Download pdf - Plan upravljanja životnom sredinom i procjena uticaja na ...aarhus.ba › sarajevo › images › docs › Plan upravljanja zivotnom sredi… · BROJ PROTOKOLA IZ-IGBL-IN-EK - 00134/14

Plan upravljanja životnom sredinom iprocjena uticaja na društvo

Zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu

Projekta Izrade zaštitnog nasipana lijevoj obali Drine

od Balatuna uzvodno do Glavičica

Banja Luka, januar 2014. godine

PREDMETPlan upravljanja životnom sredinom i procjena uticaja na društvoprojekta izrade zaštitnog nasipa na lijevoj obali Drine od Balatunauzvodno do Glavičica

NARUČILAC Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS Bosna iHercegovina

NOSILAC IZRADE Institut za građevinarstvo „IG“ d.o.o. Banja Luka

BROJ PROTOKOLA IZ-IGBL-IN-EK - 00134/14

RADNI TIM

Mr Nebojša Knežević, dipl.inž.tehnol.Saša Dunović, dipl.inž.tehnol.Nevenko Samouković, građevinski inženjer / hidro-inženjerRanka Pušić, dipl.biologDušan Lajšić, dipl. pravnikProf.dr Branislav ĐorđevićĐorđe Stefanović, dipl.pravnik

Direktor

_____________________________Mr Slobodan Stanarević, dipl.inž.građ.

Plan upravljanja životnom sredinom i procjena uticaja na društvo | 3

SADRŽAJ:

1. UVOD ............................................................................................................................................................ 5

1.1. ISTORIJSKI PODACI O POPLAVAMA NA RIJECI ....................................................................................................... 61.2. KRATKI OPIS PROJEKTA ZAŠTITE OD POPLAVA U BOSNI I HERCEGOVINI (BAFPP) ......................................................... 71.3. CILJ PROCJENE EKOLOŠKIH I SOCIJALNIH UTICAJA ................................................................................................. 8

2. OPIS PROJEKTA, LOKACIJE, NAMJENE I VELIČINE ........................................................................................... 9

2.1. OPIS POSTOJEĆE SITUACIJE I RAZMATRANIH RJEŠENJA UPRAVLJANJA POPLAVAMA ........................................................ 92.1.1. Pregled projektnih rješenja za područje Bijeljine ........................................................................... 10

2.2. LOKACIJA IZGRADNJE PLANIRANOG NASIPA ...................................................................................................... 11

3. OPIS MOGUĆIH UTICAJA PROJEKTA NA ŽIVOTNU SREDINU ......................................................................... 19

3.1. PREGLED EKOLOŠKIH USLOVA SVJETSKE BANKE ................................................................................................. 193.2. RAZLIKE IZMEĐU LEGISLATIVE WB I LEGISLATIVE BIH ......................................................................................... 213.3. OPIS ŽIVOTNE SREDINE NA KOJU PROJEKAT MOŽE IMATI UTICAJ ............................................................................. 22

3.3.1. Fizički faktori ............................................................................................................................... 223.3.2. Biološke karakteristike ................................................................................................................. 283.3.3. Namjena površina zemljišta predmetne lokacije ........................................................................... 313.3.4. Socio-kulturološke karakteristike ................................................................................................. 31

3.4. OPIS MOGUĆIH UTICAJA PROJEKTA ................................................................................................................ 323.4.1. Uticaji u fazi pripreme projekta .................................................................................................... 323.4.2. Uticaji u fazi izgradnje ................................................................................................................. 333.4.3. Uticaji u fazi korištenja ................................................................................................................ 353.4.4. Pozitivni uticaji projekta na upravljanje okolinom ......................................................................... 36

3.5. OKVIRNA POLITIKA RASELJAVANJA ....................................................................................................... 373.5.1. Uvod ........................................................................................................................................... 373.5.2. Pravni i politički okvir ................................................................................................................... 37

3.5.2.1. Zahtjevi Svjetske banke - Operativna pravila OP 4.12 ............................................................................... 373.5.2.2. Nacionalni okvir...................................................................................................................................... 39

3.5.2.2.2. Imovinsko pravni propisi od značaja za projekat....................................................................... 393.5.2.3. Objedinjeni zahtjevi domaćeg zakonodavstva i svjetske banke koji će se primjenjivati na projekat............ 443.5.2.4. Postupak izuzimanja/eksproprijacije i preseljenja .................................................................................... 453.5.2.4.2. Naknada za eksproprisane nekretnine ................................................................................................ 463.5.2.4.3. Stvarne služnosti ................................................................................................................................ 473.5.2.4.4. Naknada za uspostavljenu služnost..................................................................................................... 483.5.2.4.6. Ulazak u posjed eksproprisane nekretnine .......................................................................................... 483.5.2.4.7. Deeksproprijacija ............................................................................................................................... 493.5.2.4.8. Troškovi postupka eksproprijacije....................................................................................................... 493.5.2.4.9. Postupak za određivanje naknade za eksproprisane nekretnine .......................................................... 493.5.2.5. Žalbeni postupak .................................................................................................................................... 493.5.2.5.1. Pravo građenja .................................................................................................................................. 50

3.5.3. Postupak izuzimanja/eksproprijacije i preseljenja (tabela 10) ....................................................... 523.5.4. Matrica za ostvarivanje prava na naknadu (tabela 11) ................................................................. 543.5.5. Ravnopravnost polova i mjere za ublažavnje uticaja ..................................................................... 583.5.6. Institucionalni okvir ..................................................................................................................... 583.5.7. Monitoring i evaluacija ................................................................................................................ 59

4. OPIS PREDVIĐENIH MJERA ZA SPREČAVANJE, SMANJIVANE I OTKLANJANJE ŠTETNIH UTICAJA .................. 61

4.1. PLAN MJERA ZA PREVENCIJU/UBLAŽAVANJE EKOLOŠKIH UTICAJA ........................................................................... 614.2. PLAN PRAĆENJA STANJA ŽIVOTNE SREDINE ....................................................................................................... 67

5. KRATAK PREGLED ALTERNATIVA KOJE JE NOSILAC PROJEKTA RAZMATRAO I NAVOĐENJE RAZLOGA ZAIZABRANO RJEŠENJE, S OBZIROM NA UTICAJE NA ŽIVOTNU SREDINU ................................................................. 69

6. IZVOD IZ PLANSKOG AKTA ........................................................................................................................... 70

7. INFORMACIJE O MOGUĆIM TEŠKOĆAMA NA KOJE JE NAIŠAO NOSILAC PROJEKTA PRI PRIKUPLJANJUPODATAKA........................................................................................................................................................... 70


8. NETEHNIČKI REZIME .................................................................................................................................... 71

9. PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM................................................................................................................... 75

10. PREGLED POTREBA ZA DOZVOLAMA ....................................................................................................... 75

11. ANALIZA O OPCIJAMA ZA SPREMNOST U SLUČAJU POPLAVA ................................................................. 75

12. JAVNA RASPRAVA ................................................................................................................................... 77

13. PRILOZI .................................................................................................................................................... 79

PRILOG BR. 1: PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM ..................................................................................................... 1PRILOG BR. 2: DOBRE GRAĐEVINSKE PRAKSE ....................................................................................................... 1PRILOG BR. 3: DETALJNA ANALIZA DRUŠTVENE PROCJENE ................................................................................... 1PRILOG BR. 4: UTICAJ NA OTKUP ZEMLJIŠTA I RASELJAVANJE ............................................................................... 1

Korišteni akronimi i skraćenice

BAFPP Projekat odbrane od poplava u Bosni i Hercegovini

BiH Bosna i Hercegovina

DRBMP Plan upravljanja slivom rijeke Drine

EA Procjena životne sredine

EIA Procjena uticaja na životnu sredinu

EK Evropska komisija

EP Ekološka dozvola

ESIA Procjena uticaja na životnu sredinu i društvo

ESMP Plan upravljanja životnom sredinom i društvom

EU Evropska unija

FBiH Federacija Bosne i Hercegovini

FPP Projekat odbrane od poplava

HE Hidroelektrana

IPA Pretpristupni instrument

NVO Nevladina organizacija

PUO Plan upravljanja okolišem

RBM Upravljanje riječnim slivom

RBMP Plan upravljanja riječnim slivom

RS Republika Srpska

ST Stacionaža


1. UVOD

Cilj ove procjene uticaja na životnu i društvenu sredinu procjene uticaja Projekta zaštite odpoplava u Bosni i Hercegovini je da: (i) analizira politike, pravni i administrativni okvir relevantanza obnovu, modernizaciju i izgradnju infrastrukture za zaštitu od poplava, (ii) analizira dostupneosnovne podatke o ekološkim pitanjima i njihova kretanja, (iii) identifikuje moguće negativne ipozitivne uticaje projekta na životnu sredinu i predloži mjere za ublažavanje, (iv) navede ključnekriterije za praćenje kvaliteta životne sredine na području realizacije projekta; (v) izradismjernice za ekološki prihvatljive građevinske prakse i (vi ) pomogne u interinstitucionalnojkoordinaciji i procesu javnih / NGO rasprava.

U projektu „Regulacija i uređenje rijeke Save u Jugoslaviji“, bilo je planirano, da se problemizaštite od poplava riješe kombinovanim strategijama: linijskim sistemima zaštite, izgradnjomkaseta, izgradnjom retenzija i regulacijom režima voda izgradnjom akumulacija.

U prirodnim uslovima, 1896.g. čitava dolina rijeke Drine bila je poplavljena. To je bio ekstremnihidrološki događaj, ali on rječito pokazuje kakve se nepovoljne koincidencije hidroloških imeteoroloških fenomena mogu pojaviti (1896.g., velike vode rijeke Drine prelivale su se prekomosta u Višegradu), koji mogu da izazovu poplave katastrofalnih razmjera. Eventualnoponavljanje neke slične hidrometeorološke situacije, sada bi izazvao poplave koje bi imalekatastrofalne razmjere, zbog intenzivnog naseljavanja i urbanizacije riječne doline, i njegovogzaposjedanja vrlo značajnim privrednim i infrastrukturnim objektima i sistemima. Situacija sarijekom Drinom je nešto povoljnija u odnosu na prirodno stanja zato što su uzvodno u CrnojGori, Srbiji i BiH, izgrađeni slijedeći hidroenergetski sistemi: HE „Uvac“, HE „Kokin Brod“,HE„Bistrica“, HE „Potpeć“, HE „Piva“, HE „Višegrad“, HE „Bajina Bašta“ i HE „Zvornik“, ukupneinstalisane snage 1932 MW. Od ovih devet hidroelektrana, na samoj rijeci Drini nalazi se HE„Višegrad“, HE „Bajina Bašta“ i HE „Zvornik“.

Navedene hidroelektrane, uz povoljan plan pogona, mogu da efikasno utiču na smanjenjevelikih (poplavnih) voda rijeke Drine. Izvjestan manji povoljan uticaj na režim poplavnih voda nadonjem toku rijeke Drine, može da ima akumulacija „Bajina Bašta“, a sasvim mali i akumulacija„Višegrad“, samo u slučaju povodnja malih ukupnih zapremina.

Pored akumulacija u slivu rijeke Drine, koji imaju uticaj na smanjenje poplavnog talasa krozobezbijeđenje rezerve u svojim akumulacionim prostorima, u donjem toku Drine izgrađeni su ilinijski sistemi (nasipi) zaštite. Ovim sistemima zaštite štite se velika prostranstva Semberije iMačve sa rangom zaštite od stogodišnjih velikih voda. U donjem toku Drine, izgrađeni suslijedeći linijski sistemi zaštite, desna obala Drine:

- Zaštitni nasip oko Crne Bare, dužina nasipa 7,14 km, širina krune nasipa b = 5,00 m,nagib kosine naispa prema rijeci 1:2, a nagib kosine nasipa prema branjenom području1:2 i kota krune nasipa 83,30 – 85,50 m.n.m.,

- Zaštitni nasip Crna Bara-Badovinci, dužina nasipa 7,96 km, širina krune nasipa b = 6,0m, nagib kosine nasipa sa riječne strane 1:2, a sa branjene strane 1:2,50 i kota krunenasipa 86,00 – 92,74 m.n.m.,

- Zaštitni nasip – obilazni put oko Loznice, dužina nasipa 10,30 km, širina krune nasipa b= 3,00 m, nagib kosine nasipa sa riječne strane 1:2, a sa branjene strane 1:2,50 i kotakrune nasipa 122,40 – 127,40 m.n.m.

