kbangkitan pmikirn Averoisme (Abd 13M)

Gol Averrois (tpengruh dgn pmikirn Ibn Rushd) mgutamkn fals bbnding teologi Kristian. Hasil inspirasi pmikirn Aristotle & Ibn Rushd yg dkenali sbg commentator of Aristotle, menandkn permuln kpd pmisahn fals drp agama&ssuatu yg bru dlm pkembgn fals Zmn Prtengahn yg dknli sbg zmn yg mnghrmnikn fals dgn agama Pra pmint Ibn Rushd tanpa sgan tlh mgajar doktrin yg dlihat brtentngn dgn ajrn agama mrk.Oleh itu mrk dknali sbg heterodox AristotelianSiger dri Brabant/Siger yg Agung & Boethius dr Dacia (Boetius dr Sweden) trpengaruh dgn pmikirn Ibn Rushd. Pnlisn mrk tlah dharamkn oleh phk gereja krn btentangn dgn Teologi Kristian.Brabant, umpmanya wlaupn tlh mgriskn kbenrn yg trdpt dlm wahyu&fals,lbh mgutamkn kbnrn yg dbwa oleh fals.Bliau dgn tgas mytkn,tjuan utama pglibtnnya dlm fals adlh utk mneroka apa yg dinyatakn oleh ahli fals trutamanya Aristotle wlaupn mgkin fals btentngn dgn kpercayn Kristian. 29- Hasilnya beliau mgemukkn idea bru dlm teologi Kristian spt pnafian alam tbntuk secara ex-nihilio, Tuhan bkn pcipta sec lngsung alam&roh msia tdak kkal slps blkunya kematian-Akbtnya pnlisn Brabant dhrmkn oleh phak gereja pd 1270, pghramn k2 kpd lebih 200 karya Brabant&Boethius pd 1277 olh Pope JohnXXI-slpas kedua2 pgharaman tsebut, ahli teologi mlai mnaruh rasa syak ke atas ahli falsafah & cba mmisahkan dri mrk drp fals dlm prmasalhn agama. Manakal ahli fals pula mmilih jln mrk sndiri tanpa mghiraukn kpercayaan agama. Ksan pgharaman tsebut blanjutndgn pmisahan nyta antara fals & teologi pd zaman modenAbd ke 14 melahirkn bberapa aliran baru spt Thomisme, Scoticisme dan Ockamisme dan Skeptism

30Tdapat usaha mmisahkan fals drpd agama spt yg dlakukan oleh John Duns Scotus (1266-1308M) dgn mjauhkn Tuhan drp pntafsirn msia, mnolak teori sebab & msabab yg dperkenalkan oleh Aquinas & Aristotle & mnekankan ttg iradah Tuhan secara mutlak.Oleh itu, aktiviti yg bsfat rsional pd abad sblumnya mla krang mdapat tempat di klgan org ramai. Kbenaran yg slama ini diperolehi mlalui aktiviti taakulan hanya diperolehi dlm kpercayaan agamaKeadaan btambh prah apabila Meister Eckhart mpknalkn pmikirn mistik kpd masy.brt yg mnimblkn kcndrungan utk utamakn kpuasan & ptafsrn spiritual drp proses taakulan

