pod redakcją Doroty Metery i Tomasza Pezolda
Fundacja IUCN Poland, ABC Poland Sp. z o.o.Warszawa 2003
Wydano ze środków projektu „Rozwój instytucjonalny na rzecz agro−środowiskai zalesiania”, PL0006.02.02, współfinansowanego z funduszy Unii Europejskiejw ramach programu PHARE 2000.
Reprodukcja niniejszej publikacji do celów edukacyjnych i na inne niekomercyjne potrzeby jest dozwolona bez uprzedniej zgody wydawcy.Reprodukcja w celu sprzedaży lub w celu innego przeznaczenia komercyjnegojest zabroniona bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy.
Fotografie na okładce: Eliza Domagalska, Dorota Metera
Tłumaczenie: Tomasz Pezold, Zbigniew Żelechowski
Korekta: Zofia Psota
Łamanie: Ewa Cwalina, Urszula Wojciechowska – CARTA BLANCA
Copyright:IUCN – The World Conservation UnionFundacja IUCN Poland (IUCN Office for Central Europe)ABC Poland Sp. z o.o.2003
ISBN 2−8317−0737−4
Przedmowa
Celem przyświecającym pracy zespołu redagującego
„Słownik terminów rolnośrodowiskowych” było przygotowanie
materiału pomocniczego i uzupełniającego dla uczestników
szkoleń – doradców rolnych biorących udział w realizacji pro-
jektu „Rozwój instytucjonalny na rzecz agrośrodowiska i zale-
siania” (PL 0006.02). Projekt został sfinansowany ze środ-
ków Unii Europejskiej, a jego głównym beneficjentem jest
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawowym celem
projektu jest przygotowanie służb doradztwa rolniczego do
wdrażania programów rolnośrodowiskowych w Polsce, a do
jego najważniejszych celów szczegółowych można zaliczyć:
• rozszerzenie wiedzy służb doradczych o ustawodawstwie
Unii Europejskiej dotyczącym metod produkcji rolnej zgod-
nej z wymogami ochrony środowiska i zachowania krajo-
brazu;
• przygotowanie ośrodków doradztwa rolniczego do organi-
zacji szkoleń i profesjonalnego doradztwa w zakresie te-
matyki programów rolnośrodowiskowych i zalesiania,
dobrych praktyk rolniczych, ochrony zasobów przyrod-
niczych, zasad przygotowywania indywidualnych planów
rolnośrodowiskowych dla gospodarstw rolnych itp.;
• wypracowanie standardu popularyzacji informacji na
temat programów rolnośrodowiskowych i zalesień;
• umożliwienie doradcom rolnym zdobycia doświadczenia.
Projekt jest realizowany w całym kraju, ze szczególnym
uwzględnieniem województw: podkarpackiego, warmińsko-
-mazurskiego, podlaskiego i lubuskiego, w których będą
wdrażane pilotowe programy rolnośrodowiskowe programu
SAPARD.
Do głównych zadań projektu należy zaliczyć przygo-
towanie 256 pracowników służb doradczych do pełnienia
funkcji doradców ds. programów rolnośrodowiskowych i zale-
sieniowych, przygotowanie 50 pracowników Agencji Restruk-
turyzacji i Modernizacji Rolnictwa do pełnienia funkcji kon-
trolerów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych, a także pro-
mocję programów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych
w środowiskach wiejskich.
W pracy nad słownikiem wzięli udział eksperci z wy-
konującego projekt konsorcjum firm i fundacji polskich, bry-
tyjskich, holenderskich i fińskich: ABC Poland, Farming and
Wildlife Advisory Group, Fundacji IUCN Poland, Institute for
European Environmental Policy, Fundacji AVALON i Scanagri
Finland.
Zespół redakcyjny gorąco dziękuje wszystkim osobom
zaangażowanym w zbieranie informacji i konsultacje.
Szczególne wyrazy wdzięczności kieruje pod adresem
Anny Liro i Niny Dobrzyńskiej (Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi).
TERMINY/TERMS
Słownik polsko−angielskiPolish−English Glossary
absorpcyjna, zdolność zob. zdolnośćabsorpcyjna
administracyjna, kontrola zob.kontrola administracyjna
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) –Agency for Restructuring andModernisation of Agriculture(ARMA)
allelopatia – allelopathyanaliza ryzyka (np. inwestycji) – risk
analysisantropogeniczny – anthropogenicantropopresja – man's pressure on
the environment„aplikacyjne, okno” zob. „okno
aplikacyjne”areał – area, acreageazot – nitrogenAzotanowa, Dyrektywa zob.
Dyrektywa Azotanowaazotany – nitratesbadanie gleby – soil analysis, soil
testsbagnisty – marshybaranina – sheep meatbaza danych – databasebiologiczna, różnorodność zob.
różnorodność biologicznabiomasa – biomassbioróżnorodność zob. poprawną formę
różnorodność biologicznabonitacja gleb – soil quality classes,
soil fertility classesbronowanie – harrowingbronowanie broną talerzową –
discingbuforowa, strefa zob. strefa buforowa
burak cukrowy – sugarbeetcertyfikująca, jednostka zob.
jednostka certyfikującachów zwierząt – animal husbandrychwast – weedCORINE (Coordination of Information
on the Environment) – ProgramCORINE (Koordynacja Informacji o Środowisku)
denitryfikacja – denitrificationdoradcy rolnośrodowiskowi –
agri−environment advisorsdorzecze – river basindotacja – subsidydrewno opałowe – firewood, fuel
wooddrób – poultrydrzewostan – tree stand, forest stand,
timber standdrzewostanu, przebudowa zob.
przebudowa drzewostanuduża jednostka przeliczeniowa (DJP) –
livestock unit (LU)dyrektywa – directiveDyrektywa Azotanowa – Nitrate
DirectiveDyrektywa Ptasia – Birds DirectiveDyrektywa Siedliskowa – Habitats
Directivedziałania zob. środkidziałania rolnośrodowiskowe –
agri−environment measuresdziałania towarzyszące –
accompanying measuresdział wodny – divide, watershedekologiczna, nisza zob. nisza
ekologicznaekologiczne, rolnictwo zob. rolnictwo
ekologiczneekologiczny – ecologicalekologiczny, korytarz zob. korytarz
ekologiczny
55
Eekologiczny, korytarz
ekosystem – ecosystemekoton – ecotoneekstensywny – extensiveekstynkcja zob. wyginięcieerozja gleby – soil erosionetykieta – labeletykietowanie zob. znakowanieeutrofizacja – eutrophicationfitocenoza – phytocenosisformularz inspekcji (formularz
wykorzystywany podczas kontroli) –inspection form
formularz wniosku/zgłoszeniowy – application form
gatunek – species~ chroniony – protected species~ dominujący – dominant species~ endemiczny – endemic species~ kluczowy – key species~ łowny – game species~ miejscowy – native species ~ obcy – alien species~ pionierski – pioneer species~ pospolity – common species~ reliktowy – relict species~ rodzimy – indigenous species~ rzadki – rare species~ spontaniczny – spontaneous
species~ wprowadzony, introdukowany –
introduced species~ wskaźnikowy – indicator species~ zagrożony – threatend species,
endangered speciesgenetyczne, zasoby zob. zasoby
genetyczneGIS (Systemy Informacji
Geograficznej) – GIS (GeographicInformation Systems)
gleb, bonitacja zob. bonitacja glebgleby, badanie zob. badanie glebygleby, erozja zob. erozja gleby
gleby, jałowienie zob. jałowieniegleby
gleby porolne – formerly arable landsgospodarka leśna – forest economy,
forest managementgospodarstwa niskotowarowe –
semi−subsistence farmsgranica – frontier, border, boundary,
limit~ administracyjna – administrative
boundary~ gruntów – land boundary, farm
boundary~ lasu – forest boundary~ rolno−leśna – farm/forest
boundary~ upraw – cultivation limit
grodzenie – fencinggrubizna – large timbergrunt – ground, soil, earth, land
~ leśny – forest land~ odłogowany (ze względu na WPR) –
set aside~ orny – arable land, ploughed land~ rolny – farmland~ uprawny – cropland~ zaniedbany – neglected, abandoned
gruntowa, woda zob. woda gruntowaherbicyd – herbicidehodowla zwierząt – breedingIACS (Zintegrowany System
Zarządzania i Kontroli) – IACS (TheEU Integrated Administration andControl System)
indykator, wskaźnik (ekologiczny) –(ecological) indicator
inspekcja (kontrola) w terenie – fieldinspection, on the spot inspection
inspektor – inspectorinstrumenty zob. środkiintegrowane, rolnictwo zob. rolnictwo
integrowane
66
ekosystemE
intensywny – intensiveintensywny, wypas zob. wypas
intensywnyjakości, kontrola zob. kontrola jakościjałowienie gleby – soil degradationjednostka certyfikująca – certification
unitjednowiekowy – of the same age,
even−agedjęczmień – barleykalkulacje płatności – payment
calculationskanalizacja – sewage systemskary – penaltieskataster – cadastre
~ gruntów – land register, cadastralsurvey
klimaks – climax kłusownictwo – poachingKodeks Dobrej Praktyki Rolniczej –
Good Farming Practice Codekontrola administracyjna –
administrative inspectionkontrola jakości – quality controlkontrola na miejscu – on the spot
controlkontrolna, procedura zob. procedura
kontrolnakorytarz ekologiczny – ecological
(wildlife) corridorkoszty stałe – fixed costskoszty zmienne – variable costskrajobraz – landscape, countryside
~ kulturowy – cultural landscape~ rolniczo−leśny – farm and
woodland landscape~ rolniczy – agricultural landscape
kserotermiczny – xerothermickwota (np. mleczna) – quota (e.g.
milk quota)las – forest, wood
~ iglasty – coniferous forest
~ liściasty – broad−leaved forest,deciduous forest
~ naturalny – natural forest~ pierwotny – primeval (primeaval)
forest, primary forest~ porolny (las na gruntach
porolnych) – forest on formerlyarable lands, secondary forest
~ produkcyjny – timber forest~ sadzony – planted forest~ samosiewny – self−seeding forest~ użytkowy – timber forest,
commercial forestlasu, ochrona zob. ochrona lasuleśna, gospodarka zob. gospodarka
leśnaleśna, uprawa zob. uprawa leśnaleśne, poszycie zob. poszycie leśneleśne, siedlisko zob. siedlisko leśneleśnictwo – forestrylokalne odmiany upraw – local
varietes of crop plantsłąka – grassland, meadow
~ dwukośna – twice mown (semi−natural) grassland
~ jednokośna – once mown (semi−natural) grassland
międzyplon – catch crop~ ozimy – winter catch crop ~ ścierniskowy – stubble catch crop~ wsiewka – underplanted catch
crop, undersown catch cropMinisterstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi (MRiRW) – Ministry ofAgriculture and Rural Development(MARD)
młodnik – greenwood, thicket, scrubmonitoring – monitoringmonokultura – monoculture, one−crop
agriculturemotylkowe – legumesnachylenie – slope, gradient
77
Nnachylenie
~ stoku – angle of slope~ terenu – land gradient~ zbocza doliny – valleyside angle of
slopenadleśnictwo – (zarząd) forest
inspectorate; (siedziba) forest headquarters; (obszar) forest division
nadleśniczy – forest inspectornasadzenia – plantingsnawozy – fertilizers
~ azotowe – nitrogen fertilizers~ chemiczne – chemical fertilizers~ fosforowe – phosphate fertilizers~ mineralne – mineral fertilizers~ organiczne – organic manures,
organic fertilizers~ wieloskładnikowe – compound
fertilizers~ zielone (rośliny uprawiane na
przyoranie) – green manureniedostateczny, wypas zob. wypas
niedostatecznynieużytki – uncultivated landniskotowarowe, gospodarstwa zob.
gospodarstwa niskotowarowenisza ekologiczna – ecological niche obszary o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (ONW) – lessfavoured areas (LFAs)
obszary przyrodniczo wrażliwe (OPW) –Environmentaly Sensitive Areas (ESAs)
ochrona lasu – forest conservation,forest protection
oczyszczalnia ścieków – sewage treatment plant
odłogować – to lie fallowodłóg – fallow/uncultivated/abandoned
landogrodzenie, płot – fence
~ chroniący przed zwierzyną – gamefence
„okno aplikacyjne”, okres składaniawniosków – application window
okopowe – root plantsoleiste – oil−bearingopalikowywanie – stakingopłaty niepowiązane – decoupled
paymentsorka – ploughośrodki doradztwa – advisory centresowies – oatsparowanie – evaporationpastwisko – pasture
~ półnaturalne – semi−natural roughgrazing
pestycydy – pesticidesplan rolnośrodowiskowy – agri−
−environment planPlan Rozwoju Obszarów Wiejskich –
Rural Development Planplantacje trwałe – permanent cropsplon – crop yieldplon referencyjny – reference yieldpłatność obszarowa – area paymentpłodozmian – crop rotation, land
rotationpobieranie prób, próbkowanie –
samplingpodmokły, teren zob. teren podmokłypodszyt leśny – undergrowthpodręcznik dla doradcy – advisors'
manualpojezierze – lakelandpolityka sankcji (system kar) –
sanction policypomoc dla... – aid for…porolne, gleby zob. gleby porolneporolny – formerly arableporzucenie, zaniechanie, opuszczenie
(gruntu) – abandonmentpotencjalna, roślinność zob.
roślinność potencjalnapółnaturalne – semi−natural
88
nachylenie stokuN
prawo ochrony środowiska – environmental regulations, environmental law
premia z tytułu... – premium for...procedura kontrolna – inspection
procedureprodukcja (rolnicza) – (agricultural)
productionprodukcja metodami ekologicznymi –
organic productionprodukt rolnictwa ekologicznego –
product of organic farmingprogram rolnośrodowiskowy – agri−
−environment programmepróg – thresholdprzebudowa drzewostanu –
stand reconstructionprzyroda (dzika) – wildlifepszenica – wheatpszenżyto – triticalePtasia, Dyrektywa zob. Dyrektywa
Ptasiapułap – ceilingrankingowy, system zob. system
rankingowyrasa – breed
~ miejscowa – native breed~ rzadka – rare breed
referencyjny, plon zob. plon referencyjny
renaturyzacja – renaturalisationretencja – retention, storagerolnictwo ekologiczne – organic
farmingrolnictwo integrowane – integrated
agriculturerolnośrodowiskowe, działania zob.
działania rolnośrodowiskowerolnośrodowiskowe, zachęty zob.
zachęty rolnośrodowiskowerolnośrodowiskowi, doradcy zob.
doradcy rolnośrodowiskowi
rolnośrodowiskowy, plan zob.plan rolnośrodowiskowy
rolnośrodowiskowy, program zob.program rolnośrodowiskowy
roślinność inwazyjna – invasive plantsroślinność potencjalna – potential
vegetationrośliny przemysłowe – industrial
cropsrozpylenie (nawozów lub środków
ochrony roślin poza teren upraw) –spray drift
różnorodność biologiczna – biodiversity
różnowiekowy – varying in age,uneven age
rzepak – raperzepik – agrimonysad tradycyjny – traditional orchardsadzonka – tree seedlingSAPARD (Przedakcesyjny Instrument
Rozwoju Rolnictwa i ObszarówWiejskich) – SAPARD (SpecialAccession Programme forAgriculture and Rural Development)
schemat – schemesiano – haysiedlisko – habitatsiedlisko leśne – forest habitat, forest
siteSiedliskowa, Dyrektywa zob.