Svi navedeni izgrađeni linijski zaštitni sistemi imaju rang zaštite od stogodišnjih velikih voda izaštitnom visinom nasipa od 0,80 – 1,00 m.

Lijeva obala Drine:- Lijevi Drinski nasip duž Balatuna, dužina nasipa 8,00 km, širina krune nasipa b = 5,00 m,

nagib kosine nasipa prema riječnoj strani 1:3, a prema branjenoj strani 1:2,50 i kotakrune nasipa 83,50 – 85,70 m.n.m.


1.1. Istorijski podaci o poplavama na rijeci

Prije izgradnje nekoliko akumulacija, Drina je bila poznata po velikim poplavama. Ona koja senajviše pamti je poplava koja se desila 27. marta 1896. godine, kada je zbog velikih kišnihpadavina, u kombinaciji sa otapanjem snijega, u srednjem toku rijeke Drine došlo do protoka odoko 9500 m³/s (za usporedbu: srednji protok rijeke Dunav u Beogradu iznosi 5600 m³/s), što jedovelo do uništenja nekoliko naselja. Između ostalih, uništen je i grad Ljubovija. Poznati mostMehmed Paše Sokolovića u Višegradu je u potpunosti bio pod vodom. Oznaka velike vode od16 m je zaista neobična vrijednost za rijeke na ovim geografskim prostorima.

U posljednjih deset godina, naročito vlažni uslovi sa intenzivnim plavljenjem su zabilježeni2004., 2005. i najskorije u decembru 2010. godine. Produženi sušni periodi, sa pogubnimsušama, zabilježeni su 2001, 2007, 2008 i 2011. godine.

U Bosni i Hercegovini, poplave su najizraženije nizvodno od Zvornika (ili do oko 40 km uzvodnood ušća u Savu), i značajno pogađaju opštine Bijeljina i Janja u donjem dijelu sliva u RS, ipodručje oko Goražda, u FBiH.

O poplavama koje su se dogodile u prošlosti i koje su imale značajan negativan uticaj naokolinu, zasnovano je na dostupnim podacima iz postojeće i raspložive dokumentacije iprikupljenih podataka na terenu putem „Upitnika o poplavnom događaju“, koji su prikupljenitokom 2011. i 2012.g. Putem „Upitnika o poplavnom događaju“ od nadležnih struktura GradaBijeljina, dobijeni su osnovni podaci o poplavama.

Početkom decembra (07.12.2010.g.), dramatičnim poplavama u Semberiji, velikim vodamarijeke Drine poplavljeno je oko 83,60 km2 poljoprivrednog i građevinskog zemljišta. Uneposrednom slivu rijeke Drine, koji pripada Gradu Bijeljina, prikupljanjem podataka na terenuputem „Upitnika o poplavnom događaju“, evidentirani su slijedeći podaci:

- Broj poplavljenih stambenih objeakata ........................................... 869- Broj poplavljenih objekata zajedničkog stanovanja ........................ 0- Broj poplavljenih objekata individulanog stanovanja ...................... 869- Broj poplavljenih pomoćnih objekata .............................................. 1.386- Broj stanovnika u poplavljenom području ..................................... 9.761- Broj evakuisanih domaćinstava iz poplavnog područja .................. 653- Broj evakuisanih stanovnika iz poplavljenog područja ................... 2.612- Broj stradalih stanovnika u poplavama ........................................... 0- Procijenjena direktna šteta od poplava .......................................... 19.790.000,00 KM- Procijenjena indirektna šteta od poplava, iznosi ........................... 13.355,000,00 KM- Ukupno procijenjena šteta od poplava, iznosi ................................ 33.145.000,00 KM

Procjenjuje se, da bi stogodišnje poplavne vode (Q1/100 = 5350 m3/s) rijeke Drine poplavile oko 9200 ha poljoprivrednog i građevinskog zemljišta. Proporcijalno, povećanjem poplavnihpovršina, povećale bi se direktne i indirektne štete branjenog područja.


Slika 1 Poplavljeno područje Dvorova na putu prema Bijeljini (2010. godine)

Zona od nekoliko stotina metara do 1 km duž lijeve strane donjeg toka rijeke Drine plavi skorosvake godine, pri čemu su nivoi vode dosta visoki (protoci su veći od 1600 - 1700 m³/s, što jemaksimalni protok povratnog perioda od jedne ili dvije godine).

Ova zona obuhvata dijelove naselja Janja i Amajlije. Posebice, pored naselja Amajlija nalazi sevikend naselje sa kućama (za koje nisu dobivene potrebne dozvole), te su stoga ove kuće poduticajem poplava, kao i neka domaćinstva u blizini Janje u kojima ljudi stalno borave.

Osim ovih plavnih zona sa izgrađenim objektima, također postoje i druge inundacione zoneskoro dužinom cijelog donjeg toka, koje se plave skoro svake godine, međutim u tim zonamanisu izgrađeni ili je vrlo malo objekata (uglavnom se radi o poljoprivrednom ili šumskomzemljištu).

1.2. Kratki opis projekta zaštite od poplava u Bosni i Hercegovini(BAFPP)

Svrha ovog zadatka je da definiše obim posla i zadataka za izradu Studije izvodljivosti i okvirneprocjene uticaja na životnu i društvenu sredinu za Projekat zaštite od poplava u Bosni iHercegovini.

U junu 2012. godine, nadležne institucije BiH formalno su zatražile od Svjetske banke darazmotri obezbjeđenje finansijskih sredstava za Projekat zaštite od poplava u Bosni iHercegovini (BAFPP).


Svjetska banka je pristala da razmotriti podršku kao odgovor na zahtjev od strane države zatrenutnu pomoć za uspostavljanje hitno potrebnih mjera upravljanja/ublažavanja poplava napodručju Goražda (FBiH) i Bijeljine (RS).

Predviđeno je da je cilj ovog projekta zaštita od 1 - od -100 poplava na poljoprivrednim,stambenih i komercijalnim resursima u opštinama Goražde, Foča - Ustikolina, Pale – Prača(FBiH), Bijeljina i Janja (RS). Ovaj cilj će se ostvariti kroz ( a) izgradnju, obnovu i modernizacijuinfrastrukture za zaštitu od poplava, (b ) institucionalni razvoj kroz jačanje kapaciteta zaprognoziranje i rano upozoravanje na poplave.

U 2012. godini urađena je studija "Okvir za vanrednu odbranu od poplava na rijeci Drini, Bosna iHercegovina" - 2012, kojom se utvrđuju i procjenjuju moguće opcije za kratkoročnu zaštitu odpoplava u projektnim područjima, s obzirom na nacionalne politike i zakonodavni okvir, kao ikretanja u pravcu ispunjavanja zahtjeva Okvirnih direktiva o vodama i poplavama EU, uzimajućiu obzir da kratkoročne mjere ne sprečavaju niti otežavaju uvođenje sveobuhvatnijih idugoročnijih mjera koje će se zasnivati na Planu upravljanja slivom rijeke Drine (DRBMP) .

Projekat odbrane od poplava (FPP) se odnosi na istočni dio BiH. Područje se nalazi u slivurijeke Drine.

Projekat odbrane od poplava (BAFPP) obuhvata ulaganja u obnovu, modernizaciju i izgradnjuinfrastrukture za zaštitu od poplava. On je kategorisan kao projekat B kategorije i stogazahtijeva procjenu uticaja na životnu sredinu. Procjena uticaja na životnu sredinu koja jepotrebna za procjenu potencijalnih ekoloških rizika i uticaja projekta na njegovom područjuuticaja. Ona ima za cilj da se identifikuje način na koji se može poboljšati izbor projekata,planiranje, dizajn, i implementacija.

Proces obično uključuje specifična ispitivanja potencijalnih negativnih i pozitivnih uticaja projektana životnu sredinu i predlaže mjere koje su potrebne da se spriječi, smanji, ublaži ili nadoknadinegativni uticaj, te poboljša ekološki učinak.

Cilj procjene uticaja bi bio da: (I) analizira politike, pravni i administrativni okvir relevantan zaobnovu, modernizaciju i izgradnju infrastrukture za zaštitu od poplava, (II) analizira dostupneosnovne podatke o ekološkim pitanjima i njihova kretanja , (III) identifikuje moguće negativne ipozitivne uticaje projekta na životnu sredinu i predloži mjere za ublažavanje, ako je potrebno;(IV) navede ključne kriterije za praćenje kvaliteta životne sredine na području realizacijeprojekta; (V) izradi smjernice za ekološki prihvatljive građevinske prakse i (VI) pomogne uinterinstitucionalnoj koordinaciji i procesu javnih / NVO rasprava, ako je potrebno.

1.3. Cilj procjene ekoloških i socijalnih uticaja

Ova Studija se radi u skladu sa zahtjevima zaštitnih mjera Svjetske banke, te u skladu saprocedurama pripreme projekata koje Banka finansira.

Cilj izrade dokumenta jeste da se:

- Analizira trenutno važeći zakonski okvir relevantan za projekte odbrane od poplava;- Analiziraju raspoloživi podaci o nultom stanju fizičkog i biološkog okoliša te socijalnih

uslova koji su prisutni na terenu;- Identificiraju mogući negativni i pozitivni ekološki i socijalni uticaji projekta i predlože

mjere ublažavanja;- Predloži program praćenja stanja životne sredine i socijalnih kretanja.


2. OPIS PROJEKTA, LOKACIJE, NAMJENE I VELIČINE

2.1. Opis postojeće situacije i razmatranih rješenja upravljanjapoplavama

Trenutno stanje pokazuje da su u BiH većinom implementirane tehničke mjere zaštite odpoplava dok su neinvesticione mjere implementirane u mnogo manjem omjeru. Iz grupeneinvesticionih mjera su samo implementirane mjere koje se tiču pripreme planova o zaštiti, anedostaju dugoročne mjere (na primjer, urbanizacija koja uvažava hidrotehničke zahtjeve iliuvođenje i striktno poštivanje tehničkih pravila za izgradnju u ugroženim područjima,povećavajući svijest o poplavama, povećavajući stepen spremnosti i obrazovanja. Mnogiproblemi su postali još komplikovaniji u proteklim godinama zbog nekontrolisanog naseljavanjau doline rijeke i područja blizu obala rijeke koja zahtijevaju široku i veoma skupu zaštitu koja semora pružiti u nekim područjima.

Zakon o vodama Republike Srpske (Član 25.) podrazumijeva pripremu Integralne strategijeupravljanja vodama - kao osnovni dokument za razvoj sektora voda u Republici Srpskoj.

Okvir za izradu plana upravljanja vodama za RS (u daljem tekstu „Okviri plan“) je jedan odnajvažnijih dokumenata spomenute strategije. Objavljivanje ovog dokumenta je urađeno u pravovrijeme, odnosno nakon pripreme nacrta i početka procesa usvajanja Zakona o vodamaRepublike Srpske. Ovaj Okvirni plan bi trebao poslužiti kao prelazni dokument dok se ne objaveključni strateški dokumenti o vodama, te bi se trebao koristiti kao osnova za strateški razvojRepublike Srpske.

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS je pripremilo ovaj Akcioni plan zaperiod 2010.-2021. za bazen rijeke Save u RS.