31ZAMAN RENAISSANCERenaissance (pembaharuan ) bmula dgn kjtuhan kjaan Constantinople (1453M). mrupkn zmn palihn ant fals. abd ptghn dgn fals. ModenPd asalnya bmula di Itali pd abad ke15M hsil drp grakan pmbebasan bfikir sbahagian kcil gol. Sarjana & artis, gol lberal & grakan kmanusiaan.Zmn ini mperlihatkkn kmbali budaya Yunani-RomDkenali dgn zmn pnemuan & pbebasan (age of discovery and Emancipation)Dsemai oleh John Duns Scotus yg mberi pnekann pmisahn fals&teologi, mgutamakan ketaakuln drp kpercayann bsfat dogmatik, kbenaran bfikir dluar drp dogma agama & grakan pmbebasan drp institusi gereja32Pbincangn fals pd zmn ini tdak srancak pd pgkt awal & pertengahan Zaman Pertengahan. Zaman ini hanyalah zman kbangiktan kesusasteraan & era reformasi-gerakn mnentang kkuasaan pmerintahan PopeKetka itu blaku sdikit klonggaran thadap pmikirn tegar, mghidupkn kmbali pmikirn Plato&Arist.Ia jga mgalakkn aktv intelektual sbg ssuatu yg mnarik bknnya ssuatu yg dkongkong oleh pmikirn ortodoksBlaku hsil smbangan pmikirn f.Islam ke atas BaratTerbahagi kpd 2 periode:Zaman fals. KmanusiaanZmn fals. tentang alam

33Falsafah Kemanusiaan (1400-1500M)Tumpuan psoalan pranan & kdudukn msia dlm alam (man-centered)Ktika ini wjud hbgn mdatar yg mghbngkn msia dgn sosial & a/fizikl. Khdpn yg baik ialah hubungan bkesan antr sesama manusia disamping TuhanTokoh: Leornado da Vinci(1452-1519M), Pico della Mirandola (1463-1494M), Niccolo Michiavelli (1469-1527M), Nicholas Copernicus (1473-1543M), Thomas More (1478-1535M) dgn karyanya Utopia, Martin Luther (1483-1546M),Theophratus of Hohenheim (Paracelcus)(1493-1541M) Philip Melanhthon (1497-1560M), John Calvin (1509-1564M), Giordano Bruno(1548-1600M), Tommaso Campanella (1568-1639M) dgn karyanya City of the Sun serta Jacob Boehme (1575-1624M)342. Fals. Alam (1500-1600M)Mnumpukn kpd alam, hbgn alam dgn alam semesta (cosmos-centered) & mggunakn pdkatan saintifikPralatan saintifik mmainkn pranan dlm pcapaian i/pgethuan dsamping metafizik & ktuhananMrk mbahagikn struktur alam fizik kpd 2:Bsifat mterial & stiasa berada dlm keadan bgerak ttp x berakalMinda- yg berupaya mgetahui kbenaran tmsuk fizik, bbas mmilih ant. Baik& bruk & btanggungjawab atas segala pbuatn. Minda mlakukn suatu bntuk hbgn dgn Tuhan yg mjadikn alam utk msia.. Mrk boleh mguruskn alam dgn mggunakan hukum gerak yg dterokai oleh ahli fizikAnt. Ahli fals.yg tkenal dlm bdang falsafah tth alam: Galileo Galilei (1564-1642M),Francis Bacon (1561-1626M) dgn karyanya Novum Organum, Hugo Grotius (1583-1620M), Thoams Hobbes (1588-1679M) & Isaac Newton (1642-1727M)3535Wpun x bnyk mlahirkn fals. baru nmun bjaya mbebaskan msia drp skap bfikirn smpit dan penghambaan tdap ssuatu yg lama bahkn mydarkn ttg kpelbagaiaan pmikiran.Ktika ini, wpun khidupn msia dr segi moral adlh rndah, nmun dr segi politik, seni bina, seni & puisi mcapao taahp yg mgagumknPmbebasan tersebut bukan shj drasai oleh gol falsafah, bahkan bberapa org paus spt Nicolas V (1447-1455M) yg mgasaskn Vatican Library, Julius II (1503-1513M) mbina smula gereja St. Peter dan Leo X (1513-1521M)dikatakan lbih bminat dgn budaya & falsafah Yunani bbandong teologi Kristian36LEORNADO DA VINCIPOTRET OF MONALISA37