Dyrektywa Siedliskowaspożywcze, środki zob. środki
spożywczestałe, koszty zob. koszty stałestrażnik obszarów wiejskich –
countryside stewardshipstrączkowe – pulsesstrefa buforowa – buffer zonesukcesja (ekologiczna) – ecological
succession~ pierwotna – primary succession
99
Ssukcesja pierwotna
~ wtórna – secondary successionsynantropijny – synanthropicSystemy Informacji Geograficznej
zob. GISsystem rankingowy – ranking systemsystem rolnictwa zintegrowanego –
integrated farming system (IFS)szkodnik – pestszkółka (leśna) – (forest) nurseryszuwary – rushesściółka – forest floorśrodki, instrumenty, działania –
measuresśrodki spożywcze – foodstuffsŚwiatowa Organizacja Handlu – The
World Trade Organisation (WTO)techniki uprawy gleby – tillaging
(cultivation) techniquesteren podmokły – wetlandtorfowisko – peat bog
~ przejściowe – transitional peat bog
~ niskie – low peat bog, fen~ wysokie – high peat bog
torfowiskowe obszary – peatlandtowarzyszące, działania zob. działania
towarzyszącetradycyjna zabudowa wiejska –
traditional farm buildingstrwałe użytki zielone – permanent
pasturestrwały, zrównoważony – sustainableuprawa – cultivationutracony dochód – income foregoneużytek rolny – agricultural landwalory przyrodnicze (wysokie) –
(high) nature valuewałowanie – rollingwarsztaty – workshopswieprzowina – pigmeatwkład w koszty ogólne – contribution
to general costs
woda gruntowa – shallow groundwater,non−confined groundwater
wodociągi – water supplywody płynące – running waterswody podziemne – groundwaterswody powierzchniowe (w tym morza)
– surface waters (including sea)wody słodkie (śródlądowe) – fresh
waterswody stojące – standing waterswody śródlądowe – inland waterswody wgłębne – deep groundwater,
confined groundwaterswołowina – beef meatwsiewanie nasion na już uprawiony
grunt (robienie wsiewek) – undersowing
wskaźnik (ekologiczny) zob. indykatorWspólna Polityka Rolna UE (WPR) –
Common Agricultural Policy of theEU (CAP)
współfinansowanie – co−fundingwyciek nutrientów (składników
pokarmowych z gleby) – nutrientleaching
wyginięcie, wymarcie, ekstynkcja –extinction
wypas intensywny – overgrazingwypas niedostateczny – undergrazingzachęty rolnośrodowiskowe – agri−
−environment incentiveszadrzewienia – hedges
~ śródpolne – field hedges (fieldmargin trees)
zakrzaczenia, zakrzewienia – shrubs,bushes
zalesianie – afforestationzarządzanie ziemią – land
stewardship, land managementzasięg geograficzny – geographical
rangezasięg pionowy – vertical range
1100
sukcesja wtórnaS
zasoby genetyczne – genetic resourceszbiorowisko – community,
assemblage~ leśne – forest community~ roślinne – plant community, plant
assemblagezboże – cerealzdolność absorpcyjna – absorption
capacityzielonka – green matterzielony nawóz (rośliny uprawiane na
przyoranie) – green manurezintegrowana ochrona przed
szkodnikami – integrated pest management
ziołorośla, zioła – herbszlewnia – river catchment, drainage
basinzmienne, koszty zob. koszty zmienneznakowanie, etykietowanie – labellingzrównoważony zob. trwałyzwierząt, chów zob. chów zwierzątzwierząt, hodowla zob. hodowla
zwierzątzwierzęta rzeźne – animals for
slaughterzwykła dobra praktyka rolnicza –
usual good farming practiceżyto – ryeżywotność ekonomiczna – economic
viability
1111
Żżywotność ekonomiczna
DEFINICJE WYBRANYCHTERMINÓW
DEFINITIONS OF SELECTEDTERMS
absorpcyjna zdolność (absorptioncapacity) – zdolność danego regionudo efektywnego wykorzystania na−pływających z zewnątrz środków finansowych (głównie środkówpomocowych i kredytów). Zdolnośćabsorpcji zależy przede wszystkim odwarunków, na jakich środki te sąudostępniane, oraz od poziomu rozwoju społeczno−gospodarczego i instytucjonalnego regionu.
acquis communautaire – całokształtdorobku prawnego Wspólnoty Euro−pejskiej, na który składają się wszel−kie postanowienia traktatowe, usta−wodawstwo wykonawcze do trak−tatów, orzecznictwo EuropejskiegoTrybunału Sprawiedliwości i SąduPierwszej Instancji, umowy między−narodowe oraz deklaracje i rezolucje.Każde państwo starające się o przyję−cie do Unii Europejskiej obowiązujebezwarunkowa akceptacja acquiscommunautaire.
Agencja Restrukturyzacji i Moder−nizacji Rolnictwa, ARiMR (Agencyfor Restructuring and Moderni−sation of Agriculture, ARMA) –akredytowana instytucja płatnicza w Polsce, której misją jest wspieranieprzedsięwzięć przyspieszających pro−ces przemian strukturalnych w rol−nictwie i na obszarach wiejskich,związanych z programami: SAPARD,SOP i PROW.
allelopatia (allelopathy) – wzajemneoddziaływanie na siebie różnych
gatunków roślin (rosnących razemlub uprawianych jedne po drugich)za pośrednictwem fizjologicznie czyn−nych substancji. Przykładem allelo−patii dodatniej jest korzystny wpływ(przy odpowiedniej domieszce)jaskra ostrego na rozwój traw, kąko−la polnego na rozwój pszenicy,łubinu na ziemniaki. Allelopatia ujem−na to szkodliwe oddziaływanie jed−nego gatunku na drugi. Zjawiskoallelopatii ujemnej może być przy−czyną zmęczenia gleby w wadliwychpłodozmianach i monokulturach.
antropopresja (man's pressure on theenvironment) – działalność człowie−ka wywołująca zmiany w przyrodzie.
beneficjent (beneficiary) – osoba fi−zyczna bądź prawna, korzystająca ześrodków pomocowych UE.
buforowa strefa (buffer zone) – passzerokości min. 1 m, porośniętyroślinnością trawiastą lub krzewami i drzewami, na którym nie stosuje sięnawozów i pestycydów. Strefy bu−forowe wyznacza się w celu ochronyzbiorników wodnych lub gruntównarażonych na erozję albo w celuizolowania obszarów narażonych nazanieczyszczenia.
cel polityki regionalnej Unii Euro−pejskiej (objective of the regionalpolicy of the European Union) –zgodnie z Traktatami Rzymskimi jestnim zmniejszanie różnic gospodar−czych i społecznych między najbied−niejszymi i najbogatszymi regionamiUnii Europejskiej. Podstawowymizasadami polityki służącej jego re−alizacji są: współfinansowanie, part−nerstwo, programowanie i koncen−tracja środków. UE zapewnia wspar−
1133
Ccel polityki regionalnej...
cie działań podejmowanych zgodniez celem polityki regionalnej orazkoordynuje jego realizację z zamia−rem osiągnięcia pełnej integracjiwewnątrz UE.
CORINE, Koordynacja Informacji o Środowisku (Coordination ofInformation on the Environment) –europejska odpowiedź na potrzebywspółczesnej ochrony dziedzictwaprzyrodniczego. W ramach progra−mu, w każdym z krajów członkow−skich Wspólnoty Europejskiej (od1991 r. także w Bułgarii, Czecho−słowacji, Polsce, Rumunii i na Węg−rzech), powstało wiele baz danychopracowanych zgodnie z ujednoli−coną metodyką. Będą one prze−chowywane i udostępniane w postaciaplikacji Systemu Informacji Geogra−ficznej (GIS). Baza danych dostęp−na w internecie: http://botan.ib−pan.krakow.pl/przyroda/corine.htm
denitryfikacja (denitrification) –redukcja azotanów i azotynów doazotu cząsteczkowego lub jego pod−tlenku albo amoniaku, wywołanaprzez bakterie denitryfikacyjne. Za−chodzi w warunkach beztlenowych;powoduje zmniejszenie zawartościazotu mineralnego w glebie.
dorzecze (river basin) – obszar, z któ−rego wody powierzchniowe spływajądo określonej rzeki lub jej dopływów.
dotacja (subsidy, grant) – środkifinansowe przekazane biorcy (np.gminie) na ściśle określony w umo−wie (lub przez prawo) cel. Biorca podrygorem prawa nie może zmienićprzeznaczenia środków i np. dotacjiprzewidzianej na utrzymanie szpitalawydać na budowę ratusza lub wy−
jazd studialny za granicę. Biorca jest zobowiązany wykorzystać do−tację – wykonać zadania prioryte−towe – zgodnie z intencją dawcy (np. rządu).
duża jednostka przeliczeniowa, DJP(livestock unit, LU) – precyzyjnadefinicja zależy od kraju i rodzajuzwierzęcia. Według definicji KomisjiEuropejskiej krowa ważąca 600 kg i produkująca 3 tys. litrów mleka rocz−nie = 1 LU, cielę na rzeź = 0,45 LU,locha = 0,5 LU, a kaczka = 0,014 LU.W Polsce duża jednostka przelicze−niowa (DJP) lub sztuka duża (SD) toumowne jednostki przeliczenioweodpowiadające krowie o masie ciała500 kg. Zamieszczona obok tabelazawiera współczynniki przelicze−niowe wg Kodeksu Dobrej PraktykiRolniczej.
dyrektywa (directive) – nazwa aktuprawnego uchwalanego przez Wspól−notę Europejską. Dyrektywa kiero−wana jest do wszystkich lub nie−których państw. Wiąże co do celu,pozostawiając państwom swobodęwyboru środków i metod.
Dyrektywa Azotanowa (Nitrate Direc−tive) – dyrektywa 91/676EWG z 12grudnia 1991 r., dotycząca ochronywód przed zanieczyszczeniem azota−nami pochodzącymi ze źródeł rol−niczych. Dyrektywa została w Polscetransponowana m.in. przez UstawęPrawo wodne z 18 lipca 2001 r. i Ustawę o nawozach i nawożeniu z 26 lipca 2000 r. WdrażanieDyrektywy Azotanowej wiąże się zespecjalnymi wymaganiami i obowiąz−kami, także w stosunku do rolnikówgospodarujących na tzw. obszarach
1144
CORINEC
szczególnie narażonych; są to: mo−nitorowanie zawartości azotanów w wodach podziemnych i powierz−chniowych, wyznaczenie obszarówszczególnie narażonych na zanieczy−szczenia wód azotanami, opraco−wanie planów działań dla tych stref,przestrzeganie Kodeksu Dobrej Pra−ktyki Rolniczej (część H) na obsza−rach szczególnie narażonych orazmonitorowanie skutków realizacjipostanowień Dyrektywy.
Dyrektywa Ptasia (Birds Directive) –akt prawny UE określający zasadyochrony dziko żyjących ptaków.Dyrektywa określa niezbędny zakresdziałań legislacyjnych, ochronnych,kontrolnych i monitoringowych dlarealizacji jej zapisów. Cele Dyrektywyto ochrona i zachowanie wszystkich
populacji ptaków naturalnie występu−jących w stanie dzikim, prawne ure−gulowanie handlu i pozyskiwaniaptaków łownych oraz przeciwdzia−łanie pewnym metodom ich łapania i zabijania. Dyrektywa Ptasia zawiera19 artykułów i 5 załączników; precy−zują one metody jej realizacji.
Dyrektywa Siedliskowa (HabitatsDirective) – ma na celu zachowanieróżnorodności biologicznej w obrę−bie europejskiego terytorium państwczłonkowskich Unii Europejskiej.Dyrektywa składa się z 27 artykułów i 6 załączników, które odnoszą się dostrony prawnej, finansowej i przyrod−niczej sieci NATURA 2000.
ekosystem (ecosystem) – systemobejmujący wszystkie ożywione (or−ganizmy żywe) i nieożywione (abio−
1155
Eekosystem
Rodzaj zwierząt Wiek lub waga 1 sztuka = DJP
Konie dorosłe waga ponad 500 kg 1,2
Konie młode 2–3 lat; 1–2 lat; 0,5–1 roku; 1; 0,8; 0,5; 0,3
do 0,5 roku
Buhaje powyżej 600 kg 1,4
Krowy i jałówki cielne powyżej 2 lat, 1
waga ok. 500 kg
Jałówki i byczki 1–2 lat; 0,5–1 roku 0,8; 0,3
Cielęta do 0,5 roku 0,15
Knury i maciory maciory z prosiętami 0,3
Tuczniki ciężkie; bekonowe 0,25; 0,2
Warchlaki do 30 kg 0,1
Prosięta do 2 miesięcy 0,02
Tryki powyżej 1,5 roku 0,12
Maciory kotne i karmiące powyżej 1,5 roku 0,1
Jarlaki maciorki; tryczki 0,1; 0,08
Jagnięta 6–12 miesięcy 0,05
WWssppóółłcczzyynnnniikkii pprrzzeelliicczzeenniioowwee sszzttuukk zzwwiieerrzząątt ggoossppooddaarrsskkiicchh nnaa dduużżee jjeeddnnoossttkkii pprrzzeelliicczzeenniioowwee ((DDJJPP ))
(Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 lipca 1998 r. Dz.U. Nr 98 z dnia 23 lipca 1998 r.).
tyczne) elementy przyrody, którewystępują na danym obszarze i są zesobą ściśle związane. W ekosystemieenergia przepływa, a materia krąży.Energia pochodzi ze Słońca i jestrozpraszana przez kolejne poziomytroficzne, a materia pochodząca z abiotycznych elementów ekosyste−mu jest włączana przez producentów(rośliny) do obiegu, przechodzi przezkolejne poziomy troficzne (konsu−mentów); martwe części organiz−mów rozkładane są przez reducen−tów. Ekosystem rolniczy obejmujepowietrze, glebę oraz żyjące w niejmikroorganizmy i bezkręgowce, roś−liny, zarówno produkcyjne, jak i tzw.chwasty, dzikie zwierzęta żywiące siętymi roślinami i zwierzęta hodo−wlane. W ekosystemie rolniczymczęsto zaburzony jest obieg materii,szczególnie przy intensywnej pro−dukcji, gdyż dostarcza się ją doekosystemu w postaci nawozów i usuwa z produktem rolnym (rośli−nami i zwierzętami wyprodukowany−mi w gospodarstwie). Rolnictwozrównoważone polega m.in. nazrównoważeniu ekosystemu.
ekoton (ecotone) – strefa przejściowamiędzy dwoma środowiskami (np.lasem i łąką); biocenoza ekotonuskłada się z organizmów obu sąsied−nich biocenoz oraz gatunków charak−terystycznych tylko dla danego eko−tonu. Strefy ekotonowe charak−teryzują się zazwyczaj wyższą różno−rodnością biologiczną niż biocenozysąsiadujące. Strefy ekotonowe po−winny zostać uwzględnione przywyznaczaniu granicy rolno−leśnej w programach zalesieniowych.
ekstensywne rolnictwo (extensiveagriculture) – system produkcji rol−niczej, na ogół niskonakładowy, opie−rający się na niskim zużyciu środkówprodukcji, np. poprzez redukcję iloś−ci stosowanych nawozów.
erozja gleby (soil erosion) – rozmy−wanie i zmywanie gleby na pochyłoś−ciach terenu (erozja wodna). Możeprowadzić do deformacji powierzchniterenu i niszczenia profilu glebo−wego. Erozja wietrzna (eoliczna),czyli przenoszenie cząsteczek glebywraz z wiatrem, w naszym klimacienie ma większego znaczenia.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwa−rancji Rolnej EFOiGR (EuropeanAgricultural Guidance and Guaran−tee Fund, EAGGF) – utworzony namocy Traktatów Rzymskich, zajmujesię transformacją struktury rolnictwaoraz rozwojem obszarów wiejskich.Fundusz realizuje m.in. następującezadania:1. wzmocnienie i reorganizacja struk−
tur rolnictwa i leśnictwa;2. zapewnienie konwersji kierunków
produkcji rolnej i promowanie po−zarolniczej działalności gospodar−czej na obszarach wiejskich;
3. pomoc w osiągnięciu akcepto−wanego społecznie poziomu życiarolników;
4. pobudzenie świadomości społecz−ności żyjących na obszarachwiejskich w celu chronienia środo−wiska przyrodniczego, zachowaniawalorów krajobrazu itd.
Europejski Fundusz Rozwoju Regio−nalnego, EFRR (European RegionalDevelopment Fund, ERDF) – usta−nowiony w 1975 r. w celu wspierania
1166
ekotonE
regionów słabiej rozwiniętych; jestjednym z instrumentów finansowychpolityki regionalnej (strukturalnej)Wspólnoty Europejskiej.
eutrofizacja (eutrophication) – wzbo−gacanie wody biogenami, w szcze−gólności związkami azotu lub fosforu,powodującymi przyspieszony wzrostglonów oraz wyższych form życiaroślinnego, w wyniku którego nastę−pują niepożądane zakłócenia biolo−gicznych stosunków w środowiskuwodnym oraz pogorszenie jakościtych wód, (w rozumieniu UstawyPrawo wodne z 18 lipca 2001 r.).
fundusze strukturalne (StructuralFunds) – cztery fundusze, którymi za−wiaduje Komisja Europejska: Europej−ski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rol−nej, Europejski Fundusz Rozwoju Re−gionalnego, Europejski Fundusz Spo−łeczny, Instrument Wspierania Rybo−łówstwa. Cele tych funduszy zostałyokreślone w Jednolitym Akcie Euro−pejskim; fundusze działają na zasadach:a) koncentracji środków finanso−
wych w wymiarze finansowym i geograficznym;
b) uzupełniania środków krajowychw celu realizowania programów;
c) zaangażowania w programy struk−turalne;
d) wzmacniania systemów kontroli.grant (grant) – w praktyce programów
pomocowych UE bezpośredniewsparcie beneficjenta w formiefinansowania bądź kofinansowaniajego projektu.
