Arama Daire Başkanlığı
PETROL NEDİR?
Arama Daire Başkanlığı
Kaynak KayaYüksek
H ve organik C
PTGömülme>3500 m sediman
KapanYapısal ve/veya stratigrafik
Rezeruar KayaGözenekli ve geçirgen
Örtü KayaGeçirimsiz
MigrasyonÇatlak ve fay sistemleri
PETROL SİSTEMİPETROL SİSTEMİ
Arama Daire Başkanlığı
PETROL SİSTEMİPETROL SİSTEMİ
BirikmeBirikme
Ana KayaAna Kaya
GGöçç
OluOluşumum
120° F120° F120° F
350° F350° F350° FTürüm – Ana Kaya
Göç
Örtü Kaya
RezervuarKaya
Petrol
Su
Gaz
Kapanlanma
Arama Daire BaşkanlığıFosil Yakıtlar Nedir?
Fosil yakıtlara aynı zamanda hidrokarbon da denmektedir. Doğal hidrokarbonlar için kullanılan genel bir terimdir. Gaz, sıvı veya katı halde bulunabilir. Gaz Doğal gaz Sıvı Petrol Katı Kömür
Doğal GazKömürPetrol
Kimyasal olarak hidrokarbon: Hidrojen, Karbon ve değişik oranlarda mevcut iz elementlerden oluşur.
Arama Daire Başkanlığı
Petrol Nedir?
Yunanca Petra “rock” ve Latince oleum “oil” sözcüklerinden türemiştir
Kimyasal ve görünüm olarak çok değişik şekilleri vardır.
Rengi koyu sarı, yeşil, haki, kahverengi, koyu kahverengi ve siyah olabilir.
Petrol’ün kalitesi API denilen bir ölçme birimi ile belirlenir. Gravite
büyüdükçe yoğunluk küçülmekte ve petrolün kalitesi yükselmektedir. Gravite
küçüldükçe yoğunluk artmakta ve petrolün kalitesi düşmektedir. API
gravitesi yükseldikçe petrol incelir (hafifleşir) ve kıymeti artar.
Petrol: yer altında doğal hali ile sıvı halde bulunan ve atmosferik koşullara maruz kaldığında da sıvı halde bulunan hidrokarbon karışımına denir.
Arama Daire Başkanlığı
Petrol Nedir?
Petrol’ün Ağırlıklı Yüzdesel (%) Elementleri
Elementler Minimum MaksimumKarbon (C) 82.2 87.1
Hidrojen (H) 11.8 14.7
Sülfür (S) 0.1 5.5
Oksijen (O) 0.1 4.5
Nitrojen (N) 0.1 1.5
Diğer iz 0.1
°API = 141.5
Özgül Ağırlık (60°F) - 131.5
Arama Daire Başkanlığı
Petrol’ün Ana Maddesi Nedir?
Petrol karasal veya denizel bitkilerden ya da hayvanlardan oluşmaktadır.
Yeryüzündeki toplam C miktarı 2,65*1020 gramdır. Bunun %82 si kayaçlar içerisinde %18 i ise organik karbon olarak kömür, petrol ve doğal gaz içerisindedir.
Organik maddenin korunmasına en uygun ortamlar içerisinde hızlı çökelim olan ve anaerobik (oksijensiz) taban koşullarına sahip ortamlardır.
Petrol genellikle çökel kayalar içerisinde bulunur.
Petrolü içerisinde bulunduran çökel kayalar geçirimsiz kayalarla örtülmüş ya da çevrelenmişlerdir
Petrol, jeolojik devirlerde oluşmuş bir fosil yakıttır. Milyonlarca yıl süren işlemler sonucunda oluşan petrol, bulunduğu yeri terkederek göçer, göçemeyeceği ortamlarda sıkışıp kalır. Buna petrolun kapanlanması denmektedir.
Arama Daire BaşkanlığıPETROLÜN HACMİ
•Sıvı petrolün hacmi 600F (yaklaşık 16 0C) de ve 1 atmosfer basınçta ölçülür ve varil cinsinden ifade edilir. 1 varil=159 litredir.
•Doğal gazın hacmi aynı koşullarda ft3 veya m3 cinsinden ifade edilir.
•Hacmi denetleyen faktörler sıcaklık, basınç ve petrolün içerisinde çözünmüş olan maddelerdir.
•Rezervuardaki petrol hacmi, petrolün tank içerisinde dinlendirilmesi ile % 6-8 oranında azalır.
Arama Daire Başkanlığı
Petrolün 5 Temel Olmazsa Olmazı Nelerdir?
