Dorota Kossakowska
„Trefliki w przedszkolu” program wychowania przedszkolnego
spis treści
Wstęp
Rozdział 1
Wspieranie rozwoju dziecka w programie „Trefliki w przedszkolu” .............8
1.1 Cel wychowania przedszkolnego
1.2 Zadania profilaktyczno – wychowawcze przedszkola
1.3 Kompetencje kluczowe w odniesieniu do osiągnięć dziecka
Rozdział 2
Obszary rozwoju dziecka oraz wybrane sposoby realizacji zawartych
w nich treści z wykorzystaniem serialu „Rodzina Treflików” .....................27
2.1 Fizyczny obszar rozwoju dziecka
- Wybrane sposoby realizacji treści z fizycznego obszaru rozwoju dziecka
2.2 Emocjonalny obszar rozwoju dziecka
- Wybrane sposoby realizacji treści z emocjonalnego obszaru rozwoju dziecka
2.3 Społeczny obszar rozwoju dziecka
- Wybrane sposoby realizacji treści ze społecznego obszaru rozwoju dziecka
2.4 Poznawczy obszar rozwoju dziecka
- Wybrane sposoby realizacji treści z poznawczego obszaru rozwoju dziecka
Rozdział 3
Treści programowe oraz osiągnięcia dziecka .........................................32
Rozdział 4
Organizacja zajęć dydaktyczno – wychowawczych .................................55
4.1 Ramowy rozkład dnia
4.2 Metody pracy
4.3 Formy pracy
4.4 Warunki lokalowe niezbędne do realizacji programu
„Trefliki w przedszkolu”
4.5 Rola filmu w procesie dydaktyczno – wychowawczym
4.6 „Rodzina Treflików” – bajka dostosowana do potrzeb młodego widza
Program wychowania przedszkolnego
Rozdział 5
Przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych realizowanych
zgodnie z programem „Trefliki w przedszkolu” .......................................61
Rozdział 6
Współpraca z rodzicami .......................................................................71
Rozdział 7
Diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka .....................................72
Rozdział 8
Indywidualizacja pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym ...................73
8.1 Wspomaganie dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
8.2 Praca z dzieckiem zdolnym
Rozdział 9
Ewaluacja programu ............................................................................76
Bibliografia .........................................................................................77
Akty prawne .......................................................................................78
Program wychowania przedszkolnego
6
„Nie zmuszaj dzieci do aktywności, lecz wyzwalaj ich aktywność.Nie każ myśleć, lecz twórz warunki do myślenia.
Nie żądaj, lecz przekonuj.Pozwól dziecku pytać i powoli rozwijać jego umysł tak, aby samo
chciało wiedzieć…” Janusz Korczak
Wprowadzona w 2017 r. nowa podstawa programowa wychowania przed-szkolnego, skłania nauczyciela do poszukiwania programów, które będą do-stosowane do potrzeb i możliwości dziecka w wieku przedszkolnym. Tempo rozwoju dziecka w wieku 3 – 6 lat jest tak dynamiczne, że stawia przed na-uczycielem odpowiedzialne zadania: podążanie za dzieckiem, rozpoznawa-nie jego potrzeb, stymulowanie procesów rozwojowych, tworzenie warunków do poznawania otaczającej rzeczywistości, wyzwalanie aktywności dziecka i wspieranie go w sytuacjach trudnych. Przedszkole to miejsce, gdzie dziecko w warunkach bezpieczeństwa i akceptacji przygotowuje się do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Dziecko rozpoczynające edukację przedszkolną, re-prezentuje określony zasób wiedzy i umiejętności. W przedszkolu ma szansę rozwinięcia swoich umiejętności i zdobycia nowych. Nauczyciel jako wnikliwy obserwator stoi przy dziecku wspierając jego działania, rozwija aktywność dziecka, umożliwia mu poznanie otaczającej rzeczywistości, tworzy warunki do czynienia dobra, wspiera w pokonywaniu trudności oraz pomagaw osią-gnięciu sukcesu, który wpłynie na obecne i przyszłe życie dziecka.
Przygotowany program wychowania przedszkolnego „Trefliki w przedszkolu” jest zgodny z obowiązującą podstawą programową wychowania przedszkolne-go. Jest skierowany do nauczycieli pracujących z dziećmi w wieku 3 – 6 lat. Wskazuje metody i formy pracy, które nauczyciel może wykorzystać podczas zajęć wychowawczo – dydaktycznych. Proponowany program zawiera szczegó-łowy zakres umiejętności jakie powinno posiadać dziecko 3 – 4 letnie, 5 letnie i kończące przedszkole. W programie przedstawiono kompetencje kluczowe w odniesieniu do osiągnięć dziecka. Kompetencje kluczowe to połączenie wie-dzy, umiejętności i postaw, które człowiek rozwija przez całe życie. Wiek przed-szkolny to doskonały moment to rozwijania kompetencji kluczowych przez wszystkie osoby uczestniczące w wychowaniu i edukacji dziecka. W programie zamieszczono przykładowe scenariusze zajęć realizowanych zgodnie z progra-mem „Trefliki w przedszkolu”.
WsTĘP
Program wychowania przedszkolnego
7
Dynamicznie rozwijający się świat spowodował, że nowe technologie towa-rzyszą człowiekowi od najmłodszych lat. Film, Internet, gry komputerowe po-magają w zdobywaniu wiedzy. Ważne jest to, aby dzieci miały możliwość korzystania z wartościowych treści płynących z ekranu telewizora czy kompu-tera. Program wychowania przedszkolnego „Trefliki w przedszkolu” zawiera propozycję wykorzystania w procesie dydaktyczno – wychowawczym bajki edukacyjnej „Rodzina Treflików”. Bohaterowie serialu są rówieśnikami przed-szkolaków. Ich przygody, sposób rozwiązywania problemów mogą być po-mocne w realizacji zadań opiekuńczych, wychowawczych i dydaktycznych. Bajka będzie też uatrakcyjnieniem procesu dydaktyczno – wychowawczego.
Mam nadzieję, że program „Trefliki w przedszkolu” pomoże nauczycielom w planowaniu pracy dydaktyczno – wychowawczej i będzie inspiracją do wie-lu ciekawych działań.
Dorota Kossakowska
Program wychowania przedszkolnego
8
1.1 Cel wychowania przedszkolnego.Podstawa programowa wychowania przedszkolnego mówi, że: „celem wy-
chowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do praw-dy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji”. Wychowanie przedszkolne to proces, podczas którego dziecko powinno mieć okazję do rozwoju w fizycz-nym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze. Zabawa jako pod-stawowa forma działalności dziecka w wieku przedszkolnym, pozwoli mu na naturalne poznawanie otaczającej rzeczywistości oraz nauczenie się obowią-zujących zasad. Wsparcie całościowego rozwoju dziecka oznacza, że należy mu zapewnić właściwą organizację zajęć, dobrać odpowiednie metody i for-my pracy dostosowane do potrzeb i możliwości, aby w efekcie dziecko osią-gnęło dojrzałość do podjęcia nauki w szkole. Cel wychowania przedszkolne-go zawarty w podstawie programowej skłania nauczyciela do takiego organizowania doświadczeń, aby prowadziły one do odkrywania prawdy, dobra i piękna.
1.2 Zadania profilaktyczno – wychowawcze przedszkola.1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację
warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonal-nym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju.
2. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zaba-wę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa.
3. Wspieranie aktywności dziecka podnoszącej poziom integracji senso-rycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych.
4. Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywa-niu przez dzieci doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adapta-cji oraz pomoc dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.
5. Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści ade-kwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobra-żeń i rozumowania, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.
Rozdział 1WsPIERANIE ROZWOJU DZIECKA W PROGRAMIE „TREFLIKI W PRZEDsZKOLU”
Program wychowania przedszkolnego
9
6. Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualność, oryginalność dziecka oraz potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.
7. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowa-dzących do samodzielności, dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpie-czeństwo, w tym bezpieczeństwo w ruchu drogowym.
8. Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem natu-ralnych sytuacji, pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczeki-wań rozwojowych dzieci.
9. Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowania, ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki.
10. Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eks-plorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowi-ska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.
11. Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eks-plorację elementów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania intencjonalnego działania, prezentowania wy-tworów swojej pracy.
12. Współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.
13. Kreowanie, wspólne z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzą-cych do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źró-dłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijania zachowań wynikających z wartości możliwych do zro-zumienia na tym etapie rozwoju.
14. Systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otocze-niu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.
15. Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie na-uki w szkole.
16. Organizowanie zajęć – zgodnie z potrzebami – umożliwiających dziec-ku poznawanie kultury i języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalnego – kaszubskiego.
Program wychowania przedszkolnego
10
17. Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających budowaniu zainteresowa-nia dziecka językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur.1
Dziecko w wieku przedszkolnym jest przygotowane do tego, aby pod kie-runkiem osób dorosłych poznawać świat, zdobywać umiejętności, doskonalić posiadane sprawności. Całościowy rozwój dziecka wspierają rodzice, opieku-nowie, nauczyciele. Realizują to poprzez opiekę, wychowanie oraz nauczanie dziecka. wsparcie ze strony dorosłych umożliwia dziecku poznanie własnych możliwości, zdobycie wiary we własne siły, zgromadzenie doświadczeń po-przez działanie. Rolą nauczyciela jest wspieranie dziecka w sytuacjach nauki, zabawy oraz wtedy, gdy pojawiają się trudności. Nauczyciel ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa oraz zachęcić dziecko do współpracy.
1.3 Kompetencje kluczowe w odniesieniu do osiągnięć dziecka.Dziecko w wieku przedszkolnym jest twórcze i ciekawe świata. Podejmuje
różnorodne działania, eksperymentuje, poznaje otaczającą rzeczywistość poli-sensorycznie. Dzieci aktywnie uczestniczą w życiu rodzinnym, przedszkolnym, w środowisku społecznym i przyrodniczym. Podejmują zadania we wszystkich obszarach działalności. Zdobywają wiedzę, umiejętności, które stosują w dzia-łaniach, przejawiają konkretne postawy. Nauczyciel wspiera dziecko we wszyst-kich jego działaniach. Wyposaża je w kompetencje kluczowe, które towarzyszą człowiekowi przez całe życie. Proces ich kształtowania rozpoczyna się uczestnic-twem dziecka w różnych formach edukacji przedszkolnej. Kompetencje kluczo-we wspierają rozwój osobisty, włączają w życie społeczne, pomagają w samo-realizacji, zatrudnieniu. Stosując określenie „kompetencje kluczowe”, możemy powiedzieć, że jest to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. Wiedza to pojęcia, fakty, teorie, które pomagają zrozumieć określo-ne zagadnienia. Umiejętności to zdolność korzystania z wiedzy, a postawa to gotowość do działania w określonych sytuacjach. Odpowiednie warunki i spo-sób realizacji podstawy programowej sprzyja kształtowaniu u dzieci kompeten-cji kluczowych. Odbywa się to poprzez organizację zajęć wspomagających roz-wój dziecka, wykorzystywanie pobytu dziecka w przedszkolu na zajęcia kierowane i niekierowane, właściwe organizowanie zabawy w sali przedszkol-nej i na placu zabaw. Wszystkie kompetencje kluczowe są jednakowo ważne. Nie da się wskazać kompetencji wiodącej, każda z nich ma swój udział w udanym życiu w społeczeństwie.
1 Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego Dz.U. z dn. 14 lutego 2017 r. poz. 356.
Program wychowania przedszkolnego
11
Wyróżniono następujące kompetencje kluczowe:1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.3. Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrod-
niczych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji to zdolność
rozumienia, wyrażania, tworzenia i interpretowania faktów. Dokonujemy tego w mowie, piśmie, wykorzystując obrazy, dźwięki. Jest to zdolność porozumie-wania się z innymi ludźmi. Kompetencje te obejmują umiejętność czytania, pisania, rozumienia informacji pisemnych. Ważna jest umiejętność komuni-kowania się w mowie, piśmie, a także zdolność kontrolowania swojego spo-sobu komunikowania się.
Kompetencje w zakresie wielojęzyczności określają zdolność posługiwa-nia się językami obcymi. Ważne jest umożliwienie dziecku doświadczania in-ności i różnorodności językowej, kulturowej. Przygotowanie dzieci do posługi-wania się językiem obcym polega na prowadzeniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym.
Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrod-niczych, technologii i inżynierii jest to zdolność wykorzystywania myślenia i postrzegania matematycznego podczas zajęć matematycznych, ale również podczas rozwiązywania problemów życia codziennego. Kompetencje w zakre-sie nauk przyrodniczych dotyczą rozwijania chęci poznawania świata przyrody na drodze obserwacji, eksperymentów z wykorzystaniem istniejącej wiedzy. Kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii to też ro-zumienie zmian spowodowanych działalnością człowieka.
Kompetencje cyfrowe to przede wszystkim odpowiednie korzystanie z tech-nologii cyfrowych, które należy stosować do uczenia się, pracy oraz udziału w życiu społecznym. Ważne jest rozumienie w jaki sposób technologie cyfrowe mogą pomagać w komunikowaniu się, kreatywności. Zwraca się tutaj też uwa-gę na cyberbezpieczeństwo oraz problem własności intelektualnej.
Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się to zdolność do właściwego organizowania własnego procesu uczenia się, plano-wania swojej przyszłości zawodowej, zdolność do autorefleksji. Ma to również związek z umiejętnością pracy w zespole, odczuwania empatii oraz sposobem rozwiązywania problemów pojawiających się w grupie. Kompetencje te obej-
Program wychowania przedszkolnego
12
mują również poszanowanie inności osób, z którymi współpracujemy, wyrabia-nie gotowości do pokonywania uprzedzeń, szukanie kompromisu.
Kompetencje obywatelskie to przygotowanie dzieci do bycia dobrymi oby-watelami, którzy są wrażliwi na potrzeby innych. Ważne jest też ukazanie potrzeby wolontariatu, uczenie odpowiedzialności za drugiego człowieka, za-chęcanie do podejmowania działań na rzecz wspólnego dobra. To również zdolność aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i obywatelskim.
Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości to zdolność kreatywnego my-ślenia, rozwiązywania problemów, wcielania pomysłów w czyn. Kształtowanie w dziecku przekonania, że poradzi sobie w życiu, wykorzysta szanse i pomy-sły. W przedszkolu ważne jest zdobycie umiejętności planowania działań i wdrożenie do konsekwentnego ich realizowania, uczenie pracy samodziel-nej i zespołowej.
Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej to wyrażanie własnych pomysłów, odczuwanie swojej roli w społeczeństwie. Dziecko uczy się wyrażania emocji korzystając z różnych środków ekspresji: muzyki, literatury, teatru. Ważne jest zachęcanie dzieci do brania udziału w inicjatywach związa-nych z poznawaniem i przeżywaniem kultury regionalnej i narodowej.
Kształtowanie kompetencji kluczowych w przedszkolu to wyposażenie dziec-ka w odpowiednią wiedzę oraz dostarczenie okazji, podczas których dziecko zdobędzie umiejętności, a także będzie miało możliwość działania, które ukształtują odpowiednie postawy. Przedstawione kompetencje kluczowe przy-porządkowano do czterech obszarów rozwoju dziecka (fizycznego, społecz-nego, emocjonalnego, społecznego), które są zawarte w podstawie progra-mowej wychowania przedszkolnego. Kształtowanie kompetencji kluczowych dziecka w wieku przedszkolnym jest zaspokojeniem jego naturalnych potrzeb. Zakresy kompetencji przenikają się. Ważne jest, aby nauczyciel zadbał o to, by były one spójne z aktywnością dziecka i aby wykorzystał on każdą sytuację do rozwijania kompetencji kluczowych. Znajomość charakterystyki każdej z ośmiu kompetencji pozwoli nauczycielowi w sposób świadomy i planowy rozwijać kompetencje kluczowe. Pozwoli dostosować metody i formy realizacji treści do możliwości dziecka, jego zasobu wiedzy, umiejętności, doświadczeń.
Program wychowania przedszkolnego
13
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
fizyczny zgłasza potrzeby fizjologicz-ne, samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne;
wykonuje czynności samoobsługowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności precyzyjne, np. zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł;spożywa posiłki z użyciem sztućców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku;
komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.;
uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicz-nych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworako-waniem, rzutne;
inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny;
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.3.Kompetencje matematycz-ne orazkompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.3.Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości
Program wychowania przedszkolnego
14
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
emocjonalny
wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przed-miotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowa-nych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych prób pisania;
wykonuje podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała;
wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu pozwalającym na rozpoczęcie systematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie.rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywa-niem;
szanuje emocje swoje i innych osób;
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3.Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych,5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Program wychowania przedszkolnego
15
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych;
przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziec-ka form wyrazu;
rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze;
rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;
szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste,
Program wychowania przedszkolnego
16
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
przez osoby dorosłe lub rówieśników;
zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocjei uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji;
wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia;
dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę;
dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodni-czego jako źródła satysfakcji estetycznej.
społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Program wychowania przedszkolnego
17
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
społeczny 1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.6.Kompetencje obywatelskie.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.6. Kompetencje obywatelskie.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie
przejawia poczucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze;
odczuwa i wyjaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem;
używa zwrotów grzecznościo-wych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania;
ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku;nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość,
Program wychowania przedszkolnego
18
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
poznawczy
przyjaźń, radość;
respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby;
obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe;
komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.
świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.6. Kompetencje obywatelskie.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbal-nych: tańca, intencjonalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego;wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2.Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2.Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.3.Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje
Program wychowania przedszkolnego
19
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych;
rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczytuje krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności;
odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki;
w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4.Kompetencje cyfrowe.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2.Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.3.Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4.Kompetencje cyfrowe.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2.Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.4. Kompetencje cyfrowe.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.6.Kompetencje obywatelskie.8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Program wychowania przedszkolnego
20
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
wykonuje własne ekspery-menty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazy-wa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom;
eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, muzykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamu-zyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystycz-ne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2.Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2.Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.4.Kompetencje cyfrowe.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6.Kompetencje obywatelskie.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Program wychowania przedszkolnego
21
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki;wykonuje własne eksperymen-ty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru;czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie;
wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legendach, bajkach, np. o smoku
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3.Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
1.Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3.Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.5.Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7.Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8.Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.6. Kompetencje obywatelskie.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
Program wychowania przedszkolnego
22
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
wawelskim, orientuje się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej;wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę;
klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt);
eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmio-tów, wykorzystującnp. dłoń, stopę, but;
1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości
Program wychowania przedszkolnego
23
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą;
przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego;
posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy;
8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie
Program wychowania przedszkolnego
24
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkuje je, rozumie, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym;
posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodni-czych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;
podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospoda-rowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.;
umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.3. Kompetencje matematycz-ne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii.
Program wychowania przedszkolnego
25
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód;
rozumie bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reaguje na nie; uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiada-nych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami;reaguje na proste polecenie w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmo-
4. Kompetencje cyfrowe.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.5. Kompetencje osobiste,
Program wychowania przedszkolnego
26
OBsZAR ROZWOju dZieCKA
OsiągNięCiA dZieCKA NA KONieC WyChOWANiA
PRZedsZKOlNegO
ROZWijANe KOmPeteNCje KluCZOWe
wanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej;reaguje na proste polecenie w języku regionalnym – kaszub-skim, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, zna godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubskiej.
społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
1. Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.2. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności.5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.6. Kompetencje obywatelskie.8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Program wychowania przedszkolnego
27
2.1 Fizyczny obszar rozwoju dzieckaSprawność fizyczna odgrywa ważna rolę w prawidłowym rozwoju dziecka
we wszystkich jego sferach. W przedszkolu dziecko uczy się jak należy odży-wiać się, dbać o higienę, poznaje sposoby aktywnego spędzania wolnego czasu. Zdrowe dziecko wykazuje naturalną potrzebę ruchu, chce biegać, po-konywać przeszkody. Dbając o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka należy stworzyć bezpieczne warunki zabaw ruchowych, szczególnie na placu zabaw. W sali przedszkolnej w zależności od wieku dziecka proponujemy zabawy ruchowe, ćwiczenia poranne, zajęcia z gimnastyki w formie naśladowczej. Zalecane jest też wykorzystywanie w zajęciach ruchowych, różnorodnych przyborów oraz muzyki.
Wybrane sposoby realizacji treści z fizycznego obszaru rozwoju dziecka– zabawy ruchowe uwzględniające różne formy ruchu: orientacyjno – porząd-
kowe, bieżne, z elementem równowagi, z elementem czworakowania, z elementem skoku, z elementem rzutu, z elementem wspinania się – zaba-wy kształtują orientację w schemacie własnego ciała, doskonalą orientację w przestrzeni, ćwiczą pamięć,
– ćwiczenia poranne, ćwiczenia gimnastyczne – rozwijają ogólną sprawność ruchową, orientację przestrzenną, koordynację wzrokowo – ruchową,
– gry i zabawy na świeżym powietrzu – rozwijają ogólną sprawność fizyczną, uczą rywalizacji, ćwiczą umiejętność współdziałania w zespole,
– zabawy prowadzone Metodą Weroniki Sherborne – ćwiczą orientację w przestrzeni, koordynację ruchów, uczą współpracy w grupie,
– gimnastyka twórcza Rudolfa Labana – ćwiczenia są okazją do spontanicz-nej aktywności, pomagają rozładować nadmiar energii, wyciszają,
– ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała (w tym przeciwdziałanie płaskostopiu) – są elementem profilaktyki i korekcji wad postawy ciała,
– czynności samoobsługowe – wykonywanie czynności samoobsługowych na miarę własnych możliwości zaspokaja dążenie dziecka do samodzielności, wczesne kształtowanie czynności samoobsługowych pozwala na przekształ-cenie ich w nawyki.
Rozdział 2OBsZARY ROZWOJU DZIECKA ORAZ WYBRANE sPOsOBY REALIZACJI ZAWARTYCH W NICH TREŚCI Z WYKORZYsTANIEM sERIALU „RODZINA TREFLIKÓW”
Program wychowania przedszkolnego
28
2.2 emocjonalny obszar rozwoju dzieckaDziecko podczas pobytu w przedszkolu uczy się pozytywnych kontaktów
z otoczeniem oraz rozpoznawania i nazywania emocji swoich i kolegów. Ważne też jest nauczenie dziecka rozwiązywania konfliktów w sposób spo-łecznie akceptowany oraz przestrzegania ustalonego wspólnie kodeksu grupowego. Nauczyciel w czasie codziennej obserwacji dziecka podczas zabawy swobodnej, zajęć dydaktycznych, ma możliwość wychwycenia mo-mentów dla dziecka trudnych (konflikty z rówieśnikami, zachowania nieade-kwatne do sytuacji) i podjęcia odpowiednich działań pomocowych. Na szczególną uwagę zasługują dzieci nieśmiałe, o specjalnych potrzebach edukacyjnych, które same nie są w stanie poradzić sobie w grupie rówieśni-czej. Potrzebują zachęty, wsparcia ze strony nauczyciela i grupy rówieśni-czej. Wszystkie dzieci potrzebują chwalenia, zauważania pozytywnych za-chowań. Pobyt dziecka w przedszkolu to czas zdobywania nowych doświadczeń, odnoszenia sukcesów, ale również czas porażek. Gry i zaba-wy ze współzawodnictwem są okazją do odnoszenia sukcesów i porażek. Takie doświadczenia kształtują odporność emocjonalną dziecka. Dzieci uczą się panowania nad złością, zauważają, że zwycięstwo lub porażka może dotyczyć każdego gracza.
Wybrane sposoby realizacji treści z emocjonalnego obszaru rozwoju dziecka– prace plastyczne – dają możliwość wyrażenia swoich emocji, uczuć, rozwi-
jają wyobraźnię (wykonywanie prac plastycznych, których bohaterami są Trefliki, z wykorzystaniem różnych technik plastycznych),
– wystawa prac dzieci – obserwacja wszystkich prac sprzyja wyrażaniu odczuć związanych z prezentowanymi pracami,
– zabawy tematyczne – umożliwiają dziecku odgrywanie ról, pozwalają na wyrażanie emocji (odgrywanie ról bohaterów Rodziny Treflików),
– inscenizacje, zabawy pantomimiczne – rozwijają wyobraźnię, budzą wiarę we własne siły, uczą współdziałania w zespole (przedstawianie postaci z Rodziny Treflików),
– wykonywanie prac użytecznych – wywołuje pozytywne emocje związane ze sprawianiem komuś przyjemności (upominki rodzicom, dziadkom),
– zabawy badawcze – wywołują emocje wiążące się z samodzielnym dokony-waniem odkryć,
– utwory literatury (opowiadania, wiersze) – umożliwiają dziecku dokonywa-nie oceny zachowania bohatera, wczucie się w jego rolę (słuchanie zawar-tych w przewodnikach metodycznych wierszy, opowiadań, których bohate-rami są Trefliki, oglądanie filmu„Rodzina Treflików”),
Program wychowania przedszkolnego
29
– historyjki obrazkowe – dają dziecku możliwość wyjaśnienia przyczyny i skutku zachowania, podania przykładu właściwego zachowania (wykorzystanie hi-storyjek obrazkowych o Treflikach).
2.3 społeczny obszar rozwoju dzieckaPrzedszkole przygotowuje dzieci do aktywnego uczestnictwa w życiu społecz-
nym. Umożliwia zaspokojenie potrzeby kontaktu z innymi dziećmi. Dziecko roz-wija swoje doświadczenia społeczne i emocjonalne. Podstawową formą dzia-łalności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. Odgrywa ona ważną rolę w kształtowaniu relacji społecznych. Wymaga od dziecka przestrzegania usta-lonych zasad, uczy określonych form zachowania, dzielenia się zabawkami, panowania nad własnymi emocjami, rozpoznawania co jest dobre, a co złe.
Wybrane sposoby realizacji treści ze społecznego obszaru rozwoju dziecka– zabawy indywidualne – służą dostrzeganiu przez dziecko swoich możliwo-
ści, pozwalają na rozwój relacji koleżeńskich,– prace w grupie – uczą dzieci współpracy w planowaniu i realizowaniu zadania,– gry dydaktyczne – uczą przestrzegania ustalonych zasad i reguł,– zabawy tematyczne – umożliwiają odtwarzanie ról społecznych (odtwarza-
nie postaci Treflików),– słuchanie bajek, opowiadań, wierszy – pozwala na poznanie różnych sytu-
acji z życia społecznego, umożliwia dokonywanie oceny bohaterów (słucha-nie wierszy, opowiadań o Treflikach),
– scenki dramowe – umożliwiają dzieciom odegranie konkretnych sytuacji, za-prezentowanie różnych emocji (odgrywanie scenek na temat życia Treflików),
– inscenizacje i przedstawienia – dzieci uczą się wiary we własne możliwości, przestrzegania zasad pracy w zespole, mają możliwość zaprezentowania swoich umiejętności przed publicznością,
– dyżury – uczą sumiennego wykonywania obowiązków, odpowiedzialności za podjęte działania.