IACS, Zintegrowany System Zarzą−dzania i Kontroli (The EU IntegratedAdministration and Control System)– system zarządzania i kontroli
w zakresie prowadzenia rejestrówpłatności wynikających z WPR,prowadzenia identyfikacji działek rol−nych (LPIS) oraz identyfikacji i reje−stracji zwierząt (IRZ). Komponentytego systemu pozwalają efektywniedystrybuować środki wspólne krajówczłonkowskich Unii Europejskiej,przeznaczane na dopłaty do pro−dukcji i rozwój obszarów wiejskich, oraz administrować nimi.
indykator, wskaźnik ekologiczny (in−dicator) – obiekt, na podstawie któ−rego określa się stan innego obiektulub systemu (np. środowiska). Jakoindykatory stanu poszczególnychparametrów środowiska stosuje sięczęsto organizmy żywe (indykatoryekologiczne), np. porosty są indyka−torami jakości powietrza.
intensywne uprawy (intensive crops)– uprawy rolne, łąki, pastwiska o wy−sokiej produkcji, np. wskutek zuży−wania dużej ilości nawozów i środ−ków ochrony roślin.
ISPA, Instrument PrzedakcesyjnejPolityki Strukturalnej (Instrumentfor Structural Policies for Pre−Accession) – opracowany przez Ko−misję Europejską w 1998 r. instru−ment finansowy wspierający 10 kra−jów Europy Środkowo−Wschodniejprzygotowujących się do akcesji z UE. Wsparcie to obejmuje działaniapolityki środowiskowej oraz do−stosowania sieci komunikacyjnych i transportowych do standardóweuropejskich. Środki rozdzielane sąproporcjonalnie do populacji, po−wierzchni kraju oraz PKB na miesz−kańca. Instrument jest równoległy doprogramu wsparcia dla rolnictwa
1177
IISPA
i obszarów wiejskich SAPARD orazPHARE, zintegrowanych w ramachPartnerstwa dla Członkostwa.
klimaks (climax) – końcowe stadiumnastępujących po sobie zespołówroślinnych w sukcesji ekologicznej,utrzymujące się trwale, jeżeli niezmieniają się warunki środowiska. W naszym klimacie stadium klimak−su prezentują przeważnie zbioro−wiska leśne.
Komitet Integracji Europejskiej, KIE(The Committee for European Inte−gration, CEI) – organ polskiej admi−nistracji państwowej, którego celemjest koordynowanie i programowaniepolityki integracji Polski z Unią Euro−pejską. Zadania KIE: koordynowanieprocesu adaptacji i integracji z UE,koordynowanie prac dostosowaw−czych w zakresie instytucji prawnych,opiniowanie zgodności z prawemwspólnotowym przygotowywanychprojektów aktów prawnych, dosto−sowywanie organów samorządo−wych i włączanie ich w proces inte−gracji, współpraca z Komisją Euro−pejską w zakresie integracji, przed−stawianie rządowi projektów podziałuśrodków z pomocy UE, projektówaktów prawnych wykonawczych w zakresie działań integracyjnych oraz sprawozdań z przebiegu nego−cjacji i realizacji programów dosto−sowawczych.
korytarz ekologiczny (ecological /wild−life corridor) – pas terenu, różniącysię od otoczenia, łączący biocenozy o podobnym charakterze. Korytarzeekologiczne zmniejszają stopień izo−lacji ekosystemów i ułatwiają prze−mieszczanie się roślin i zwierząt.
koszty stałe (fixed costs) – koszty nie−zależne od wielkości produkcji, np. podatki od nieruchomości, czynsze,utrata wartości maszyn i samo−chodów.
krajobraz (landscape, countryside) –przestrzenny i materialny wymiardanego fragmentu rzeczywistościziemskiej; kompleksowy system skła−dający się z form rzeźby, wód, roślin−ności, atmosfery, wytworów działal−ności człowieka.
kserotermiczny organizm (xerother−mic organism) – organizm przysto−sowany do życia w środowiskachsuchych.
międzyplon (catch crop) – utrzymywa−nie roślinności na gruntach ornych w formie zasiewu jednogatunkowegolub mieszanki kilku gatunków roślin,w okresach między dwoma plonamigłównymi. Właściwa uprawa między−plonów zapobiega zanieczyszczaniuwód oraz erozji.~ międzyplon ozimy (winter catch
crop) – wysiewany późnym latem,po zbiorze później dojrzewającychzbóż (pszenicy, pszenżyta). Głów−nym celem uprawy międzyplonuozimego jest produkcja paszy,której użytkowanie rozpoczyna sięw okresie wiosennym. Zasiewy tespełniają jednocześnie funkcjęochronną, osłaniając glebę odwczesnej jesieni do wiosny na−stępnego roku.
~ międzyplon ścierniskowy (stub−ble catch crop) – siew następujenatychmiast po sprzęcie plonugłównego (np. żyta, jęczmienia),schodzącego z pola na początkusierpnia. Termin siewu zależy od
1188
klimaksK
pogody. Dobór gatunków zależyod rodzaju gleby i warunkówwilgotnościowych. Zasiew możebyć jednogatunkowy lub stanowićmieszankę 2–3 gatunków, cozapewnia lepsze okrycie gleby.
~ międzyplon wsiewka (underplan−ted catch crop, undersown catchcrop) – uprawiany w celu utrzy−mywania pokrywy roślinnej od je−sieni do wiosny następnego roku.Jako wsiewkę należy stosowaćwyłącznie trawy, które są wsie−wane wiosną w rosnące roślinyozime lub razem z siewem roślinjarych. Trawa powinna okrywaćglebę do wczesnej wiosny następ−nego roku, tzn. do momentu roz−poczęcia uprawy pod rośliny jarew plonie głównym.
monitoring (monitoring) – w pro−gramach rolnośrodowiskowych: sy−stem kontroli (prowadzony zazwy−czaj przez inspektorów agencji płat−niczej) zgodności założeń planurolnośrodowiskowego ze stanemfaktycznym.
NATURA 2000 (NATURA 2000) –spójny system obszarów chronio−nych na całym terytorium WspólnotyEuropejskiej, określany mianemeuropejskiej sieci ekologicznej, którazapewni warunki do zachowaniapełnego dziedzictwa przyrodniczegokrajów Unii Europejskiej. W składsieci mają wejść:1. obszary specjalnej ochrony pta−
ków (OSO), zidentyfikowane napodstawie dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzi−kich ptaków (Special ProtectionAreas, SPAs);
2. specjalne obszary ochronne (SOO),wyselekcjonowane na podstawiedyrektywy Rady 92/43/EWG w spra−wie ochrony siedlisk naturalnychoraz dzikiej fauny i flory (SpecialAreas of Conservation, SACs).Utworzenie sieci obszarów chro−nionych ma sprzyjać zachowaniumiejsc występowania zagrożo−nych gatunków roślin i zwierzątoraz odbudowy liczebności popu−lacji do poziomu gwarantującegoich trwałość. Zostanie to osią−gnięte przez zachowanie siedlisk przyrodniczych (biotopów) orazsiedlisk gatunków ptaków, którechronione są na podstawie Dy−rektywy Ptasiej. Do ważnych za−dań Dyrektywy Siedliskowej nale−ży także przywracanie utraconychwalorów siedliskom, które pełniłylub powinny pełnić rolę ważnegoogniwa w strukturze sieci.
nisza ekologiczna (ecological niche)– wszystkie czynniki, o które danygatunek może konkurować w bio−cenozie z innymi gatunkami (tj. po−karm, światło, woda).
obszary o niekorzystnych warunkachgospodarowania, ONW (Less Fa−voured Areas, LFA) – przepisy UEpozwalają wprowadzać programyONW, których celem jest rekompen−sowanie strat ponoszonych przez rol−ników gospodarujących na obsza−rach górskich lub na innych tere−nach, gdzie czynniki zewnętrznepowodują wzrost kosztów produkcji.Możliwe jest również wsparcie rol−nictwa tam, gdzie jest ono ogra−niczane w wyniku regulacji prawnychochrony środowiska.
1199
Oobszary o niekorzystnych...
obszary przyrodniczo wrażliwe, OPW(Environmentally Sensitive Areas,ESAs) – geograficznie wydzieloneobszary rolnicze, jednorodne podwzględem cech geomorfologicznychi krajobrazowych, o wysokich walo−rach przyrodniczych, podatne nazagrożenia (definicja wg SAPARD);strefy wdrażania Schematu I Progra−mu Rolnośrodowiskowego.
„okno aplikacyjne”, okres składaniawniosków (application window) –okres (różny w poszczególnych kra−jach, od kilku tygodni do całegoroku), w którym przyjmowane sąwnioski rolników o dofinansowaniew ramach programów rolnośro−dowiskowych.
organizacja pozarządowa (Non−Governmental Organisation, NGO)– organizacja utworzona z inicjatywyobywatelskiej dla realizacji celów jed−noczących założycieli. Jej podstawo−we formy prawne to stowarzyszenie i fundacja.
pakiet rolnośrodowiskowy (agri−envi−ronmental package) – zestaw warun−ków i działań prowadzących do re−alizacji celu pakietu, traktowanych łącznie jako podstawa obliczeniapłatności.
plan działalności rolnośrodowiskowej(agri−environment plan) – wielo−letnia (5 lat) podstawa działania rol−nika w ramach Krajowego ProgramuRolnośrodowiskowego, dokumentautoryzowany przez doradcę rol−nośrodowiskowego, składający się z formularza wniosku i mapy gospo−darstwa z zaznaczonymi gruntami, naktórych będą realizowane pakiety rol−nośrodowiskowe.
Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich,PROW (Rural Development Plan,RDP) – dokument operacyjny okreś−lający cele, priorytety i zasady wspierania zrównoważonego rozwo−ju obszarów wiejskich, finansowanyz sekcji gwarancji EuropejskiegoFunduszu Orientacji i GwarancjiRolnej. Podstawą prawną PROW jestrozporządzenie Rady (WE) 1257/1999. Plan będzie realizowany naterenie całego kraju. Podstawą re−alizacji jego założeń strategicznychbędą: renty strukturalne, wsparciedla gospodarstw niskotowarowych,obszary o niekorzystnych warunkachgospodarowania (ONW), programrolnośrodowiskowy, zalesienia grun−tów rolnych, wsparcie dostosowańdo standardów wspólnotowych, gru−py producentów rolnych oraz pomoctechniczna. PROW składa się z trzechczęści:· strategicznej, w której przepro−
wadzono diagnozę stanu, określo−no cele strategiczne i priorytetyrozwoju obszarów wiejskich,dokonano wyboru działań i doko−nano podziału środków finan−sowych na ich realizację;
· programowej, w której określonowarunki realizacji działań związane z rozwojem wsi i obszarów wiej−skich;
· operacyjnej, w której wskazanoinstytucje i założenia procedurrealizacji.
potencjalna roślinność (potentialvegetation) – typ zbiorowiska roślin−nego, który powstałby na danymterenie, gdyby zaniechano na nimdziałalności człowieka.
2200
obszary przyrodniczo wrażliweO
półnaturalne zbiorowiska (semi−natu−ral) – zbiorowiska powstałe wskutektrwałego współdziałania sił przyrody i człowieka.
prawo ochrony środowiska (environ−mental regulations, environmentallaw) – zestaw regulacji prawnychdotyczących ochrony środowiska,których przestrzeganie w gospo−darstwie jest warunkiem podpisaniaumów o finansowanie z programówrolnośrodowiskowych.
renaturyzacja (renaturalisation) –zabiegi polegające na odtworzeniuekosystemów zniszczonych w wyni−ku działalności człowieka.
różnorodność biologiczna (biodiver−sity) – definicja na kilku poziomach: 1. różnorodność gatunkowa zespołu
organizmów żyjących na danymobszarze (udział poszczególnychgatunków w zespole) – od skalimikro, np. zamieszkujących danegospodarstwo, do skali makro –danego kraju bądź skali globalnej– całej Ziemi;
2. bogactwo gatunkowe (species rich−ness): liczba gatunków zamiesz−kujących dany obszar;
3. różnorodność genetyczna (geneticdiversity): zmienność genetycznawewnątrzgatunkowa bądź między−gatunkowa;
4. różnorodność ekosystemów (eco−system diversity): bogactwo ty−pów siedlisk i ekosystemów.
SAPARD, Przedakcesyjny InstrumentRozwoju Rolnictwa i ObszarówWiejskich (Special Accession Prog−ramme for Agriculture and RuralDevelopment) – program pomo−cowy UE dla krajów starających się
o członkostwo, wspierający działaniaw zakresie modernizacji rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Jegonadrzędnym celem jest ułatwianieprocesu integracji sektora rolnego z UE, poprzez przyspieszenie przyj−mowania acquis communautaire UEw sferze rolnictwa, stymulowanierozwoju obszarów wiejskich orazrestrukturyzację gospodarki żywnoś−ciowej. Przedsięwzięcia te będąsłużyć płynnemu włączaniu rolnictwakrajów kandydujących w systemWspólnej Polityki Rolnej i Struk−turalnej UE, przyjęty jako częśćAgendy 2000 w celu ułatwienia pro−cesu przygotowania państw EuropyŚrodkowo−Wschodniej do akcesji doUE, a po akcesji – do polityk struktu−ralnych Unii Europejskiej.
schemat (scheme) – podprogramyKrajowego Programu Rolnośrodo−wiskowego o określonych celach rol−nośrodowiskowych, z ograniczonymzestawem pakietów rolnośrodo−wiskowych oraz o specyficznychzasadach ich przestrzennej realizacji.
Światowa Organizacja Handlu (TheWorld Trade Organisation, WTO) –organizacja zrzeszająca 144 państwa,której głównymi celami są: liberaliza−cja międzynarodowego handlu do−brami i usługami, kontrola porozu−mień międzynarodowych, politykainwestycyjna i rozstrzyganie sporówpomiędzy krajami członkowskimi.
trwały, zrównoważony (sustainable) –zdolność do długoterminowego utrzymania stabilności ekonomicznej i przyrodniczej. Zrównoważony (trwa−ły) rozwój (sustainable develop−ment): sposób ekonomicznego
2211
Ttrwały, zrównoważony
i społecznego rozwoju zgodny z dłu−goterminową stabilnością systemówekologicznych, szczególnie tych waż−nych z punktu widzenia dobra czło−wieka.
wartość netto (net value) – wartośćprodukcji z jednego hektara lubzwierzęcia pomniejszona o kosztyprodukcji.
wkład w koszty ogólne (contributionto general costs) – udział rolnika(zwykle wkład pracy) w ogólnychkosztach wprowadzenia programurolnośrodowiskowego w danymgospodarstwie. W krajach UE wkładrolnika stanowi zwykle 20% kosztówogólnych.
woda gruntowa (shallow groundwater)– poziomy wodonośne płytsze, o swo−bodnym zwierciadle, słabo izolo−wane. Źródłem zasilania wód grun−towych są opady atmosferyczne, cza−sem wody powierzchniowe, rzadziejgłębsze warstwy wodonośne.
woda powierzchniowa (surface water)– woda występująca bezpośrednio napowierzchni skorupy ziemskiej, np.rzeki, jeziora, stawy, rowy orazmorza.
woda wgłębna (deep groundwater) –poziomy wodonośne o zwierciadlenapiętym, dobrze lub średnio izolo−wane od powierzchni terenu.
