Gibaga, Cris Reven L. PI 100 WFV Unang semestre 2014 2015 2011
07266 Dr. Nilo Ocampo
SURING AKLAT SA ETIKANG TAGALOG: ANG IKATLONG NOBELA NI RIZALAng
Etikang Tagalog ang ikatlong nobela ng ating pambansang bayani na
si Dr. Jose Rizal. Ito ang kanyang pinakamahabang nasulat na di
niya natapos. Ang nobela ay naganap sa bayan ng Pili. Pangunahing
tauhan si Cecilia, anak nina Capitana Barang at Capitan Panchong.
Ang kanilang kura na si Padre Agaton ay masasabi na may pagnanasa
kay Cecilia. Naroroon din ang iba pang tauhan tulad nina Capitan
Crispin, ang kalaban sa politika ni Capitan Panchong, Anday na
katulong nina Capitana Barang at nabuntis ng anak ng kanyang dating
amo, at Isagani na kasintahan ni Cecilia. Makikita sa nobela ang
ibat-ibang kaugalian ng mga tagalog noong panahon ng Kastila,
maganda man o hindi.Matapos malimbag ang El Filibusterismo,
naisulat ni Rizal ang akdang ito upang mapakita ang katutubong
kaugalian at gawi ng mga Tagalog, maganda man ito o hindi. Kung
ihahambing sa kanyang dalawang naunang nobela, etika at hindi
politika ang tinatalakay ni Rizal sa nobelang ito. Nauna niyang
ninais na maisulat ang kanyang ikatlong nobela sa Tagalog dahil ang
kanyang pinag-aalayan ng akdang ito ay ang mga tagalog na hindi
naman nakakaunawa ng wikang Espanyol. Ninais niyang makuha ang
paningin ng mga tagalog gamit ang kanilang wika at bumalik sa
parang ng labanan. Ngunit nabigo siya dito. Hindi na siya hiyang sa
wikang Tagalog, isinulat niya ang akdang ito sa wikang Espanyol.
Katulad nga ng paghahambing ng tagasalin, tila ba nangati si Rizal
ng subukang magsuot uli ng Barong Tagalog kaya nag-overcoat na
lamang siya uli. Nabigo man siyang gumamit ng wikang tagalog, di
naman siya nabigo na ipakita ang mga kaugalian at gawi ng mga
Tagalog sa mga panahong iyon na masasabi na ang ilan ay nanatili pa
rin hanggang sa ngayon ganoon din ang impluwensya ng simbahan, ang
praylokasya na may malaking ambag sa mga gawi at ugali ng mga tao,
ordinaryo man o nasa posisyon. Halimbawa ay ang paniniwala sa mga
malas, na kahit walang matibay at siyentipikong dahilan ay
pinaniwalaan ni Capitana Barang na malas si Anday at ang anak nito.
Madami pa rin mga Pilipino ngayon ang naniniwala sa malas. Ganoon
din ang impluwensya ni Padre Agaton sa mga pulitiko na tila ba
pinag-aagawan siya kasi panigurado kung sino ang kanyang
susuportahan ay mananalo. Ganito pa rin ang mga pulitiko natin
hanggang ngayon.Nabigong layunin ni Rizal na mapukaw ang diwa ng
mga tagalog gamit ang wikang tagalog, tila tinupad ito sa
pagsasalin ni Dr. Nilo Ocampo sa akdang ito sa wikang tagalog.
Nasalin ng tagapagsalin ang akda sa wikang mauunawaan ng marami at
mas higit na naunawaan ang nais iparating ni Rizal sa mga mambabasa
gamit ang wikang tagalog. Mas higit din na naging madali ang
basahin at unawain ang ikatlong nobela ni Rizal dahil bukod sa
pagsalin, hinati din ng tagapagsalin sa mga kabanata na may mga
pamagat, bukod na may mga larawan na nakatulong upang maghiraya ng
kaganapan sa akda. Ang orihinal na ikatlong nobela ni Rizal ay
walang pamagat. Napakainam ang pagkakapili ng may-akda na Etikang
Tagalog ang gamitin dahil una, etika ang tinatalakay ni Rizal.