2.4 Poznawczy obszar rozwoju dzieckaDzieciom w wieku przedszkolnym należy stwarzać okazje do wielozmysło-
wego poznawania świata. Poprzez działanie dziecko rozwija procesy poznaw-cze. Doświadczenia zdobyte podczas zabawy, zajęć dydaktycznych, prac po-rządkowych oraz spotkań organizowanych z różnych okazji, sprzyjają tworzeniu przez dzieci wyobrażeń o otaczającym świecie. Przedszkole wspo-maga dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz czynności intelektualnych potrzeb-nych w dalszej edukacji. Stwarza warunki do nauki i zabawy uwzględniając potrzeby i możliwości wszystkich dzieci.
Program wychowania przedszkolnego
30
Wybrane sposoby realizacji treści z poznawczego obszaru rozwoju dziecka– praca z utworem literackim (wiersz, opowiadanie) – umożliwia wypowiadanie
się na temat utworu, rozwija wyobraźnię, pamięć, wzbogaca wiedzę, uczy wyciągania wniosków (wypowiedzi na temat zachowania Treflików, słuchanie wierszy, opowiadań),
– historyjki obrazkowe – rozwijają myślenie przyczynowo – skutkowe, wy-obraźnię, umożliwiają wypowiadanie się na określony temat (opowiadanie historyjek obrazkowych, których bohaterami są Trefliki),
– praca z ilustracją (obrazkiem) – pobudza do obserwacji, doskonali percep-cję wzrokową, rozwija mowę, ułatwia wprowadzanie nazw przedmiotów, utrwala znajomość nazw przedmiotów znanych (wypowiedzi na temat wy-glądu Treflików, szukanie różnic występujących na obrazkach),
– zabawy dydaktyczne – umożliwiają dziecku wyodrębnienie cech przedmio-tów, ich porównanie i grupowanie, służą one również utrwaleniu pozna-nych wiadomości,
– gry dydaktyczne – doskonalą umiejętność liczenia, umożliwiają poznanie znaczenia symboli, kształtują odporność emocjonalną,
– zabawy badawcze – zachęcają do wnikliwej obserwacji, umożliwiają wycią-gnięcie wniosków z obserwowanych badań, sprzyjają rozwijaniu logicznego myślenia,
– zabawy konstrukcyjne – rozwijają wyobraźnię przestrzenną, postawę twór-czą (budowanie domu Treflików, zabawek),
– zabawy ruchowe – ćwiczą pamięć, uczą zasad,– zabawy tematyczne – umożliwiają odgrywanie ról dorosłych (odgrywanie
ról bohaterów filmu „Rodzina Treflików”),– zabawy manipulacyjne – służą usprawnianiu motoryki,– ćwiczenia graficzne – kształtują płynność ruchów, zmniejszają napięcie mię-
śniowe, kształtują koordynację wzrokowo – ruchową (ozdabianie ramek z Tre-flikiem, rysowanie po śladzie),
– uroczystości organizowane w przedszkolu – ćwiczą pamięć, uczą planowa-nia pracy w grupie,
– rozwiązywanie i układanie zagadek – rozwijają logiczne myślenie, uwagę, wyobraźnię, spostrzegawczość (układanie zagadek na temat bohaterów Rodziny Treflików),
– wycieczki, spacery – pozwalają na obserwację naturalnego środowiska, wy-zwalają chęć poznawania nowych rzeczy, uczą zadawania pytań,
– rymowanki – służą utrwalaniu kolejności dni tygodnia, pór roku, miesięcy,– kąciki książki – obcowanie z książką rozwija zainteresowania czytelnicze, wyobraź-
nię, wzbogaca zasób słownictwa dziecka, wyzwala chęć nauki czytania i pisania, rozwija myślenie przyczynowo – skutkowe, zachęca do wypowiadania się,
Program wychowania przedszkolnego
31
– gry, loteryjki – wdrażają do przestrzegania ustalonych zasad, rozwijają lo-giczne myślenie, spostrzegawczość,
– prace plastyczne – doskonalą sprawność manualną, ćwiczą koordynację wzrokowo – ruchową, uczą nowych technik plastycznych, ćwiczą pamięć, uczą orientacji na kartce, (prace na temat przygód Treflików z wykorzysta-niem różnorodnych technik plastycznych),
– ćwiczenia ortofoniczne – służą usprawnianiu narządów mowy,– śpiewanie piosenek – ćwiczy pamięć, słuch, służy umuzykalnianiu dzieci
(śpiewanie piosenek o Treflikach zawartych w scenariuszach z wykorzysta-niem tablic magnetycznych oraz piosenek z serialu „Rodzina Treflików”),
– opowieść ruchowa – dzieci rozwijają postawę twórczą, są aktywne,– nauka tańca – dzieci rozwijają się ruchowo, ćwiczą pamięć, płynność ru-
chów,– słuchanie utworów muzycznych – rozwija się umiejętność skupiania uwagi,
uwrażliwia dzieci na piękno muzyki (słuchanie piosenek z serialu „Rodzina Treflików”),
– baśnie, legendy – dzieci poznają przeszłość ojczyzny, kształtuje się postawa patriotyczna,
– filmy, wystawy, fotografie – umożliwiają poznanie ciekawych miejsc Polski i świata (oglądanie wybranych odcinków filmu „Rodzina Treflików”),
– kąciki regionalne – ułatwiają poznanie regionu, w którym dziecko mieszka.
Program wychowania przedszkolnego
32
Rozd
ział
3 T
REŚC
I PRO
GRA
MO
WE
ORA
Z O
sIĄ
GN
IĘC
IA D
ZIEC
KA
Fizy
czny
1.zg
łasz
a po
trzeb
y fiz
jolo
gicz
ne, s
amod
ziel-
nie
wyk
onuj
e po
dsta
wo-
we
czyn
nośc
i hig
ieni
czne
;
2.w
ykon
uje
czyn
nośc
i sa
moo
bsłu
gow
e:
ubie
rani
e się
i ro
zbie
ra-
nie,
w ty
m c
zynn
ości
pr
ecyz
yjne,
np.
zap
inan
ie
guzik
ów, w
iąza
nie
sznu
row
adeł
;3.
spoż
ywa
posił
ki
z uż
ycie
m s
ztućc
ów,
nakr
ywa
do s
tołu
i s
przą
ta p
o po
siłku
;
- syg
naliz
uje
potrz
eby
fizjo
logi
czne
- myje
ręce
prz
ed p
osiłk
ami,
po
poby
cie w
toal
ecie
i za
baw
ach
na
podw
órku
- pod
ejm
uje
prób
y sa
mod
zieln
ego
myc
ia z
ębów
- roz
bier
a się
, zde
jmuj
e bu
ty- r
ozpi
na g
uzik
i- u
kład
a ub
rani
a w
odp
owie
dnim
m
iejsc
u w
sza
tni
- zak
łada
but
y z
pom
ocą
nauc
zycie
la
- pod
czas
pos
iłków
pos
ługu
je s
ię
łyżk
ą- z
na z
asad
y za
chow
ania
pod
czas
sp
ożyw
ania
pos
iłków
- roz
umie
pot
rzeb
ę sp
ożyw
ania
w
arzy
w i
owoc
ów- w
yrzu
ca ś
mie
ci do
kos
za
- roz
bier
a się
i ub
iera
prz
ed
zała
twie
niem
i po
zał
atw
ieni
u po
trzeb
y fiz
jolo
gicz
nej
- sam
odzie
lnie
myje
ręce
myd
łem
- dba
o c
zysto
ść n
osa
- ubi
era
się i
rozb
iera
, zak
łada
i z
dejm
uje
buty
- roz
pina
i za
pina
guz
iki
- utrz
ymuj
e w
czy
stośc
i odz
ież
i o
buw
ie- r
ozpo
znaj
e sw
oje
rzec
zy w
śród
in
nych
- pos
ługu
je s
ię ły
żką
i wid
elce
m- n
akry
wa
do s
tołu
- zna
i sto
suje
się
do
zasa
d ob
owią
zują
cych
pod
czas
spo
żyw
ania
po
siłkó
w- r
ozum
ie k
onie
czno
ść o
gran
iczan
ia
słody
czy
- pot
rafi
prze
zwyc
ięży
ć ni
echę
ć do
pr
óbow
ania
nie
znan
ych
potra
w- d
okła
dnie
prz
eżuw
a je
dzen
ie- p
otra
fi pr
zygo
tow
ać p
roste
kan
apki
- seg
regu
je o
dpad
y
- roz
umie
, co
to z
nacz
y db
ać
higi
enęo
sobi
stą- o
dkrę
ca i
zakr
ęca
kran
- myje
ręce
myd
łem
- sam
odzie
lnie
myje
zęb
y
- wią
że s
znur
owad
ła- s
tosu
je p
raw
idło
wą
kole
jnoś
ć pr
zy
ubie
rani
u się
, dba
o rz
eczy
oso
biste
- ubi
era
się o
dpow
iedn
io d
o pa
nują
cych
war
unkó
w a
tmos
fery
cz-
nych
- zw
raca
uw
agę
na e
stety
czny
wyg
ląd
- spr
awni
e po
sługu
je s
ię s
ztućc
ami
- kor
zysta
z s
erw
etek
- nak
ryw
a do
sto
łu i
sprz
ąta
po
posił
ku- p
ełni
obo
wią
zki d
yżur
nego
- wyk
azuj
e in
icjat
ywę
w p
orzą
dkow
a-ni
u sa
li- p
otra
fi w
ymie
nić
zdro
we
prod
ukty
or
az te
, któ
rych
spo
życie
nal
eży
ogra
nicz
yć- z
na s
poso
by p
rzec
how
ywan
ia
żyw
nośc
i- p
otra
fi na
lać
napó
j do
szkl
anki
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Prze
dsta
wia
jąc
osią
gnię
cia d
zieck
a do
kona
no p
odzia
łu n
a gr
upy
wie
kow
e 3
– 4
latk
ów, 5
– la
tków
, 6 –
latk
ów. K
orzy
stają
c z
poni
ższe
j tab
eli
nauc
zycie
l dos
toso
wuj
e tre
ści d
o gr
upy
dzie
ci, z
któ
rym
i pra
cuje
. Uw
zglę
dnia
ich
potrz
eby,
moż
liwoś
ci i z
aint
eres
owan
ia.