Wspólna Polityka Rolna, WPR UniiEuropejskiej (Common AgriculturePolicy, CAP of European Union) –dokumenty określające spójne cele,priorytety, zasady funkcjonowaniajednolitego rynku, podstawy prawneich realizacji i instrumenty wsparciafinansowego rolnictwa UE. Decyzja o prowadzeniu Wspólnej Polityki
Rolnej zapadła po powstaniuEuropejskiej Wspólnoty Gospodar−czej na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. Uznano, że rolnictwowymaga specjalnego traktowania zewzględu na długi proces produkcji,obarczony często wpływami nieza−leżnymi od człowieka, oraz inwesty−cje, w których poniesione nakładyzwracają się znacznie później niż w innych gałęziach gospodarki, a obrót kapitałem jest wolniejszy.Uznano również, że rolnictwo nie mawarunków do sprostania konkurencjirynku światowego. Dla szczególnegotraktowania sektora rolnego nie bezznaczenia okazały się także uwarun−kowania związane z zachowaniemdziedzictwa kulturowego wsi orazochroną środowiska naturalnego, z jednoczesnym zachowaniem ob−szarów wiejskich jako integralnejczęści krajobrazu Europy. W ramachwspólnego rynku rolnego zlikwido−wano cła i bariery ilościowe w hand−lu między państwami członkowskimi,ustanowiono wspólną taryfę celną i politykę handlową wobec innychpaństw niebędących członkami pod−pisanego porozumienia, zlikwido−wano przeszkody w swobodnymprzepływie osób, usług i kapitałówpomiędzy krajami członkowskimi,ujednolicono systemy prawne krajówczłonkowskich w tej dziedzinie.
współfinansowanie (co−funding) –wkład UE w wydatki państw człon−kowskich. Większość dopłat bezpo−średnich (I filar) finansowanych jestw 100%, ale wydatki na filar II WPR,w tym programy rolnośrodowisko−we, zalesianie i inne programy roz−
2222
wartość nettoW
woju terenów wiejskich finansowanesą przez UE w 25–75% (w nowychkrajach członkowskich od 2004 r. – w 80%).
zaniechanie, porzucenie (abandon−ment) – zaprzestanie produkcji rol−niczej na danym terenie na wiele lat.
zasoby genetyczne w rolnictwie (ge−netical resources in agriculture) –wszystkie rasy i odmiany roślinuprawnych i zwierząt gospodarskichwystępujące w danym kraju. Za−chowanie wszystkich lokalnych ras i odmian (np. utrzymywanie niepro−dukcyjnych ras roślin i zwierząt) jestzadaniem strategii ochrony różno−rodności biologicznej. Ma ono na celutakże względy produkcyjne, ponie−waż zachowane geny mogą stać sięw przyszłości potencjalnym źródłemuzyskiwania nowych ras, bardziejprodukcyjnych bądź odpornych nachoroby.
zintegrowana ochrona przed szkod−nikami (integrated pest manage−ment) – ochrona przed szkodnikamiz wykorzystaniem kombinacji odpo−wiednich technik uprawy, płodozmia−nu oraz biologicznych i chemicznychśrodków ochrony roślin. System mana celu utrzymanie populacji orga−nizmów szkodliwych poniżej proguich ekonomicznej szkodliwości, zapomocą jednoczesnego stosowaniawszystkich dostępnych i dobrze zesobą zestrojonych metod zapobiega−nia i zwalczania, z uwzględnieniemlokalnych czynników środowiskaoraz dynamiki rozwoju populacjiorganizmów szkodliwych.
zlewnia (river catchment, drainagebasin) – obszar odwadniany do jed−
nego wspólnego odbiornika, np.rzeki, jeziora, bagna.
zwykła dobra praktyka rolnicza (usualgood farming practice) – mierzalnestandardy prowadzenia działalnościrolniczej, zgodne z obowiązującymiprzepisami prawa, zawarte w Ko−deksie Dobrej Praktyki Rolniczej.Standardy te, odnoszące się docałego gospodarstwa, stanowią po−ziom referencyjny, obowiązującywszystkich beneficjentów progra−mów rolnośrodowiskowych.
2233
Zzwykła dobra praktyka rolnicza
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH
Słownik polsko−łacińsko−angielski
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS
Polish−Latin−English Glossary
bagno zwyczajne Ledum palustre marsh tea, Dutch myrtle
bażyna czarna Empetrum nigrum crowberry
bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata bogbean
centuria pospolita Centaurium erythraea centaury
chaber łąkowy Centaurea jacea cornflower
czarcikęs łąkowy Succisa pratensis devil's−bit scabious
drżączka średnia Briza media quaking grass
dziewięciornik błotny Parnassia palustris grass of Parnassus
dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia peach−leaved bellflower~ pokrzywolistny
Campanula tracheliumbats−in−the−belfry
~ rozpierzchły Campanula patula spreading bellflower
firletka poszarpana Lychnis flos−cuculi ragged robin
gnidosz błotny Pedicularis palustris lousewort
goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe marsh gentian
goździk pyszny Dianthus superbus superb pink
grążel żółty Nuphar lutea yellow waterlily
groszek błotny Lathyrus palustris marsh pea
groszek łąkowy Lathyrus pratensis meadow vetchling
grzybień biały Nymphaea alba (common) white waterlily
jaskier wielki Ranunculus lingua greater spearwort
jastrun (złocień) właściwyLeucanthemum vulgare ox eye daisy
jeżogłówka gałęzista Sparganium erectum branched bur−reed
kaczenieczob. knieć błotna
kąkol polny Agrostemma githago corn cockle
knieć błotna (kaczeniec) Caltha palustris marsh marigold
2255
Kknieć błotna (kaczeniec)
kościenica wodna Myosoton aquaticum water chickweed
kozłek lekarski Valeriana officinalis (common) valerian
kukułka krwista Dactylorhiza incarnata early marsh orchid~ szerokolistna
Dactylorhiza majalis marsh orchid
lucerna siewna Medicago sativa lucerne, alfalfa
łączeń baldaszkowy Butomus umbellatus flowering rush
mak piaskowy Papaver argemone poppy
malwaMalvamallow
modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia marsh andromeda, bog rosemary
ostnicaStipa sp. feather grass, alfa grass, esparto grass
ostróżeczka polna Consolida regalis larkspur
pałka szerokolistna Typha latifolia reed−mace
przelot zwyczajny Anthyllis vulneraria kidney vetch
rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia sundew, round−leaved sundew
rutewka żółta Thalictrum flavum meadow rue
rzęsa drobna Lemna minor duckweed
siedmiopalecznik błotny Comarum palustre marsh cinquefoil
starzec bagienny Senecio paludosus fen ragwort
stokrotka pospolita Bellis perennis daisy
szałwia łąkowa Salvia officinalis sage, salvia
torfowiecSphagnum sp. sphagnum moss
trzcina pospolita Phragmites communis (common) reed
trzęślica modra Molinia caerulea purple moor grass
turzyca Carex sp. sedge
wełnianka wąskolistna Eriophorum angustifolium cotton−grass
wielosił błękitny Polemonium caeruleum Jacob's ladder
wyka kosmata Vicia villosa fodder vetch
żurawina błotna Vaccinium oxycoccus cranberry
2266
kościenica wodnaK
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW
Słownik polsko−łacińsko−angielski
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS
Polish−Latin−English Glossary
bezSambucuselder~ czarny
Sambucus nigra (European) elder
~ koralowy Sambucus racemosa (European) red elder, Alpine elder,red−berried elder
buk zwyczajny Fagus sylvatica (European) beech
brzoza Betulabirch (−tree)~ brodawkowata
Betula pendula, B. verrucosa (common) birch, silver birch, verrucose birch, (European) whitebirch, weeping birch
~ omszona Betula pubescens downy birch, (common) white birch
cis pospolity Taxus baccata (common) yew
czeremcha zwyczajna Prunus padus, Padus avium bird cherry ~ amerykańska
Prunus serotina, Padus serotina wild cherry, black cherry
dąb Quercusoak~ bezszypułkowy
Quercus petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora sessile oak, durmast oak
~ czerwony Quercus rubra red oak, (Northern) red oak
~ szypułkowy Quercus robur, Q. pedunculata (English) oak, (common) oak
dereńCornus dogwood, cornel~ biały
Cornus alba Tatarian dogwood
~ rozłogowy Cornus sericea red twig dogwood, squawbush
~ świdwa Cornus sanguinea red dogwood, bloody dogwood,dogberry
głóg Crataegushawthorn~ dwuszyjkowy
Crataegus oxyacantha (common) hawthorn, (English)hawthorn
~ jednoszyjkowy Crataegus monogyna whitethorn, singleseed hawthorn
grab Carpinushornbeam~ pospolity
Carpinus betulus (European) hornbeam
2277
Ggrab pospolity
grusza pospolita Pyrus communis (common) pear, wild pear
jabłoń dzika Malus sylvestris wild crab apple, wild crab
jałowiec Juniperus juniper
jarząb Sorbusmountain ash~ brekinia (brzęk)
Sorbus torminalis wild serviceberry, wild service tree
~ mączny Sorbus aria whitebeam
~ pospolity Sorbus aucuparia mountain ash, rowan
~ szwedzki Sorbus intermedia, Swedishmountain ash, Swedish whitebeam
jesion Fraxinusash (−tree)~ wyniosły
Fraxinus excelsior (European) ash
jodłaAbies fir (−tree)~ pospolita
Abies alba silver fir
kalinaViburnumviburnum~ koralowa
Viburnum opulus Guelder rose
karagana syberyjska Caragana arborescens Siberian pea tree, Siberian peashrub
kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanum (common) horse−chestnut
kolcowójLyciumboxhorn, matrimony vine
kruszyna pospolita Frangula alnus alder buckthorn
klonAcermaple−tree~ jawor
Acer pseudoplatanus sycamore
~ polny Acer campestre field maple, hedge maple
~ srebrzysty Acer saccharinum silver maple, soft maple
~ tatarski Acer tataricum Tatar maple
leszczyna Corylus avellana hazel
ligustr Ligustrum privet~ pospolity
Ligustrum vulgare (common) privet
lilak pospolity (bez) Syringa vulgaris (common) lilac
lipaTilia linden, lime
2288
grusza pospolitaG
~ drobnolistnaTilia cordata, T. parvifolia small−leaved lime
~ krymska Tilia x euchlora, T. dasystyla Crimean linden
~ szerokolistna Tilia platyphyllos, T. grandifolia large−leaved lime
modrzewLarixlarch ~ europejski
Larix decidua, L. europaea (common) larch, (European) larch
~ polski Larix decidua subsp. polonica Polish larch
morwa biała Morus alba white mulberry
oliwnik wąskolistny Elaeagnus angustifolia Russian olive
olszaAlnus alder~ czarna
Alnus glutinosa black alder, (common) alder
~ szara Alnus incana grey alder
orzech czarny Juglans nigra black walnut
pęcherznica kalinolistna Physocarpus opulifolius ninebark
porzeczkaRibes currant
robinia akacjowa (grochodrzew) Robinia pseudoacacia black locust, false acacia
rokitnik Hippophaësea buckthorn~ zwyczajny
Hippophaë rhamnoides (common) sea buckthorn, sallowthorn
róża Rosarose ~ dzika (szypszyna)
Rosa canina dog rose
~ pomarszczona Rosa rugosa Romanas rose
~ rdzawa Rosa rubiginosa sweet−briar
sosna zwyczajna Pinus sylvestris Scots pine
suchodrzew Lonicera honeysuckle
szakłak Rhamnus buckthorn~ pospolity
Rhamnus catharticus buckthorn, (European) buckthorn
śliwa Prunusplum (−tree)~ ałycza
Prunus divaricata cherry plum, myrobalan
2299
Śśliwa ałycza
~ tarnina Prunus spinosa blackthorn, sloe
śnieguliczka biała Symphoricarpus albus (common) snowberry
świerk Picea spruce (−tree)~ pospolity
Picea abies, P. excelsa Norway spruce
tawuła Spiraea spirea
topola Populus poplar
trzmielina Euonymus spindle−tree~ brodawkowata
Euonymus verrucosusrough−stemmed spindle−tree,warted tree, warty bark
~ zwyczajna Euonymus europaeus (common) spindle tree
wiązUlmus elm~ górski
Ulmus glabra, U. montana, U. scabra wych elm, mountain elm, Scotchelm
~ szypułkowy Ulmus laevis, U. pedunculata (European) white elm, spreading elm
wierzba Salix willow
~ biała Salix alba white willow
~ iwa Salix caprea goat willow, pussy willow, greatsallow
~ krucha Salix fragilis crack willow, brittle willow
~ ostrolistna (kaspijska) Salix caspica, S. acutifolia Caspian willow, sharp−leaved willow
~ piaskowa Salix arenaria downy mountain willow
~ pięciopręcikowa (laurowa) Salix pentandra bay (−leaved) willow, laurel willow
~ purpurowa (wiklina) Salix purpurea purple willow, red willow, redosier
~ wawrzynkowa Salix daphnoides violet willow
~ wiciowa (witwa) Salix viminalis basket willow, (common) osier
wiśnia Cerasus cherry (−tree)~ karłowata
Cerasus fruticosa ground cherry, dwarf cherry,frutescent cherry
~ wonna (antypka) Cerasus mahaleb Mahaleb cherry, rock cherry
3300
śliwa tarninaŚ
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW
Słownik polsko−łacińsko−angielski
SPECIES NAMES OF BIRDS
Polish−Latin−English Glossary
batalionPhilomachus pugnax ruff
bażantPhasianus colchicus (common) pheasant
bączek Ixobrychus minutus little bittern
bąkBotaurus stellaris great bittern
bekas kszyk Gallinago gallinago (common) snipe
białorzytka Oenanthe oenanthe (Northern) wheatear
biegus zmienny Calidris alpina dunlin
błotniak łąkowy Circus pygargus montagu's harrier~ stawowy
Circus aeruginosus (Eurasian) marsh harrier
~ zbożowy Circus cyaneus hen harrier
bocian biały Ciconia ciconia white stork
brzęczka Locustella luscinioides Savi's warbler
cierniówka Sylvia communis (common) whitethroat
czajka Vanellus vanellus (Northern) lapwing
derkacz Crex crex corncrake
dubeltGallinago media great snipe
dudekUpupa epops hoopoe
dzierlatka Galerida cristata crested lark
dzierzba srokosz Lanius excubitor great grey shrike
dzięcioł duży Dendrocopos major great spotted woodpecker~ zielonosiwy
Picus canus grey−headed woodpecker
~ zielony Picus viridis green woodpecker
dziwoniaCarpodacus erythrinus (common) rosefinch
gąsiorek Lanius collurio red−backed shrike
grzywaczColumba palumbus (common) wood pigeon
jarzębatkaSylvia nisoria barred warbler
3311
Jjarzębatka
jastrząbAccipiter gentilis goshawk
kania czarna Milvus migrans black kite
kania ruda Milvus milvus red kite
kląskawka Saxicola torquata stonechat
kokoszka wodna Gallinula chloropus (common) moorhen
krętogłów Jynx torquilla (Eurasian) wryneck
krogulecAccipiter nisus (Eurasian) sparrowhawk
kropiatkaPorzana porzana spotted crake
krukCorvus corax raven
krwawodziób Tringa totanus (common) redshank
kukułkaCuculus canorus (common) cuckoo
kulik wielki Numenius arquata (Eurasian) curlew
kuropatwaPerdix perdix grey partridge
kwiczołTurdus pilaris fieldfare
łabędź niemy Cygnus olor mute swan
łozówkaAcrocephalus palustris marsh warbler
łyskaFulica atra (common) coot
makolągwaCarduelis cannabina (common) linnet
mazurekPasser montanus tree sparrow
mewa śmieszka Larus ridibundus black−headed gull
myszołówButeo buteo (common) buzzard
orlik grubodzioby Aquila clanga spotted eagle
orlik krzykliwy Aquila pomarina lesser spotted eagle
ostrygojad Haematopus ostralegus (Eurasian) oystercatcher
piecuszek Phylloscopus trochilus willow warbler
piegżaSylvia curruca lesser whitethroat
pierwiosnekPhylloscopus collybita (common) chiffchaff
pliszka żółta Motacilla flava yellow wagtail
3322
jastrząbJ
podróżniczek Luscinia svecica bluethroat
pokląskwaSaxicola rubetra whinchat
pokrzewka czarnołbista Sylvia atricapilla blackcap~ ogrodowa
Sylvia borin garden warbler
potrzeszcz Milaria calandra corn bunting
potrzosEmberiza schoeniclus reed bunting
przepiórkaCoturnix coturnix (common) quail
pustułkaFalco tinnunculus kestrel
remizRemiz pendulinus (Eurasian) penduline tit
rokitniczkaAcrocephalus schoenobaenus sedge warbler
rożeniecAnas acuta (Northern) pintail
rycykLimosa limosa black−tailed godwit
skowronek polny Alauda arvensis skylark
słowik szary Luscinia luscinia thrush nightingale
srokaPica pica magpie
strumieniówkaLocustella fluviatilis river warbler
szczygiełCarduelis carduelis goldfinch
szpakSturnus vulgaris (common) starling
świergotek drzewny Anthus trivialis tree pipit ~ łąkowy
Anthus pratensis meadow pipit
~ polny Anthus campestris tawny pipit
świerszczakLocustella naevia (common) grasshopper warbler
trzciniakAcrocephalus aerundinaceus great reed warbler
trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus (Eurasian) reed warbler
trzmielojadPernis apivorus honey buzzard
trznadelEmberiza citrinella yellow hammer
wilgaOriolus oriolus (Eurasian) golden oriole
wodniczkaAcrocephalus paludicola aquatic warbler
3333
Wwodniczka
wodnikRallus aquaticus water rail
wróbel domowy Passer domesticus house sparrow
wróbel mazurek zob. mazurekwrona siwa
Corvus corone cornix hooded crow
zaganiacz Hippolais icterina icterine warbler
zielonka Porzana parva little crake
żuraw Grus grus crane
3344
wodnikW
TERMINY / TERMS
English−Polish GlossarySłownik angielsko−polski
abandoned land see fallow landabandonment – zaniechanie,
opuszczenie, porzucenieabsorption capacity – zdolność
absorpcyjna accompanying measures – działania
towarzysząceacreage see areaadministrative inspection – kontrola
administracyjnaadvisors' manual – podręcznik doradcyadvisory centres – ośrodki doradztwa afforestation, forestry planting –
zalesianieagricultural land – użytek rolnyagricultural production – produkcja
rolniczaagri−environment advisors – doradcy
rolnośrodowiskowiagri−environment incentives –
zachęty rolnośrodowiskoweagri−environment measures –
działania rolnośrodowiskoweagri−environment plan – plan
