Ontwikkelen vanuit de bron
Principe 6: Ruimte geven
De excellente schoolleider
3 november 2016
Alex de Bruijn
Gelukkig getrouwd en 6 mooie kinderen15 jaar voor allerlei basisschoolgroepen18 jaar in leidinggevende functies9 jaar senior leiderschapsadviseur 2 maanden zelfstandig organisatieadviseur Principium Advies – ontwikkelen vanuit de bron
Wat is voor jou de essentie van leiderschap?
Belemmerende en stimulerende factoren
• Bepaal voor jezelf wat de belangrijkste belemmerende en stimulerende factoren zijn in het geven van ruimte.
• Wissel uit in viertallen en maak een gezamenlijke top-2 van zowel belemmerende als stimulerende factoren.
• Deel deze met de groep.
Ruimte geven …
• Lukt alleen op een stevige basis van vertrouwen (tegenover georganiseerd wantrouwen)
• Is een logisch gevolg van Rijnlands organiseren (tegenover Angelsaksisch organiseren)
• Wordt eenvoudiger als er sprake is van een heldere, levend(ig)e collectieve ambitie (vitale visie)
(tegenover geen, onduidelijke of zwevende CA/visie)
• Vraagt om differentiatie door de leidinggevende(n)(tegenover leidinggeven volgens het principe ‘gelijke monniken, gelijke kappen’)
• Vraagt om gespreid of zelfs gedeeld leiderschap (tegenover het traditionele hiërarchisch leiderschap)
Het is ingewikkeld geworden …
… terwijl het zo eenvoudig is!
Statement-0: Leiderschap is in de basis het tonen van aandachten betrokkenheid, goed luisteren en dus present zijn!
Dat geeft vertrouwen en vertrouwen schept ruimte …
Dit vorm de basis voor alle andere aspecten van excellent leiderschap …
Open ruimte in communicatie
Open ruimte vergroten door: - Feedback ‘uit te lokken’- Open en kwetsbaar
opstellen
Management en/of leiderschap?
Zaken en papieren
Mensen en manieren
Statement-1:
Met management ga je ‘de
oorlog’ niet winnen, met
leiderschap is die kans
veel groter!
Leidinggeven aan professionals
Als je de titel als een stelling leest, wat vind je er dan van?
Onderwijs vraagt leiderschap! en Ga tot de mier!
Statement-2:
Zie leiderschap als een groepsverschijnsel en spreid of deel daarom je leiderschap!
De ‘nieuwe’ lerende organisatie
Statement-3:
Ga organiseren om te
leren, niet om te
behe(e)r(s)en!
Creëert ruimte voor initiatief, voor proberen en leren
Enkele uitgangspunten
• Leiderschap is cruciaal!• Leiderschap begint aan de basis: dat is op de plaats waar
het primaire proces plaatsvindt! • Leiderschap is dienstbaar: het staat op alle niveaus ten
dienste van het primaire proces: het geven van goed onderwijs in het belang van de ontwikkeling van leerlingen en studenten.
• Leiderschap is resultaatgericht: gericht op het creëren van een cultuur waarin de leraar optimaal presteert en daar zelf een optimale bijdrage aan levert.
Planning en control versus ruimte en vertrouwen
Kruispunt
Planning en control
Top down
Georganiseerd wantrouwen
Verticale thermometers
Bureaucratie
‘Mee-stribbelen’
Het hoe en het wat
Statement-4: Vertrouw de professionals, geloof dat ze liever iets goed dan iets fout
doen!
Ruimte en vertrouwen
Bottom up
Vertrouwen in professionals
Horizontale afspraken
Aandacht en betrokkenheid
Samenwerken
Het waarom
Begin met het waarom!
Statement-5: Werk vanuit het waarom naar het hoe en wat
en niet andersom!
Ga op zoek naar het gen van je organisatie!
Stel jezelf de ‘wat mist …-vraag’
Het belang van een collectieve ambitie
Het schept duidelijkheid en daardoor veiligheid
Het geeft het gevoel samen ergens voor te gaan
Het vergroot de motivatie van teamleden
Het geeft richting aan de koers van de school
Het geeft richting aan het leerproces binnen de school
Het vergroot de aantrekkingskracht van een organisatie
Het zorgt voor samenhang, integratie en afstemming
Het schept mogelijkheden om te sturen op ruimte en vertrouwen
Een heldere CA helpt om hitteschild te (kunnen) zijn
Statement-6: Denk als
leidinggevende bij alle
invloeden van buitenaf en
binnenuit bewust na over
wat je af moet bufferen en
wat je door moet laten!