Ovaj plan za bazen rijeke Drine u RS planira izgradnju novi sistema zaštite od poplava (dužina40 km). Prema dostupnim podacima oko 200.000 hektara poljoprivrednog i građevinskogzemljišta u bazenu rijeke Save u RS treba da budu zaštićeno od poplava.Postojeća situacija i projektne ideje za region Bijeljina:

- Na lijevoj obali (Bosna i Hercegovina) Drine postoji nasip dug oko 5 km i počinje na ušćuu Savu;

- Na desnoj obali (Srbija) Drine postoji nasip dug oko 20 km i počinje na ušću u Savu;- Bila je dostupna mapa koja uključuje stvarno korito rijeke Drine i korito rijeke od prije 100

godina (kada je Drina bila granica između Austrougarske i Srbije);- S obzirom na definiciju granice prije 100 godina („sredina rijeke Drine je granica“)

postoje problemi sa jasnom definicijom granice danas;- Prema dobivenim informacijama problemi sa državnom granicom su ozbiljni, posebno

nizvodno od novog mosta - odobrenje Srbije je potrebno i izgleda da ga je teško dobiti;- Sagrađeni su novi put i most („Pavlovića most“) oko 1991/1992, put formira nasip, tokom

poplave u decembru 2010. godine napravljena je rupa u putnom-nasipu, da ne bi došlodo poplava u Bijeljini, ali to je izazvalo poplave u Dvorovima, Dazdarevu itd. (rečeno jeda je bolje napraviti rupu bliže Drini (to jeste u području gdje tri varijante nasipa prelazepreko puta);

- Jedna od posljedica nasipa na desnoj obali je vjerovatno da usmjerava vodu kabosanskoj strani;

- Nema brana nizvodno od Zvornika;- Postoje ideje o hidroelektranama na Drini u ovom području ali ništa se do danas nije

realizovalo;- Kanal („KANAL DRINA GLOGOVAC") nalazi se na relativno visokoj koti (između

nasipa);


- Nasip na Savi je sagrađen HQ100 + 80 cm (na kratkom dijelu na bosanskoj strani nasipje niži);

- Tokom poplave u decembru 2010. godine poplavljeno je područje od oko 8 000 ha;protok Drine je bio oko 4 000 m³/s, što se smatra rangom pojave 1/60 godina. (dok jeprotok Save bio približno jednak povratnom periodu od 1/20 godina (oko 5 950 m³/s navodomjernoj stanici Sremska Mitrovica);

- Nasip na desnoj obali Drine (Srbija) voda nije prešla tokom poplave u decembru 2010.godine;

- Naselja Jana i Amajlija su poplavljena skoro svake godine;- Od 2007. godine postoji hidrometeorološka stanica blizu novog mosta (Pavlovića most);- Blizu Rače postoji automatska stanica za mjerenje kvaliteta i nivoa (za Savu; ali nivo je

skoro isti kao na ušću Drine);- U Srbiji postoji stanica od 1976. godine: Radalj;- Od 1926. do 1982. postojala je stanica na ušću Drine (gdje se sada nalazi automatska

stanica); to je bila osnova za Q100, vrijednost protoka od 4 075 m³/s acc. projekt InstitutJaroslav Čarni;

- Prema projektu "Energoprojekt 1998", 3 varijante nasipa su predložene (pogledajDodatak), visina nasipa: 2-3 m (max. 4m).

2.1.1. Pregled projektnih rješenja za područje Bijeljine

Tabela 1 Projektno rješenjeOpština Zvornik – Bijeljina Bijeljina

Nazivprojekta

Idejno rješenje uređenja rijekeDrine na sektoru od ušća do

Zvornika

Generalni projekat zaštite od plavljenja iuređenja riječnog korita u gornjem toku

rijeke DrineProjektant Institut za vodoprivredu „Jaroslav

Černi“ Beograd „Energoprojekt“ Beograd

Napomena: projekat: Idejno rješenje uređenja reke Drine na sektoru od ušća do Zvornika izrađen je prije27 godina, te je korišten kao osnova za izradu Studije Energoprojekta iz 1998. godine.

Tabela 2 Pregled radova na regulaciji rijeke DrineOpština Bijeljina

Naziv projekta Generalni projekat zaštite od poplava iregulacije donjeg toka Drine

Planirani objekti zakontrolu poplava

Zemljani nasip sa obaloutvrdom od kamenog nabačaja na riječnojstrani nasipa (oko 11 km dužine,1- 4 m visine,prosjek 2,5 m).

Hitne mjere zaštite od poplava. Zbog specifične situacije koju je izazvao rat i teškogekonomskog stanja, hitne mjere zaštite protiv poplava se primarno sastoje od hitnih popravki iradova obnove. Prema hitnim potrebama za izgradnju obaloutvrda (kameni nabačaj), da bi seizbjegla erozija na obalama rijeke (na najnizvodnijem dijelu, u dužini od 20 km). U ovomtrenutku se samo hitne popravke postojećih obaloutvrda ili izgradnja novih na oštrim zavojimarijeke mogu finansirati iz ograničenih fondova.

Srednjoročne mjere zaštite od poplava. Kada se implementiraju kratkoročne mjere zaštite odpoplava, još uvijek će otprilike ista dužina, nizvodno od Pavlović mosta, biti pod prijetnjompoplavama, kao i oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac.

Na ovim područjima bi takođe urgentno bila potrebna izgradnja nasipa, posebno na dionici odoko 10 km od Pavlovića mosta nizvodno do postojećeg nasipa (koji završava oko 5 km uzvodnood ušća u Savu), i dionici od oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac.


Imajući u vidu da je 11 km između Pavlovića mosta i kanala Glogovac urgentnije, jer će ovadionica imati najviše uticaja na zaštitu Bijeljine, te iz razloga ograničenih finansijskih sredstava,projekta i ograničenja u kapacitetu za izgradnju, dionice nizvodno od Pavlovića mosta, odnosnouzvodno od kanala Glogovac, jedine su kategorisane u srednjoročne mjere.

2.2. Lokacija izgradnje planiranog nasipa

Preliminarno tehničko rješenje obuhvata izgradnju odbrambenog nasipa na lijevoj obali zazaštitu od poplavnih voda rijeke Drine područja Semberije i Janje u Gradu Bijeljina.

Odbrambeni nasip treba pozicionirati od Balatuna, gdje se nadovezuje na postojeći LijeviDrinski nasip, pa uzvodno do Glavičica (Slika 2). Nasip treba da obezbijedi zaštitu od poplavanaseljima: Balatuna, Međaša, Dvorova, Popova, Amajlija, Janje i novog naselja Nova Janja, teznačajne poljoprivredne površine (plavi se 8 350 ha) visokih bonitetnih klasa za poljoprivrednuproizvodnju. Procjenjuje se da će ukupna dužina nasipa iznositi oko 33,36 km. Na desnoj obalirijeke Drine (u Republici Srbiji), desni nasip se nadovezuje na postojeći kod Badovinaca, pauzvodno proteže se do Banje Koviljače.

Da bi se isključili paralelni tokovi u rukavcima i staračama rijeke Drine, te da se skoncentrišesamo na glavno korito, treba predvidjeti pregradne građevine u rukavcima. Cilj im je da usmjerevode u glavni tok, pospješe taloženje materijala i vremenom potpuno isključe rukavac iz toka, teda se spriječi meandriranje rijeke Drine prema odbrambenim nasipima i ugrožavanje pratećihnasipa.

Sadašnje stanje ima za posljedicu obrušavanje obala, odnošenje najplodnijeg zemljišta iplavljenje velikih površina poljoprivrednog i građevinskog zemljišta, priobalnih naselja i drugo.Takvo stanje sa ekološkog stanovišta nepovoljno utiče na zaštitu životne sredine i to: ljudi, florei faune, zemljište, vodu, vazduh, klimu, pejzaž, materijalna dobra i kulturna naslijeđa.


Slika 2 Planirana trasa nasipa duž lijeve obale rijeke Drine


Slika 3 Početak trase nasipa, Johovac (poljoprivredno zemljište)

Na slici 3 je prikazano mjesto gdje je predviđeno da se trasa nasipa spaja sa postojećimkanalom u mjestu Johovac, većina površina je poljoprivredno obradivo zemljište (kultivisanepovršine) dok je vodni pojas obrastao gustim rastinjem, šibljem i visokim stablima drveća, ublizini lokacije nema stambenih jedinica kao i privrednih subjekata. Na ovom području jeidentifikovana šljunkara sa separatnim postrojenjem neposrednu uz korito rijeke Drine.

Poljoprivredne površine, shodno njihovim najznačajnijim karakteristikama (položaj, reljef,mogućnost obezbjeđenja potrebnih količina vode za navodnjavanje, mogućnost zaštite od vodai slično), predstavljaju prostore na kojima se može razviti odgovarajuća intenzivnapoljoprivredna proizvodnja, uz primjenu svih sredstava i metoda koje se koriste u savremenojpoljoprivredi.

Na dijelu predviđene trase nasipa kroz naselje Janja (Slika 4) nasip bi prolazio kroz naselje,između stambenih objekata, ali ne postoji potreba za raseljavanjem lokalnog stanovništva,obzirom da postoji dovoljno prostora da se trasa izgradi van postojećih objekata. Na ovom dijelutrase postoje stambeni objekti koji bi bili plavljeni za vrijeme većih poplava. Na ovom dijelu trasedominantno je poljoprivredno zemljište sa žbunastim rastinjem i visokim drvećem uz obalu rijekeDrine. Takođe je uočeno uređeno kupalište na obali rijeke Drine, kao i dvije veće šumskepovršine.


Slika 4 Trasa u naselju Janja pravac sjever

Slika 5 Spoj kanala Dašnica sa rijekom Drinom, pogled prema sjeveru (na ovom mjestu se kanal Dašnicanapaja sa vodom iz korita rijeke Drine)


Na dijelu trase od Janje do Amajlija nisu identifikovani stambeni objekti u zoni obuhvataprojekta, kao i u dosadašnjem dijelu tarase preovladava poljoprivredno kultivisano zemljište savećim šumskim zajednicama uz samu obalu rijeke Drine, čitavom dužinom od Janje do Amajlija.Takođe je identifikovano postrojenje za regulaciju vodostaja kanala Dašnica i vodostaja rijekeDrine, odnosno mjesto gdje se kanal Dašnica napaja drinskom vodom.

Na dijelu trase (slika 6 i 7) planirano je smicanje nasipa, razlog tome je već postojeći nasip kodSlobomira a takođe je izvršeno izdizanje terena na potezu od Pavlovića ćuprija do univerzitetaSlobomir koji već ima svrhu odbrane od poplava teritorije opštine Bijeljina u dužini od 1 600m.

Smicanje je predviđeno u dužini od oko 2 200 m, u pravcu Slobomir do raskrsnice premaPopovima i dalje bi se protezao u pravcu Međaša dalje sjeverno do Balatuna tačnije do mjestauklapanja u postojeći nasip koji štiti opštinu Bijeljina i pripadajuća naselja od poplava rijekaSave i Drine (slika 7). Postojeći lijevi Drinski nasip duž Balatuna je dužine 8,00 km sa širinom ukruni nasipa b = 5,00 m, nagiba kosine nasipa prema riječnoj strani 1:3, a prema branjenojstrani 1:2,50 i kote krune nasipa 83,50 – 85,70 m.n.m. Na ovom dijelu je planirano da se spojepostojeći lijevi drinski nasip i novoprojektovani nasip.

Slika 6 Lokacija smicanja nasipa u Popovima

Slobomir je već izgrađen na nasipu i isti nasip će se koristiti u sistemu zaštite od poplava, napostojeći nasip na kojem je izgrađen Slobomir, nastaviće se gradnja nasipa u pravcu Amajlija.