Rozdział 3WsPIERANIE ROZWOJU DZIECKA W PROGRAMIE „TREFLIKI W PRZEDsZKOLU”
Program wychowania przedszkolnego
33
4.ko
mun
ikuj
e po
trzeb
ę ru
chu,
odp
oczy
nku
itp.;
5.uc
zestn
iczy
w z
abaw
ach
ruch
owyc
h,
w ty
m ry
tmicz
nych
, m
uzyc
znyc
h, n
aśla
dow
-cz
ych,
z p
rzyb
oram
i lub
be
z ni
ch; w
ykon
uje
różn
e fo
rmy
ruch
u: b
ieżn
e,
skoc
zne,
z c
zwor
akow
a-ni
em, r
zutn
e;
6.in
icjuj
e za
baw
y ko
nstru
kcyjn
e, m
ajste
rku-
- syg
naliz
uje
potrz
ebę
rela
ksu,
ko
rzys
ta z
poo
bied
nieg
o
odpo
czyn
ku- s
ygna
lizuj
e na
uczy
cielo
wi z
łe
sam
opoc
zucie
- uży
wa
umia
rkow
aneg
o gł
osu
- ucz
estn
iczy
w s
pace
rach
, za
baw
ach
na p
lacu
zab
aw,
zaba
wac
h ru
chow
ych:
orie
ntac
yjno
– po
rząd
kow
ych,
bie
żnyc
h,
z el
emen
tem
czw
orak
owan
ia, s
koku
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
rytm
iczny
ch, o
pow
ieśc
iach
ru
chow
ych
- pró
buje
sam
odzie
lnie
org
anizo
wać
cz
as n
a pl
acu
zaba
w
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
kons
trukc
yjnyc
h
- odp
oczy
wa
przy
muz
yce
rela
ksac
yj-ne
j, słu
cha
baje
k-r
ozum
ie k
onie
czno
ść p
rzyjm
owan
ia
lekó
w c
zasie
cho
roby
- zna
naz
wy
zaw
odów
osó
b za
jmuj
ącyc
hsię
cho
rym
(lek
arz,
pie
lęgn
iark
a,
rato
wni
k m
edyc
zny)
- por
ozum
iew
a się
z ró
wie
śnik
ami
umia
rkow
anym
gło
sem
- ucz
estn
iczy
w s
pace
rach
, ćw
icze-
niac
h gi
mna
stycz
nych
, zab
awac
h ru
chow
ych:
orie
ntac
yjno
– po
rząd
ko-
wyc
h, b
ieżn
ych,
z e
lem
ente
m
czw
orak
owan
ia, s
koku
, pod
skok
u,
rzut
u, c
hwyt
ania
, z e
lem
ente
m
tocz
enia
- zna
zas
ady
bezp
iecz
nej z
abaw
y- z
na s
porty
letn
ie i
zimow
e- s
amod
zieln
ie p
odej
muj
e ak
tyw
ność
ru
chow
ą na
pla
cu z
abaw
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
kons
trukc
yj-ny
ch, p
odcz
as k
tóry
ch w
ykor
zystu
je
- roz
umie
pot
rzeb
ę od
pocz
ynku
jako
je
dneg
o z
elem
entó
w z
drow
ego
stylu
ży
cia- d
ostrz
ega
w s
woi
m o
tocz
eniu
oso
by
chor
e- z
na w
ybra
ne s
pecja
lnoś
ci le
kars
kie
(oku
lista
, lar
yngo
log,
sto
mat
olog
, pe
diat
ra)
- roz
umie
rolę
leka
rza
w p
roce
sie
diag
nozo
wan
ia c
horo
by i
pow
raca
nia
do z
drow
ia- r
ozum
ie s
zkod
liwy
wpł
yw h
ałas
u na
zd
row
ie c
złow
ieka
- roz
umie
zna
czen
ie ru
chu
dla
zdro
wia
czł
owie
ka- o
rgan
izuje
zab
awy
ruch
owe
- wyk
onuj
e im
prow
izacje
ruch
owe
do
muz
yki
- pod
ejm
uje
spor
tow
ą ry
wal
izację
, ak
cept
uje
wyn
ik ry
wal
izacji
- wsp
ółdz
iała
z ró
wie
śnik
ami p
odcz
as
sam
odzie
lnie
org
anizo
wan
ych
zaba
w
ruch
owyc
h- z
na z
asad
y be
zpie
czne
j zab
awy
i prz
estrz
ega
usta
lony
ch z
asad
- tw
orzy
kon
struk
cje w
edłu
g in
struk
cji
i wed
ług
wła
sneg
o po
mys
łu
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
34
je, b
uduj
e, w
ykor
zystu
jąc
zaba
wki
, mat
eria
ły
użyt
kow
e,
w ty
m m
ater
iał n
atur
alny
;
7.w
ykon
uje
czyn
nośc
i, ta
kie
jak:
spr
ząta
nie,
pa
kow
anie
, trz
yman
ie
prze
dmio
tów
jedn
ą rę
ką
i obu
rącz
, mał
ych
prze
dmio
tów
z
wyk
orzy
stani
em
odpo
wie
dnio
uks
ztałto
-w
anyc
h ch
wyt
ów d
łoni
, uż
ywa
chw
ytu
pisa
rski
ego
podc
zas
ryso
wan
ia,
kreś
leni
a i p
ierw
szyc
h pr
ób p
isani
a;
- tw
orzy
bud
owle
z ró
żnor
odny
ch
mat
eria
łów
(klo
cki,
pias
ek)
- łąc
zy e
lem
enty
za
pom
ocą
klej
u- w
ie d
o cz
ego
służą
noż
yczk
i
- por
ządk
uje
zaba
wki
, odk
łada
je n
a w
yzna
czon
e w
sal
i mie
jsce
- wyk
onuj
e rz
uty
do c
elu
- chw
yta
i toc
zy p
rzed
mio
ty- w
ykon
uje
czyn
nośc
i wym
agaj
ące
użyc
ia d
łoni
: lep
ieni
e z
plas
telin
y, m
odel
iny,
rwan
ie p
apie
ru, b
ibuł
y- p
rzek
łada
prz
edm
ioty
z rę
ki d
o rę
ki- r
ysuj
e kr
edka
mi
- mal
uje
palca
mi,
całą
dło
nią,
wat
ą,
gąbk
ą- s
tem
pluj
e ko
rkie
m- p
raw
idło
wo
trzym
a kr
edkę
zdob
ytą
wcz
eśni
ej w
iedz
ę (łą
czen
ie
różn
orod
nych
pas
ując
ych
do s
iebi
e el
emen
tów
wg.
instr
ukcji
)- t
wor
zy z
mat
eria
łu p
rzyr
odni
czeg
o-
łącz
y el
emen
ty z
a po
moc
ą kl
eju,
ta
śmy,
zszy
wac
za- p
orzą
dkuj
e sta
now
isko
prac
y- w
ie d
o cz
ego
służy
mło
tek,
gw
oźdz
ie, p
apie
r ście
rny
- por
ządk
uje,
seg
regu
je z
abaw
ki- w
ykon
uje
rzut
y do
cel
u pr
awą
i lew
ą rę
ką- c
hwyt
a i t
oczy
prz
edm
ioty
- man
ipul
uje
prze
dmio
tam
i pr
zekł
adaj
ąc je
z rę
ki d
o rę
ki- w
ykon
uje
czyn
nośc
i wym
agaj
ące
użyc
ia d
łoni
: lep
ieni
e z
mat
eria
łów
pl
asty
czny
ch, w
ycin
anie
, wyd
ziera
nie
- prz
ekła
da d
robn
e pr
zedm
ioty
z
nacz
ynia
do
nacz
ynia
za
pom
ocą
spin
aczy
do
biel
izny,
pęse
ty, ły
żki
- rys
uje
świe
cą, p
atyk
iem
- mal
uje
pędz
lem
- kal
kuje
- uży
wa
chw
ytu
pisa
rski
ego
podc
zas
ryso
wan
ia, k
reśle
nia
- rys
uje
wed
ług
wzo
ru
- wyb
iera
rodz
aj m
ater
iału
do
twor
zeni
a or
az p
otrz
ebne
do
tego
na
rzęd
zia- n
azyw
a w
ykon
ywan
e po
dcza
s tw
orze
nia
czyn
nośc
i- w
spół
dzia
ła z
rów
ieśn
ikam
i pod
czas
po
rząd
kow
ania
sta
now
iska
prac
y- r
ozró
żnia
mat
eria
ły: m
etal
, dre
wno
, sz
kło
- z w
łasn
ej in
icjat
ywy
porz
ądku
je
zaba
wki
,- r
ozum
ie k
onie
czno
ść u
trzym
ania
po
rząd
ku w
sw
oim
oto
czen
iu- s
amod
zieln
ie p
odej
muj
e pr
óby
wyc
i-na
nia,
wyd
ziera
nia
i tw
orze
nia
prac
pl
asty
czny
ch w
edłu
g w
łasn
ego
pom
ysłu
- rys
uje
szla
czki
, orn
amen
ty, łą
czy
punk
ty- t
wor
zy m
akie
ty b
udyn
ków,
ulic
z
wyk
orzy
stani
em s
urow
ców
wtó
rnyc
h- p
isze
po ś
ladz
ie- p
isze
sam
odzie
lnie
szla
czki
lit
erop
odob
ne n
a ró
żnej
fakt
urze
- kre
śli e
lem
enty
lite
ropo
dobn
e ró
żnej
w
ielk
ości
- rys
uje
„pod
dyk
tand
o”
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
35
8.w
ykon
uje
pods
taw
owe
ćwicz
enia
ksz
tałtu
jące
na
wyk
utrz
yman
ia
praw
idło
wej
pos
taw
y cia
ła;
9.w
ykaz
uje
spra
wno
ść
ciała
i ko
ordy
nację
w
stopn
iu p
ozw
alaj
ącym
na
rozp
oczę
cie s
yste
mat
ycz-
nej n
auki
czy
nnoś
ci
złoż
onyc
h, ta
kich
jak
czyt
anie
i pi
sani
e.
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
ruch
owyc
h ćw
icząc
ych
różn
e pa
rtie
mię
śni
- pra
wid
łow
o sie
dzi n
a kr
ześle
i na
dy
wan
ie (s
iad
skrz
yżny
)- w
ykon
uje
czyn
nośc
i man
ipul
acyjn
e (le
pien
ie, r
wan
ie, z
gnia
tani
a pa
pier
u, n
awle
kani
e ko
rali)
- ćw
iczy
koor
dyna
cję w
zrok
owo
– ru
chow
ą (u
kład
anie
puz
zli)
- pra
wid
łow
o trz
yma
kred
kę- n
abyw
a sp
raw
ność
man
ualn
a po
prze
z le
pien
ie z
pla
stelin
y, rw
anie
pa
pier
u- k
reśli
w p
owie
trzu
koła
, lin
ie p
roste
od
gór
y do
doł
u, fa
le- n
aśla
duje
ruch
y w
ykon
ywan
e pr
zez
nauc
zycie
la- o
dtw
arza
ruch
em c
iała
spo
sób
poru
szan
ia s
ię z
wie
rząt
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
- kre
śli e
lem
enty
lite
ropo
dobn
e- w
ykon
uje
prec
yzyjn
e ru
chy
dłon
i (z
bier
anie
dro
bnyc
h el
emen
tów,
ub
iera
nie
lale
k)
- wyk
onuj
e pr
opon
owan
e pr
zez
nauc
zycie
la ć
wicz
enia
ruch
owe
- pok
onuj
e pr
zesz
kody
(tor
prz
eszk
ód)
- wyk
onuj
e cz
ynno
ści m
anip
ulac
yjne
(lepi
enie
z ró
żnyc
h m
as p
lasty
czny
ch,
wyd
ziera
nie
papi
eru,
cię
cie p
o w
yzna
czon
ej li
nii)
-ćw
iczy
koor
dyna
cję w
zrok
owo
– ru
-ch
ową
(ukł
adan
ie p
uzzli
, pow
tarz
anie
ru
chów
nau
czyc
iela
lub
inne
go
dzie
cka)
- kol
oruj
e pr
awid
łow
o trz
ymaj
ąc
narz
ędzie
pisa
rski
e- k
reśli
ele
men
ty li
tero
podo
bne
na
różn
ych
płas
zczy
znac
h- r
ysuj
e el
emen
ty w
edłu
g w
zoru
, ka
lkuj
e- w
łaśc
iwie
gos
poda
ruje
prz
estrz
enia
ka
rtki
- okr
eśla
gór
ę i d
ół k
artk
i, pr
awą
- pra
wid
łow
o pl
anuj
e i z
apeł
nia
prze
strze
ń pa
pier
u o
różn
ym fo
rmac
ie-p
odej
muj
e pi
erw
sze
prób
y pi
sani
a
- wyk
onuj
e ćw
iczen
ia p
ropo
now
ane
prze
z na
uczy
ciela
, pro
ponu
je w
łasn
e ćw
iczen
ia- z
acho
wuj
e ko
ordy
nację
pod
czas
bi
egu,
sko
ków
- spr
awni
e w
ykon
uje
czyn
nośc
i m
anip
ulac
yjne
(lepi
enie
, wyd
ziera
nie,
zg
niat
anie
pap
ieru
jedn
a rę
ką, c
ięcie
po
lini
i, w
ycin
anie
wzo
rów
)- ć
wicz
y ko
ordy
nację
wzr
okow
o –
ru-
chow
ą (u
kład
anie
puz
zli, p
owta
rzan
ie
ruch
ów n
aucz
ycie
la, i
nneg
o dz
ieck
a,
prop
onow
anie
wła
snyc
h uk
ładó
w
ruch
owyc
h)- p
opra
wni
e po
sługu
je s
ię p
rzyb
oram
i do
pisa
nia
- zac
how
uje
kier
unek
pisa
nia
od
stron
y le
wej
do
praw
ej- k
reśli
ele
men
ty w
ogr
anicz
onej
pr
zestr
zeni
(lin
ie p
iono
we,
poz
iom
e,
ukoś
ne, f
alist
e)- r
ysuj
e el
emen
ty „
pod
dykt
ando
”
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
36
emoc
jona
lny
1.ro
zpoz
naje
i na
zyw
a po
dsta
wow
e em
ocje
, pr
óbuj
e ra
dzić
sobi
e z
ich p
rzeż
ywan
iem
;
2.sz
anuj
e em
ocje
sw
oje
i i
nnyc
h os
ób;
3.pr
zeży
wa
emoc
je
w s
posó
b um
ożliw
iają
cy
mu
adap
tację
w n
owym
ot
ocze
niu,
np.