Ikalawa, napanatili ang orihinal na intensyon ni Rizal na mga
Tagalog ang kanyang pinag-aalayan. Hindi ito nangangahulugan na
kwento lamang ito ng mga Tagalog. Pambansa ang kaisipan ni Rizal
kaya ang Tagalog na tinutukoy niya dito ay ang mga Pilipino sa
kabuuan. Sa pamagat pa lamang, magkakaroon ka na ng ideya kung saan
patungkol ang akda.Malaki ang kaugnayan ng akda sa PI 100 dahil isa
ito sa mga akda ni Rizal. Pagsunod din ito sa sinasabi ng Republic
Act 1425 na nagsasabi na kailangan mapag-aralan sa unibersidad at
kolehiyo ang buhay, mga nagawa at mga akda ni Rizal. Napakita ng
akda ang malaking pagbabago na nangyari sa buhay ni Rizal. Mula sa
isang batang Tagalog ang wika na taga-Calamba na lumikha ng Sa
Aking Mga Kababata sa edad na walo, naging Hispanisado siya
pagpasok niya ng Ateneo. Naging bihasa siya lalo sa wikang banyaga
nang siya ay magtungo sa Europa. Subalit nang subukan niyang
bumalik sa nakagisnang wika, nahirapan siya. Makikita na si Rizal
bilang isang manunulat na Tagalog na nabigong matapos ang isang
akda dahil sa hindi na gamay ang wikang Tagalog. Napakita din ng
akda ang praylokasya, ang namamayaning pwersa sa panahong iyon, na
natalakay sa klase. Kahanay ni Padre Agaton sina Padre Damaso at
Salvi ng Noli Me Tangere at si Fray Botod ni Jaena. Silang lahat
ang pinakamakapangyarihan sa kanilang mga kwento at labis na
ginagalang ng mga mamamayan. May mga lihim din na interes sa mga
magagandang babae, kahit na pinagbabawalang mag-asawa. At nakukuha
nila ang kanilang gusto. Makikita sa mga salita at kilos ni Padre
Agaton ang pagnanasa niya kay Cecilia. Sayang nga lang kasi hindi
natapos ang akda at hindi napakita kung ano sana ang magagawa ni
Padre Agaton kay Cecilia. Malamang ay matulad si Cecilia kay
Benedicta at kay Donya Pia na inabuso at pinagsamantalahan ng mga
pari. Sa anotasyon ni Rizal sa Sucessos ni Morga, napakita niya ang
magandang nakaraan ng Pilipinas bago dumating ang mga dayuhan. Sa
akdang ito, napakita niya naman ang mga katutubong kaugalian ng mga
Tagalog matapos masakop ng mga Kastila. Napakita niya ang nakaraan
na etika ng mga Tagalog, may ilang magagandang etika at tradisyong
nanatili pero may mga etika din na napasok na pinasama ng sistema
ng praylokasya. Ang Noli ay isang romantic novel, ang Fili ay
tumatalakay sa rebolusyon. Kakaiba ang ikatlong nobelang ito dahil
ugali at gawi ang tema. Kung ang unang dalawang nobela ay
nagpapakita ng malawakang kamalian sa lipunan bunga ng pang-aabuso
ng mga nasa kapangyarihan at ang pagpukaw sa pangangailangan ng
kalayaan, ang akdang ito ay tumatalakay din sa kamalian, pero hindi
sa lipunan kundi sa ilan sa mga gawi at ugali ng mga Pilipino at
ang pangangailangan ng kalayaan mula din.Maraming pinakita ang
Etikang Tagalog na kaugnay sa mga nagaganap ngayon. Madami sa mga
kaugalian at gawi na nabanggit ni Rizal sa akda ang nawala na
paglipas ng halos isang siglo. Kung noon ay itinuturing na
kamalasan ang pagkakaroon ng anak ng di kasal (katulad ni Anday),
ngayon ay tipikal na lamang ito na senaryo, ipinagmamalaki pa nga
sa Facebook. Nag-iba na rin ang mga pananamit na nabanggit sa akda
sa ngayon, ang mga saya ay naging T-shirt na lamang. Nawala na rin
ang Tuktukan. Hindi na rin ito alam ng mga bata ngayon na ang mas
alam laruin ay mga computer games. May mga kaugalian at gawi na
hindi nawala katulad sa paniniwala sa mga tubig na
makakapagpagaling ay buhay pa rin hanggang sa ngayon. Marami pa rin
ang mga nagsisimba tuwing linggo. May isa pa din na hindi nawala at
tunay na kapansin-pansin sa ngayon, ang impluwensya ng Simbahang
Katoliko sa bansa. Hanggang ngayon ay malaki pa rin ang impluwensya
nya lalo na sa pamahalaan. Labis ang paggalang ng mga pulitiko sa
kanila dahil alam nilang sinusunod sila ng tao, katulad ng
paggalang nina Capitan Panchong at Capitan Crispin. Hindi bat ang
pinuno ng simbahan ang isa sa mga nagpasimula ng People Power 1 at
2? May ilan na takot pa rin sa mga pinuno ng simbahan kaya nga
inabot ng isang dekada bago napasa ang Reproductive Health Bill.
Pero kapansin-pansin na may ilan nang mga pinuno ang hindi
nagpapasok sa nais nila tulad ni P-Noy. Kung medyo humihina ang
impluwensya ng Simbahang Katoliko, may isang denominasyon ang
unti-unting nagiging makapangyarihan dahil sa laki ng boto na
mabibigay sa mga pulitiko sa eleksyon. Block voting ba naman eh.