Slika 7 Smicanje nasipa kod Slobomira pogled ka jugu (Popovima i Amajlijama)

Slika 8 Spoj budućeg nasipa sa postojećim nasipom (na ovom dijelu postoji nasip)


Kako se projekat izgradnje odbrambenog nasipa Grada Bijeljine od poplava rijeke Drine, tj,planirana izgradnja tzv. lijevog drinskog nasipa realizuje isključivo na teritoriji BiH realizacijomplaniranih aktivnosti jedan dio objekata (Slika 9) koji se nalaze na teritoriji Republike Srbije, aistovremeno i na lijevoj obali rijeke Drine naći će se između dva nasipa. Ova činjenica može uodređenoj mjeri dovesti do zainteresovanosti javnosti i institucija Republike Srbije za projekat iuticaje projekta na susjednu državu.

Slika 9 Objekti na lijevoj obali rijeke Drine, ali administrativno na teritoriji Republike Srbije

Naime, upravljanje vodnim bogatstvom na način da se poboljšaju, očuvaju i zaštite vodeproizlazi iz međunarodnih obveza kako Bosne i Hercegovine tako i Republike Srpske iFederacije BiH. Obaveze su nastale potvrđivanjem međunarodnih konvencija i protokola okorištenju i zaštiti voda. Na osnovu ''Konvencije o zaštiti i upotrebi prekograničnih vodotoka imeđunarodnih jezera'', Bosna i Hercegovina i susjedne države su se sporazumjele da ćepoduzeti sve nužne mjere za nadzor, sprečavanje i smanjenje prekograničnih posljedica.

U Konvenciji se navode načela kojih će se stranke pridržavati u primjeni korištenja voda:

· osigurati da se prekogranične vode koriste u cilju ekološki sigurnog i racionalnogupravljanja vodama, zaštite vodenih resursa i životne sredine,

· osigurati da se prekogranične vode koriste racionalno i pravedno, uzimajući u obzirnjihov međunarodni karakter, u svezi s djelatnostima koje izazivaju ili bi mogle izazvatiprekogranične posljedice,

· osigurati čuvanje i gdje je potrebno obnovu ekosistema.

U provedbi mjera vezanih za korištenje voda stranke se moraju pridržavati slijedećeg načela:

„Vodnim resursima treba upravljati tako da se potrebe sadašnje generacije zadovoljavajutako, da se ne dovodi u pitanje mogućnost budućih generacija da zadovolje vlastite potrebe“.


Dalje se navodi, da sprečavanje, kontrolu i smanjenje prekograničnih posljedica stranke morajurazraditi, prihvatiti i provesti i koliko je moguće, uskladiti važeće zakonske, administrativne,ekonomske, financijske i tehničke mjere radi postizanja, među ostalim sljedeće:

· prosuđivanje o uticaju na životnu sredinu,· promociju održivog upravljanja vodnim resursima, uz uvažavanje ekosistema.

Prema ''Konvencije o procjeni uticaja na životnu sredinu preko državnih granica'', Espoo, Finska1991. godine (Bosna i Hercegovina je potpisnica te konvencije), obveza je između ostalihanalizirati i prekogranični uticaj planiranog zahvata.

Ta obaveza je ugrađena i u Zakon o zaštiti životne sredine RS (Sl. Glasnik RS, br. 71/12), učlanovima od 75. do 79. Prema odredbama definisanim u ovim članovima ukoliko resornoMinistarstvo u postupku prethodne procjene ustanovi da je riječ o projektu sa mogućim uticajemna životnu sredinu druge države dužno je da dostavi nadležnom organu druge državeobavještenje koje sadrži:

a) opis projekta sa dostupnim informacijama o mogućem uticaju na životnu sredinu drugedržave,

b) informaciju da Ministarstvo vodi postupak prethodne procjene uticaja projekta i da ćedonijeti rješenje o obavezi sprovođenja procjene uticaja, kao i o obimu procjene, ako jenjeno sprovođenje obavezno i

c) rok u kojem se druga država može izjasniti da li su mu potrebne dodatne informacije radidostavljanja mišljenja u postupku prethodne procjene, odnosno i u eventualnompostupku izdavanja ekološke dozvole.

Ministarstvo treba nadležnom organu druge države proslijediti:

a) zahtjev za prethodnu procjenu uticaja i priložena dokumenta u postupku prethodneprocjene uticaja ili

b) zahtjev za izdavanje rješenja o odobrenju studije i studiju uticaja, te obavještenje ovremenu i mjestu održavanja javne rasprave u postupku izdavanja rješenja oodobravanju studije.

Mišljenja o zahtjevu za izdavanje rješenja o odobravanju studije i o studiji uticaja koje jedostavio nadležni organ druge države Ministarstvo treba razmotriti prilikom odobravanja studijeuticaja i izdavanja rješenja o odobravanju studije.

U postupku izdavanja rješenja o odobravanju studije, Ministarstvo je dužno omogućiti učešće ujavnoj raspravi predstavnika iz druge države na koje projekt može imati uticaj, kao ipredstavnika nadležnog organa druge države.

Nakon detaljnijeg uvida u predložena tehnička rješenja došli smo do zaključka da planiranaizgradnja i eksploatacija odbrambenog nasipa od poplava rijeke Drine od naselja Balatun doGlavičica na teritoriji Grada Bijeljina neće imati uticaje na drugu državu.

Naime, trasa novog nasipa je postavljena tako da ide što bliže katastarskoj granici opštineBogatić, ali tako da se nasip u cijelosti gradi na teritoriji BiH. Na ovaj način dobija se velikoinudaciono područje (područje između dva nasipa, na lijevoj i desnoj obali, je širine i nekolikokilometara). Velikim inudacionim područjem osigurava se dovoljno prostora da se u slučajunailaska velikih, plavnih, voda nivo vode ne diže toliko visoko da bi izazvao plavljenja objekatakoji se nalaze na lijevoj obali rijeke Drine, ali administrativno na teritoriji Republike Srbije.

Ovakvim pozicioniranjem nasipa minimiziraju se uticaji izgradnje nasipa na nizvodno područje idesnu obalu rijeke Drine od podizanja nivoa voda i na taj način su izbjegnuti i uticaji ovogprojekta na Republiku Srbiju.


3. OPIS MOGUĆIH UTICAJA PROJEKTA NA ŽIVOTNU SREDINU

3.1. Pregled ekoloških uslova Svjetske banke

Svi projekti koje finansira WB podliježu bezbjednosnim politikama WB i procedurama, naročitoOP/BP/GP 4.01 EA i dokumentacija vezano za javne konsultacije i zahtjeve javnogobjavljivanja koji opisuju instrumente i procedure za eliminisanje negativnih ekonomskih,socijalnih i ekoloških pitanja koja se mogu javiti. EA predloženog projekta je proces čija širina,dubina i tip analize zavise od prirode, veličine i potencijalnih uticaja na okolinu. Ona evaluirapotencijalne okolišne rizike i uticaje projekta; proučava alternative projekta; identifikuje načinepoboljšanja odabira projekta, viđenja, planiranja, dizajna i implementacije sprečavajući,minimizirajući, ublažavajući ili kompenzirajući negativne uticaje na okolinu; i poboljšavajućipozitivne uticaje.

Politika Svjetske Banke o okolinskim i društvenim mjerama zaštite su oslonac njene podrškeodrživom smanjenju siromaštva. Cilj ovih mjera zaštite je da spriječi i ublaži neprikladnu štetuprema ljudima i njihovoj okolini u procesu izrade projekta. Ove mjere pružaju smjernice zaBanku i korisnika kredita u identifikaciji, pripremi i provođenju programa i projekata.

OP/BP 4.01 O procjeni uticaja na okolinuCilj ovog pravila je da pomogne da se osigura ekološka i društvena ispravnost i održivostinvesticionih projekata kao i da podrži integraciju ekološka i društvenih aspekata projekta uprocesu donošenja odluka.

Procjena Okoline (PO) ocjenjuje potencijalne okolinske rizike projekta i uticaje u njegovompodručju djelovanja, ispituje alternative projekta i identifikuje načine poboljšanja odabiraprojekta, zasjedanje, planiranje, dizajn, i provođenje sprečavanjem, minimiziranjem,umanjivanjem ili kompenziranjem za nepovoljne uticaje na okolinu.

Predloženi projekti su klasificirani na osnovu tipa, lokacije, osjetljivosti, prirode i povratnostiuticaja na okolinu. Sistem Svjetske Banke svrstava projekat u jednu od 3 kategorije na osnovuekološkog odabira, na slijedeći način:

- Kategorija A – nepovoljni uticaji na okolinu su široki, različiti, djeluju van lokalitetagradilišta, nepovratni; svako veće preseljenje ili promjena/degradacija prirodnih staništa;opasni materijali.

- Kategorija B – potencijalni nepovoljni uticaji su ograničeniji, manje ih je, isključivo mogućina gradilištu u velikoj mjeri povratni, spremno i pouzdano smanjenje posljedica poznatimmetodama

- Kategorija C – vjerovatno nema nepovoljnih uticaja, ili minimalnih i lako umanjenih

Projekat odbrane od poplava je kategorisan kao projekat B kategorije.

OP/BP 4.04 O prirodnim staništimaPravila Svjetske Banke o prirodnim staništima imaju za cilj da promovišu ekološki održiv razvojpodržavajući zaštitu, očuvanje, održavanje, i rehabilitaciju prirodnih staništa i njihovih funkcija.

Prirodna staništa su kopnena i vodena područja gdje su ekosistemi bioloških društava formiranivećinom od izvornih biljnih i životinjskih vrsta, i gdje ljudska aktivnost nije značajnije promijenilaprimarne ekološke funkcije područja. Sva prirodna staništa imaju važnu biološku, duštvenu,ekonomsku i vrijednost postojanja. Važna staništa mogu biti u tropski vlažnoj, suhoj, i oblačnojšumi;


Šumi umjerenog pojasa i borealnoj šumi; mediteransko grmovito tlo; prirodno suhim i polusuhimzemljištima; mangrove močvarama; priobalnim močvarama, i drugim vlažnim područjima;estuarima, talozima morske trave; koralnim grebenima; slatkovodnim jezerima i rijekama;alpskim i sub alpskim okruženjima, uključujući biljna polja, livade, paramo ekosistemima iumjerenim i tropskim travnjacima.

Banka ne podržava projekte koji prema njenom mišljenju uključuju značajne promjene ilidegradacije kritičnih prirodnih staništa. Prikladne mjere očuvanja i umanjenja posljedica morajubiti određene za projekat u slučaju uticaja na prirodna staništa, zbog ovoga će ekološkistručnjaci biti uključeni tokom cijelog procesa.

Pravilo u određenim slučajevima može biti potaknuto aktivnostima pod projekata jer radovipredloženi ovim projektom mogu imati određene nepovoljne uticaje na rijeku Drinu, i eventualnošume koje se nalaze uz korite rijeke i mnogo doprinose održivosti kritičnog ekosistema. Prirodniekosistemi rijeke i šuma su znali podržavati razne stepene kompleksnosti flore i faune. Ovopravilo također može biti potaknuto da označi da će projekat stvoriti pozitivan ekološki uticaj naprirodna staništa.

Ovo pravilo će biti primjenjeno za ESIA i ESMP jer intervencije koje se tiču projekta uključujućibagerisanje, rehabilitaciju obala rijeke, i moguće raščišćavanje zemljišta nalaze u/poredzaštićenih područja uključujuči Ramsar gradilišta, za koje će odredbe o pravilnom očuvanju iumanjenju posljedica biti neophodne tokom radova.

Banka ne podržava projekte koji uključuju značajnu promjenu prirodnih staništa. Ako procjenaokoline nalaže da će predloženi pod projekat značajno promijeniti i degradirati prirodna staništa,predloženi podprojekat neće biti moguće finansirati.

OP 4.07 – Upravljanje vodnim resursimaUključenost Banke u upravljanje vodnim resursima daje neotuđivu podršku za obezbjeđivanjepitke vode, projekte vodosnabdijevanja i kanalizacije, kontrolu poplava, i vode za produktivneaktivnosti na način koji je ekonomski prihvatljiv, okolišno održiv i socijalno/društveno pravedan.