rolnośrodowiskowyagri−environmental programme –
program rolnośrodowiskowyaid for... – pomoc dla...allelopathy – allelopatiaanimal husbandry – chów zwierzątanimals for slaughter – zwierzęta
rzeźneanthropogenic – antropogenicznyapplication form – formularz
wniosku/zgłoszeniowyapplication window – „okno
aplikacyjne”, okres składaniawniosków
area, acreage – areałARMA (Agency for Restructuring and
Modernisation of Agriculture) –ARiMR (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa)
assemblage see communitybarley – jęczmieńbeef meat – wołowinabiodiversity – różnorodność
biologiczna Birds Directive – Dyrektywa Ptasiaborder see boundaryboundary, border, frontier, limit –
granica~ administrative boundary –
administracyjna~ cultivation limit – upraw~ farm/forest boundary – rolno−leśna~ forest boundary – lasu~ land boundary, farm boundary –
gruntówbreed – rasa zwierząt
~ native breed – miejscowa~ rare breed – rzadka
breeding – hodowlabuffer zone – strefa buforowa bushes see shrubscadastral survey see cadastrecadastre – kataster
~ land register, cadastral survey –gruntów
CAP (Common Agricultural Policy ofthe EU) – WPR (Wspólna PolitykaRolna UE)
catch crop – międzyplon~ stubble catch crop – międzyplon
ścierniskowy~ underplanted catch crop,
undersown catch crop – międzyplon wsiewka
~ winter catch crop – międzyplonozimy
3355
catch crop (winter...) C
ceiling – pułapcereal – zbożecertification unit – jednostka
certyfikującaclimax – klimaksco−funding – współfinansowaniecommercial forest see timber forestCommon Agricultural Policy of
the EU – Wspólna Polityka Rolna UEcommunity, assemblage – zbiorowisko
~ forest community – leśne~ plant community, plant
assemblage – roślinneconfined groundwaters see deep
groundwaterscontribution to general costs – wkład
w koszty ogólneCORINE (Coordination of Information
on the Environment) – ProgramCORINE, Koordynacja Informacji o Środowisku
countryside see landscapecountryside stewardship – strażnik
obszarów wiejskichcrop rotation, land rotation – płodozmiancrop yield – ploncultivation – uprawadatabase – baza danychdecoupled payments – opłaty
niepowiązanedeep groundwaters, confined
groundwaters – wody wgłębnedenitrification – denitryfikacjadirective – dyrektywadiscing – bronowanie broną talerzowądivide, watershed – dział wodnydrainage basin see river catchmentearth see landecological – ekologicznyecological corridor, wildlife corridor –
korytarz ekologicznyecological niche – nisza ekologiczna
ecological succession – sukcesja ekologiczna~ primary succession – pierwotna~ secondary succession – wtórna
economic viability – żywotność ekonomiczna
ecosystem – ecosystemecotone – ekotonenvironmental measures – działania
środowiskoweenvironmental regulation,
environmental law – prawo ochronyśrodowiska
environmentaly sensitive areas(ESAs) – obszary przyrodniczowrażliwe (OPW)
eutrophication – eutrofizacjaevaporation – parowanieeven−aged (of the same age) –
jednowiekowyextensive – ekstensywnyextinction – wyginięcie, wymarcie,
ekstynkcjafallow land – grunt odłogowanyfence – ogrodzenie, płot
~ game fence – chroniący przedzwierzyną
fencing – grodzeniefertilizers – nawozy
~ chemical fertilizers – chemiczne~ compound fertilizers –
wieloskładnikowe~ green manure – zielony nawóz
(rośliny uprawiane na przyoranie)~ mineral fertilizers – mineralne~ nitrogen fertilizers – azotowe~ organic fertilizers, organic
manures – organiczne~ phosphate fertilizers – fosforowe
field inspection – kontrola (inspekcja)w terenie
firewood, fuel wood – drewno opałowe
3366
ceilingC
fixed costs – koszty stałefoodstuffs – środki spożywczeforest, wood – las
~ broad−leaved forest, deciduousforest, leafy forest – liściasty
~ coniferous forest – iglasty~ natural forest – naturalny~ planted forest – sadzony~ planted on formerly arable areas –
porolny (las na gruntach porolnych)~ primeval forest, primary forest –
pierwotny~ self−seeding forest – samosiewny~ timber forest – produkcyjny
forest conservation see forest protection
forest division – nadleśnictwo (obszar)forest economy, forest management –
gospodarka leśnaforest floor – ściółkaforest habitat, forest site – siedlisko
leśneforest headquaters – nadleśnictwo
(siedziba)forest inspector – nadleśniczyforest inspectorate – nadleśnictwo
(zarząd)forest management see forest
economyforest protection – ochrona lasuforest site see forest habitatforest stand see tree standforestry – leśnictwoforestry planting see afforestationformerly arable – porolnyformerly arable lands – gleby porolnefresh waters – wody stojacefrontier see boundaryfuel wood see firewoodgenetic resources – zasoby genetycznegeographical range – zasięg
geograficzny
GIS (Geographic InformationSystems) – Systemy InformacjiGeograficznej
Good Farming Practice Code –Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej
gradient see slopegrassland, meadow – łąka
~ once mown (semi−natural) grassland – jednokośna
~ twice mown (semi−natural) grassland – dwukośna
green forage see green mattergreen manure – zielony nawóz
(rośliny uprawiane na przyoranie)green matter, green forage – zielonkagreenwood, scrub, thicket – młodnikground see landgroundwater see shallow
groundwaterHabitats Directive – Dyrektywa
Siedliskowaharrowing – bronowaniehay – sianohedges – zadrzewienia
~ field hedges (field margin trees) –śródpolne
herbicide – herbicyd, środek chwastobójczy
herbs – ziołorośla, ziołaIACS (The EU Integrated
Administration and Control System) – Zintegrowany SystemZarządzania i Kontroli
income foregone – utracony dochódindicator (ecological) – indykator,
wskaźnik (ekologiczny)industrial crops – rośliny
przemysłoweinland waters – wody środlądoweinspection form – formularz inspekcji
(formularz wykorzystywany podczaskontroli)
3377
inspection form I
inspection procedure – procedurakontrolna (inspekcji)
inspector – inspektorintegrated agriculture – rolnictwo
integrowaneintegrated farming systems (IFS) –
system rolnictwa zintegrowanegointegrated pest management (IPM) –
zintegrowana ochrona przed szkodnikami
intensive – intensywnyinvasive plants – roślinność
inwazyjnalabel – etykietalabelling – znakowanie, etykietowanielakeland – pojezierzeland, ground, soil, earth – grunt, ziemia
~ arable land, ploughed land – orny~ cropland – uprawny~ farmland – rolny~ forest land – leśny~ formerly arable land – porolny~ neglected – zaniedbany
land register see cadastreland rotation see crop rotationlandscape, countryside – krajobraz
~ agricultural landscape – rolniczy~ cultural landscape – kulturowy~ farm and woodland landscape –
rolniczo−leśnyland stewardship – zarządzanie ziemiąlarge timber – grubiznalegumes – motylkoweLFA (Less Favoured Areas) – obszary
o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)
(to) lie fallow – odłogowaćlimit see boundarylivestock unit (LU) – duża jednostka
przeliczeniowa (DJP)local varietes of crop plants – lokalne
odmiany upraw
man's pressure on the environment –antropopresja
MARD (Ministry of Agriculture andRural Development) – MRiRW(Ministerstwo Rolnictwa i RozwojuWsi)
marshy – bagnistymeadow see grasslandmeasures – środki, instrumenty,
działaniaMinistry of Agriculture and Rural
Development see MARDmonitoring – monitoringmonoculture, one−crop agriculture –
monokultura(high) nature values – walory
przyrodnicze (wysokie)Nitrate Directive – Dyrektywa
Azotanowanitrates – azotanynitrogen – azotnon−confined groundwater see
shallow groundwater(forest) nursery – szkółka leśnanutrient leaching – wyciek nutrientów
(składników pokarmowych z gleby)oats – owiesoil−bearing – oleisteon the spot control – kontrola na
miejscuone−crop agriculture see monocultureorchard – sadorganic farming – rolnictwo ekologiczneorganic production – produkcja
prowadzona metodami ekologicznymi
overgrazing – intensywny wypaspasture – pastwisko
~ semi−natural rough grazing –pastwiska półnaturalne
payment calculations – kalkulacjepłatności
3388
inspection procedureI
peat bog – torfowisko~ high peat bog – wysokie~ low peat bog, fen – niskie~ transitional peat bog –
przejściowepeatland – obszary torfowiskowepenalties – karypermanent pastures – trwałe użytki
zielonepesticides – pestycydypest – szkodnik phytocenosis – fitocenozapigmeat – wieprzowina plantings – nasadzeniaplough – orkapoaching – kłusownictwopotential vegetation – roślinność
potencjalnapoultry – dróbpremiums for... – premia z tytułu...product of organic farming – produkt
rolnictwa ekologicznego(agricultural) production – produkcja
(rolnicza)pulses – strączkowequality control – kontrola jakościquota (e.g. milk quota) – kwota
(np. mleczna)ranking system – system rankingowyrape – rzepakreference yield – plon referencyjnyregistration procedure – procedura
rejestracjirenaturalisation – renaturyzacjaretention, storage – retencjarisk analysis – analiza ryzyka
(np. inwestycji)river basin – dorzeczeriver catchment, drainage basin –
zlewniaroot plants – okopowerunning water – wody płynące
Rural Development Plan – PlanRozwoju Obszarów Wiejskich
rushes – szuwaryrye – żytosampling – pobieranie prób,
próbkowaniesanction policy – polityka sankcji
(system kar)SAPARD (Special Accession
Programme for Agriculture andRural Development) –Przedakcesyjny Instrument RozwojuRolnictwa i Obszarów Wiejskich
scheme – schematscrub see greenwoodsemi−natural rough grazing –
pastwiska półnaturalnesemi−subsistence farms –
gospodarstwa niskotowaroweset aside – odłogowany (ze względu
na WPR)sewage systems – kanalizacjasewage treatment plant –
oczyszczalnia ściekówshallow groundwater, groundwater,
non−confined groundwater – wodagruntowa
sheep meat – baraninashrubs, bushes – zakrzaczenia,
zakrzewieniaslope, gradient – nachylenie
~ angle of slope – stoku~ land gradient – terenu~ valleyside angle of slope –
zbocza dolinysoil see landsoil analysis, soil tests – badanie glebysoil degradation – jałowienie glebysoil erosion – erozja glebysoil quality classes, soil fertility
classes – bonitacja glebsoil tests see soil analysis
3399
soil tests S
species – gatunek~ alien species – obcy~ common species – pospolity~ dominant species – dominujący~ endemic species – endemiczny~ extinct species – wymarły~ game species – łowny~ indicator species – wskaźnikowy~ indigenous species – rodzimy~ introduced species –
introdukowany, wprowadzony~ key species – kluczowy~ native species – miejscowy~ pioneer species – pionierski~ protected species – chroniony~ rare species – rzadki~ relict (relic) species – reliktowy~ spontaneous species – spontaniczny~ threatend species, endangered
species – zagrożonyspray drift – rozpylenie (nawozów lub
środków ochrony roślin poza terenupraw)
staking – opalikowywaniestand reconstruction – przebudowa
drzewostanustanding waters – wody stojącestorage see retentionStructural Funds – fundusze
strukturalnesubsidy – dotacjasuccession see ecological successionsugarbeet – burak cukrowysurface water – wody
powierzchniowesustainable – trwały, zrównoważonysynanthropic – synantropijnythicket see greenwoodthreshold – prógtier – poziomtillaging (cultivation) techniques –
techniki uprawy ziemi
timber forest, commercial forest – las użytkowy
timber stand see tree standtraditional farm buildings –
tradycyjna zabudowa wiejskatraditional orchard – sad tradycyjnytree seedling – sadzonkatree stand – drzewostantriticale – pszenżytouncultivated land – nieużytkiundergrazing – o niskiej
intensywności spasania (o pastwisku)
undergrowth – podszyt leśnyundersowing – wsiewanie nasion na
już uprawiony grunt (robieniewsiewek)
untiled land see fallow landuneven age, varying in age –
różnowiekowyusual good farming practice – zwykła
dobra praktyka rolniczavariable costs – koszty zmiennevarying in age see uneven agevertical range – zasięg pionowywatershed see divideweed – chwastwetland – teren podmokływheat – pszenicawildlife – dzika przyroda (w szerokim
znaczeniu)wildlife corridor see ecological
corridorwood see forestwoodland – las, teren porośnięty
lasemworkshops – warsztatyWTO (World Trade Organisation) –
Światowa Organizacja Handluxerothermic – kserotermiczny
4400
speciesS
DEFINITIONS OF SELECTEDTERMS
DEFINICJE WYBRANYCHTERMINÓW
abandoned land (grunt odłogowany)– farm land that has been left lyingabandoned for the period longer thantwo years without agricultural useand cultivation.
abandonment (zaniechanie, opusz−czenie, porzucenie) – the possibilityof farmland no longer being ma−naged for agriculture or any otherpurpose.
absorption capacity (absorpcyjnazdolność) – the capacity of the givenregion for effective utilisation of theflowing external financial resources(primarily concerns assistance fundsand credits). The absorption capacitygenerally depends on the conditions,on which these resources are madeavailable and on the level of thesocial−economic development of theregion.
acquis communautaire – the entireacquis communautaire of the Euro−pean Communities, which consist ofall treaty provisions, executive legis−lation to the treaties, verdicts of theCourt of Justice of European Com−munities and the Court of FirstInstance, international agreementsand declarations and resolutions.Each country applying for member−ship in the European Union is obligedto unconditionally accept the acquiscommunautaire.
afforestation, forestry planting (zale−sianie) – the establishment of forestby natural succession or by the
planting of trees on land where theydid not grow formerly.
Agency for Restructuring and Moder−nisation of Agriculture, ARMA(Agencja Restrukturyzacji i Moder−nizacji Rolnictwa, ARiMR) – a pay−ment institution in Poland whosemission is to support actions aimedat accelerating structural changes inagriculture and rural areas.
agri−environmental activity (działal−ność rolnośrodowiskowa) – agricul−tural activity for nature and environ−ment protection and maintenance ofrural heritage.
agri−environment incentives (zachętyrolnośrodowiskowe) – payments tofarmers for environmentally−friendlypractices or land use changes.
agri−environment measures (działa−nia rolnośrodowiskowe) – the set ofmeasures associated with agri−culture that have a positive impact on man's natural environment. Themeasures are aimed at balancing thecirculation of natural elements in theagricultural ecosystem, reducing thenegative impact of the economy onthe environment, increasing biolo−gical diversity, maintenance of typi−cal agricultural landscapes etc.
agri−environmental package (pakietrolnośrodowiskowy) – complex ofconditions and activities leading torealisation of the package goal.
allelopathy (allelopatia) – the sup−pression of the growth of one plantspecies by another.
application window („okno aplika−cyjne”, okres składania wniosków)– the period of time (several weeks to the whole year) during which appli−
4411
Aapplication window
cations are accepted from farmersfor agri−environment schemes.
beneficiary (beneficjent) – a privateindividual or legal entity benefitingfrom the EU assistance funds sup−port.
biodiversity (różnorodność biologicz−na) – the variety of species and eco−systems and the ecological processesof which they are part; includes eco−system or habitat complexity, spe−cies richness and genetic variety.
buffer zone (strefa buforowa) – a stripof land at least 1m wide on which nofertilizers or pesticides are used,grown with grassy plants or bushesand trees. Buffer zones are made forthe protection of water reservoirs,watercourses, land threatened byerosion or to isolate of areas thatmay be endangered by pollution.
Birds Directive (Dyrektywa Ptasia) –the EU directive about the protectionof wild birds. The directive requireslegislative, protection, control andmonitoring activities in order to im−plement its provisions. The objec−tives of the Directive concern theprotection and preservation of allbird populations living naturally inwild conditions, the legal regulationof trade and acquisition of game−−birds and counteracting some me−thods of catching and killing them.The Birds Directive consists of 19 arti−cles and 5 attachments, which deter−mine in more detail the methods ofits implementation.
climax (klimaks) – the final stage inplant succession in which the vege−tation attains equilibrium with theenvironment and provided the en−
vironment is not disturbed, the plantcommunity becomes more or lessself−perpetuating. Subsequent chan−ges occur much more slowly thanthose during earlier successionalstages.