Wat is een professional?
Een professionals is iemand die goed (state-of-the-art) in het vak is en die bij het werken een professionele attitude praktiseert.
Hoofdkenmerken van een professionele attitude:
De liefde voor het vak is groter dan de liefde voor geld en vrije tijd
• Kwaliteit voor kwantiteit
• Resultaat vóór proces/protocol – het doel heiligt de middelen
Leidinggevenden kunnen een professionele attitude ‘uitlokken’ of die attitude juist belemmeren.
Niet iedere kenniswerker is een professionalNiet iedere professional is een kenniswerker
Professionals
(vakmensen)Kenniswerkers
kenniswerkers met een professionele attitude
De 80/20-regel voor professionals• Ongeveer 80% is professional: is vakdeskundig en doet liever iets
goed dan iets fout.
• Geef hen ruimte en vertrouwen en stuur op output
• Ongeveer 15% is ex-professional: kan het niet (meer) zo goed
• Voor wie het niet (meer) kan: leerprocessen inrichten • Training en opleiding, meester-gezel relaties, coaching, repertoireverkleining
e.d.
• Ongeveer 5% is geen professional, want wil het niet (meer), komt
alleen tijd voor geld ruilen
Dus …
Je koopt je ruimte door goed te zijn!
Durf te differentiëren!
• Gelijke monniken, gelijke kappen
• What’s good for Peter must be good for Paul
• Niets is zo ongelijk als de gelijke behandeling van ongelijken
Lifecyclus
Differentiatie in feedback
Denken over leiderschap
Eigenaarschap - verantwoordelijkheid
Heldhaftig, hiërarchisch leiderschap
Gespreid, gedeeld leiderschap
Een vraag ...
Een mierenkolonie wordt ernstig bedreigd door hoog water. Wat nu?
A. De koningin verzamelt de sterkste, vliegende mannetjes en sticht een nieuwe kolonie op een droge plek.
B. De mieren bouwen een vlot, laden daar de larven en eitjes op en varen naar een hoger gelegen plaats.
C. Het kolonienest bevat koepels waar de eitjes en het voedsel droog blijven en waar voldoende zuurstof is.
Organisaties in transitie
Teamvolwassenheid
Individuen gaan samen
werken
Er ontstaat een groep
De groep vormt een
team
Het team wordt
zelfsturend
Centraal staan de eigen vaktechnische en sociaal-communicatieve vaardigheden.Zoeken naar de juiste rol.
• Regels en procedures worden ontwikkeld.
• Tegenstellingen tekenen zich af.
• Positieve conflicten; toetsing van individuele prestaties.
• Team formuleert waarden en normen.
• Gevoel voor gemeenschappelijke verantwoordelijkheid ontwikkelt zich (wij-gevoel).
• Discussies over de groepsprestaties (inward-looking)
• Plaatsbepaling in externe omgeving; het besef dat het team een functie vervult in een groter geheel.
• Discussies over de groepsprestaties (outward-looking).
• Verbeterprogramma
We kantelen …
Statement-7: Ruimte geven
is ruimte krijgen, dus als je
het altijd heel druk hebt,
klopt er iets niet …
Social media
Wel regels en afspraken!
Geen ‘baas’!
‘Nieuw’ Leiderschap• Democratisch
• Samenwerkend
• Dienend
• Gedeeld
• Transformationeel
• Collegiaal
Dit laat zien dat nieuwe mogelijkheden
verkend worden!
Een mierenparabel om je luchtig op weg te helpen
1. Begin met het waarom!2. Verschil moet er zijn!3. Erken ongelijkheid en benut kwaliteit!4. Trigger de trainee!5. Putten en delen!6. Samen jezelf zijn!7. Feedback helpt!8. Luisteren, luisteren, luisteren!9. Systeemdenkers gevraagd10.Toon leiderschap!
Meer weten …
http://principium-advies.nl/
http://www.onderwijsvraagtleiderschap.nl/
@AlexBruijn
https://www.linkedin.com/in/alex-de-bruijn-745b532b?trk=hp-identity-name
Reflectie
•Waar ben je anders over gaan denken?
•Waar ben je aan gaan twijfelen?
•Waar ben je in bevestigd?