Banka podržava projekte za izbjegavanje gomilanja vode i probleme saliniteta koji idu uzinvesticije za navodnjavanje i tako što će (I) pratiti vodostaje i impementirati mreže za drenažugdje je potrebno, i (II) usvojiti najbolje prakse upravljanja za kontrolu zagađenja vode.

Ona takođe podržava projekte uspostavljaući jake zanonske i regulatorne okvire da osigura dasu zadovoljeni socijalni interesi, okolišni resursi zaštićeni, i spriječeno monopolističko formiranjecijena. Banka zahtijeva legislativu ili druge prikladne aranžmane da uspostavi efektivnukoordinaciju i procedure dodjeljivanja za međudržavne vodne resurse.

OP 7.50 – Projekti na međunarodnim vodnim putevimaOva politika se primjenjuje na slijedeće tipove međunarodnih vodnih puteva:

- Bilo koja rijeka, jezero, kanal, ili slično vodno tijelo koje formira granicu između;- Koja rijeka ili površinsko vodno tijelo koje protiče kroz, dvije ili više država;- Bilo koja pritoka ili drugo površinsko vodno tijelo koje je komponenta bilo kojeg vodnog

puta;- Bilo koja uvala, zaliv, tjesnac ili kanal koji povezuje dvije ili više država. Ili, ako je unutar

jedne države, koji je priznat kao neophodan kanal komunikacije između otvorenog morai drugih država i bilo koja rijeka koja utiče u takve vode.


Međunarodna komisija za sliv rijeke Save koristi kao otvoreni kanal za komunikaciju sa svimzemljama na koje projekat može da ima uticaja (Srbija i Hrvatska) te je projektni tim obavijestiopredstavnike ovih država, u skladu sa Operativnom politikom OP 7.50. Obaviještavanje se radinezavisno od izrade plana uticaja na životnu sredinu.

Ova politika se primjenjuje na slijedeće tipove projekata:

- Hidro-elektrika, kontrola poplava, plovidba, odvodnja,- Vodosnabdijevanje i kanalizacija, industrijske i slične projekte koji uključuju korištenje ili

potencijalno zagađenje međunarodnih vodnih puteva, i- Detaljan projekat i inžinjerske studije projekata pod a) gore.

Banka zahtijeva se međunarodnim aspektom projekta na međunarodnom vodnom putu bavičim je prije moguće. Ako je takav projekat predložen, Banka zahtijeva od korisnika da izjavi,ako to već nije ranije uradio, da formalno obavijesti ostale obalne države o predloženomprojektu i njegovim projektnim detaljima. Ako dati korisnik zajma navede Banci da on ne želidati takvu notifikaciju, Banka to normalno sama uradi. Ako korisnik zajma ima prigovor na takavpostupak Banke, Banka prekida obradu projektnog prijedloga.

Tabela 3 Pregled politike Svjetske banke koje se tiču očuvanja okolinePolitika očuvanja okoline Opis

OP/BP 4.01O procjeni uticaja na okolinu

Osigurati ekološki i društveni odjek i održivost investicijskihprojekata, kao i obezbijediti podršku za uključivanje ekoloških idruštvenih aspekata projekata u proces donošenja odluka. Projektizgradnje nasipa i obaloutvrda rijeke Drine smatra se PUO –kategorija B, PUO je obavezna u skladu s državnimzakonodavstvom.

OP/BP 4.04O prirodnim staništima

Promovisati ekološko održivi razvoj kroz osiguravanje podrške zazaštitu, očuvanje, održavanje i sanaciju prirodnih staništa i njihovihfunkcija. Banka podržava i očekuje od korisnika kredita daprimjenjuju jedan obazriv pristup upravljanja prirodnim resursimakako bi se osigurale mogućnosti za ekološko održivi razvoj.

OP 4.07O upravljanju vodnim

resursima

Osigurati podršku za obezbjeđivanje pitke vode, projektevodosnabdijevanja i kanalizacije, kontrolu poplava, i vode zaproduktivne aktivnosti na način koji je ekonomski prihvatljiv, ekološkiodrživ i socijalno/društveno pravedan.

OP 7.50O projektima koji se tiču

međunarodnih plovnih puteva

Promovisati okolišno održivi razvoj kroz osiguravanje podrške zazaštitu, očuvanje, održavanje i sanaciju prirodnih staništa i njihovihfunkcija. Banka podržava i očekuje od korisnika kredita daprimjenjuju jedan obazriv pristup upravljanja prirodnim resursimakako bi se osigurale mogućnosti za ekološko održivi razvoj.Intervencije u okviru Projekta izgradnje nasipa vodotoka rijeke Drinelocirane su ili su u blizini zaštićenih područja, za što će biti potrebnoosigurati odgovarajuće mjere ublažavanja i očuvanja tokom radova.

3.2. Razlike između legislative WB i legislative BiH

Zakoni o životnoj sredini FBiH i RS daju adekvatan okvir da se sprovedu ekološke aktivnosti injih će općenito biti moguće uskladiti sa zahtjevima WB. Kratak izvještaj o sažetku koji porediekološke zahtjeve BiH i WB za pripadajuća ulaganja za planiran projekat:

a) Pripremu investicija: Procedure skrininga projekta, Sadržaj EA Objava dokumentacije,Procedure konsultacija i dozvola, Institucionalni EA pregled, odobrenje i izdavanjeekoloških dozvola, i Standardi efluenta/smjernice;


b) Implementaciju investicija: Plan ublažavanja, Monitoring plan, Institucionalneodgovornosti i aranžmani za upravljanje okolišem (prikupljanje podataka, analizapodataka, priprema izvještaja i dostavljanje istog, donošenje odluka o upravljanjuokolišem), Dozvole i licenciranje.

BiH E(I)A proces se zasniva na EP, koji je zauzvrat zahtjev za ostale neophodne dozvole (kaošto je urbanistička saglasnost u FBiH ili građevinska dozvola u RS). Koraci potrebni zapribavljanje EP su sadržani i u kategorizaciji i u skriningu. Neke od investicija koje će bitiidentifikovane nakon početka implementacije BAFPP (I) mogu biti mali projekti i nacionalnalegislativa bi samo zahtijevala aplikaciju (Zahtiev) za dozvole (EP, Urbanistička saglasnost,Građevinska dozvola, itd.), koje se mogu pribaviti irelevantno od toga da li je ili nije izrađenaEIS.

3.3. Opis životne sredine na koju projekat može imati uticaj

3.3.1. Fizički faktori

Klima

Klimatografija šireg analiziranog područja je određena specifičnim položajem u odnosu naplaninske vijence u okruženju. Područje se nalazi između Dinarskih vijenaca srednje Bosne nazapadu, Hercegovačkih i visokih planina Crne Gore na jugu i jugoistoku, kao i nižih planina sasjeverne i sjevernoistočne strane. Otvorenost doline Drine prema sjeveru uslovljava izloženostrazmatranog područja hladnom, polarnom vazduhu koje stiže sa sjeveroistoka Evrope. Takođe,usled planinskih masiva sa zapadne i južne strane, uticaj Jadranskog mora na klimatografijuovog područja je ograničen.

Klimatske prilike u slivu Drine uslovljene, su prije svega, njegovim meridijanskim prostiranjem.Zbog toga se sliv nalazi pod uticajem različitih klimatskih režima. Izvorišna i najviša oblast slivaje pod uticajem mediteranske klime. Mediteranski uticaj, mada dosta oslabljen, osjeća se još i ugornjem dijelu sliva, do Srbinja - Foča, odakle sve više preovladava umjereno-kontinentalnaklima, a u donjem slivu Drine, nizvodno od Zvornika, Bijeljine ona prelazi u kontinentalnu.

Ključne odlike ta tri klimatska područja su sljedeće:

(a) Umjereni klimatski pojas Sjeverne Bosne i Posavine odlikuje umjerena kontinentalnaklima, sa oštrim zimama i toplim ljetima. Najtoplija zona tog pojasa je Posavina(prosječne julske temperature oko 21,3°C do 21,7°C), ali sa dosta skromnimpadavinama (prosječne godišnje padavina 700-800 mm). U sjevernim dolinama Drine,Bosne i Vrbasa, ključnih pritoka Save, koje pripadaju tom klimatskom području,prosječne godišnje i mjesečne temperature opadaju za 2 do 3 °C u odnosu na one izPosavine, a padavine se povećavaju na oko 800-1000 mm. Padavine imaju najvećevrijednosti u junu i oktobru u Posavini, odnosno, u aprilu i oktobru u planinskim, hladnijimzonama tog klimatskog područja.

(b) Kontinentalni planinski pojas Centralne Bosne karakteriše kontinentalna planinska klima,sa znatno oštrijim zimama (najhladniji januar, sa prosječnim temperaturama -3,5 do -6,8°C, sa ekstremnim minimumima koji se spuštaju i ispod -30°C), i umjerenije toplimljetima (prosječne temperature u julu 14,8 do 18,7oC, sa maksimumima do oko 36°C).Prosječne godišnje padavine su veće (1000-1200 mm), sa nešto izraženijim varijacijamai najvećim mjesečnim vrijednostima u jesenjem i ranom proljetnjem periodu (najvećepadavine u novembru, preko 90 mm).


(c) Maritimni pojas Hercegovine, u kome preovlađuje nešto modifikovana mediteranskaklima, sa blažim zimama, sa žarkim ljetima i obilnijim padavinama u hladnijem dijelugodine. Najniže prosječne januarske temperature su u opsegu 3,4 do 4,8 °C, dokprosječne julske temperature prelaze 24°C, sa maksimumima koji prelaze 40°C.Padavine su u opsegu 1000 mm do preko 1800 mm (Trebinje 1837 mm), pri čemu sunajmanje u ljetnjim mjesecima (u julu i avgustu se spuštaju i do oko 30 mm), samaksimumima tokom poznih jesenjih i zimskih mjeseci, kada se penju na 150-230mm/mjes. (maksimum u decembru, npr. maksimum prosječnih decembarskih padavina uGacku, 236 mm). Tipično za taj klimatski pojas: topla, malovodna ljeta, i vodni periodizimi, sa padavinama velikih intenziteta koje dovode do poplava, što zahtjeva: realizacijuobjekata za uređenje vodnih; režima, prije svega tunelskih odvodnika za evakuacijusuvišnih voda iz karstnih polja; kompleksne melioracije karstnih polja; preraspodjeluvoda po prostoru i vremenu, realizacijom akumulacija raznih stepena regulisanjaprotoka.

U svim klimatskim područjima vlada „inverzija padavina“ u odnosu na potrebe - i po prostoru ipo vremenu. Padavina ima najmanje u zonama u kojima su najkvalitetniji zemljišni resursi(Semberija, Posavina, gde su prosečno oko 700-750 mm), i ima ih najmanje upravo u perioduvelikih potreba za vodom u ljetnjim mjesecima. Taj fenomen, izražen u svim klimatskimpodručjima, upućuje na nužnost regulisanja voda u akumulacijama. Takođe, analize intenziteta60-minutnih padavina ukazuje na velike intenzitete padavina (preko 60 l/sha za jednogodišnjipovratni period, odnosno preko 100 l/sha za petogodišnji povratni period). Fenomenneravnomjernosti padavina po vremenu, kao i veliki intenziteti padavina ukazuju naneophodnost građenja složenih sistema za odvodnju voda, posebno u dolinskim zonama ikarstnim poljima, kao i na potrebu adekvatnog dispozicionog rješavanja i dimenzionisanjakanalizacija naselja za atmosferske vode.

U svim klimatskim područjima stvarna evaporacija je u opsegu od oko 390 mm (Čemerno), dooko 600 mm na nekim područjima Hercegovine (Trebinje - oko 590 mm). Potencijalnaevapotranspiracija je za oko 25% veća od stvarne, dok je evaporacija sa vodene površine zaoko 25% veća od potencijalne evapotranspiracije (Trebinje 860 mm).