CAP, Common Agricultural Policy ofthe EU (WPR, Wspólna PolitykaRolna Unii Europejskiej) – the do−cuments defining mutual gains, prio−rities, rules of functioning of the sin−gle market, legal basis and applica−tion of financial support to EuropeanUnion agriculture. The Common Agri−cultural Policy was made after theestablishment of the European Eco−nomic Community under the RomeTreaty of 1957. It was recognisedthat agriculture requires specialtreatment because of the long pro−duction period, frequently affected byfactors independent from man andinvestments, where the incurred out−lays are returned a lot later comparedto other sectors of the economy, andthe capital turnover is slower. It wasalso assumed that agriculture doesnot have conditions to meet the com−petition on the global market. Thespecial treatment of the agriculturalsector was also influenced by con−straints associated with the preser−vation of the cultural rural heritageand the protection of the naturalenvironment with the parallel protec−tion of rural areas as an integral partof Europe's landscape. Under thecommon agricultural market cus−toms fees and quantitative barrierswere eliminated in trade between themember states, the common cus−toms tariff and trade policy was
4422
beneficiaryB
established in regard to other coun−tries that are not members of theEuropean Union, the barriers in thefree transfer of people, services andcapital were eliminated betweenmember states and the legal systemsof the member states were stan−dardised in this area.
catch crop (międzyplon) – keepingplants on arable land in the form ofsingle variety crops or a mixture of a few crop varieties in the periodbetween two major crops. The cor−rect cultivation of catch crops pre−vents the contamination of water andsoil erosion.~ stubble catch crop (międzyplon
ścierniskowy) – sowing is doneafter harvesting a major crop(such as rye, barley) from the fieldin early August. The sowing datediffers because of the weather.The selection of the varieties de−pends on the soil quality andmoisture conditions. The sowingcan be either single variety or a mixture of 2 or 3 varieties, whichensures better coverage of thesoil.
~ underplanted catch crop, under−sown catch crop (międzyplonwsiewka) – made in order to keepthe plant cover from autumn tospring next year. Only grassshould be used as underplantedcatch crop and should be sown inthe spring into the growing wintercrops or together with the sowingof spring crops. The grass shouldcover the soil until early springnext year, i.e. to the time of plou−ghing for spring.
~ winter catch crop (międzyplonozimy) – sown late summer afterharvesting later growing cereals(wheat, triticale). The major objec−tive of cultivating the winter catchcrop is to produce fodder, whichcan be used in the spring season.At the same time these cropsserve as a protective function co−vering the soil from early autumnuntil spring the next year.
co−funding (współfinansowanie) – EUcontribution towards Member Statesexpenditure. Most direct aids (Pillar I)are 100% co−funded, but expenditureon agri−environment, afforestationand some other RDR schemes areco−funded at rates from 25% to 75%.
CORINE Program Coordination of Infor−mation on the Environment (Prog−ram CORINE, Koordynacja Infor−macji o Środowisku) – the Europeanrespons to the data requirements ofthe current protection of natural heri−tage. Under the program many data−bases were established in eachmember state (since 1991 also inBulgaria, Czechoslovakia, Poland,Romania and Hungary) designedaccording to the standardised me−thodology. These databases will bestored and made available in theform of the application of the Geo−graphical Information System (GIS).The database available on the Inter−net: http://botan.ib−pan.krakow.pl/przyroda/corine.htm
denitrification (denitryfikacja) – thebacterial reduction of nitrate (NO2) tonitrogen gas (N), nitrous oxide (N2O)and nitric oxide (NO). Denitrificationoccurs under anaerobic conditions
4433
Ddenitrification
and results in loss of available nitro−gen from the soil.
directive (dyrektywa) – the name ofthe legal act adopted by the Euro−pean Community. The directive istargeted at all or some of the EUcountries. It is binding in regard tothe ultimate goal but leaves memberstates freedom of selecting themeasures and methods.
divide (dział wodny) – the boundarybetween drainage basins. It is normal−ly marked topographically by highground.
ecological niche (nisza ekologiczna)– the functional position an organismin its environment, comprising thehabitat in which the organism lives,the periods of time during which itoccurs and is active there and theresources it obtains there.
ecological succession (sukcesja eko−logiczna) – the sequential change invegetation and animals associatedwith it, either in response to an en−vironment change or induced by theintrinsic properties of the organismsthemselves. Classically, the termrefers to the colonization of a newphysical environment by a series ofvegetation communities until a finalequilibrium state, the climax isachieved.
ecosystem (ekosystem) – a systemcovering all live and abiotic elementsof nature, which appear in a givenarea and are closely interrelated.Under the ecosystem energy flowsand matter circulates. The energycomes from the sun and is distrib−uted by subsequent trophic levelsand matter comes from the abiotic
elements of the ecosystem and isintroduced into circulation by theproducers (plants), goes throughsubsequent trophic levels and againbecomes the abiotic component afterthe decomposition of the dead partsof the organisms. The agriculturalecosystem includes the air, soil andthe micro organisms and inverte−brates living in it, both the cropplants and weeds, wild animals eating these plants and livestock.Under the agricultural ecosystem thematter circulation is frequently inter−rupted, especially in intensive pro−duction, as it is delivered to theecosystem in the form of fertilisersand removed along with the agricul−tural produce (plants and animalsproduced on the farm). Sustainableagriculture concerns inter alia thebalance of the ecosystem.
ecotone (ekoton) – the transitory zonebetween two environments (likemeadow and forest); the biocenosisof the ecotone consists of the orga−nisms of both neighbouring bio−cenoses and the variations charac−teristic only for the given ecotone.The ecotone zones are usually cha−racterised by higher biological diver−sity than neighbouring biocenoses.The ecotone zones should be takeninto account when determining theagricultural−forest border under theafforestation programs.
environmental regulations (prawoochrony środowiska) – laws protec−ting the environment; it is often a condition of agri−environment ma−nagement agreements that farmersmust comply with these laws, but
4444
directiveD
they are not compensated for doingso. See also Good Farming PracticeCode.
environmentally sensitive areas, ESAs(obszary przyrodniczo wrażliwe,OPW) – detached agricultural areas,homogeneous in geomorphologicaland landscape features, with highnatural value, susceptible to damage.Zones for implementation of theScheme I of agri−environmental pro−gramme.
European Agriculture Guidance andGuarantee Fund, EAGGF (Euro−pejski Fundusz Orientacji i Gwaran−cji Rolnej, EFOiGR) – establishedpursuant to the Rome Treaty dealswith the transformation of the agri−culture structure and rural develop−ment. The fund executes inter alia thefollowing tasks:1. strengthening and reorganisation
of agriculture and forestry struc−ture;
2. changing directions of agriculturalproduction and promoting off−farmbusiness activity in rural areas;
3. assistance in the achievement ofsocially acceptable living condi−tions of farmers;
4. stimulating the awareness of ruralcommunities in order to protectthe natural environment, preservethe landscape values etc.
European Integration Committee, EIC(Komitet Integracji Europejskiej,KIE) – the body of the Polish publicadministration aimed at co−ordina−ting and programming Poland's inte−gration policy with the EuropeanUnion. EIC tasks include: the coordi−nation of the process of adaptation
and integration with the EU, coordi−nation of the adjustment activities inregard to legal institutions, providingthe opinion as to whether thedesigned draft acts are consistentwith EU law, adjustment of the lo−cal government authorities and theirincorporation in the integration pro−cess, co−operation with the EuropeanCommission in the area of integra−tion, providing Polish governmentswith drafts of the distribution ofEuropean Union assistance funds,draft executive legal acts regardingintegration activities and reportsfrom the process of negotiation and execution of adjustment pro−grams.
European Regional DevelopmentFund (Europejski Fundusz RozwojuRegionalnego) – established in 1975to support poorer developed regions.It is one of the financial instrumentsof the regional policy (structural po−licy) of the European Community.
eutrophication (eutrofizacja) – theterm describes the enrichment ofwaters with biogens, especially com−pounds of nitrogen and phosphorusthat accelerate growth of algae andmore complex forms of plants, whichmight lead to unwanted disturbing ofbiological relations in water environ−ment and deteriorating the quality ofwater.
extensive (ekstensywny) – farming sys−tem characterised by low inputs andoutputs, where stocking levels andfertilizers are permanently reduced.
fixed costs (koszty stałe) – costs thatdo not vary with the amount pro−duced. Examples are interest on
4455
Ffixed costs
debt, property taxes, rent, land andbuildings, other general farmingcosts and depreciation of plant,machinery and vehicles.
forest habitat, forest site (siedliskoleśne) – the living place of an orga−nism or community, characterized byits physical and biotic properties.
genetic resources in agriculture(zasoby genetyczne w rolnictwie) –all breeds and types of cultivatedplants and farm animals existing inthe country. Keeping all local breedsand types (by keeping for examplenon−productive varieties of plantsand animals) is task of biodiversityprotection strategy. It is important tokeep vast genetic resources forfuture purposes such as acquisitionof new more productive or diseaseresistant breeds, by utilising theexisting features of the non−produc−tive organisms.
Good Farming Practice Code (KodeksDobrej Praktyki Rolniczej) – the setof rules and recommendations inrespect of the management of thefarm intended to reduce pollutionand environmental degradation.Polish Good Farming Practice Codewas approved in June 2002.
grant (grant) – under the practice ofEU assistance programs it is a directsupport of the beneficiary in the formof financing or co−financing its pro−ject. See also subsidy.
Habitats Directive (Dyrektywa Siedlis−kowa) – aims at preserving the bio−logical diversity in the European areaof EU member states. The Directiveconsists of 27 articles and 6 attach−ments, which refer to the legal, finan−
cial and nature aspects of NATURA2000 network.
IACS, The EU Integrated Administra−tion and Control System (Zintegro−wany System Zarządzania i Kontroli)– the system of administrating andcontrol concerning register of CAPpayments, records of farmer parcelsand identification and register of animals. The components of thissystem enable to effective distri−bution and administration of thecommon resources of the EuropeanUnion member states dedicated tothe subsidies to the production andrural development.
indicator (indykator, wskaźnik eko−logiczny) – any organism or group oforganisms indicative of a particularenvironment or set of environmentalconditions. For example lichens maybe used as indicators of air pollution.
intensive (intensywny) – farmland,grassland or pasture, characterisedby high output.
ISPA, Instrument for Structural Po−licies for Pre−Accession (InstrumentPrzedakcesyjnej Polityki Struktural−nej) – the financial instrument de−signed by the European Commissionin 1998 supporting 10 Central andEastern Europe countries preparingfor accession to the European Union,which finances environment andtransport projects. This supportincludes activities in the area of envi−ronmental law and policy and adjust−ment of communication and trans−port networks to European stan−dards. ISPA provides financial re−sources for investments. The re−sources are distributed proportional−
4466
forest habitatF
ly to the population, size of the coun−try and GDP per capita. The instru−ment is parallel to the program ofsupport for agriculture and ruralareas SAPARD and PHARE, inte−grated under the Partnership forMembership.
labelling (znakowanie) – means anywords, particulars, trade marks, brandnames, pictorial matter or symbolson any packaging, document, notice,label, board or collar accompanyingor referring to a product.
less favoured areas, LFA (obszary o niekorzystnych warunkach gospo−darowania, ONW) – the Rural De−velopment Regulation 1257/1999allows member states to set up lessfavoured areas schemes which pro−vide compensatory allowances tofarmers in mountainous areas or inother areas where the physical con−ditions result in higher productioncosts. It is also possible to pay LFAcompensation where agricultural useis restricted as a result of EC envi−ronment protection rules.
livestock unit, LU (duża jednostkaprzeliczeniowa, DJP) – precise defi−nitions vary between countries andbreeds of livestock. The EC definitionis a cow weighing 600 kg and pro−ducing 3000 litres of milk per year =1 LU, a calf for slaughter = 0.45 LU,a nursing ewe = 0.18 LU, a sow = 0.5LU and a duck = 0.014 LU.
monitoring (monitoring) – a system ofchecking (usually by inspection onthe ground) that farmers have com−plied with all the requirements of a management agreement or aid pay−ment.
NATURA 2000 (NATURA 2000) – thecohesive system of protected areasin the entire territory of the EuropeanCommunity defined as the Europeanecological network, which wouldprovide conditions to preserve thefull natural heritage of the EuropeanUnion countries. The network is to becomposed of: 1) the areas of specialprotection of birds defined underCouncil Directive 79/409/EEC re−garding the protection of wild birds(Special Protection Areas, SPAs) and 2) special conservation areasselected under Council Directive92/43/EEC regarding the habitat andwild flora and fauna protection (Spe−cial Areas of Conservation, SACs).The establishment of the network ofprotected areas should favour thepreservation of the places of exis−tence of endangered animal andplant species, and the reconstructionof the population to a level guaran−teeing its sustainability. This shall beachieved by preserving the naturalhabitats (biotopes) and birds habi−tats, which are protected under theBirds Directive. The major tasks underthe Habitats Directive also include therestoration of the lost values for thehabitats, which performed or shouldperform the role of an important linkwithin the network's structure.
Nitrate Directive (Dyrektywa Azota−nowa) – Nitrate Directive 91/676 ECof December 12, 1991 regarding theprotection of water against pollutioncaused by nitrate run−off, which aimsat reducing the contamination ofwater. The Nitrate Directive is imple−mented in Polish agriculture and is
4477
NNitrate Directive
associated with the special require−ments and obligations, i.e. monito−ring the nitrate content in the groundwater and surface water, abiding bygood farming practice (part H),defining the areas sensitive to thecontamination of water by nitrate,drafting action plans for these areasand the monitoring of the effects ofthe implementation of the provisionsof the Directive.
non−governmental organisation, NGO(organizacja pozarządowa) – organ−isation established at a civic initiativefor the execution of goals uniting itsfounders. The basic legal forms ofsuch organisations are associationsand foundations.
objectives of the regional policy ofthe European Union (cel polityki re−gionalnej Unii Europejskiej) – pur−suant to the Rome Treaty, this objec−tive aims at the reducing of the eco−nomic and social differencesbetween the poorest and wealthiestregions of the European Union. Thebasic rules of its implementation po−licy are the co−financing, partnership,programming and concentration ofresources. The EU provides supportfor activities undertaken according to the Regional Policy Objective and co−ordinates its implementation withthe intention of achieving the fullintegration inside the EU. The instru−ments of financing this policy are the Structural Funds and CohesionFund.
pre−access activities (działania przed−akcesyjne) – the activities preparingthe given country to membership inthe European Union. They include the
adjustment of law, institutions andstructures (especially economic ones)to EU law and practice.
river basin (dorzecze) – the area fromwhich surface waters flows to agiven river or its tributary.
river catchment, drainage basin (zlew−nia) – the area from which a surfacewatercourse or a groundwater systemderives its water. Catchments areseparated by divides (watersheds).
Rural Development Plan (Plan Roz−woju Obszarów Wiejskich) – is anoperational plan setting out theobjectives, priorities and rules forsupporting the sustainable develop−ment of rural areas. The Plan mustbe implemented whole over thecountry. Strategic assumptions ofthe Plan will be implemented on thebasis of eight activities: structuralpensions, support for semi−sub−sistence farms, compensatory allow−ance for less−favoured areas, agri−−environmental programme, theafforestation of agricultural land,technical assistance, support for theadjustment to member countriesstandards and producer groups.
SAPARD, Special Accession Prog−ramme for Agriculture and RuralDevelopment (Przedakcesyjny In−strument Rozwoju Rolnictwa i Ob−szarów Wiejskich) – EU assistanceprogram for candidate countries,supporting the activities in the areaof modernisation of agriculture andrural development. Its superiorobjective is the facilitation of the inte−gration of the agricultural sector withthe EU through the acceleration ofadopting EU acquis communautaire
4488
non−governmental organisation N
in agricultural domain, stimulation ofrural development and restructuringof the food economy. These projectswill serve the purpose of incorporat−ing the agriculture sectors of candi−date countries into the CommonAgricultural Policy system andStructural Policy system of the EU.
semi−natural (półnaturalne) – vege−tation altered by human influence ormanagment in the past, which hastaken on a natural aspect owing tothe length of time over which theinfluences have persisted.
shrubs, bushes (zakrzewienia, zakrza−czenia) – a woody plants whichbranches below or near ground levelinto several main stems so has noclear trunk.
soil erosion (erozja gleby) – soilwashing on sloping ground (watererosion). This might lead to thedeformation of the land surface anddestruction of the soil profile. Winderosion, i.e. transfer of soil particlesby wind is not of a high significancein our climate.
Structural Funds (fundusze struktu−ralne) – these are the four funds administered by the European Co−mmission – European AgriculturalGuidance and Guarantee Fund, Euro−pean Regional Development Fund, theEuropean Social Fund, Financial In−strument of Fisheries Guidance. Theobjectives of these funds are stipula−ted under the Uniform European Actand they operate according to the following principles:a) concentration of the financial
resources in financial and geo−graphic dimension;
b) supplementing domestic resour−ces for the purpose of executingprograms;
c) involvement in the StructuralFunds;
d) strengthening the control sys−tems.
subsidy (dotacja) – the financialresources transferred to the recipient(such as municipality) for the objec−tive stipulated in detail under theagreement (or by law). The recipientby law cannot change the dedicationof the resources and spend the sub−sidy envisaged, for example to keepthe hospital for the constriction of a city hall or study visit abroad. Thesubsidy serves the purpose of therecipient to execute priority tasksfrom the donor's point of view (likegovernment).
sustainable (trwały, zrównoważony) –the ability for the long−term mainte−nance of the economic/natural stabili−ty. Sustainable development: the me−thod of social and economic deve−lopment compliant with the long−term stability of the ecological sys−tems, especially the ones impor−tant from the perspective of manswelfare.
usual good farming practice (zwykładobra praktyka rolnicza) – verifiablestandard of farming compliant withexisting Polish environmental legali−sation defined in Good Farming Practice Code. Those standards mustbe applied to the whole farm andestablish a reference level, obligingall the beneficiaries of agri−environ−mental programmes. There is nopayment for following UGFP.