w n
owej
gr
upie
dzie
ci, n
owej
gr
upie
sta
rszy
ch d
zieci,
a
takż
e w
now
ej g
rupi
e
ruch
owyc
h, w
ykon
uje
czyn
nośc
i sa
moo
bsłu
gow
e ro
zwija
jące
sp
raw
ność
cał
ego
ciała
- pod
ejm
uje
prób
y na
zyw
ania
sw
oich
em
ocji
– ra
dość
, sm
utek
, zł
ość
- pró
buje
odr
óżni
ć em
ocje
po
zyty
wne
od
nega
tyw
nych
- wyr
aża
emoc
je w
spo
sób
wer
baln
y i n
iew
erba
lny
i lew
ą str
onę
- pow
tarz
a ru
chy
nauc
zycie
la i
inny
ch
dzie
ci- u
czes
tnicz
y w
zab
awac
h ru
chow
ych,
ćw
iczen
iach
gim
nasty
czny
ch
rozw
ijają
cych
spr
awno
ść c
iała
- roz
pozn
aje
i zap
amię
tuje
co
jest
prze
dsta
wio
ne n
a ob
razk
ach
- pod
ejm
uje
prób
y zr
ozum
ieni
a w
łasn
ego
zach
owan
ia- p
odej
muj
e pr
óby
okre
śleni
a sw
oich
em
ocji
- roz
pozn
aje
prze
dsta
wio
ny
sym
bolic
znie
sm
utek
, rad
ość,
zło
ść,
strac
h
- pró
buje
rozp
ozna
wać
i na
zyw
ać
emoc
je p
rzyje
mne
i ni
eprz
yjem
ne
u sie
bie
i inn
ych
- pró
buje
opa
now
ać s
ilnie
dzia
łają
ce
emoc
je- s
tara
się
opa
now
ać d
ziała
nie
pod
wpł
ywem
impu
lsu- p
rosi
inny
ch o
pom
oc
- wła
ściw
ie g
ospo
daru
je p
rzes
trzen
ią
duże
j i m
ałej
kar
tki
- wyk
onuj
e ćw
iczen
ia g
imna
stycz
ne
prop
onow
ane
prze
z na
uczy
ciela
, zg
łasz
a w
łasn
e pr
opoz
ycje
ćw
iczeń
ro
zwija
jący
ch s
praw
ność
cał
ego
ciała
- roz
pozn
aje
zmia
ny u
czuć
w ró
żnyc
h ok
olicz
nośc
iach
- naz
ywa
i wyr
aża
uczu
cia z
a po
moc
ą ró
żnyc
h śr
odkó
w w
yraz
u- w
yraż
a uc
zucia
w s
posó
b, k
tóry
nie
ra
ni in
nych
- pot
rafi
kont
rolo
wać
wła
sne
zach
owan
ia- r
ozum
ie, ż
e ka
żdy
czas
em je
st sm
utny
, wes
oły,
zły
- akc
eptu
je w
szys
tkie
em
ocje
– ró
w-
nież
trud
ne –
u s
iebi
e i i
nnyc
h- u
mie
rozł
adow
ać n
egat
ywne
em
ocje
w
spo
sób
akce
ptow
any
społ
eczn
ie- a
kcep
tuje
gru
pę ró
wie
śnicz
ą
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
37
dzie
ci i o
sób
doro
słych
;4.
prze
dsta
wia
sw
oje
emoc
je i
uczu
cia,
używ
ając
cha
rakt
erys
tycz
-ny
ch d
la d
zieck
a fo
rm
wyr
azu;
5.ro
zsta
je s
ię
z ro
dzica
mi b
ez lę
ku, m
a św
iado
moś
ć, ż
e ro
zsta
nie
taki
e by
wa
dłuż
sze
lub
krót
sze;
6.ro
zróż
nia
emoc
je
i ucz
ucia
prz
yjem
ne
i nie
przy
jem
ne,
ma
świa
dom
ość,
że
odc
zuw
ają
i p
rzeż
ywaj
ą je
wsz
yscy
lu
dzie
;7.
szuk
a w
spar
cia
w s
ytua
cjach
trud
nych
dla
ni
ego
emoc
jona
lnie
; w
draż
a sw
oje
wła
sne
strat
egie
, wsp
iera
ne p
rzez
os
oby
doro
słe lu
b ró
wie
śnik
ów;
8.za
uważ
a, ż
e ni
e w
szys
tkie
prz
eżyw
ane
- wyr
aża
emoc
je p
oprz
ez ru
ch
- prz
y po
moc
y ro
dzicó
w
i nau
czyc
iela
pod
ejm
uje
prób
y ra
dzen
ia z
rozs
tani
em z
rodz
icam
i
- naz
ywa
emoc
je w
yraż
one
prze
z in
nych
, pok
azan
e na
ilus
tracji
– ra
-do
ść, s
mut
ek, z
łość
- zw
raca
się
o p
omoc
do
nauc
zycie
-la
i in
nych
osó
b do
rosły
ch
prac
ując
ych
w p
rzed
szko
lu
- cze
ka n
a sw
oja
kole
j pod
czas
gie
r i z
abaw
- wyr
aża
swoj
e em
ocje
prz
y po
moc
y te
chni
k te
atra
lnyc
h, p
lasty
czny
ch
- czu
je s
ię b
ezpi
eczn
ie p
odcz
as
poby
tu w
prz
edsz
kolu
- wsp
ółcz
uje
osob
om s
mut
nym
- cie
szy
się w
spól
nie
z ko
lega
mi
- pre
feru
je k
onta
kt z
wyb
rany
mi
dzie
ćmi
- pro
si o
pom
oc n
aucz
ycie
la
i kol
egów
- ćw
iczy
cierp
liwoś
ć- w
yraż
a em
ocje
w b
ezpi
eczn
y sp
osób
- wyr
aża
emoc
je z
a po
moc
ą te
chni
k pl
asty
czny
ch, d
ram
owyc
h
- sam
odzie
lnie
radz
i sob
ie
z ro
zsta
niem
- roz
pozn
aje
swoj
e m
ocne
i sła
be
stroj
e- z
na e
moc
je i
uczu
cia p
rzyje
mne
–
rado
ść, m
iłość
, prz
ywią
zani
e
i nie
przy
jem
ne –
zło
ść, g
niew
, ni
echę
ć,w
styd
- wyr
aża
swoj
e em
ocje
pop
rzez
pra
ce
plas
tycz
ne, z
abaw
y m
uzyc
zne
- ma
ogra
nicz
one
zauf
anie
do
osób
ni
ezna
jom
ych
- zna
i sto
suje
spo
soby
rozł
adow
ania
ni
eprz
yjem
nych
em
ocji
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
38
emoc
je i
uczu
cia m
ogą
być
pods
taw
ą do
po
dejm
owan
ia
naty
chm
iasto
weg
o dz
iała
nia,
pan
uje
nad
niep
rzyje
mną
em
ocją
, np.
po
dcza
s cz
ekan
ia n
a w
łasn
ą ko
lej w
zab
awie
lu
b in
nej s
ytua
cji;
9.w
czuw
a się
w e
moc
je
i ucz
ucia
osó
b
z na
jbliż
szeg
o ot
ocze
nia;
10.d
ostrz
ega,
że
zw
ierz
ęta
posia
dają
zd
olno
ść o
dczu
wan
ia,
prze
jaw
ia w
sto
sunk
u do
ni
ch ż
yczli
woś
ć i t
rosk
ę;11
.dos
trzeg
a em
ocjo
nal-
ną w
arto
ść o
tocz
enia
pr
zyro
dnicz
ego
jako
źr
ódła
sat
ysfa
kcji
este
tycz
nej.
- odr
óżni
a do
bro
od z
ła n
a pr
zykł
adzie
film
u, li
tera
tury
- dos
trzeg
a w
sw
oim
oto
czen
iu
zwie
rzęt
a- w
ie, ż
e zw
ierz
ęta
to ż
ywe
istot
y
- ucz
estn
iczy
w s
pace
rach
, w
ycie
czka
ch
(np.
zgn
iata
nie
kartk
i, ry
sow
anie
zł
ości)
- poc
iesz
a os
oby
smut
ne- p
otra
fi na
zwać
em
ocje
inny
ch o
sób
- wie
, że
zwie
rzęt
a po
trzeb
ują
opie
ki- z
na p
otrz
eby
zwie
rząt
dom
owyc
h
- wie
, ze
czło
wie
k je
st cz
ęścią
prz
yrod
y- r
ozpo
znaj
e dź
wię
ki p
rzyr
ody
(śpi
ew
ptak
ów, s
zum
wia
tru)
- wła
ściw
ie re
aguj
e na
suk
cesy
i p
oraż
ki- w
łaśc
iwie
reag
uje
na p
rzej
awy
emoc
ji in
nych
osó
b- d
ba o
rośli
ny i
zwie
rzęt
a
w n
ajbl
iższy
m o
tocz
eniu
- jes
t wra
żliw
e na
krz
ywdę
zw
ierz
ąt- w
ie c
o ro
bi w
eter
ynar
z
- zac
how
uje
wła
ściw
ą po
staw
ę w
obec
pr
zyro
dy, s
zanu
je ją
- odc
zuw
a ra
dość
w o
bcow
aniu
z
przy
rodą
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
39
społ
eczn
y1.
prz
ejaw
ia p
oczu
cie
wła
snej
war
tośc
i jak
o os
oby,
wyr
aża
szac
unek
w
obec
inny
ch o
sób
i p
rzes
trzeg
ając
tych
w
arto
ści,
naw
iązu
je
rela
cje ró
wie
śnicz
e;2.
odcz
uwa
i wyja
śnia
sw
oją
przy
nale
żnoś
ć do
ro
dzin
y, na
rodu
, gru
py
prze
dszk
olne
j, gr
upy
chło
pców
, gru
py
dzie
wcz
ynek
ora
z in
nych
gr
up, n
p. g
rupy
te
atra
lnej
, gru
py
spor
tow
ej;
3.po
sługu
je s
ię s
woi
m
imie
niem
, naz
wisk
iem
, ad
rese
m;
4.uż
ywa
zwro
tów
gr
zecz
nośc
iow
ych
podc
zas
pow
itani
a,
poże
gnan
ia, s
ytua
cji
wym
agaj
ącej
prz
epro
sze-
- pos
iada
wie
dzę
o so
bie
i n
ajbl
iższy
ch s
obie
oso
bach
(mam
a,
tata
, sio
stra,
bra
t, dz
iade
k, b
abcia
)- z
na o
soby
pra
cują
ce w
prz
edsz
kolu
(n
aucz
ycie
l, w
oźna
, kuc
hark
a)
- wie
, że
jest
czło
nkie
m ro
dzin
y- i
dent
yfiku
je s
ię z
gru
pą c
hłop
ców,
dz
iew
czyn
ek- d
ostrz
ega
różn
ice p
łci
- pos
ługu
je s
ię s
woi
m im
ieni
em
i naz
wisk
iem
- wita
się
prz
ycho
dząc
do
prze
dszk
ola
- zeg
na s
ię w
ycho
dząc
z p
rzed
szko
la- z
na s
łow
a: p
rosz
ę, p
rzep
rasz
am,
dzię
kuję
i sto
suje
je z
pom
ocą
nauc
zycie
la
- zna
imio
na ró
wie
śnik
ów- d
zieli
się z
abaw
kam
i z in
nym
i dz
iećm
i- s
zanu
je p
racę
osó
b do
rosły
ch
- mów
i o s
woi
ch z
aint
eres
owan
iach
- zna
imio
na c
złon
ków
sw
ojej
rodz
iny
- zna
imio
na k
oleg
ów, z
wra
ca s
ię d
o ni
ch p
o im
ieni
u- s
łuch
a na
grań
zes
połó
w lu
dow
ych
ze s
woj
ego
regi
onu
- wyk
onuj
e al
bum
o s
woj
ej
mie
jscow
ości
- pot
rafi
poda
ć sw
oje
imię
i na
zwisk
o,
adre
s za
mie
szka
nia
- wita
się
z d
ziećm
i i d
oros
łym
i, że
gna
się z
nim
i- p
rzep
rasz
a, d
zięku
je, p
rosi
odpo
wie
dnio
do
zaist
niał
ej s
ytua
cji
- ze
zroz
umie
niem
odn
osi s
ię d
o pr
oble
mów
inny
ch- s
zanu
je w
ytw
ory
prac
y in
nych
osó
b- w
spół
dzia
ła z
rów
ieśn
ikam
i w
zab
awie
- ma
blisk
ich k
oleg
ów
- sza
nuje
trad
ycje
rodz
inne
, na
rodo
we
- zna
imio
na p
raco
wni
ków
pr
zeds
zkol
a, w
ie ja
ka je
st ich
rola
i o
bow
iązk
i- o
pow
iada
o w
ydar
zeni
ach
i t
rady
cjach
rodz
inny
ch- ś
piew
a pi
osen
ki lu
dow
e
- pod
aje
swoj
e im
ię, n
azw
isko,
adr
es
zam
iesz
kani
a (m
iasto
, ulic
a, n
umer
do
mu)
- wie
kom
u m
ożna
pod
ać in
form
acje
o
sobi
e i s
woj
ej ro
dzin
ie- p
raw
idło
wo
stosu
je z
wro
ty
grze
czno
ścio
we
w ró
żnyc
h sy
tuac
jach
- roz
wią
zuje
kon
flikt
y w
spo
sób
akce
ptow
any
społ
eczn
ie- p
rzyz
naje
się
do
win
y, z
poko
rą
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
40
nia
i prz
yjęcia
kon
se-
kwen
cji s
woj
ego
zach
owan
ia;
5.oc
enia
sw
oje
zach
owan
ie
w k
onte
kście
pod
jęty
ch
czyn
nośc
i i z
adań
ora
z pr
zyję
tych
nor
m
grup
owyc
h; p
rzyjm
uje,
re
spek
tuje
i tw
orzy
zas
ady
zaba
wy
w g
rupi
e,
wsp
ółdz
iała
z d
ziećm
i w
zab
awie
, pra
cach
uż
ytec
znyc
h, p
odcz
as
odpo
czyn
ku;
6.na
zyw
a i r
ozpo
znaj
e w
arto
ści z
wią
zane
z
umie
jętn
ościa
mi
i zac
how
ania
mi
społ
eczn
ymi,
np.
szac
unek
do
dzie
ci
i dor
osły
ch, s
zacu
nek
do
ojcz
yzny
, życ
zliw
ość
okaz
ywan
a dz
iecio
m
i dor
osły
m –
obo
wią
zko-
woś
ć, p
rzyja
źń, r
adoś
ć7.