Bijeljina se nalazi u pojasu umjerene kontinentalne klime kao i cijela regija. Od klimatskihpokazatelja može se konstatovati vrijednost godišnje osunčanosti koja je 1 800-1 900 sati.Zatim umjerena oblačnost koja je najveća u zimskoj sezoni u novembru, januaru i februaru, anajmanja je u ljetnim mjesecima jun, jul i septembar.

Tabela 4 Vrijednosti srednje mjesečne temperature, kao i srednjih maksimalnih i minimalnih temperaturaza meteorološku stanicu Bijeljina

Mjesec Srednja mjesečnatemperatura oCSrednja maksimalna

temperatura oCSrednja minimalna

temperatura oC

Januar -1.0 3.5 -3.8Februar 2.5 6.8 -1.8Mart 6.8 12.3 1.5April 11.8 17.5 5.9Maj 17.0 22.6 10.5Jun 20.3 25.3 13.5Jul 21.7 27.4 14.7Avgust 21.2 27.3 14.2Septembar 16.7 23.8 11.1Oktobar 11.9 18.2 6.3Novembar 6.3 10.7 1.8Decembar 1.5 5.3 -1.9Prosječna godišnjatemperatura 11.4 16.7 6.0


Termičke uslove ovog područja karakterišu temperaturna kolebanja što može potvrditi iamplituda od 23 stepena C. Srednja julska temperatura iznosi 22°C, dok srednja januarskaiznosi -1°C. Uz ovo se navodi da je srednja godišnja temperatura oko 11°C. Iz ovetemperaturne slike konstatuje se i relativna vlažnost vazduha od 70 – 80 %.

U slivu Drine količina padavina se smanjuje niz tok rijeke Drine, mada ne pravilno. Viskoplaninski predjeli sliva preko 2.000 mnm primaju 2.000 - 3.000 mm atmosferskog taloga.Srednje planine tj. do Srbinja - Foče oko 1.400 mm, u Ljuboviji 890 mm, dok je oko ušća Drine uSavu 700 mm.

Naime, na osnovu raspoloživih podataka u Foči se 60% ukupnih padavina ostvari u tokuhladnijeg dijela godine, što je odlika sredozemnog režima padavina. Niža područja na ovomprostoru se odlikuju umjereno-kontinentalnom klimom, koja se graniči sa subalpskom i alpskomklimom. Zbog toga, samo u toku šest mjeseci (maj-oktobar) prosječna temperatura na ovompodručju je veća od 10°C.

Tabela 5 Srednje mjesečne količine padavina (mm)Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Gоd

Rogatica 57,7 49,2 49,3 58,1 76,1 81,4 79,9 63,4 70,3 72,7 74,2 75,4 807,7Osječani 71,6 62,2 66,3 80,9 90,8 102,6 88,8 80,0 90,9 87,0 97,8 94,2 1012,8Ustiprača 59,7 50,3 53,4 70,3 78,4 84,4 83,0 70,6 70,9 68,7 81,5 79,1 850,4Goražde 55,3 55,0 46,5 64,3 70,8 73,1 64,5 63,6 68,7 70,4 80,4 73,3 785,8Vranići 57,5 53,8 54,7 68,0 71,8 78,5 68,9 66,6 70,9 70,1 86,1 80,0 826,9Ustikolina 65,8 61,8 54,2 61,3 71,7 71,6 66,2 64,8 70,1 81,2 90,1 86,4 845,1Ifsar 81,1 71,4 70,4 89,8 96,1 100,9 95,4 71,3 89,7 84,7 106,4 106,8 1063,9Foča 70,7 73,7 65,9 80,6 78,6 79,5 76,2 63,5 74,3 86,1 98,0 100,9 948,1Vikoč 70,5 72,7 64,4 70,6 75,9 74,6 66,1 63,0 71,5 83,8 91,5 89,8 894,3Kalinovik 87,5 79,7 82,2 98,2 97,5 101,8 72,5 74,6 95,0 127,6 152,3 141,3 1210

Maksimalne vrijednosti srednjih mjesečnih količina padavina se na većem dijelu posmatranogpodručja javljaju upravo u jesenjim i zimskim mjesecima (novembar - Goražde 80,4 mm,Ustikolina - 90,1 mm, Vikoč - 91,5 mm, Kalinovik - 152,3 mm; decembar - Ifsar 106,8 mm, Foča100,9 mm) - što i jeste odlika maritimnog režima. Na stanicama sjeverno od Goražda(Ustiprača, Osječani, Rogatica) najveća količina padavina se dešava u junu - odlikakontinentalne klime. Može se zaključiti da se maritimne odlike gube sjevernije od razvođajadranskog i crnomorskog sliva (planinski vijenci Lelije, Zelengore i Lebršnika južno od rijekeBistrice). Okolina Foče, interesantna za ovaj projekat, ima ukupnu godišnju količinu padavina948 mm.

Tabela 6 Sume godišnjih padavina i karakteristične srednje mjesečne padavine

Kišomjernastanica

Nadmorskavisina

Periodobrade

Sumagodišnjihpadavina

Minimalnesrednje

mjesečne

Maksimalnesrednje

mjesečnem n.m. god mm mm mjesec mm mjesec

KS Modriča 115 61-90 871 52 feb. 100 juniKS Orašje 87 61-90 720 47 jan. 84 juniKS Brčko 96 53-88 799 53 okt. 96 juniKS Derventa 110 61-90 906 60 feb. 103 juniKS Doboj 146 61-90 870 56 feb. 102 juniKS Bijeljina 90 - 744 38 okt. 87 juniKS Šamac 90 - 790 43 mart 85 juni

Broj dana u godini kada ima padavina (vodeni talog veći od 0,1 mm) iznosi oko 115 dana.Maksimalne dnevne količine padavina se nalaze u intervalu od 51 mm do 110 mm.


Na području Bijeljine količina padavina direkno je proporcionalna sa oblačnošću, tako daprosječna količina padavina iznosi 850 mm po metru kvadratnom. Najviše kiše padne u maju ijunu, a najmanje u martu i septembru

Geološka obilježja lokaliteta

S obzirom na to da Drina sa svojim pritokama presjeca gotovo čitav dinarski planinski sistem,geološka građa u slivu ove rijeke je veoma složena i bitno je uticala na izgled reljefa. Najveći diosliva leži u predjelu centralnih Dinarida koji su izgrađeni od paleozojskih i mezozojskih stijena.Jedino podrinjske planine Cer i Majevica pripadaju unutrašnjim Dinaridima gdje su paleozojske itrijske stijene većim dijelom prekrivene neogenim i kvartarnim sedimentima.

U slivu je zastupljena tipična blokovska tektonska struktura, sastavljena od tri velika i brojnihmanjih blokova, rastavljenih rasjednim pukotinama. Od stijena u slivu Drine najvećerasprostranjenje imaju paleozojski škriljci i permo-trijaski pješčari sa intruzijama magmatskihstijena (graniti, andeziti, gabro). Mezozojski krečnjaci zahvataju preko 30% sliva. Idući odsjevera prema jugu, u slivu se smjenjuju trijaski, jurski i kredni krečnjaci i dolomiti, što jevjerovatno u vezi sa tektonskom evolucijom ovog prostora, kome su zastupljeni blokovikontinentalne kore. Nizvodno od Loznice dominiraju neogeni i kvartarni jezerski i riječnisedimenti na kojima je obrazovana ogromna plavinska lepeza Drine na ušću u Savu.

Današnji izgled ravnice je rezultat rada erozija u toku ledenih doba (periodi glacijala iinterglacijala) i naročito riječnih naplavina – fluvijalne erozije. Rijeka Sava i njena desna pritokaDrina u ovom sektoru svog toka donose velike količine suspendovanih čestica i erodiranogmaterijala koji se taloži. Ove sitne frakcije materijala imaju za posljedicu stvaranje plodnihzemljišta. Fluvijalna erozija je dominirala nad ostalim oblicima erozije. U Semberiji koja je ravnanaplavina rijeke Drine preovladava plodna crnica i degradirani černozem, a dijelom i ritskecrnice, te riječni nanosi.

Sama geološka postavka slojeva, fluvijalna erozija, glacijacija u davnim periodama, eolskaerozija i deflacija imali su presudan uticaj na formiranje ovakve vrste reljefa pa kasnije stvaranjaplodnog zemljišta.

Najniže hipsometrijske položaje reljefno izražavaju kompozitne doline Bosne, Drine, Limaobilježene smjenom dolinskih proširenja (zavale i kotline) sa kanjonsko-klisurastim suženjima.Najdublje usječene kanjojske i klisuraste doline su: kanjoni Drine nizvodno i uzvodno odVišegrada (dubina i preko 700 metara), Lima, probojnička dolina Sutjeske ''Prosječenica''(dubina i preko 1.200 metara), kanjoni Hrčavke, Prače, Bistrice itd.

Fluvijalne oblike reljefno izražavaju riječna korita vodotoka, naplavne ravni i niske riječne terase.Ovi oblici su skoncentrisani na najnižim hipsometrijskim položajima u kotlinama i dolinama. Naaluvijanim ravnima i niskim riječnim terasama se nalaze naseljena mjesta. To su najgušćenaseljena područja Sarajevske ekonomske makroregije i na njima su nastali i razvijeni sviznačajniji centri promatranog područja.

Teren Goražda ima reljef koji je dijelom blago izražen, a dijelom sa izrazitim visokim istaknutimoblicima. Čitavim područjem dominiraju mnogobrojne potočne doline i jaruge usječene uklasične stijene paleozoika i donjeg trijasa. Na području Bosansko-podrinjskog kantona uizgrađivanju oblika reljefa i stvaranju različitih genetskih tipova reljefa učestvuju različiti oblicierozionog djelovanja. Najizraženiji su: fluvijalni oblik erozije (mehanički rad velikog broja rijeka ipotoka), karstni oblik erozije (hemijsko rastvaranje krečnjačkih stijena) i erozioni procesi napadinama (fizičko-mehaničko rastvaranje pod uticajem gravitacije). Samim tim, nastali suodgovarajući tipovi reljefa: fluvijalni tip reljefa, padinski tip reljefa i karstni tip reljefa. Fluvijalna iliriječna erozija je karakteristična za tokove rijeka Drine. Od akumulacionih fluvijalnih oblikajavljaju se aluvijalne ravni, inundacione ravni, riječne terase uz korita rijeke Drine i druge.


Na otkrivenim profilima terasa uočava se djelimična slojevitost, ali je najveći dio heterogen kakopo sastavu, tako i granulaciji. Terase su gotovo idealno uravnjene što ukazuje na velikuenergiju toka u završnim fazama stvaranja. Terasni odsjeci su često preko 2 m visine. Terasesu naročito izražene u dolini Drine kod Ustikoline.

Hidrogeološke karakteristike

U slivu je zastupljena tipična blokovska tektonska struktura, sastavljena od tri velika i brojnihmanjih blokova, rastavljenih rasjednim pukotinama. Od stijena u slivu Drine najvećerasprostranjenje imaju paleozojski škriljci i permo-trijaski pješčari sa intruzijama magmatskihstijena (graniti, andeziti, gabro). Mezozojski krečnjaci zahvataju preko 30% sliva. Idući odsjevera prema jugu, u slivu se smjenjuju trijaski, jurski i kredni krečnjaci i dolomiti, što jevjerovatno u vezi sa tektonskom evolucijom ovog prostora, kome su zastupljeni blokovikontinentalne kore. Nizvodno od Loznice dominiraju neogeni i kvartarni jezerski i riječnisedimenti na kojima je obrazovana ogromna plavinska lepeza Drine na ušću u Savu.

Hidroenergetski potencijal

Hidroenergetski potencijal Drine i njenih pritoka je davno uočen. Tome doprinose veliko vodnobogatstvo, ujednačen godišnji i višegodišnji proticaj, značajan pad uzdužnih rječnih profila ikanjonasto - klisurast sklop nekih riječnih dolina pogodnih za izgradnju moćnih betonskih brana,iza kojih se formiraju vještačka jezera. Osim onih koje su već izgrađene postoje i projekti zaizgradnju novih. Po hidroenergetskom potencijalu Drina nema premca na Balkanu, aliistovremeno ona ima apsolutni primat po neiskorišćenosti svoje hidroenergije.