4499
Uusual good farming practice
The World Trade Organisation, WTO(Światowa Organizacja Handlu) –an international organisation of 144member states which negotiates andenforces agreements seeking toreduce domestic barriers to globaltrade; administrates WTO trade agree−ments. WTO is also involved in moni−toring national trade policies, techni−cal assistance and training for deve−loping countries and cooperationwith other international organiza−tions.
xerothermic organism, xerophyte(organizm kserotermiczny, kserofit)– a plant that can grow in very dryconditions and is able to withstandperiods of drought.
5500
World Trade OrganisationW
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS
English−Latin−Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWEROŚLIN ZIELNYCH
Słownik angielsko−łacińsko−polski
bats−in−the−belfryCampanula trachelium dzwonek pokrzywolistny
bogbeanMenyanthes trifoliata bobrek trójlistkowy
branched bur−reed Sparganium erectum jeżogłówka gałęzista
centauryCentaurium erythraea centuria pospolita
corn cockle Agrostemma githago kąkol polny
cornflowerCentaurea jacea chaber łąkowy
cotton−grassEriophorum angustifolium wełnianka wąskolistna
cranberryVaccinium oxycoccus żurawina błotna
crowberryEmpetrum nigrum bażyna czarna
daisyBellis perennis stokrotka pospolita
devil's−bit scabious Succisa pratensis czarcikęs łąkowy
duckweedLemna minor rzęsa drobna
early marsh orchid Dactylorhiza incarnata kukułka krwista
feather grass, alfa grass, esparto grass Stipa sp. ostnica
fen ragwort Senecio paludosus starzec bagienny
flowering rush Butomus umbellatus łączeń baldaszkowaty
fodder vetch Vicia villosa wyka kosmata
grass of Parnassus Parnassia palustris dziewięciornik błotny
greater spearwort Ranunculus lingua jaskier wielki
Jacob's ladder Polemonium caeruleum wielosił błękitny
kidney vetch Anthyllis vulneraria przelot zwyczajny
larkspur Consolida regalis ostróżeczka polna
lousewortPedicularis palustris gnidosz błotny
lucerne, alfalfa Medicago sativa lucerna siewna
mallowMalvamalwa
5511
Mmallow
marsh andromeda, bog rosemary Andromeda polifolia modrzewnica zwyczajna
marsh cinquefoil Comarum palustre siedmiopalecznik błotny
marsh gentian Gentiana pneumonanthe goryczka wąskolistna
marsh marigold Caltha palustris knieć błotna (kaczeniec)
marsh orchid Dactylorhiza majalis kukułka szerokolistna
marsh pea Lathyrus palustris groszek błotny
marsh tea, Dutch myrtle Ledum palustre bagno zwyczajne
meadow rue Thalictrum flavum rutewka żółta
meadow vetchling Lathyrus pratensis groszek łąkowy
ox eye daisy Leucanthemum vulgare jastrun (złocień) właściwy
peach−leaved bellflower Campanula persicifolia dzwonek brzoskwiniolistny
poppy Papaver argemone mak piaskowy
purple moor grass Molinia caerulea trzęślica modra
quaking grass Briza media drżączka średnia
ragged robin Lychnis flos−cuculi firletka poszarpana
(common) reed Phragmites communis trzcina pospolita
reed−mace Typha latifolia pałka szerokolistna
round−leaved sundewsee sundew
sage, salvia Salvia officinalis szałwia łąkowa
sedgeCarex sp. turzyca
sphagnum moss Sphagnum sp. torfowiec
spreading bellflower Campanula patula dzwonek rozpierzchły
sundew, round−leaved sundewDrosera rotundifolia rosiczka okrągłolistna
superb pink Dianthus superbus goździk pyszny
(common) valerian Valeriana officinalis kozłek lekarski
water chickweed Myosoton aquaticum kościenica wodna
(common) white waterlily Nymphaea alba grzybień biały
yellow waterlily Nuphar lutea grążel żółty
5522
marsh andromedaM
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS
English−Latin−Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWEDRZEW I KRZEWÓW
Słownik angielsko−łacińsko−polski
alderAlnusolsza
(common) aldersee black alder
alder buckthorn Frangula alnus kruszyna pospolita
Alpine eldersee (European) red elder
ash (−tree) Fraxinusjesion
(European) ash Fraxinus excelsior jesion wyniosły
basket willow, (common) osierSalix viminalis wierzba wiciowa (witwa)
bay (−leaved) willow, laurel willowSalix pentandra wierzba pięciopręcikowa (laurowa)
(European) beech Fagus sylvatica buk zwyczajny
birch (−tree) Betulabrzoza
bird cherry Prunus padus, Padus avium czeremcha zwyczajna
black alder, (common) alderAlnus glutinosa olsza czarna
black cherry see wild cherry
black locust, false acacia Robinia pseudoacacia robinia akacjowa (grochodrzew)
black walnut Juglans nigra orzech czarny
blackthorn, sloePrunus spinosa śliwa tarnina
bloody dogwood see red dogwood
boxhorn, matrimony vine Lyciumkolcowój
brittle willow see crack willow
buckthornRhamnusszakłak
(European) buckthorn Rhamnus catharticus szakłak pospolity
Caspian willow, sharp−leaved willow Salix caspica, S. acutifolia wierzba ostrolistna (kaspijska)
cherry (−tree) Cerasus wiśnia
cherry plum, myrobalan Prunus divaricata śliwa ałycza
cornel see dogwoodcrack willow, brittle willow
Salix fragilis wierzba krucha
Crimean linden Tilia x euchlora, T. dasystyla lipa krymska
5533
CCrimean linden
currantRibesporzeczka
dogberry see red dogwooddog rose
Rosa canina róża dzika, szypszyna
dogwood, cornelCornusdereń
downy birchBetula pubescens brzoza omszona
downy mountain willow Salix arenaria wierzba piaskowa
durmast oak see sessile oakdwarf cherry
see ground cherryelder
Sambucus bez
(European) elder Sambucus nigra bez czarny
elmUlmuswiąz
false acacia see black locust
field maple, hedge mapleAcer campestre klon polny
fir (−tree) Abiesjodła
frutescent cherry see ground cherry
goat willow, pussy willow, great sallowSalix caprea wierzba iwa
great sallow see goat willow
grey alder Alnus incana olsza szara
ground cherry, dwarf cherry, frutescent cherryCerasus fruticosa wiśnia karłowata
Guelder rose Viburnum opulus kalina koralowa
hawthorn Crataegusgłóg
(common) hawthorn, (English)hawthorn Crataegus oxyacantha głóg dwuszyjkowy
hazelCorylus avellana leszczyna
hedge maple see field maple
honeysuckleLonicerasuchodrzew
hornbeamCarpinusgrab
(European) hornbeam Carpinus betulus grab pospolity
(common) horse−chestnut Aesculus hippocastanum kasztanowiec zwyczajny
juniperJuniperusjałowiec
larchLarixmodrzew
5544
currantC
(European) larch see (common) larch
(common) larch, (European) larch Larix decidua, L. europaea modrzew europejski
large−leaved lime Tilia platyphyllos, T. grandifolia lipa szerokolistna
laurel willow see bay (−leaved) willow(common) lilac
Syringa vulgaris lilak pospolity (bez)
limeTilialipa
mahaleb cherry, rock cherryCerasus mahaleb wiśnia wonna (antypka)
maple−treeAcerklon
matrimony vine see boxhorn
mountain ash, rowanSorbus aucuparia jarząb pospolity
mountain elm see wych elm
myrobalansee cherry plum
ninebarkPhysocarpus opulifolius pęcherznica kalinolistna
Norway spruce Picea abies, P. excelsa świerk pospolity
oakQuercusdąb
(English) oak, (common) oakQuercus robur, Q. pedunculata dąb szypułkowy
(common) oak see (English) oak
(common) osier see basket willow(common) pear, wild pear
Pyrus communis grusza pospolita
plum (−tree) Prunus śliwa
Polish larch Larix decidua subsp. polonica modrzew polski
poplarPopulustopola
privetLigustrumligustr
(common) privet Ligustrum vulgare ligustr pospolity
purple willow, red willowSalix purpurea wierzba purpurowa (wiklina)
pussy willow see goat willow
red−berried elder see (European) red elder
red dogwood, bloody dogwood, dogberry Cornus sanguinea dereń świdwa
(European) red elder, alpine elder,red−berried elder Sambucus racemosa bez koralowy
red oak, (Northern) red oak Quercus rubra dąb czerwony
red twig dogwood, squawbushCornus sericea dereń rozłogowy
5555
Rred twig dogwood
red willow see purple willow
rock cherry see mahaleb cherry
Romanas rose Rosa rugosa róża pomarszczona
roseRosaróża
rough−stemmed spindle−tree, wartedtree, warty barkEuonymus verrucosus trzmielina brodawkowata
rowansee mountain ash
Russian olive Elaeagnus angustifolia oliwnik wąskolistny
Scotch elm see wych elm
Scots pine Pinus sylvestris sosna zwyczajna
sea buckthorn Hippophaë rokitnik
(common) sea buckthorn Hippophaë rhamnoides rokitnik zwyczajny
sessile oak, durmast oakQuercus petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora dąb bezszypułkowy
sharp−leaved willow see Caspian willow
Siberian pea tree, Siberian peashrub Caragana arborescens karagana syberyjska
Siberian peashrub see Siberian pea tree
silver birch see (common) birch
silver fir Abies alba jodła pospolita
silver maple, soft mapleAcer saccharinum klon srebrzysty
singleseed hawthorn see whitethorn
sloesee blackthorn
small−leaved lime Tilia cordata, T. parvifolia lipa drobnolistna
(common) snowberrySymphoricarpus albus śnieguliczka biała
soft maple see silver maple
spindle−tree Euonymus trzmielina
(common) spindle tree Euonymus europaeus trzmielina zwyczajna
spireaSpiraeatawuła
spreading elm see (European) white elm
spruce (−tree) Piceaświerk
squawbushsee red twig dogwood
Swedish mountain ash, SwedishwhitebeamSorbus intermedia jarząb szwedzki
Swedish whitebeam see Swedish mountain ash
5566
red willowR
sweet−briar Rosa rubiginosa róża rdzawa
sycamore Acer pseudoplatanus klon jawor
Tatarian dogwood Cornus alba dereń biały
Tatar maple Acer tataricum klon tatarski
verrucose birch see birch
viburnumViburnumkalina
violet willow Salix daphnoides wierzba wawrzynkowa
warted tree see rough−stemmed spindle−tree
warty bark see rough−stemmed spindle−tree
weeping birch see (common) birch
white birch see birch
(European) white elm, spreading elm Ulmus laevis, U. pedunculata wiąz szypułkowy
white mulberry Morus alba morwa biała
white willow Salix alba wierzba biała
whitebeam Sorbus aria jarząb mączny
(common) white birch see downy birch
whitethorn, singleseed hawthornCrataegus monogyna głóg jednoszyjkowy
wild cherry, black cherryPrunus serotina, Padus serotina czeremcha amerykańska
wild crab see wild crab apple
wild crab apple, wild crabMalus sylvestris jabłoń dzika
wild serviceberry, wild service treeSorbus torminalis jarząb brekinia (brzęk)
wild service tree see wild serviceberry
wild pear see (common) pear
willowSalixwierzba
wych elm, mountain elm, Scotch elmUlmus glabra, U. montana,U. scabra wiąz górski
(common) yew Taxus baccata cis pospolity
5577
Yyew
SPECIES NAMES OF BIRDS
English−Latin−Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW
Słownik angielsko−łacińsko−polski
aquatic warbler Acrocephalus paludicola wodniczka
barred warbler Sylvia nisoria jarzębatka
black kite Milvus migrans kania czarna
blackcap Sylvia atricapilla pokrzewka czarnołbista
black−headed gull Larus ridibundus mewa śmieszka
black−tailed godwit Limosa limosa rycyk
bluethroat Luscinia svecica podróżniczek
(common) buzzard Buteo buteo myszołów
corn bunting Milaria calandra potrzeszcz
(common) chiffchaff Phylloscopus collybita pierwiosnek
(common) coot Fulica atra łyska
corn crake Crex crex derkacz
craneGrus grus żuraw
crested lark Galerida cristata dzierlatka
(common) cuckoo Cuculus canorus kukułka
(Eurasian) curlew Numenius arquata kulik wielki
dunlin Calidris alpina biegus zmienny
fieldfareTurdus pilaris kwiczoł
garden warbler Sylvia borin pokrzewka ogrodowa
goldfinch Carduelis cardueli szczygieł
goshawkAccipiter gentilis jastrząb
(common) grasshopper warbler Locustella naevia świerszczak
(Eurasian) golden oriole Oriolus oriolus wilga
great bittern Botaurus stellaris bąk
great grey shrike Lanius excubitor dzierzba srokosz
great reed warbler Acrocephalus aerundinaceus trzciniak
5588
aquatic warblerA
great snipe Gallinago media dubelt
great spotted woodpecker Dendrocopos major dzięcioł duży
green woodpecker Picus viridis dzięcioł zielony
grey−headed woodpecker Picus canus dzięcioł zielonosiwy
grey partridge Perdix perdix kuropatwa
hen harrier Circus cyaneus błotniak zbożowy
honey buzzard Pernis apivorus trzmielojad
hooded crow Corvus corone cornix wrona siwa
hoopoe Upupa epops dudek
house sparrow Passer domesticus wróbel domowy
icterine warbler Hippolais icterina zaganiacz
kestrelFalco tinnunculus pustułka
(northern) lapwing Vanellus vanellus czajka
lesser spotted eagle Aquila pomarina orlik krzykliwy
lesser whitethroat Sylvia curruca piegża
(common) linnet Carduelis cannabina makolągwa
little bittern Ixobrychus minutusbączek
little crake Porzana parva zielonka
magpiePica pica sroka
(Eurasian) marsh harrier Circus aeruginosus błotniak stawowy
marsh warbler Acrocephalus palustris łozówka
meadow pipit Anthus pratensis świergotek łąkowy
montagu's harrier Circus pygargus błotniak łąkowy
(common) moorhen Gallinula chloropus kokoszka wodna
mute swan Cygnus olor łabędź niemy
ortolan bunting Emberiza hortulana ortolan
(Eurasian) oystercatcher Haematopus ostralegus ostrygojad
(Eurasian) penduline tit Remiz pendulinus remiz
5599
Ppenduline tit
(common) pheasant Phasianus colchicus bażant
(northern) pintail Anas acuta rożeniec
(common) quail Coturnix coturnix przepiórka
raven Corvus corax kruk
red kite Milvus milvus kania ruda
red−backed shrike Lanius collurio gąsiorek
reed bunting Emberiza schoeniclus potrzos
(Eurasian) reed warbler Acrocephalus scirpaceus trzcinniczek
(common) redshank Tringa totanus krwawodziób
river warbler Locustella fluviatilis strumieniówka
(common) rosefinch Carpodacus erythrinus dziwonia
ruffPhilomachus pugnax batalion
Savi's warbler Locustella luscinioides brzęczka
schoenobaenus sedge warbler Acrocephalus rokitniczka
sky lark Alauda arvensis skowronek polny
(common) snipe Gallinago gallinago bekas kszyk
(Eurasian) sparrowhowk Accipiter nisus krogulec
spotted crake Porzana porzana kropiatka
spotted eagle Aquila clanga orlik grubodzioby
(common) starling Sturnus vulgaris szpak
stonechat Saxicola torquata kląskawka
tawny pipit Anthus campestris świergotek polny
tree pipit Anthus trivialis świergotek drzewny
tree sparrow Passer montanus mazurek
trush nightingale Luscinia luscinia słowik szary
water rail Rallus aquaticus wodnik
(northern) wheatear Oenanthe oenanthe białorzytka
whinchat Saxicola rubetra pokląskwa
6600
pheasantP
(common) whitethroat Sylvia communis cierniówka
white stork Ciconia ciconia bocian biały
willow warbler Phylloscopus trochilus piecuszek
(common) wood pigeon Columba palumbus grzywacz
(Eurasian) wryneck Jynx torquilla krętogłów
yellow wagtail Motacilla flava pliszka żółta
yellow hammer Emberiza citrinella trznadel
6611
Yyellow hammer
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH
Słownik łacińsko−polsko−angielski
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS
Latin−Polish−English Glossary
Agrostemma githago kąkol polny corn cockle
Andromeda polifolia modrzewnica zwyczajna marsh andromeda, bog rosemary
Anthyllis vulneraria przelot zwyczajny kidney vetch
Bellis perennis stokrotka pospolita daisy
Briza media drżączka średnia quaking grass
Butomus umbellatus łączeń baldaszkowy flowering rush
Caltha palustris knieć błotna (kaczeniec)marsh marigold