GALILEO GALILEI GALILEO TELESCOPES38

FALSAFAH MODENBmula pd abd ke-17 dgn kmunculan aliran rasionalismeDmulakan dgn Rene Descartes (1596-1650).Digelar Bapa Falsafah Moden krn usahanya bsungguh2 mencari satu kaedah dlm seluruh cbg pyldkn mgnai msia&jg usahanya mpknalkan byk ksep&hjah yg bo djdkn asas dlm fals.Mempunyai 3 ciri utama:Rasional (dgn mjdkn akal sbg autoriti ttinggi dlm mcpai i/pgtahuan)Naturalistik (mjlskan fnomena luaran&dlman alam tanpa andaian bsifat l/biasaSaintifik dan bktan ilmu yg myntuh psoalan m/fizikRussel menambah 2 ciri lg iaitu:Individualistik (kyakinan tdap ilmu bdasrkn kyakinan kwjdn dri sndiri)Subjektif (kwujudn ilmu bdasrkn persepsi indv.)

39Wpun f.moden adlh kmuncak kpd pnolakan sis pemikiran skolastik, ini tdak bmakna ahli fals pd msa itu mmutuskn hbungan sec langsung dgn fals Zaman Pertengahn tsebut.Mrk masih mggunakan konsep falsafah skolastik yg sdah tntunya mpengaruhi msalah hsil pmikiran mrkWpun ahli falsafah mden mgkritik fals tsebut, mrk msih mpunyai tanggapn teologi yg brat sbelah apabila mnerima doktrin agama KristianDi antara falsafah2 moden ialah spt :Falsafah RationalismeFalsafah EmpirismeFalsafah Romantisme & Pasca-KantianismeLogikal Positivisme

401. Falsafah RationalismeRasionalisme= Fahaman yang yakin bahawa akal adalah sumber ilmu utama berbanding punca ilmu lain termasuk pengalaman (pengalaman panca indera)3 tokoh utama aliran ini ialah:Rene Descartes (1596-1650M) seorang Katolik Roman PerancisBenedict Baruch Spinoza(1632-1677M) seorang Belanda berbangsa YahudiGottfield Wilhem Leibniz (1646-1716M) seorang Jerman berfahaman ProtestanAntara lainnya ialah Arnold Geulincx (1625-1669), Nicole Malebranche (1688-1715) ,Blaise Pascal (1623-1662) dan Christian Wolff (1679-1754)Dimulakan dengan persoalan ilmu (epistemologi) terutamanya persoalan sumber ilmu yang sahKemunculan aliran ini banyak dipengaruhi oleh perkembangan Sains& matematik dgn membawa pendekatan bahawa ketepatan falsafah menyamai ketepatan falsafahMereka memberikan penekanan kpd kesanggupan minda manusia sbg sumber kebnaran sama ada bkitan msia mahupun duniaGol. R mengnggap apa yg difikir oleh akal mereka adlh secra jelas wujud di luar akal mrk-bkn wujud sec khayali semata2 bahkan Descartes dan Leibniz mganggap wjud idea sedia (innate idea) dlm mnda msia

41

1.Rene Descartes (1596-1650M)