resp
ektu
je p
raw
a
- baw
i się
z in
nym
i dzie
ćmi
- wła
ściw
ie o
dnos
i się
do
doro
słych
i r
ówie
śnik
ów- a
ktyw
nie
ucze
stnicz
y w
zaj
ęcia
ch
orga
nizo
wan
ych
prze
z na
uczy
ciela
- chę
tnie
odp
oczy
wa
- odn
osi s
ię z
sza
cunk
iem
do
doro
słych
- ucz
estn
iczy
w u
rocz
ysto
ścia
ch
z ok
azji
świą
t nar
odow
ych
- ma
blisk
ich k
oleg
ów- r
ozpo
znaj
e do
bre
i złe
zac
how
anie
- wie
, że
ma
praw
a i o
bow
iązk
i i z
na
- sum
ienn
ie w
ypeł
nia
obow
iązk
i dy
żurn
ego
- baw
i się
wsp
ólni
e z
inny
mi d
ziećm
i- p
omag
a in
nym
dzie
ciom
- prz
estrz
ega
zasa
d zg
odne
go
wsp
ółdz
iała
nia
w g
rupi
e- u
czes
tnicz
y w
zab
awac
h re
laks
acyj-
nych
- sza
nuje
inne
dzie
ci i d
oros
łych
- ucz
estn
iczy
w u
rocz
ysto
ścia
ch
z ok
azji
świą
t nar
odow
ych
- poc
iesz
a os
oby,
któr
e do
znał
y po
rażk
i
- zna
sw
oje
praw
a i o
bow
iązk
i
pono
si ko
nsek
wen
cje s
woj
ego
zach
owan
ia- s
łuch
a in
nych
- ucz
estn
iczy
w tw
orze
niu
zasa
d po
stępo
wan
ia w
gru
pie
- prz
estrz
ega
kode
ksu
grup
oweg
o- w
spół
dzia
ła w
gru
pie
- prz
ewid
uje
skut
ki p
odej
mow
anyc
h dz
iała
ń- t
wor
zy w
łasn
e za
sady
pod
czas
za
baw
sw
obod
nych
- roz
umie
, że
odpo
czyn
ek je
st w
ażny
dl
a je
go z
drow
ia
- res
pekt
uje
inno
ść lu
dzi
- sza
nuje
inny
ch lu
dzi
- jes
t ucz
ynne
, kol
eżeń
skie
, pr
awdo
mów
ne- p
otra
fi ch
wal
ić in
ne d
zieci
- cie
szy
się z
suk
cesó
w in
nych
- dem
onstr
uje
szac
unek
do
ojcz
yzny
(m
ówi „
koch
am P
olsk
ę”)
- zna
pol
skie
trad
ycje
, zw
ycza
je
- nie
sie p
omoc
inny
m d
ziecio
m
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
41
i obo
wią
zki s
woj
e or
az
inny
ch o
sób,
zw
raca
jąc
uwag
ę na
ich
indy
wid
ual-
ne p
otrz
eby;
8.ob
darz
a uw
agą
inne
dz
ieci
i oso
by d
oros
łe;
9.ko
mun
ikuj
e się
z
dzie
ćmi i
oso
bam
i do
rosły
mi,
wyk
orzy
stują
c ko
mun
ikat
y w
erba
lne
i poz
awer
baln
e; w
yraż
a sw
oje
ocze
kiw
ania
sp
ołec
zne
wob
ec in
nego
dz
ieck
a, g
rupy
.Po
znaw
czy
1.w
yraż
a sw
oje
rozu
mie
nie
świa
ta,
zjaw
isk i
rzec
zy
znaj
dują
cych
się
w
blis
kim
oto
czen
iu
za p
omoc
ą ko
mun
ikat
ów
poza
wer
baln
ych:
tańc
a,
inte
ncjo
naln
ego
ruch
u,
niek
tóre
z n
ich- p
row
adzi
rozm
owę
z in
nym
i dz
iećm
i
- pro
wad
zi ro
zmow
ę z
rów
ieśn
ikam
i i o
soba
mi d
oros
łym
i naj
bliżs
zego
ot
ocze
nia
- roz
umie
i w
ykon
uje
pole
ceni
a do
rosły
ch
- słu
cha
i roz
umie
wyp
owie
dzi
inny
ch- o
dpow
iada
uśm
iech
em n
a uś
mie
ch in
nych
- naz
ywa
osob
y or
az w
ykon
ywan
e pr
zez
nie
czyn
nośc
i
- naś
ladu
je z
a po
moc
ą ru
chu,
gł
osu,
mim
iki w
ybra
ne z
wie
rzęt
a- w
ykon
uje
kons
trukc
je z
twor
zyw
i m
ater
iału
nat
ural
nego
- por
usza
się
w ry
tm m
uzyk
i- b
ierz
e ud
ział w
gra
ch i
zaba
wac
h in
tegr
acyjn
ych
- gra
na
instr
umen
tach
per
kusy
jnyc
h
- mów
i kom
plem
enty
i pr
zyjm
uje
je- m
ówi o
sw
oich
pot
rzeb
ach
- oka
zuje
zai
nter
esow
anie
pro
blem
a-m
i inn
ych
dzie
ci- m
ówi o
trud
nośc
iach
nap
otyk
anyc
h w
cza
sie z
abaw
y, za
jęć
- wyr
aża
swoj
e oc
zeki
wan
ia w
obec
in
nych
dzie
ci- p
odch
odzi
do g
rupy
dzie
ci- n
ie p
rzes
zkad
za w
rozm
owie
- for
muł
uje
wie
lozd
anio
we
wyp
owie
dzi
- wie
jak
nale
ży z
acho
wać
się
w
mie
jscac
h pu
blicz
nych
- odg
ryw
a ro
le w
zab
awac
h te
atra
lnyc
h- w
yraż
a m
uzyk
ę ru
chem
, ges
tem
, m
imik
ą- g
ra n
a ró
żnyc
h in
strum
enta
ch- t
wor
zy il
ustra
cje d
o tre
ści u
twor
ów
- dba
o b
ezpi
ecze
ństw
o sw
oje
i inn
ych
dzie
ci- j
est t
oler
ancy
jne
wob
ec o
sób
słabs
zych
, nie
pełn
ospr
awny
ch- w
łącz
a się
do
rozm
owy
w
odp
owie
dnim
mom
encie
- cie
szy
się z
suk
cesó
w k
oleg
ów
- wsp
ółdz
iała
w g
rupi
e- f
orm
ułuj
e ró
żne
form
y w
ypow
iedz
i (p
ytan
ia, p
rośb
y, za
kazy
) ade
kwat
nie
do s
ytua
cji- z
acho
wuj
e be
zpie
czeń
stwo
w
kon
takt
ach
z ob
cym
i- s
zuka
pom
ocy
w s
ytua
cjach
za
groż
enia
- por
ozum
iew
a się
z o
tocz
enie
m z
a po
moc
ą w
erba
lnyc
h i n
iew
erba
lnyc
h śr
odkó
w w
yraz
u- w
yraż
a em
ocje
, mim
iką,
ruch
em- r
ozpo
znaj
e zn
aki d
rogo
we,
map
y, sy
mbo
le o
braz
kow
e- t
wor
zy s
ceno
grafi
e (d
ekor
acje
, ko
stium
y)- t
wor
zy o
pow
ieśc
i ruc
how
e
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
42
gestó
w, im
pres
ji pl
asty
czny
ch, t
echn
icz-
nych
, tea
traln
ych,
m
imicz
nych
, kon
struk
cji
i mod
eli z
twor
zyw
i m
ater
iału
nat
ural
nego
;2.
wyr
aża
swoj
e ro
zum
ieni
e św
iata
, zja
wisk
i rz
eczy
zn
ajdu
jący
ch s
ię
w b
liski
m o
tocz
eniu
za
pom
ocą
języ
ka
mów
ione
go, p
osłu
guje
się
języ
kiem
pol
skim
w
mow
ie z
rozu
mia
łej d
la
dzie
ci i o
sób
doro
słych
, m
ówi p
łynn
ie, w
yraź
nie,
ry
tmicz
nie,
pop
raw
nie
wyp
owia
da c
iche
i gło
śne
dźw
ięki
mow
y, ro
zróż
nia
głos
ki
na p
oczą
tku
i koń
cu
w w
ybra
nych
pro
stych
fo
nety
czni
e sło
wac
h;3.
odró
żnia
ele
men
ty
świa
ta fi
kcji
od re
alne
j rz
eczy
wist
ości;
byt
y
- odp
owia
da n
a py
tani
a- w
ykon
uje
ćwicz
enia
arty
kula
cyjn
e- n
aśla
duje
odg
łosy
- słu
cha
baje
k, o
gląd
a ba
jki
- wsk
azuj
e zd
arze
nia
real
ne
- odp
owia
da n
a py
tani
a i s
amo
je
zada
je- p
opra
wni
e w
ypow
iada
cich
e
i gło
śne
dźw
ięki
mow
y- w
spo
sób
zroz
umia
ły m
ówi o
sw
oich
po
trzeb
ach
- naz
ywa
osob
y, cz
ynno
ści,
opisu
je
prze
dmio
ty- d
zieli
słow
a na
syla
by- s
łuch
a ze
zro
zum
ieni
em w
ypow
iedz
i in
nych
dzie
ci i d
oros
łych
- for
muł
uje
krót
kie
kom
unik
aty
o
różn
ych
sytu
acja
ch, u
czuc
iach
- odg
ryw
a ro
le- t
wor
zy n
iere
alne
opo
wie
ści
- for
muł
uje
dłuż
sze
wyp
owie
dzi
- mów
i pły
nnie
, wyr
aźni
e- w
yodr
ębni
a gł
oski
na
pocz
ątku
i na
ko
ńcu
słow
a- w
yodr
ębni
a zd
anie
, sło
wo,
syla
bę,
głos
kę-łą
czy
syla
by i
głos
ki w
sło
wac
h- l
iczy
głos
ki w
sło
wac
h- u
kład
a kr
ótki
e zd
ania
- sto
suje
kilk
uzda
niow
ą w
ypow
iedź
- uży
wa
słów
prz
eciw
staw
nych
- wym
yśla
baś
nie,
opo
wia
da n
a do
wol
ny i
okre
ślony
tem
at
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
43
rzec
zyw
iste
od m
edia
lnyc
h, b
yty
real
istyc
zne
od fi
kcyjn
ych;
4.ro
zpoz
naje
lite
ry,
któr
ymi j
est z
aint
eres
owa-
ne n
a sk
utek
zab
awy
i spo
ntan
iczny
ch o
dkry
ć,
odcz
ytuj
e kr
ótki
e w
yraz
y ut
wor
zone
z p
ozna
nych
lit
er w
form
ie n
apisó
w
druk
owan
ych
doty
cząc
e tre
ści z
najd
ując
ych
zasto
sow
anie
w
cod
zienn
ej a
ktyw
nośc
i;5.
odpo
wia
da n
a py
tani
a,
opow
iada
o z
darz
enia
ch
z pr
zeds
zkol
a, o
bjaś
nia
kole
jnoś
ć zd
arze
ń
w p
rosty
ch h
istor
yjkac
h ob
razk
owyc
h, u
kład
a hi
story
jki o
braz
kow
e,
recy
tuje
wie
rszy
ki, u
kład
a i r
ozw
iązu
je z
agad
ki;
i fikc
yjne
- ogl
ąda
prze
dsta
wie
nia
teat
raln
e
w w
ykon
aniu
kol
egów
i ak
toró
w- o
gląd
a fil
my
dla
dzie
ci- r
eagu
je n
a hu
mor
zaw
arty
w
utw
orze
lite
rack
im, fi
lmie
- roz
pozn
aje
znak
i i s
ymbo
le
grafi
czne
- ogl
ąda
ksią
żki
- roz
pozn
aje
taki
sam
ksz
tałt
liter
- glo
baln
ie o
dczy
tuje
sw
oje
imię
- dzie
li sło
wa
na s
ylaby
(wyr
azy
dwus
ylabo
we)
- opo
wia
da o
zai
stnia
łych
syt
uacja
ch
(pob
yt w
prz
edsz
kolu
, w d
omu)
- wym
ieni
a el
emen
ty z
najd
ując
e się
na
obr
azku
- słu
cha
baje
k, w
iers
zy d
la d
zieci
- wyk
onuj
e ćw
iczen
ia o
rtofo
nicz
ne- u
czes
tnicz
y w
zbi
orow
ej re
cyta
cji
wie
rszy
- słu
cha
wie
rszy
opi
sują
cych
nie
real
ne
zdar
zeni
a –
wsk
azuj
e fik
cję
i rze
czyw
istoś
ć
- glo
baln
ie o
dczy
tuje
wyr
azy
z na
jbliż
szeg
o ot
ocze
nia
(sal
a pr
zeds
zkol
na, s
zatn
ia)
- roz
pozn
aje
niek
tóre
lite
ry
w k
siążk
ach
dla
dzie
ci- r
óżni
cuje
lite
ry w
ielk
ie i
mał
e
- zna
sło
wni
ctw
o do
tycz
ące
okre
ślone
go te
mat
u- p
opra
wni
e bu
duje
zda
nia
- opi
suje
szc
zegó
ły z
najd
ując
e się
na
obra
zku
- roz
wią
zuje
zag
adki
sło
wne
- ukł
ada
histo
ryjk
i obr
azko
we
- rec
ytuj
e w
iers
ze
- odc
zytu
je n
apisy
nie
zbęd
ne
w z
abaw
ie (p
odpi
sy p
ółek
, naz
wa
skle
pu)
- roz
wią
zuje
rebu
sy, z
agad
ki
wyr
azow
o –
obra
zkow
e- c
zyta
pro
ste te
ksty
dru
kow
ane
- wsk
azuj
e w
yraz
y, w
któ
rych
zna
jduj
e się
okr
eślo
na li
tera
- w s
posó
b lo
gicz
ny o
dpow
iada
na
zada
ne p
ytan
ia- p
raw
idło
wo
stosu
je fo
rmy
fleks
yjne
(cza
s pr
zesz
ły, p
rzys
zły,
form
y os
obow
e, o
dmia
na p
rzez
prz
ypad
ki)
- uży
wa
zdro
bnie
ń, w
yraz
ów
prze
ciwsta
wny
ch- ł
ączy
obr
azki
wed
ług
logi
czne
go
zwią
zku
przy
czyn
owo
– sk
utko
weg
o- u
kład
a i r
ozw
iązu
je z
agad
ki
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
44
6.w
ykon
uje
wła
sne
eksp
erym
enty
języ
kow
e,
nada
je z
nacz
enie
cz
ynno
ścio
m, n
azyw
a je
, tw
orzy
żar
ty ję
zyko
we
i s
ytua
cyjn
e, u
waż
nie
słuch
a i n
adaj
e zn
acze
nie
swym
doś
wia
dcze
niom
;7.