Na teritoriji BiH prosječne godišnje padavine su oko 1250 mm, što iznosi oko 64x109 m3, što jeekvivalnentno prosječnom protoku od oko 2030 m3/s. Pošto je prosečni oticaj oko 1155 m3/s,proizilazi da je na godišnjem nivou prosječni koeficijent oticaja oko 0,57. U pravcu crnomorskogsliva preko pritoka Save otiče oko 722 m3/s (62,5%), dok oko 433 m3 (37,5%) otiče u Jadranskomore. Ključni pokazatelji oticaja na osnovnim slivovima čitavog područja BiH dati su u Tabeli 7.

Tabela 7 Pokazatelji oticaja na osnovim slivovima BiHSliv

rijekePovršina

(km2)Prosječni protok

Qsr (m3/s)Specifični protok

Q (L/s*km2)Protok malih voda

Qmin 95%Sava 5 506 63 11,40 1,5Drina 7 240 124 17,10 24,10

Radi okvirnog sagledavanja vodnih potencijala RS daju se prosječne vrijednosti godišnjihprotoka na najvažnijim vodomjernim profilima koji su relevantni za planiranja u RS (ključnivodotoci i karstna polja u RS), odnosno na profilima u blizini teritorije RS, ukoliko dajuinformaciju o ulazno / izlaznim protocima relevantnim za područje RS. Podaci su okvirni.

Sliv Drine: Bastasi: 164 m3/s, Foča: 212 m3/s, Višegrad: 335 m3/s, Zvornik: 387 m3/s, ušće: 401m3/s. Sutjeska, Igoče: 14,9 m3/s, Čehotina, Foča: 16,0 m3/s, Prača, Rakitnica: 2,4 m3/s, Lim,Rudo: 113,6 m3/s, Drinjača: 6,5 m3/s.

Niti je moguće, niti bi bilo metodološki ispravno izdvajanje protoka po pojedinim entitetima BiH,imajući u vidu da granice presijecaju slivove na način da je nemoguće hidrološko bilansnorazgraničenje protoka prema genezi na dijelu teritorije koji nije sliv.

Pokušaj takvog razdvajanja protoka po principu nastajanja na dijelovima administrativneteritorije ne bi bio metodološki primjeren, posebno imajući u vidu činjenicu da ne postojeosmatranja padavina i protoka koja bi omogućila takav dovoljno tačan postupak.


Kvalitet vode

Kvalitet sektora Drine prema podacima sa monitoring stanica Foča i Goražde, možeokarakterisati kao zadovoljavajući. Ipak, kako se na sektorima bilježi hidromorfološkamodifikacija, ekološki status okarakterisan je kao umjeren. Hemijski status ocijenjen je kaozadovoljavajući, odnosno ne bilježi se prekoračenje vrijednosti prioritentih i hazardnih supstanci.

Prema podacima iz izvještaja monitoringa kvaliteta površinskih voda u Republici Srpskoj,Republičke direkcije za vode RS – Bijeljina, u periodu od 2001. do 2009. godine, može sezaključiti iz prikazane ocjene klase kvaliteta na profilu Drina – Paunci, propisanu Uredbom oklasifikaciji voda i kategorizaciji vodotoka (Službeni glasnik Republike Srpske br. 42/01), da jekvalitet voda navedenog lokaliteta u pomenutom periodu bio zadovoljavajući i da je većinaparametara zadovoljavala uslove koji su propisani za prvu klasu voda. Prema podacima izperioda 2007. – 2010. godina, može se zaključiti da pojedini hemijski parametri nezadovoljavaju vrijednosti propisane klase1.

Vrijednosti ukupnih čvrstih materija rijeke Drine povremeno ne zadovolјavaju propisane zahtjeveza prvu klasu. Vrijednosti za ukupnu tvrdoću zadovolјavaju vrijednosti treće klase. Vrijednostikoncetracija hemijske potrošnje kiseonika (HPK dihromatna) zadovolјavaju vrijednosti propisaneza drugu klasu. Vrijednosti BPK5, koji predstavlјa mjeru koncentracije petodnevne biohemijskepotrošnje kiseonika, zadovolјava vrijednosti propisane za drugu klasu. Koncetracije ukupnogazota zadovolјavaju vrijednosti propisane za drugu klasu. Vrijednosti amonijačnog azotazadovolјava propisane vrijednosti za drugu klasu. Najveće koncentracije ukupnog fosfora su bileu okviru treće kategorije. Vrijednosti koncentracija hlorida ulaze u okvir druge klase. Procenatzasićenja kiseonikom izlazi iz okvira prve klase i ulazi u okvir druge klase. Od teških metala čijesu koncentracije mjerene tokom analiziranog perioda, koncentracije gvožđa, mangana, arsena,žive i cinka zadovolјavaju uslove prve klase voda. Koncentracija kadmijuma i nikla zadovolјavjuuslove druge klase voda.

Lista potencijalnih izvora zagađenja u bazenu rijeke Drine

Većina industrijskih otpadnih voda u Republici Srpskoj sadrže toksične materijale, najčešćeteške metale, cijanide, fenole, mineralna ulja i emulzije, organske razrjeđivače (od industrijeobrade metala) i razne druge toksične materijale (osnovne industrije hemije, tekstila i obradekože). Devet industrijskih lokacija je identifikovano i klasifikovano kao potencijalni izvorizagađenja na listi aktivnosti koje ugrožavaju kvalitet voda.

Najveći potencijalni industrijski izvori zagađenja su rudnik uglja i termoelektrana Ugljevik koji suudaljeni 20-ak kilometara od rijeke Drine, te rudnik boksita u Zvorniku na udaljenosti od oko 30kilometara uzvodno od mjesta Glavičice i početka izgradnje nasipa. Najznačajnije lokacije supovršinski otvoreni kopovi rudnika boksita u Milićima (udaljen od rijeke 25 km) i Srebrenici, kao irudnici olova i cinka u Srebrenici koji su udaljeni od rijeke Drine manje od 5 km). Za rudnik uSrebrenici, važno je napomenuti da nisu bili dostupni zvanični podaci o količinama proizvedenihopasnih supstanci. Postoji takođe određeni broj nezakonitih opštinskih/refrakcijskih lokacija zaodlaganje. Rudnici u Milićima i Sasama nalaze se uzvodno od predmetne lokacije izgradnjenasipa više od 60 kilometara.

Sakupljeni su podaci o 17 izvora otpadnih od kojih za pet ispusta postoje podaci o parametrimakvaliteta otpadnih voda, a za preostale je korištena procjena koristeći ekvivalent stanovnika.

Konačni rezultati pokazuju da najveće zagađenje dolazi iz većih opština, najviše iz Bijeljine,Zvornika i Višegrada.

1 Korišteni su podaci iz Sava River Basin Management Plan, Final Draft, Zagreb, November 2011..


U Federaciji, na području Goražda, izvršena je detaljna analiza aktivnosti koji su potencijalnoštetne za kvalitet vode. Razmatrane su industrije: „Pobjeda Rudet“ d.d. u Goraždu, za koju jeprocijenjeni vodni indeks rizika bio 3.09 „UNIS Ginex" i „Pobjeda", sportska industrija, pripadajuistoj grupi po veličini vodnog indeksa rizika.

Što se tiče lokacija za odlaganje otpada koje ugrožavaju kvalitet voda, najveća prijetnja suopćinska deponija u Goraždu koji ima kapacitet oko 10,000 m² i predstavlja prijetnju rijeci Drini ivodnim tijelima podzemnih voda. Indeks rizika m = 42.

U dijelu bazena rijeke Drine u RS identificirani su industrijski objekti koji u procesu radaproizvode različite vrste otpada. Veliki dio opasnih materija nastaje u rudnicima, zatim umetalurškoj industriji, termoelektranama, hemijskoj industriji, i kod svih ovih vrsta teškeindustrije se javlja opasni otpad. Skoro svi objekti teške industrije imaju posebno napravljene iizgrađene lokacije za odlaganje otpada.

3.3.2. Biološke karakteristike

Područjem rijeke Drine (istočni dio BiH) dominiraju šumski ekosistemi. U nižim predjelimabilježe se biocenoze sladuna i cera (Quercetum confertae – cerris). U nešto višim predjelimakonstatuju šume kitnjaka i cera (Quercetum petraeae – cerris), i kitnjaka (Quercetum petraeaemontanum) na toplijim ekspozicijama, dok su šume bukve (Fagetum montanum) zastupljene nahladnijim staništima. U višim predjelima konstatuju se i fragmenti zajednice bukve, jele i smrče(Piceo – Abieti – Fagetum).Termofilne šumske zajednice crnog graba i bukve (Orno –Ostryietum) i crnog graba (Ostryo – Fagetum) bilježe se na padinama sa većim nagibom,uglavnom uz pritoke Drine.

Na području gornje Drine, načelno, dominiraju sljedeće vrste dendroflore: bukva (Fagussilvatica), hrast kitnjak (Quercus petraea), hrast sladun (Quercus frainetto) i cer (Quercuscerris).

U dolini Drine bilježe se i, po površini, manje sastojine crne jove (Alnus glutinosa). Obodnavegetacija uz Drinu karakteriše se dominacijom vrbe (Salix alba), a poljski jasen (Fraxinusangustifolija) se bilježi sporadično. U spratu grmlja konstatuju se dren (Cornus sanguinea),lijeska (Corylus avellana), glog (Crataegus monogyna), kleka (Juniperus communis), kao iViburnum lantana, Sambucus recemosa, S. nigra i Acer tataricum.

Prizemna vegetacija odlikuje se dominacijom vrsta koje pripadaju flornim elementima širokograsprostranjea: Galium silvaticum (srednjeevropski element), Veronica chamaedrys, Pulmonariaofficinalis (sub-srednjeevropski), G. vernum (pontijsko- submediteranski), Primula vulgaris(subatlansko-submediteranski), Stellaria holostea (subevroazijski) i dr. Pored toga, bilježe se iilirski florni elementi: Helleborus atrorubens, Epimedium alpinum i dr.

Kao posljedica eksploatacije šuma, na širem području bilježe se i površine pod brezom (Betulapendula) i jasikom (Populus tremula).

U širem pojasu uz rijeku Drinu u okviru predmetnog područja bilježe se: Pyrus pyraster,Carpinus orientalis, Acer campestre, Quercus petraea, Rosa canina, Fraxinus angustifolia,Clematis vitalba, Malus sylvestris, Salix alba, Picea abies, Pinus sp. (sađena kultura), Robiniapseudoacacia, Corylus avellana, Rubus caesius, Urtica dioica, Galium mollugo, Lamiumpurpureum, Taraxacum officinale, Glechoma hederacea i dr. Potvrđeno je prisustvo i sljedećihvrsta: Rumex obtusifolius, Plantago lanceolata, Potentilla reptans, Hypericum perforatum,Festuca pratensis, Scrophularia nodosa, Medicago lupulina, Silene vulgaris, Verbascum sp.,Clematis vitalba, Calystegia sepium, Anagalis arvensis, Veronica persica, Chenopodiumhybrodum, Fontinalis sp. (u vodi) i Symphytum officinale.


Endemsku grupu biljnog gena tercijarnih bioloških populacija predstavljaju brojne vrste od kojihsu najvažnije: Daphne malyana Blečić, Saxifraga rocheliana Sternb. Ex. Host, Centaureaincompta Vis., Dianthus kitaibelii Janka ex. Beck, Cerastium lanatum Lam., Centaureaderventana Vis et Panč., Aquilegia grata Zimm., Amphoricarpus autariatus Blečić et May.,Valeriana braun-blanquetii Lak., Campanula balcanica Hruby, Adenophora liliifolia (L.) Besser,Cirsium wettsteinii Petr., Cicerbita pancicii (Vis.) Beauverd., Melampyrum hoermanianum Maly.,Opoponax chironium Koch., Achillea abrotanoides (Vis.) Vis., Teucrium arduini L., Corydalisleiosperma Conrath, Acer intermedium Panč., Iris bosniaca Beck itd .