Dlahirkn di La Haye, sbuah bndar kcil di Touraine, Perancis & mdapt pndidikn awal di Jesuit College of La Fleche, sbuah pus pdidikn yg bgitu kuat bpegang fhmn skolastikDi sini bliau mgkritik falsafah klasik & mdapati hanya matematik dpt mberikn ilmu yg myakinkanFals Descartes dbangunkn bdasarkn suasana Zmn Rnaissance & l/blakang pkat awal f.modenBliau jga mrupkn seorg yg bfahamn humanisme yg mnolak autoriti agama btujuan mcapai ilmu sains & falsafahBg bliau, akal adlh asas&panduan bg mcapai kbenranWpun mdukung mazhab Katholik, Descartes tpengaruh dgn cabaran gol Reformasi dlm mnentang phak Gereja trutamanya cabaran mnentang fhaman Aristotelianisme Zaman PertengahanBliau secara aktif trlibat dgn revolusi sains & mnentang Renainssance bg mningktkn kmbali fahamn skeptik YunaniDescartes bpegang kpd prinsip mgelak sebarang prejudis & pnulisan yg tdak tepatDescartes bangga dgn pmikirnnya sndiri&mdkwa falsfahnya mbwa kbenarnKjiannya pd pgkat awal tbatas kpd sains &kmdiannya mlibatkn dri dlm m/fizikDi antara karya bliau ialah rules of the Direction of the Understanding (1682), bkenaan metod sains&fals dan Le Monde (1634) yg dtarik balik oleh bliau drp dterbitkn krn bmbangkn nasib yg mnimpa Galileo mnimpanya. Kmudiannya, pd tahun 1637, bliau telah mnerbitkn Discourse brkenaan subjek fizik & matematik. Karya bliau yg lain ialah Meditations on the First Philosophy (1641) & Principles of Philosophy422. Benedict Baruch Spinoza(1632-1677M)Bketurunan Yahudi. Dilahirkn di Amsterdam & diajar btutur b.Sepanyol, Portugis & Hebrew oleh kluarganyaSpinoza bnyk mpelajari pmikirn Yahudi Zaman Pertengahan, fals moden&sains moden.Dsebabkn pnekanan lbih kpd fals, bliau dhalau drp synagogue pda 1656. Bliau dkatakn mgajar teologi yg myelewengPnumpuan yg lbih kpd fals Descartes mybbkn bliau mlpaskn pluang utk mduduki Kerusi Falsafah di Universiti Heidelberg pda 1673.Spinoza mninggal dunia pd 1677 krana sakit paru2Karya pertama Spinoza adlh bntuk pmikirn falsafah Descartes bsama pgolahannya sndiri yg dnamakan The Principles of Descartess Philosophy (1663).

43Slain kpd fals, bliau jg mnumpukn kpd isu yg lain spt agama & tolenrasi mlalui karyanya The Tractus Theologico-Politicus (A Theologico-Politico Treatise)1670Karya ini jg mjelaskn bgaimana Spinoza mnolak konsep anthrophomisme Tuhan, mncadangkn metod bru dlm ptafsirn Bible, dan mpertahankan tolenrasi agama trutamanya ant pganut agama Kristian dan YahudiPersoalan metafizik & etika dibincang secara meluas dalam karyanya The Ethica Ordine Geometrico Demonstrata (Ethics)(1677)Dlm karya tsebut bliau mjelaskn bah bntuk agama yg ttinggi adlh agama yg bdasarkn pmikirn rsional thadap Tuhan atau mmahami alam tabii. Ibadat hndaklah dlkukn sec intelek bknnya sec emosi. Manusia sbgai makhluk yg rasional tergambar konsep cintanya mlalui intelektual-amor dei intelectualisMnkala psoalan bkaitn epistemologi dbincangkan mlalui bukunya Tractus de Intellectus Emendatione (mgenai memperbaiki pemahaman)

44

3. Gottfield Wilhem Leibniz (1646-1716M)

Dlahirkn pd 1 Julai 1646 di Kepzig,Jerman. Seorg plajar undang2& falsafah & mghasilkn tesis De Principo Individui (mgenai prinsip indv)Dsamping dkenali sbg ahli fals, bliau jg terknal sbg seorg ahli matematik&logik yg mncipta kalkulus dgn mghasilkn Nova Methodus Pro Maximus et Minimus (kaedah baru utk Thebat dan Tlemah)Dlm pbincangan dgn bbrapa tokoh intelek&plitik pda msa itu bliau myentuh pkra bkaitan mate, logik, sains, sejarah, undang2 dan teologiLeibniz tkenal diklgn ahli fals krn plbagai falsafah yg dhasilkannya tmasuk teori mgenai kbenran, alam kmungkinan (dnia yg mgnadungi 1 siri bnda infiniti yg dcipta oleh Tuhan), prinsip alasan cukup (sgala yg blaku msti boleh djelaskan oleh taakulan), prinsip harmoni prakukuh (Tuhan mjadikn alam dlm keadaannya yg sjajar dgn mntal & pristiwa fzikal& blaku secara srentak), prinsip bukan penentangan (sbarang usul yg ddapati bertentangan maka dianggap sbg palsu)45Antara karya bliau ialah:De Arte Combinatoria (mengenai seni Kombinasi) 1666Hypothesis Physica Nova (Hipotesis Fizikal Baru)Discours de Metaphysique (perbincangan mgenai metafizik) 1686Nouveaux Essais sur Lentendement humaine (Essei Baru mengenai Pemahaman manusia) 1705Theodiciee (Theodicy) 1710Monadologia (Monadologi) 1714462. Falsafah EmpirismeIlmu msti bsifat a posteriori dan mnolak teori kwjdn ilmu scra idea lahiriahDkenali jg sbg Zaman Pgajaran bg fals. BaratAntara tokoh aliran ini ialah:John Locke (1632-1704M)George Berkeley (1685-1753M)David Hume (1711-1776M)471. John Locke (1632-1704M)