Petrol’ün oluşması için 5 temel olmazsa olmaz öge vardır:1. Organik maddece zengin kanak kaya olması2. Bu kaynak kayanın sıcaklık ve basınç ile yeterince ısıtılması3. Yeterli oranda gözeneklilik ve geçirgenliğe sahip bir rezervuar kaya olması4. Rezervuar kayayı örten geçirimsiz örtü kaya olması5. Kaynak kaya, rezervuar kaya vede örtü kayanın yapısal veya stratigrafik
olarak kapan oluşturması gereklidir.
Petrol’ün Oluşması için bu 5 temel ögenin geçirmesi gereken süreçler şunlardır:
1. Türüm: Organik maddenin ısı ile petrole dönüşmesidir.2. Göç: Oluşan petrol’ün rezervuar kayaya doğru yol almasıdır.3. Kapan: Petrol’ün rezervuar kayada uygun gözeneklilik ve geçirgenlik
ortamında boşlukları dolduracak şekilde yerleşmesidir.4. Korunum: Rezervuar’a yerleşmiş petrol’ün buradan gidebilmek için başka
bir yol bulamamasıdır. ÖGELER
• Kaynak Kaya
• Rezervuar Kaya
• Örtü Kaya
• Kapan
SÜREÇLER
• Türüm
• Göç
• Kapanlanma
•KorunmaÖGELER VEYA SÜREÇLERDEN BİRİ EKSİKSE HİDROKARBON KEŞFİ MÜMKÜN DEĞİLDİR!
Arama Daire Başkanlığı
Petrol Sistemi
gözenek
Arama Daire Başkanlığı
Petrol Sistemi Süreçleri
Petroleum System ProcessesPetroleum System Processes
24803
Petroleum System ElementsPetroleum System Elements
120° F120° F
350° F350° FGenerationGeneration
MigrationMigration
Seal RockSeal Rock
Reservoir RockReservoir Rock
OilOil
WaterWater
Gas CapGas Cap
EntrapmentEntrapmentAccumulationAccumulation
Source RockSource Rock
Arama Daire Başkanlığı
GÖÇ (Migrasyon)
a.Birincil Göç: HC’nun anakayadan ayrılıp yakındaki gözenekli haznekayaya hareket etmesini kapsar.
b. İkincil Göç: HC’nun taşıyıcı gözenekli hazne kayadan kapana hareket etmesini kapsar.
Arama Daire Başkanlığı
HAZNE KAYA ÖZELLİKLERİ
• POROZİTE VE PERMEABİLİTEYİ DÜŞÜREN ETKENLER Pekleşme (Sıkışma) Çimentolanma Diyajenez Ağır Hidrokarbon Kalıntısı
• POROZİTE VE PERMEABİLİTEYİ ARTTIRAN ETKENLER Erime (Dissolution) Çatlak Gelişimi Dolomitleşme
Arama Daire Başkanlığı
KAPAN TİPLERİNİN GENEL SINIFLAMASI
Temel Kapan Tipleri:
1-Stratigrafik• Uyumsuzlukla ilgili• Sedimentolojik• Diyajenetik
2-Yapısal• Kıvrımla ilgili • Fayla ilgili • Diapirlerle ilgili
3-Hidrodinamik
Arama Daire Başkanlığı
Petrol Toplama ve Üretim Teknikleri
•Medeniyet insanoğlunun ateşi bulması ve onu kontrol etmeyi öğrenmesi ile başladı•İlk yakıt odundu. •Bugün hala odun insanlığın enerji ihtiyacının %10 nu karşılamaktadır•Enerji ihtiyacımızın %80’nini fosil yakıtlardan karşılıyoruz. (petrol, doğal gaz, kömür) •Bunlar yenilenemez kaynaklar ve oluşumları 200 milyon mertebesindeki yıllarla mümkün•Kömür madencilği ve yüzey sızıntılarında petrol üreterek insanoğlu bu yakıtları yaklaşık 1000 yıldır kullanıyor(Fells, 1991)
Arama Daire Başkanlığı
Eski zamanlarda;
•Yüzeydeki kayalardan ve nehirlerden kazımak
şekli ile
•Battaniye türü bezleri petrol ile ıslatıp varillere
sıkmak sureti ile
•1745 de M.De la Sorbonnier Fransada ilk petrol
kuyusunu açmıştır
•1745 de Fransada ilk rafineri açılmıştır
•1847 de James Young İskoçyada Karbonifer
şeylerinden petrol üretmiştir
•1859 da Pensilvanyanın Oil Creek bölgesinde
“cable tool” yöntemi ile kazılan kuyulardan
petrol üretimi başlamıştır
•1859 yılının sonlarında 34 adet petrol şirketi 5
milyon $ değerinde aydınlatmak amaçlı
kullanılan gaz yağı ve petrol üretmekteydiler.
Petrol Toplama ve Üretim Teknikleri