Campanula persicifolia dzwonek brzoskwiniolistny peach−leaved bellflower
Campanula trachelium dzwonek pokrzywolistny bats−in−the−belfry
Campanula patula dzwonek rozpierzchły spreading bellflower
Carex sp. turzycasedge
Centaurea jacea chaber łąkowy cornflower
Centaurium erythraea centuria pospolita centaury
Comarum palustre siedmiopalecznik błotny marsh cinquefoil
Consolida regalis ostróżeczka polna larkspur
Dactylorhiza incarnata kukułka krwista early marsh orchid
Dactylorhiza majalis kukułka szerokolistna marsh orchid
Dianthus superbus goździk pyszny superb pink
Drosera rotundifolia rosiczka okrągłolistna sundew, round−leaved sundew
Empetrum nigrum bażyna czarna crowberry
Eriophorum angustifolium wełnianka wąskolistna cotton−grass
Gentiana pneumonanthe goryczka wąskolistna marsh gentian
Lathyrus palustris groszek błotny marsh pea
Lathyrus pratensis groszek łąkowy meadow vetchling
Ledum palustre bagno zwyczajne marsh tea, Dutch myrtle
6633
LLedum palustre
Lemna minor rzęsa drobna duckweed
Leucanthemum vulgare jastrun (złocień) właściwy ox eye daisy
Lychnis flos−cuculi firletka poszarpana ragged robin
Malvamalwamallow
Medicago sativa lucerna siewna lucerne, alfalfa
Menyanthes trifoliata bobrek trójlistkowy bogbean
Molinia caerulea trzęślica modra purple moor grass
Myosoton aquaticum kościenica wodna water chickweed
Nuphar lutea grążel żółty yellow waterlily
Nymphaea alba grzybień biały (common) white waterlily
Papaver argemone mak piaskowy poppy
Parnassia palustris dziewięciornik błotny grass of Parnassus
Pedicularis palustris gnidosz błotny lousewort
Phragmites communis trzcina pospolita(common) reed
Polemonium caeruleum wielosił błękitny Jacob's ladder
Ranunculus lingua jaskier wielki greater spearwort
Salvia officinalis szałwia łąkowa sage, salvia
Senecio paludosus starzec bagienny fen ragwort
Sparganium erectum jeżogłówka gałęzista branched bur−reed
Sphagnum sp. torfowiecsphagnum moss
Stipa sp. ostnicafeather grass, alfa grass, espartograss
Succisa pratensis czarcikęs łąkowy devil's−bit scabious
Thalictrum flavum rutewka żółta meadow rue
Typha latifolia pałka szerokolistna reed−mace
Vaccinium oxycoccus żurawina błotna cranberry
Valeriana officinalis kozłek lekarski (common) valerian
Vicia villosa wyka kosmata fodder vetch
6644
Lemna minorL
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW
Słownik łacińsko−polsko−angielski
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS
Latin−Polish−English Glossary
Abiesjodła fir (−tree)~ alba
jodła pospolita silver fir
Acerklon maple−tree~ campestre
klon polny field maple, hedge maple
~ pseudoplatanus klon jawor sycamore
~ saccharinum klon srebrzysty silver maple, soft maple
~ tataricum klon tatarski Tatar maple
Aesculus hippocastanum kasztanowiec zwyczajny (common) horse−chestnut
Alnusolsza alder~ glutinosa
olsza czarna black alder, (common) alder
~ incana olsza szara grey alder
Betulabrzozabirch (−tree)~ pendula, B. verrucosa
brzoza brodawkowata (common) birch, silver birch, verrucose birch, (European) whitebirch, weeping birch
~ pubescens brzoza omszona downy birch, (common) white birch
Caragana arborescens karagana syberyjska Siberian pea tree, Siberian peashrub
Carpinus grabhornbeam~ betulus
grab pospolity (European) hornbeam
Cerasuswiśnia cherry (−tree)~ fruticosa
wiśnia karłowata ground cherry, dwarf cherry, frutescent cherry
~ mahaleb wiśnia wonna (antypka) mahaleb cherry, rock cherry
Cornusdereń dogwood, cornel~ alba
dereń biały Tatarian dogwood
~ sanguinea dereń świdwa red dogwood, bloody dogwood,dogberry
6655
CCornus sanguinea
~ sericea dereń rozłogowy red twig dogwood, squawbush
Corylus avellana leszczyna hazel
Crataegus głóghawthorn~ monogyna
głóg jednoszyjkowy whitethorn, singleseed hawthorn
~ oxyacantha głóg dwuszyjkowy (common) hawthorn, (English)hawthorn
Elaeagnus angustifolia oliwnik wąskolistny Russian olive
Euonymus trzmielinaspindle−tree~ europaeus
trzmielina zwyczajna (common) spindle tree
~ verrucosus trzmielina brodawkowata rough−stemmed spindle−tree,warted tree, warty bark
Fagus sylvatica buk zwyczajny (European) beech
Frangula alnus kruszyna pospolita alder buckthorn
Fraxinusjesionash (−tree)~ excelsior
jesion wyniosły (European) ash
Hippophaë rokitnik sea buckthorn~ rhamnoides
rokitnik zwyczajny (common) sea buckthorn, sallow thorn
Juglans nigra orzech czarny black walnut
Juniperusjałowiec juniper
Larixmodrzewlarch ~ decidua subsp. polonica
modrzew polski Polish larch
~ decidua, L. europaea modrzew europejski (common) larch, (European) larch
Ligustrumligustrprivet~ vulgare
ligustr pospolity (common) privet
Lonicerasuchodrzewhoneysuckle
Lycium kolcowójboxhorn, matrimony vine
Malus sylvestris jabłoń dzika wild crab apple, wild crab
Morus alba morwa biała white mulberry
6666
Cornus sericeaC
Physocarpus opulifolius pęcherznica kalinolistna ninebark
Picea świerk spruce (−tree)~ abies, P. excelsa
świerk pospolity Norway spruce
Pinus sylvestris sosna zwyczajna Scots pine
Populus topolapoplar
Prunus śliwaplum (−tree)~ divaricata
śliwa ałycza cherry plum, myrobalan
~ padus, Padus avium czeremcha zwyczajna bird cherry
~ serotina, Padus serotina czeremcha amerykańska wild cherry, black cherry
~ spinosa śliwa tarnina blackthorn, sloe
Pyrus communis grusza pospolita (common) pear, wild pear
Quercus dąb oak~ petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora
dąb bezszypułkowy sessile oak, durmast oak
~ robur, Q. pedunculata dąb szypułkowy (English) oak, (common) oak
~ rubra dąb czerwony red oak, (Northern) red oak
Rhamnus szakłak buckthorn~ catharticus
szakłak pospolity buckthorn, (European) buckthorn
Ribes porzeczka currant
Robinia pseudoacacia robinia akacjowa (grochodrzew) black locust, false acacia
Rosaróżarose~ canina
róża dzika, szypszyna dog rose
~ rubiginosa róża rdzawa sweet−briar
~ rugosa róża pomarszczona Romanas rose
Salix wierzba willow~ alba
wierzba biała white willow
~ arenaria wierzba piaskowa downy mountain willow
~ caprea wierzba iwa goat willow, pussy willow, great sallow
~ caspica, S. acutifolia wierzba ostrolistna (kaspijska) Caspian willow, sharp−leaved willow
6677
SSalix caspica
~ daphnoides wierzba wawrzynkowa violet willow
~ fragilis wierzba krucha crack willow, brittle willow
~ pentandra wierzba pięciopręcikowa (laurowa) bay (−leaved) willow, laurel willow
~ purpurea wierzba purpurowa (wiklina) purple willow, red willow, red osier
~ viminalis wierzba wiciowa (witwa) basket willow, (common) osier
Sambucus bezelder~ nigra
bez czarny (European) elder
~ racemosa bez koralowy (European) red elder, alpine elder,red−berried elder
Sorbus jarząbmountain ash~ aria
jarząb mączny whitebeam
~ aucuparia jarząb pospolity mountain ash, rowan
~ intermedia jarząb szwedzki Swedish mountain ash, Swedish whitebeam
~ torminalis jarząb brekinia (brzęk) wild serviceberry, wild service tree
Spiraea tawułaspirea
Symphoricarpus albus śnieguliczka biała (common) snowberry
Syringa vulgaris lilak pospolity (bez) (common) lilac
Taxus baccata cis pospolity (common) yew
Tilia lipa lime−tree~ cordata, T. parvifolia
lipa drobnolistna small−leaved lime
~ platyphyllos, T. grandifolia lipa szerokolistna large−leaved lime
~ x euchlora, T. dasystyla lipa krymska Crimean linden
Ulmuswiązelm~ glabra, U. montana, U. scabra
wiąz górski wych elm, mountain elm, Scotch elm
~ laevis, U. pedunculata wiąz szypułkowy (European) white elm, spreading elm
Viburnum kalinaviburnum~ opulus
kalina koralowa Guelder rose
6688
Salix daphnoidesS
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW
Słownik łacińsko−polsko−angielski
SPECIES NAMES OF BIRDS
Latin−Polish−English Glossary
Accipiter gentilis jastrząbgoshawk~ nisus
krogulec (Eurasian) sparrowhawk
Acrocephalus schoenobaenus rokitniczka sedge warbler~ aerundinaceus
trzciniak great reed warbler
~ paludicola wodniczka Aquatic warbler
~ palustris łozówka marsh warbler
~ scirpaceus trzcinniczek (Eurasian) reed warbler
Alauda arvensis skowronek polny skylark
Anas acuta rożeniec(Northern) pintail
Anthus campestris świergotek polny tawny pipit~ pratensis
świergotek łąkowy meadow pipit
~ trivialis świergotek drzewny tree pipit
Aquila clanga orlik grubodzioby spotted eagle~ pomarina
orlik krzykliwy lesser spotted eagle
Botaurus stellaris bąkgreat bittern
Buteo buteo myszołów (common) buzzard
Calidris alpina biegus zmienny dunlin
Carduelis cannabina makolągwa (common) linnet~ carduelis
szczygiełgoldfinch
Carpodacus erythrinus dziwonia(common) rosefinch
Ciconia ciconia bocian biały white stork
Circus aeruginosus błotniak stawowy (Eurasian) marsh harrier~ cyaneus
błotniak zbożowy hen harrier
~ pygargus błotniak łąkowy montagu's harrier
Columba palumbus grzywacz (common) wood pigeon
Corvus corax kruk raven
6699
CCorvus corax
~ corone cornix wrona siwa hooded crow
Coturnix coturnix przepiórka (common) quail
Crex crex derkacz corncrake
Cuculus canorus kukułka (common) cuckoo
Cygnus olor łabędź niemy mute swan
Dendrocopos major dzięcioł duży great spotted woodpecker
Emberiza citrinella trznadelyellow hammer~ schoeniclus
potrzos reed bunting
Falco tinnunculus pustułkakestrel
Fulica atra łyska(common) coot
Galerida cristata dzierlatkacrested lark
Gallinago gallinago bekas kszyk (common) snipe~ media
dubeltgreat snipe
Gallinula chloropus kokoszka wodna (common) moorhen
Grus grus żurawcrane
Haematopus ostralegus ostrygojad(Eurasian) oystercatcher
Hippolais icterina zaganiaczicterine warbler
Ixobrychus minutus bączeklittle bittern
Jynx torquilla krętogłów(Eurasian) wryneck
Lanius collurio gąsiorekred−backed shrike~ excubitor
dzierzba srokosz great grey shrike
Larus ridibundus mewa śmieszka black−headed gull
Limosa limosa rycyk black−tailed godwit
Locustella fluviatilis strumieniówka river warbler~ luscinioides
brzęczka Savi's warbler
~ naevia świerszczak (common) grasshopper warbler
Luscinia luscinia słowik szary thrush nightingale~ svecica
podróżniczek bluethroat
7700
Corvus corone cornixC
Milaria calandra potrzeszcz corn bunting
Milvus migrans kania czarna black kite~ milvus
kania ruda red kite
Motacilla flava pliszka żółta yellow wagtail
Numenius arquata kulik wielki (Eurasian) curlew
Oenanthe oenanthe białorzytka (Northern) wheatear
Oriolus oriolus wilga(Eurasian) golden oriole
Passer domesticus wróbel domowy house sparrow~ montanus
mazurek tree sparrow
Perdix perdix kuropatwa grey partridge
Pernis apivorus trzmielojad honey buzzard
Phasianus colchicus bażant (common) pheasant
Philomachus pugnax batalion ruff
Phylloscopus collybita pierwiosnek (common) chiffchaff
~ trochilus piecuszek willow warbler
Pica pica sroka magpie
Picus canus dzięcioł zielonosiwy grey−headed woodpecker~ viridis
dzięcioł zielony green woodpecker
Porzana parva zielonka little crake~ porzana
kropiatkaspotted crake
Rallus aquaticus wodnikwater rail
Remiz pendulinus remiz(Eurasian) penduline tit
Saxicola rubetra pokląskwawhinchat~ torquata
kląskawkastonechat
Sturnus vulgaris szpak(common) starling
Sylvia atricapilla pokrzewka czarnołbista blackcap~ borin
pokrzewka ogrodowa garden warbler
~ communis cierniówka(common) whitethroat
7711
SSylvia communis
~ curruca piegżalesser whitethroat
~ nisoria jarzębatka barred warbler
Tringa totanus krwawodziób (common) redshank
Turdus pilaris kwiczoł fieldfare
Upupa epops dudek hoopoe
Vanellus vanellus czajka (Northern) lapwing
7722
Sylvia currucaS
Urząd Komitetu Integracji EuropejskiejOffice of the Committee for European Integrationwww.ukie.gov.pl
Ministerstwo ŚrodowiskaMinistry of the Environmentwww.mos.gov.pl
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji RolnictwaAgency for Restructuring and Modernisation of Agriculturewww.arimr.gov.pl
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w PolsceDelegation of the European Commission in Polandwww.europa.delpol.pl
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji RolnejThe European Agricultural Guidance and Guarantee Fundeuropa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w PuławachInstitute of Soil Science and Plant Cultivationwww.iung.pulawy.pl
Unia EuropejskaEuropean Unionwww.uniaeuropejska.info.pl
NATURA 2000europa.eu.int/comm/environment/nature/themes.htmeuropa.eu.int/comm/environment/nature/natura.htm
Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia NaukInstitute of Nature Conservation, Polish Academy of Scienceswww.iop.krakow.pl
SAPARDeuropa.eu.int/comm/enlargement/pas/sapard.htmwww.sapard.com.plwww.sapard.pl
PHAREeuropa.eu.int/comm/enlargement/pas/phare/
ISPAeuropa.eu.int/comm/enlargement/pas/ispa.htm
Dyrektywa SiedliskowaHabitats Directiveeuropa.eu.int/comm/environment/nature/legis.htm
Dyrektywa PtasiaBirds Directiveeuropa.eu.int/comm/environment/nature/legis.htm
PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE/USEFUL LINKS
7733
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
SPIS TREŚCI/TABLE OF CONTENTS
Fundacja IUCN Poland, ABC Poland Sp. z o.o.Wydanie pierwszeArkuszy drukarskich: 5Druk ukończono w lipcu 2003Druk i oprawa: CARTA BLANCA, DRUKPOL
TERMINY/TERMSSłownik polsko−angielski/Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
DEFINICJE WYRANYCH TERMINÓW/DEFINITIONS OF SELECTED TERMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCHSłownik polsko−łacińsko−angielski
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTSPolish−Latin−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓWSłownik polsko− łacińsko−angielski
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBSPolish−Latin−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓWSłownik polsko−łacińsko−angielski
SPECIES NAMES OF BIRDSPolish−Latin−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
TERMS/TERMINYSłownik angielsko−polski/English−Polish Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
DEFINITIONS OF SELECTED TERMS/DEFINICJE WYRANYCH TERMINÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTSEnglish−Latin−Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCHSłownik angielsko−łacińsko−polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBSEnglish−Latin−Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓWSłownik angielsko−łacińsko−polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
SPECIES NAMES OF BIRDSEnglish−Latin−Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓWSłownik angielsko−łacińsko−polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCHSłownik łacińsko−polsko−angielski
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTSLatin−Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW Słownik łacińsko−polsko−angielski
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBSLatin−Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW Słownik łacińsko−polsko−angielski
SPECIES NAMES OF BIRDSLatin−Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE/USEFUL LINKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73