Dgelar sbagai pgasas kpd falsafah minda analitik & bapa empirisme Inggeris oleh John Stuart MillPd pgkat awl bliau lbih bminat kpd fzik, kmia & bdang prubtan.kcnderungannya dlm bdang prubatan, mbolehkannya mperolehi ijazah bdang tsebut pd 1674. Bliau mmulakan krjayanya di Univ Oxford dgn mmgang bbrapa jawatn akademikLocke jg prnah mmegang jwatan pnting dlm kjaan tsuk sbg pnasihat kpd Lord Ashley, Earl of ShafttesburyMinat bliau thadap fals muncul apabila bliau mneliti karya Rene DescartesAntara karya bliau yg tpenting ialah Essay Concerning Human Understanding (Essei bkenaan pmahaman msia) (1690) yg mbicarakn ttg kpentingan p/indera dlm mcapai ilmu pgetahuan bbnding dgn spekulasi intuitif atau deduksi48Mnakala dlm kryanya Two Treatises of Government (1690), Locke mnentang teori hak suci raja yg damalkan. Bg bliau kuasa pmerintahan adlh terletak pd tgn rkyat, bkn negara.Locke jg mpercayai kwujudn kbbasan bragama srta pmisahan ant gereja & kjaan. Falsafah politik bliau mpengaruhi asas perundangan Amerika SyarikatKarya bliau yg lain ialah:Letter on Toleration (1689)Second Letter on Toleration (1690)Some Considerations of Consequences of lowering of Interest and Raising the Value of Money (1691)The Reasonableness of Christianity (1695)A Vindication of the Reasonableness of Christianity (1695)A second Vindication of the Reasonableness of Christianity (1695)A Letter to the Bishop of Worcester (1697)49

2. George Berkeley (1685-1753M)

Bketurunan Inggeris drp mzhab ProtestanPdidikan awalnya dperolehi di Kilkenny College & mdapat ijazah ptama pd 1704 & kmudiannya mdapat ijazah sarjana drp Trinity College, DublinKemudian beliau dilantik sebagai fellow bermula pd 1707Beliau pernah memegang beberapa jawatan akademik spt tutor, dekan rendah dan pensyarah rendah dalam bidang falsafah YunaniDi sini Berkeley tnggal dlm suasana yg dkatakn mnentang pmikirn skolastikisme sama ada dlm bdang fizik@mtafizik. Pda thun yg sama bliau dlantik sbagai paderiAtas minatnya yg mdalam dlm bdang pndidikn agama, Berkeley mperolehi ijazah Doctor of Divinity pd 1721 di Univ tsebut50Antara karya bliau ialah :Philosophical Commentaries (pertama kali dcetak dlm thun 1871 dbawh judul Common-Place Book) yg dtulis brulangkali smasa di pgkat ijazah bliau yg aslnya adlh sbg buku ctatan. Buku ini mplihatkn pgaruh Essay Concerning Human Understanding oleh Locke ke atas pmikirannyaAn Essay towards a New Theory of Vision (1709), suatu usaha utk myatakan adlh sia2 mganggap ssuatu objek sbagai hkikat jka skadar mlalui dria pnglihatanTreatise Concerning the Principles of Human Knowledge (1710) mbincangkan teori idealismeThree Dialogues Between Hylas & Philonous (1713) bkaitan dgn teori idealisme spt karya The principles tsbut51Cont:5. De Motu (1721)6. Theory of Vision, or Visual Language Vindicated and Explained (1733)7. The Analyst (1733) kritikn thadap matematik moden yg mnurutnya mpunyai konsep materialistik thadap dunia 8. The Querist (1735) mgenai reformasi sosial9. Siris, a Chain of Philosophical Reflections, and Inquiries Concerning the Virtues of Tar-water (1744) yg mganggap tar-water sbgai pnawar sjagt & dmuatkn jg sorotan kmbali pmikirannya ttg falsafah idealisme