Kaya naman maraming pulitiko ang labis na gumagalang sa pinuno ng
iglesyang ito. Nariyan na nagpapangalan ng kalsada sa tagapagtatag
nito, at kapag may gawain sila ay ginagamit ang national road kahit
na magtraffic. Binabati din sila ng mga pulitiko tuwing may
importanteng pagdiriwang. Humihina man ang impluwensya ng Simbahang
Katoliko, malakas pa rin ang impluwensya nila, kasabay ng paglakas
ng impluwensya ng isa pang denominasyon. Hanggang ngayon din ay
mayroon pa ring mga pari na dahil di nakapagpigil ay nagkaroon ng
anak sa mga babae. Napalabas sa taong ito sa Kapuso Mo, Jessica
Soho ang kwento ng dalawang pari sa Visayas na may mga anak. Ganoon
din, talamak pa rin ang mga pari na nang-aabuso ng mga kabataang
lalaki. Sa Butuan nga noong 2011 ay may isang 17 anyos na lalaki
ang inabuso ng pari. Sa loob ng isang siglo, may mga pari pa rin na
katulad nila Padre Agaton.Isa pang makikita din ang naging kaso ni
Rizal na nahirapang magsulat uli sa Tagalog. Nagpakadalubhasa sa
wikang banyaga at nahirapan bumalik sa katutubong wika. Katulad din
ito ng ilan sa ating mga kababayan ngayon na nagtutungo sa ibang
bansa, nagpapakadalubhasa doon o di kaya ay nagtatrabaho doon ng
matagal na panahon at pagbalik dito ay hindi na sanay na
mag-Filipino. May mga kabataan din na hindi sanay magsalita ng
Filipino at mas gamay ang English dahil pinasok sa mga paaralang
English ang paraan ng pagtuturo. Sinanay kaya kapag nakikipag-usap
sa kapwa niya Pilipino ay sobrang hirap. Maraming ganito sa UP. Mga
Pilipinong magaling mag-English pero di makapagsalita ng Pilipino.
Kung si Rizal, kahit na nahirapang bumalik sa pagtatagalog ay
nagsikap bumalik at malaki ang malasakit sa wikang tagalog (gumawa
pa nga siya ng ortograpiyang Tagalog), iba ang kalagayan ng mga
Pilipino ngayon. Itinuturing na wika ng mababang uri ang Tagalog o
ang Filipino, samantalang wika ng mataas na uri at ng may
pinag-aralan ang English. Hindi ba pati ang CHED ay walang
pagpapahalaga sa pambansang wika at nais pang tanggalin sa kolehiyo
ang pagtuturo ng Filipino. Isa itong patunay ng neokolonyalismo ng
Amerika. Ang wika nga ni Rizal ay Ang wika ay pag-iisip ng mga
bayan. Kung ang mga nasa itaas at ang mga namumuno ay mananatili sa
paniniwalang mas mainam na wika ang English kaysa sa Filipino,
patuloy pa ring kinokontrol ang kanilang isip ng mga Amerikano na
wika ang English. Patuloy pa rin ang kolonyalismo, ang pagkontrol.
Ang etikang pagpapawalang halaga sa Filipino ay isang etikang
masasabi na malaking kasiraan sa mga Pilipino at labis na
ikalulungkot ni Rizal kung siya ay nabubuhay pa.
A. Ang bayani sa Deutsch (German) ay Held o Heros, sa Espanyol
ay Hroe, sa Arabik ay (Al-batal), sa Manuvu ay Bahani at sa Vanuatu
(Bilsama) ay Hiro.B. Makikita sa pahina 73 ang isang salita na nasa
lakbay-aral. Ito ay ang Ilog Jordan na pinagmulan ng mahiwagang
tubig ni Padre Agaton. (Ikalawang pagkalimbag, 2004) C. Si Capitan
Panchong ang inadobo sa nobela. Wala pa akong nakikitang adobo na
nilagyan ng mustasa. Pero meron isang artikulo sa Inquirer na
nagpakita ng isang luto, Adobong Tuna sa Puti na kung saan ginawang
pambalot ng tuna ang mustasa. May ibat-ibang klase sa pagluluto ng
adobo batay sa sangkap na gamit. May adobong suka lang ang meron
(Adobong puti), may adobong may toyo at suka (Adobong itim), may
adobo ding nilagyan ng patis o di kaya ay gata. Maaari ding iuri
ang adobo batay sa karne na inadobo (eg, adobong manok)D. Ang wika
ni Padre Agaton kay Cecilia ay ganito: Naparito ako para asikasuhin
ang isang bagay. Sabi ni Cecilia, hindi niya maiaayos ang mga
palaspas para sa Domingo de Ramos dahil hindi niya alam gumawa ng
mga artipisyal na bulaklak. Pero tignan ninyo, punung-puno ang
hardin na ito. Gumawa ka na lang mula sa mga bulaklak ditto.
Bibigyan kita ng tatlumpung piso para sa magagawa mo para sa akin
at limang piso para sa aking koadhutor. Ano? Maayos ba sa iyo
iyon?E. Kung hugis itlog ang sasakyan at walang laman sa loob,
pwedeng magkaroon ng sasakyang hugis itlog. Lulutang naman ito kasi
yung may hangin sa loob at kapag may hangin, mas buoyant ito. Kung
patayong itlog ang hugis ng barko, hindi pwede kasi masyadong
malaki ang surface nito na lalaban sa tubig, mas mahihirapan itong
umandar. Pwede ang nakahingang itlog kasi pahaba ang hugis nito
(katulad ng mga hugis ng pangkaraniwang barko). Mas di nga lang
efficient kumpara sa karaniwang barko dahil di patulis ang harap
nito.