eksp
erym
entu
je
rytm
em, g
łose
m,
dźw
ięka
mi i
ruch
em,
rozw
ijają
c sw
oją
wyo
braź
-ni
ę m
uzyc
zną;
słu
cha,
od
twar
za i
twor
zy
muz
ykę,
śpi
ewa
pios
enki
, po
rusz
a się
prz
y m
uzyc
e
i do
muz
yki,
dostr
zega
zm
iany
cha
rakt
eru
muz
yki,
np. d
ynam
iki,
tem
pa i
wys
okoś
ci
dźw
ięku
ora
z w
yraż
a ją
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
tem
atyc
znyc
h in
spiro
wan
ych
opow
iada
niem
, wie
rsze
m
- śpi
ewa
pios
enki
- por
usza
się
prz
y m
uzyc
e- r
eagu
je n
a sy
gnał
y- u
czes
tnicz
y w
zbi
orow
ym
muz
ykow
aniu
- naś
ladu
je g
łosy
zw
ierz
ąt, d
źwię
ki
z ot
ocze
nia
- ucz
estn
iczy
w k
once
rtach
m
uzyc
znyc
h- u
czes
tnicz
y w
zab
awac
h ru
chow
ych
ze ś
piew
em- w
ykon
uje
ćwicz
enia
arty
kula
cyjn
e- w
ykon
uje
ćwicz
enia
odd
echo
we
- roz
wią
zuje
zag
adki
- ucz
estn
iczy
w z
abaw
ach
teat
raln
ych
orga
nizo
wan
ych
z in
icjat
ywy
nauc
zycie
la i
dzie
ci
- dos
trzeg
a zm
iany
cha
rakt
eru
muz
yki
- w s
kupi
eniu
słu
cha
muz
yki
- roz
pozn
aje
mel
odie
pio
senk
i- ś
piew
a pi
osen
ki d
ziecię
ce, l
udow
e- u
czes
tnicz
y w
prz
edsta
wie
niac
h- b
ierz
e ud
ział w
opo
wie
ścia
ch
ruch
owyc
h- w
ykon
uje
instr
umen
ty z
prz
edm
io-
tów
cod
zienn
ego
użyt
ku i
gra
na n
ich
języ
kow
e- w
ypow
iada
się
na
tem
at s
łuch
anyc
h op
owia
dań,
wie
rszy
- ukł
ada
histo
ryjk
i obr
azko
we,
op
owia
da tr
eść
histo
ryje
k- t
wor
zy w
łasn
e hi
story
jki o
braz
kow
e- u
waż
nie
słuch
a- r
ozw
iązu
je z
agad
ki s
łow
ne- u
kład
a za
gadk
i sło
wne
, obr
azko
we,
słu
chow
e
- odt
war
za i
twor
zy m
uzyk
ę- a
ktyw
nie
słuch
a m
uzyk
i- o
rgan
izuje
zab
awy
ruch
owe
insp
irow
ane
pios
enką
- por
usza
się
rytm
iczni
e pr
zy m
uzyc
e- w
ykon
uje
impr
owiza
cje w
okal
ne,
instr
umen
taln
e, s
łow
ne- w
łaśc
iwie
reag
uje
ruch
em n
a zm
ieni
ając
y się
rytm
, dyn
amik
ę ut
wor
u- p
otra
fi za
tańc
zyć
pros
ty ta
niec
lu
dow
y- w
ykon
uje
pieś
ni p
atrio
tycz
ne
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
45
ruch
em, r
eagu
je n
a sy
gnał
y, m
uzyk
uje
z uż
ycie
m in
strum
entó
w
oraz
inny
ch ź
róde
ł dź
wię
ku; ś
piew
a pi
osen
ki
z dz
iecię
cego
repe
rtuar
u or
az ła
twe
pios
enki
lu
dow
e; c
hętn
ie
ucze
stnicz
y w
zbi
orow
ym
muz
ykow
aniu
; wyr
aża
emoc
je i
zjaw
iska
poza
muz
yczn
e ró
żnym
i śr
odka
mi a
ktyw
nośc
i m
uzyc
znej
; akt
ywni
e słu
cha
muz
yki;
wyk
onuj
e lu
b ro
zpoz
naje
mel
odie
, pi
osen
ki i
pieś
ni, n
p.
waż
ne d
la w
szys
tkich
dz
ieci
w p
rzed
szko
lu, n
p.
hym
n pr
zeds
zkol
a,
char
akte
rysty
czne
dla
ur
oczy
stośc
i nar
odow
ych
(hym
n na
rodo
wy)
, po
trzeb
ne d
o or
gani
zacji
ur
oczy
stośc
i np.
Dni
a Ba
bci i
Dzia
dka,
św
ięta
pr
zeds
zkol
aka
(pio
senk
i
- gra
na
instr
umen
tach
per
kusy
jnyc
h- b
ierz
e ud
ział w
zab
awac
h ru
chow
ych
przy
ako
mpa
niam
encie
in
strum
entu
- zna
hym
n na
rodo
wy
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
46
okaz
jona
lne)
i in
ne;
w s
kupi
eniu
słu
cha
muz
yki;
8.w
ykon
uje
wła
sne
eksp
erym
enty
gra
ficzn
e fa
rbą,
kre
dką,
ołó
wki
em,
maz
akie
m it
p., t
wor
zy
pros
te i
złoż
one
znak
i, na
dają
c im
zna
czen
ie,
odkr
ywa
w n
ich
fragm
enty
wyb
rany
ch li
ter,
cyfr,
kre
śli w
ybra
ne li
tery
i c
yfry
na
gład
kiej
kar
tce
papi
eru,
wyja
śnia
spo
sób
pow
stani
a w
ykre
ślony
ch,
nary
sow
anyc
h lu
b za
pisa
nych
ksz
tałtó
w,
prze
twar
za o
braz
ru
chow
y na
gra
ficzn
y
i odw
rotn
ie, s
amod
zieln
ie
plan
uje
ruch
prz
ed
zapi
sani
em, n
p. z
naku
gr
aficz
nego
, lite
ry i
inny
ch
w p
rzes
trzen
i sie
ci
kwad
rato
wej
lub
linia
tury
, ok
reśla
kie
runk
i i m
iejsc
a na
kar
tce
papi
eru;
- wyk
onuj
e pr
ace
posłu
gują
c się
ró
żnym
i tec
hnik
ami p
lasty
czny
mi
(kre
dki w
osko
we,
pas
tele
, far
by
plak
atow
e)- w
ykon
uje
prac
e uż
ywaj
ąc
plas
telin
y, m
asy
soln
ej, m
odel
iny
- ukł
ada
pros
te o
braz
y z
papi
ero-
wyc
h fig
ur g
eom
etry
czny
ch- w
yróż
nia
figur
y ge
omet
rycz
ne
spoś
ród
inny
ch e
lem
entó
w- r
ysuj
e pr
oste
zna
ki- u
żyw
a pr
zyim
ków
: pod
, nad
, ob
ok, p
rzed
, za,
do
okre
ślani
a po
łoże
nia
prze
dmio
tów
- bie
rze
udzia
ł w z
abaw
ach
ruch
owyc
h z
instr
ukcją
(idz
iesz
2
krok
i do
przo
du, i
dzie
sz 1
kro
k
do ty
łu it
p.)
- tw
orzy
pra
ce p
lasty
czne
farb
ą,
kred
ką, m
azak
iem
, ołó
wki
em, ś
wie
cą- w
ykon
uje
prac
e z
plas
telin
y, gl
iny,
mas
y so
lnej
, pap
iero
wej
, mod
elin
y- p
opra
wni
e trz
yma
narz
ędzie
pisz
ące
- okr
eśla
na
kartc
e pa
pier
u gó
rę –
dół
- kre
śli z
naki
lite
ropo
dobn
e na
ró
żnyc
h po
wie
rzch
niac
h- ł
ączy
pun
kty
zgod
nie
z ko
lejn
ością
- rys
uje
wed
ług
wzo
ru- s
zuka
zab
awek
wed
ług
instr
ukcji
(2
kro
ki d
o pr
zodu
, 1 k
rok
w p
raw
ą str
onę)
- rys
uje,
mal
uje
wyk
orzy
stują
c kr
edki
, oł
ówek
, kre
dę, m
azak
i, fa
rby
plak
atow
e, a
kwar
elow
e, te
mpe
row
e- o
kreś
la k
ieru
nek
i mie
jsce
na k
artc
e pa
pier
u (g
óra
– dó
ł, str
ona
praw
a
– str
ona
lew
a, g
órny
pra
wy
róg
– gó
r-ny
lew
y ró
g, d
olny
pra
wy
róg
– do
lny
lew
y ró
g)- p
odej
muj
e pr
óby
pisa
nia
liter
i cy
fr po
śla
dzie
i sa
mod
zieln
ie- r
ysuj
e „p
od d
ykta
ndo”
- tw
orzy
instr
ukcje
sło
wne
do
ryso
wan
ia w
zoró
w n
a ka
rtce
- wyr
óżni
a el
emen
ty li
tero
podo
bne,
lit
ery
i cyf
ry w
śród
różn
ych
elem
entó
w- p
isze
wła
sne
imię
- roz
umie
zna
czen
ie u
mie
jętn
ości
cz
ytan
ia i
pisa
nia
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
47
9.cz
yta
obra
zy,
wyo
dręb
nia
i naz
ywa
ich
elem
enty,
naz
ywa
sym
bole
i zn
aki
znaj
dują
ce s
ię
w o
tocz
eniu
, wyja
śnia
ich
znac
zeni
e;10
.wym
ieni
a na
zwę
swoj
ego
kraj
u i j
ego
stolic
y, ro
zpoz
naje
sym
bo-
le n
arod
owe
(god
ło,
flaga
, hym
n), n
azyw
a w
ybra
ne s
ymbo
le
zwią
zane
z re
gion
ami
Polsk
i ukr
yte
w
pod
ania
ch, p
rzys
ło-
wia
ch, l
egen
dach
, ba
jkac
h, n
p. o
sm
oku
waw
elsk
im, o
rient
uje
się,
że P
olsk
a je
st je
dnym
z
kraj
ów U
nii E
urop
ej-
skie
j;
- wsk
azuj
e pr
zedm
ioty
prz
edsta
wio
-ne
na
obra
zkac
h- w
ypow
iada
się
na
tem
at tr
eści
og
ląda
nych
obr
azów
- wie
jak
nazy
wa
się k
raj,
w k
tóry
m
mie
szka
- wie
, że
jest
Pola
kiem
- roz
pozn
aje
sym
bole
nar
odow
e –
godł
o, fl
aga
- roz
umie
zna
ki u
mow
ne z
najd
ując
e się
w p
rzed
szko
lu- z
na p
odsta
wow
e zn
aki d
rogo
we
- zna
sym
bole
pog
odow
e
- zna
lege
ndy
zwią
zane
z P
olsk
ą- r
ozpo
znaj
e sy
mbo
le n
arod
owe
–
godł
o, fl
aga,
hym
n- w
ie, z
e sto
licą
Polsk
i jes
t War
szaw
a- z
na h
erb
stolic
y- z
na tr
adyc
je lu
dow
e- w
ie, ż
e Po
lska
leży
w E
urop
ie- z
na z
abaw
y dz
ieci
z in
nych
pań
stw- w
ie ż
e lu
dzie
z in
nych
kra
jów
mog
ą ró
żnić
się s
troje
m, s
poso
bem
po
rozu
mie
wan
ia s
ię
- odc
zytu
je in
struk
cje o
braz
kow
e- s
amod
zieln
ie tw
orzy
instr
ukcje
ob
razk
owe
- odc
zytu
je p
ikto
gram
y- r
ozw
iązu
je i
twor
zy re
busy
ob
razk
owe
- zna
hym
n na
rodo
wy
- prz
yjmuj
e w
łaśc
iwą
posta
wę
podc
zas
słuch
ania
i śp
iew
ania
hym
nu- w
ie k
iedy
jest
śpie
wan
y hy
mn
- zna
obe
cną
i daw
ne s
tolic
e Po
lski
- zna
lege
ndę
o po
wsta
niu
pańs
twa
polsk
iego
- zna
lege
ndę
o po
wsta
niu
swoj
ej
mie
jscow
ości
- zna
her
b sw
ojej
mie
jscow
ości
- zna
trad
ycje
i ob
rzęd
y lu
dow
e- z
na w
ybra
ne s
troje
regi
onal
ne- w
ie, ż
e Po
lska
nale
ży d
o U
nii
Euro
pejsk
iej
- zna
nie
któr
e pa
ństw
a na
leżą
ce d
o U
nii E
urop
ejsk
iej
- sza
nuje
ludz
i nie
zale
żnie
od
płci,
ko
loru
skó
ry, w
yzna
nia
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
48
11.w
yraż
a ek
spre
sję
twór
czą
podc
zas
czyn
nośc
i kon
struk
cyjn
ych
i zab
awy,
zago
spod
aro-
wuj
e pr
zestr
zeń,
nad
ając
zn
acze
nie
umie
szcz
onym
w
nie
j prz
edm
ioto
m,
okre
śla ic
h po
łoże
nie,
lic
zbę,
ksz
tałt,
wie
lkoś
ć,
cięża
r, po
rów
nuje
pr
zedm
ioty
w s
woi
m
otoc
zeni
u z
uwag
i na
wyb
raną
cec
hę;
12.k
lasy
fikuj
e pr
zedm
ioty
w
edłu
g: w
ielk
ości,
ks
ztałtu
, kol
oru,
pr
zezn
acze
nia,
ukł
ada
prze
dmio
ty w
gru
py,
szer
egi,
rytm
y, od
twar
za
ukła
dy p
rzed
mio
tów
i t
wor
zy w
łasn
e, n
adaj
ąc
im z
nacz
enie
, roz
różn
ia
pods
taw
owe
figur
y ge
omet
rycz
ne (k
oło,
kw
adra
t, tró
jkąt
, pr
osto
kąt);
- tw
orzy
z k
lock
ów k
ompo
zycje
pr
zestr
zenn
e- t
wor
zy k
ompo
zycje
z ró
żnyc
h m
ater
iałó
w- p
rzel
icza
elem
enty
- naz
ywa
stosu
nki p
rzes
trzen
ne
używ
ając
prz
yimkó
w: p
od, n
ad,
prze
d, z
a, n
a gó
rze,
na
dole
- wsk
azuj
e pa
ry ta
kich
sam
ych
elem
entó
w- t
wor
zy z
bior
y (o
woc
ów, z
wie
rząt
, za
baw
ek)
-odt
war
za i
kont
ynuu
je d
wue
lem
en-
tow
e ry
tmy
- roz
pozn
aje
rytm
y w
oto
czen
iu-
(dzie
ń –
noc)
- roz
pozn
aje
i naz
ywa
figur
y ge
ome-
trycz
ne (k
oło,
kw
adra
t, tró
jkąt
)- r
ysuj
e fig
ury
geom
etry
czne
po
śladz
ie
- prz
elicz
a uż
ywaj
ąc li
czeb
nikó
w
głów
nych
i po
rząd
kow
ych
- por
ównu
je e
lem
enty
- seg
regu
je e
lem
enty
ze
wzg
lędu
na
wyb
rana
cec
hę- o
rgan
izuje
zab
awy
kons
trukc
yjne
w
sal
i, na
pla
cu z
abaw
- tw
orzy
dla
kol
egów
instr
ukcje
sło
wne
w d
ykta
ndzie
ruch
owym
- mie
rzy
dług
ość
stopą
, dło
nią
- szu
ka e
lem
entó
w w
śród
inny
ch z
e w
zglę
du n
a ok
reślo
ne k
ryte
rium
- tw
orzy
par
y fu
nkcy
jne
(np.