523. David Hume (1711-1776M)

Seorg ahli falsafah & sejarawan Scotland yg mgasaskn faksafah Skeptikisme atau agnostikisme yg bpengaruh dlm pkmbangan intelektual EropahPnulisan Hume dalam bidang falsafah mendapat tentangan hebat daripada pihak gereja kerana bertentangan dgn dogma yang dipegangBeliau dituduh memperkenlkan ajaran sesat shingga peluang beliau menjawat jawatan profesor di Universiti Scotland diketepikanAntaranya beliau menafikan keharusan berlakunya mkjizat & teori ilmunya yg menyatakan bah ilmu adlh bdsarkn pmantaun & pgalamn bsifat individual smata2. hakikatnya (trmasuk ilmu) tdak mungkin dpt dibuktikn krn ia adlh persepsi indv53Kritiknnya yg hebat thdp agama dimuatkn dlm The Dialogues Concerning Natural Religion danThe Natural History of Religion Dlm pnulisn politiknya, Hume menegaskn bah walaupn sesebuah kerajaan itu buruk, ia perlu menyediakan kebahagiaan kpd rkyat.Dlm konteks teori ekonomi, menegaskan wang bukannya asas kpd kekayaan. Beliau prcaya bah setiap bahagian dunia mepunyai hsil@pkhidmtn trtentu utk dtawarknWpun bnyk mgemukakn pmikiran kontrevesi, bliau dhormati oleh lwan tmasuk golongn paderi54Antara karya-karya beliau ialah:karya pertamanya A Treatise of Human Nature di PerancisAn Abstract of a Treatise of Human Nature sebagai komentar kepada karya sebelumnyaEssays, Moral and Political pd 1741-42An Inquiry Concerning Human Understanding pada 1748A History of England (1951)Political Discourse (1752)The Dialogues Concerning Natural ReligionThe Natural History of Religion (1779)

55FALSAFAH KONTEMPORARIFalsafah abad ke-20 pd zahirnya tidak boleh dlabelkan dgn nma tertentu spt mana abad sblumnya. Ktika itu x dpt dbzakan dgn jelas antr satu kump fahaman falsafah dgn kump yg lain-sbahagian ahli falsafah mganut fahaman kumplannya & pda masa yg sama mnerima jg aliran lain.Namun jka dilhat dlm konteks arus pmikiran, mka falsafh ktika itu boleh dbahgikn kpd 3 aliran utama:Pdukung falsafah Neo-Kantianisme & Neo-Hegelisme spt Ernst Cassirer (1874-1945) & Paul Nartorp (1854-1924)Aliran Pragmatisme pimpinan Charles S.Pierce (1839-1914), William James (1842-1910) & John Dewey (1859-1952)Mreka yg mgutamakn Sains & bkeyakinan bahawa falsafah tdk mbawa apa2 kbenaran & ia gagal mnunjukkn sbrg jln bg mcapainya. Golongan ini dkenali dgn golongan realis. Namun aliran Pragmatisme lebih menonjol pd abad ke 20Di antara falsafah2 kontemporari ialah spt :Falsafah PragmatismeDialektika MaterialismeFalsafah analitikEksistensialisme