U užem obuhvatu planiranih građevinskih radova na izgradnji zaštitnog nasipa za odbranu odpoplava nisu identifikovane ugrožene biljne vrste.

Kad su u pitanju pašnjaci nalaze se u srednjim i gornjim tokovima rijeka, a livade u dolinama ina blagim padinama. Travni pokrivač je slabog kvaliteta. Livade su pod dobrim travnimpokrivačem. Šume su raširene po čitavom slivu i to u vidu manjih sastojina, zabrana i šikara.

Glavni dio šuma se nalazi u izvorišnim dijelovima pritoka. Šume u izvorišnim dijelovima su boljesačuvane i grupisane u nešto većim kompleksima, dok su ostale šume i šikare dijelomrazrjeđene i zakržljale, te ne pružaju gotovo nikakvu zaštitu zemljišta.

Prisustvo mladice (Hucho Hucho (Linnaeus, 1758)) i riječnog raka (Astacus astacus (Linnaeus,1758)) u rijeci Drini je od najveće važnosti. Mladica se nalazi na crvenoj listi međunarodne unijeza zaštitu prirode (IUCN) ugroženih vrsta i zaštićena je Bernskom konvencijom. Ima ograničenoprisustvo u slivu Dunava. Mladica se u slivu rijeke Drine smatra endemskom vrstom kao ivrstom sa "najzdravijim" genom u regiji. Ova vrsta se razmnožava u proljeće kada odlazi umanje tokove (na primjer ušće Kosovske i Prače). Razmnožavanje zavisi od meteorološkihuslova i odvija se na čistom pijesku, šljunku ili kamenom stjenovitom tlu u sporijim dijelovimavodenog toka riječnog korita, sa brzim protokom vode bogate kisikom. Mladi se hrane safaunom i ribom sa dna dok se odrasli najviše hrane drugom ribom, ponekada žabama i drugimvodenim kičmenjacima. Riječni rak se nalazi na IUCN-ovoj listi ranjivih vrsta. Ova vrsta živi nadnu rijeke u blatnjavoj vodi. Veoma je osjetljiva na zagađenje vode.

Ornitofauna područja rijeke Drine je izuzetno bogata. Osim lokalnih vrsta ptica i vrsta koje supovezane sa vodom, privremeno prisustvo vrsta koje žive na moru je primijećeno u posljednjihnekoliko godina. Ugrožene vrste orlova Aquila sp. se mogu naći u dijelovima kanjona Drine kaoi drugi grabežljivci sa vodenim organizmima i patke Anas sp., vodomar Alcedo atthis (Linnaeus,1758), obična čigra Sterna hirundo Linnaeus, 1758, neke vrste galebova (Fam. Laridae Vigors,1825) i mnoge druge.

Ptičji svijet je svakako, najraznovrsniji a izdvajaju se vrste Passer domesticus (Linnaeus, 1758)– vrabac, Columba livia Gmelin, 1789 – obični golub, Streptopelia decaocto (Frivaldszky, 1838)– gugutka, Corvus corax Linnaeus, 1758 – gavran, Corvus cornix Linnaeus, 1758 – vrana, Picapica (Linnaeus, 1758) – svraka, Corvus monedula (Linnaeus, 1758) – čavka, Falco tinnunculusLinnaeus, 1758 –vjetruša, Accipiter nisus (Linnaeus, 1758) – kobac ptičar, Strix alucoLinnaeus,1758 – mala sova.

Prirodne karakteristike područja pružaju uslove za pojavu velikog broja vrsta sisara. Oblast jenedovoljno ispitana, pogotovo u pogledu sitnih sisara i vrsta koje nisu od značaja za lovniturizam. U šumskim prostranstvima gornjeg sliva rijeke Drine sreću se životinje koje su iliprorijeđene ili ih više nema u mnogim dijelovima Evrope medvjed (Ursus arcotos), vuk(Canislupus), divokoza, divlja mačka (Felix catus), lisica, kuna zlatica, jazavac (Meles meles), divljasvinja, srna, vidra, zec), kao i ptice (suri orao, orao zmijar, sivi soko, veliki tetrijeb, šumskašljuka, jarebica kamenjarka i bjeloglavi sup (Gyps fulvus).


U užem obuhvatu planiranih građevinskih radova na izgradnji zaštitnog nasipa za odbranu odpoplava na lijevoj obali Drine od Balatuna uzvodno do Glavičica nisu identifikovane ugroženevrste ptica i sisara.

Batrahofauna područja

Vodozemci su grupa kičmenjaka koja obuhvata više od 6000 recentnih vrsta rasprostranjenihširom svijeta, osim najhladnijih i najsuvljih predjela i nekih veoma izolovanih okeanskih ostrva(Cox i sar., 2006). Vodozemci predstavljaju jednu od najugroženijih grupa kičmenjaka danas,zbog sinergizma između kompleksnosti sopstvenog životnog ciklusa, intenziteta antropogenihizmjena autohtonih predjela i sredinskih fluktuacija. Međunarodna unija za zaštitu prirode (engl.International Union for Conservation of Nature- IUCN) proglasila je mnoge vrste vodozemacaglobalno ugroženim. Većina vrsta koje naseljavaju Evropu nema status ugroženih (Anthony isar., 2006), uglavnom zbog velikog areala koji naseljavaju. Međutim, na lokalnom nivou, tj. uokviru postojećih država, mnoge populacije su označene kao ugrožene zbog raznovrsnihprijetnji očuvanju biološke raznovrsnosti.

Popis vrsta koji je je sačinjen na bazi malobrojnih podataka iz literature, procjene očekivanihvrsta na osnovu opštih prirodnih karakteristika područja, odnosno prema analogiji sa sličnimpodručjima u regionu (klisura Lima sa Mileševkom i Uvcem, na primer), zastupljenih staništa,kao i na osnovu ličnih opažanja. Sve vrste ptica su obuhvaćene nekim mjerama zaštite mada seuvijek ističu crvene vrste Evrope Hieraaetus pennatus – patuljasti orao, Crex crex – prdavac,Eremophila alpestris – ušata ševa, Ficedula parva – mala muharica. Prisutni su i glacijalni relikti:ušata ševa, borealne vrste: Strix uralensis – dugorepa sova, Picoides tridactylus – tropski detlić,Pyrrhula pyrrhula – obična zimovka, oromediteranske vrste: Monticola saxatilis – drozdkamenjar, Regulus ignicapillus – vatroglavi kraljić i vrste reliktnih zajednica: Poecile lugubris –mediteranska sjenica, Emberiza cia – planinska strnadica. Na ovom prostoru se sreću vrste saistočnomediteranskog rasprostranjenja kao i vrsta sa zapadno mediteranskimrasprostranjenjem.

Područje istočne Bosne je malo proučeno. Procjenjujemo da je prikazano oko 50% potencijalnihvrsta sa ovog prostora, pa bi inventarizacija ornitofaune predstavljala realnu osnovu zavalorizaciju kvaliteta i značaja i mogućnost monitoringa.

Prostor opštine Bijeljina pripada eurosibirsko – boreoameričkoj regiji, koja je na ovom prostoruzastupljena provincijom higrofilnih lišćarsko – listopadnih šuma, sektoru šuma sa hrastomlužnjakom (Quercetalia roboris), koja zahvata najveći dio sjeveroistočnih nizija Bosne iHercegovine.

Vegetacija predmetnog područja je izuzetno siromašna vrstama. Preovladavaju uniformnekulture silažnog kukuruza (Zea mays L.).

Pošto na samom prostoru dominira vrsta Abutilon theophrasti Medik., može se zaključiti da nalokalitetu dominiraju vrste invazivnih korova predvođena vrstom Ambrosia artemiisifolia L. Ublizini predmetne lokacije na mjestima koja nisu podložna redovnoj kosidbi, niti se na njimaupotrebljavaju herbicidi, dominira klasa Secalinetea Br. – Bl. 51 reda Secalinetalia Br. – Bl. 31. ukojoj je brojna vrsta Hordeum secalinum Schreb.

Takođe, na neobrađenim mjestima se može izdvojiti poneka individua vrste Atropa belladonnaL., Crataegus nigra Waldst. & Kit. i Rubus idaeus L. koje nisu veće od pojedinih individuakorovskih vrsta (ambrozija, abutilion) te se, iako se navedene vrste mogu smatrati grmolikimvrstama, ne može izdvojiti jasno uočljiv sprat šiblja do dva metra visine. Vrijedi napomenuti dasu na ovom prostoru nekada dominirale nizijske listopadne šume iz klase Querco – Fagetea Br.– Bl. Et Vlieg 37, reda Populetalia albae Br. – Bl. 31, sveze Alno - Quercion roboris Ht. (37) 38,asocijacije Genisto elathae-Quercetum roboris Horvat, 38, koje su sječom pretvorene upoljoprivredne parcele


Na pojedinim (istočnim) dijelovima, zbog blizine rijeke Drine postoje pojedinačne individue vrstePopulus sp., te je evidentno da su nekada na tom dijelu predmetne lokacije obitavale šume izklase Querco – Fagetea Br. – Bl. Et Vlieg 37, reda Populetalia albae Br. – Bl. 31, sveze Salicionalbae Tx. 55, asocijacije Populetum nigro – albae Slavnić 52. Na ovaj prostor su zasađene ivrste Abies alba Mill. i Picea abies L. smrča, koje imaju estetsku funkciju.

3.3.3. Namjena površina zemljišta predmetne lokacije

U Tabeli 8, je predstavljen dio površine (11,618 km2) Grada Bijeljina koji pripada neposrednomslivu rijeke Drine, i to definisano klasama upotrebe zemljišta prema bazi podataka Corine LandCover [CLC]2.

Tabela 8 Namjena zemljišta grada Bijeljine koji pripada neposrednom slivu rijeke DrineRed.Br. Kod Opis koda

Površina(km2) %

1 112 Urbana područja 477 4,112 211 Nenavodnjavana obradiva zemljišta 7.296 62,807 222 Voćnjaci i plantaže 2 0,029 242 Kompleks kultiviranih parcela 2.087 17,96

10 243 Pretežno poljoprivredna područja sa većimpovršinama prirodne vegetacije 341 2,94

11 311 Bjelogorična šuma 1.076 9,2616 324 Prelazni šumski pojas-zarasla grmičasta šuma 54 0,4617 331 Plaže, dine, goli pješčani predjeli 16 0,1420 411 Kopnene močvare 49 0,4221 511 Vodotoci 214 1,8422 512 Vodna tijela-vodne površine 6 0,05

UKUPNO: 11.618 100

3.3.4. Socio-kulturološke karakteristike

Poredeći podatke broja stanovnika iz 1991 i 2010. godine se može zaključiti da je postojaonegativan trend u razvoju populacije, osim u opštini Bijeljina, gdje je zabilježen pozitivan razvoj.Značajan prekid normalne vrste razvoja populacije se dogodio u periodu 1991 - 1995 zbog rata.Veliki dio populacije je otišao u druge zemlje. Najveće preseljenje se dogodilo unutar zemlje,najviše u odnosu na etničke linije, što je izazvalo da veliki dio populacije ode u područja gdje suse osjećali manje ugroženi. Povratak raseljenih lica u prijašnje prebivalište se također odvijauglavnom u odnosu na etničke linije. To vodi ka slabom nivou povratka i značajnim promjenamau strukturi državne populacije. Migracija, posebno mlađe populacije u radnoj dobi, se nastavila inakon rata. Poslijeratna migracija je bila izazvana siromaštvom, teškim životnim uslovima,slabim mogućnostima za zaposlenje i niskim životnim standardom.

Tabela 9 Pregled broja stanovnka za period 1991 - 2010

OpštinaPop