, kr
awco
wa
i igł
a)- o
dtw
arza
, kon
tynu
uje
i naz
ywa
rytm
y 3
-4 e
lem
ento
we
(słu
chow
e,
ruch
owe,
wzr
okow
e)- d
ostrz
ega
rytm
y w
oto
czen
iu (d
zień
– no
c, p
ory
roku
, dni
tygo
dnia
)- k
lasy
fikuj
e fig
ury
geom
etry
czne
w
edłu
g ks
ztałtu
(koł
o, k
wad
rat,
trójk
ąt, p
rosto
kąt)
- odt
war
za w
zory
z fi
gur g
eom
etry
cz-
nych
- seg
regu
je p
rzed
mio
ty z
e w
zglę
du n
a w
spól
na c
echę
lub
kilk
a ce
ch- b
ierz
e ud
ział w
twor
zeni
u ką
cików
za
inte
reso
wań
- bie
rze
udzia
ł w m
onto
wan
iu g
azet
ek
tem
atyc
znyc
h- d
okon
uje
mie
rzen
ia d
ługo
ści
- mie
rzy
dług
ość
stopą
, dło
nią,
pa
skie
m p
apie
ru, s
znur
kiem
- pró
buje
mie
rzyć
dłu
gość
cen
tym
e-tre
m k
raw
ieck
im- p
orów
nuje
cię
żar d
wóc
h pr
zedm
io-
tów
na
wad
ze s
zalk
owej
- kla
syfik
uje
prze
dmio
ty w
zbi
ory
na
pods
taw
ie je
dnej
, dw
óch
i wię
cej c
ech
jako
ścio
wyc
h (k
olor
, ksz
tałt,
wie
lkoś
ć)- d
okon
uje
podz
iału
zbi
oru
na
podz
bior
y w
edłu
g ró
żnyc
h ce
ch
jako
ścio
wyc
h- n
azyw
a el
emen
ty z
bior
u, d
obie
ra je
w
par
y, gr
upuj
e, tw
orzy
kol
ekcje
- odt
war
za, k
onty
nuuj
e na
zyw
a ry
tmy
wie
loel
emen
tow
e- z
mie
nia
rytm
obr
azko
wy
na ry
tm
ruch
owy
(koł
o, k
wad
rat,
koło
, kw
adra
t na
klaś
nij, p
odsk
ocz,
kla
śnij,
po
dsko
cz)
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
49
13.e
kspe
rym
entu
je,
szac
uje,
prz
ewid
uje,
do
konu
je p
omia
ru
dług
ości
prze
dmio
tów,
w
ykor
zystu
jąc
np. d
łoń,
sto
pę, b
ut;
14.o
kreś
la k
ieru
nki
i usta
la p
ołoż
enie
pr
zedm
iotó
w w
sto
sunk
u do
wła
snej
oso
by, a
takż
e w
sto
sunk
u do
inny
ch
prze
dmio
tów,
rozr
óżni
a str
onę
lew
ą i p
raw
ą;
15.p
rzel
icza
elem
enty
zb
ioró
w w
cza
sie z
abaw
y, pr
ac p
orzą
dkow
ych,
ćw
iczeń
i w
ykon
ywan
ia
inny
ch c
zynn
ości,
po
sługu
je s
ię li
czeb
nika
mi
- sza
cuje
licz
bę p
rzed
mio
tów
(mał
o –
dużo
)- u
kład
a w
sze
reg
elem
enty
do
polic
zeni
a
- wsk
azuj
e i n
azyw
a cz
ęści
swoj
ego
ciała
(gło
wa,
brz
uch,
nog
i, rę
ce,
palce
, ocz
y, us
ta, n
os)
- okr
eśla
sto
sunk
i prz
estrz
enne
(pod
, na
d, o
bok,
za,
w g
órze
, na
dole
)
- por
ównu
je li
czeb
ność
zbi
orów
(m
ało
– du
żo –
tyle
sam
o)- u
kład
a el
emen
ty w
rzęd
y w
cel
u pr
zelic
zeni
a ich
- uży
wa
licze
bnik
ów g
łów
nych
- mie
rzy
odle
głoś
ć w
sal
i, na
pla
cu
zaba
w s
topą
, pat
ykie
m
- wsk
azuj
e i n
azyw
a cz
ęści
swoj
ego
ciała
ora
z in
nych
osó
b (s
topa
, ko
lano
, udo
, łok
ieć,
rzęs
y, br
wi)
- wsk
azuj
e cz
ęści
ciała
wys
tępu
jące
po
dwój
nie
- odr
óżni
a i n
azyw
a pr
awa
i lew
ą str
onę
ciała
- uży
wa
okre
śleń:
po
praw
ej s
troni
e,
po le
wej
stro
nie
- por
usza
się
w p
rzes
trzen
i zgo
dnie
z
pole
ceni
em n
aucz
ycie
la- u
stala
licz
ebno
ść z
bior
ów p
oprz
ez
prze
licza
nia
elem
entó
w, łą
czen
ie ic
h w
par
y- u
żyw
a lic
zebn
ików
głó
wny
ch
i por
ządk
owyc
h- r
ozpo
znaj
e ni
ektó
re c
yfry
- tw
orzy
kom
pozy
cje z
moz
aiki
ge
omet
rycz
nej
- rys
uje
figur
y ge
omet
rycz
ne n
a ró
żnyc
h fa
ktur
ach
- pró
buje
pok
azać
sta
łość
dłu
gośc
i (z
mia
na k
szta
łtu d
rucik
a, p
aska
pa
pier
u)- w
ykon
uje
prób
y m
ierz
enia
dłu
gośc
i lin
ijką
- odr
óżni
a i n
azyw
a pr
awą
i lew
ą str
onę
ciała
z p
ersp
ekty
wy
drug
iej
osob
y- r
ysuj
e po
stać
ludz
ką z
awie
rają
ca
wsz
ystk
ie e
lem
enty
cia
ła- u
stala
poł
ożen
ie o
biek
tów
w
zglę
dem
inny
ch o
biek
tów
- pod
ejm
uje
prób
y od
czyt
ywan
ia m
ap
i pla
nów
- tw
orzy
instr
ukcje
sło
wne
do
ryso
wan
ia w
zoró
w- l
iczy
elem
enty
uży
waj
ąc li
czeb
nikó
w
głów
nych
i po
rząd
kow
ych
- odw
zoro
wuj
e zb
iory
za
pom
ocą
liczm
anów
- por
ządk
uje
elem
enty
wed
ług
licze
bnik
ów
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
50
głów
nym
i i p
orzą
dkow
y-m
i, ro
zpoz
naje
cyf
ry
ozna
czaj
ące
liczb
y
od 0
do
10, e
kspe
rym
en-
tuje
z tw
orze
niem
ko
lejn
ych
liczb
, wyk
onuj
e do
daw
anie
i od
ejm
owa-
nie
w s
ytua
cji u
żytk
owej
, lic
zy o
biek
ty, o
dróż
nia
licze
nie
błęd
ne o
d po
praw
nego
16.p
osłu
guje
się
w
zab
awie
i w
trak
cie
wyk
onyw
ania
inny
ch
czyn
nośc
i poj
ęcia
mi
doty
cząc
ymi n
astę
pstw
a cz
asu
np. w
czor
aj, d
zisia
j, ju
tro, r
ano,
wie
czor
em,
w ty
m n
azw
ami p
ór ro
ku,
nazw
ami d
ni ty
godn
iai m
iesię
cy;
17.ro
zpoz
naje
mod
ele
mon
et i
bank
notó
w
o ni
skich
nom
inał
ach,
po
rząd
kuje
je, r
ozum
ie,
do c
zego
słu
żą p
ieni
ądze
- pos
ługu
je s
ię o
kreś
leni
ami:
dzie
ń –
noc
- zna
por
y ro
ku
- odr
óżni
a m
onet
y od
ban
knot
ów- w
ie, z
e pi
enią
dze
są ś
rodk
iem
pł
atni
czym
- uzu
pełn
ia b
raku
jące
licz
ebni
ki
(np.
mię
dzy
2, a
4)
- odr
óżni
a lic
zeni
e bł
ędne
od
popr
awne
go- r
ozw
iązu
je p
roste
zad
ania
m
atem
atyc
zne
- pos
ługu
je s
ię p
ojęc
iam
i: w
czor
aj,
dzisi
aj, j
utro
, ran
o, w
iecz
orem
- zna
dni
tygo
dnia
- org
anizu
je z
abaw
y te
mat
yczn
e
z uż
ycie
m m
odel
i mon
et i
bank
notó
w
- dod
aje
i ode
jmuj
e na
kon
kret
ach
- naz
ywa
cyfry
ozn
acza
jące
licz
by
0 –
10- p
odaj
e w
ynik
dod
awan
ia
i ode
jmow
ania
wsp
omag
ając
się
lic
zeni
em n
a pa
lcach
lub
zbio
rach
za
stępc
zych
- licz
y dz
iesią
tkam
i- l
iczy
obie
kty
niew
idoc
zne
(n
p. d
źwię
ki)
- ukł
ada
z sy
lwet
pro
ste d
ziała
nia
aryt
met
yczn
e- z
na m
iesią
ce- u
żyw
a po
jęć:
pop
rzed
ni, n
astę
pny,
kole
jny
- pos
ługu
je s
ię z
naz
wam
i zw
iąza
ny-
mi z
cza
sem
: tyd
zień,
rok
(wie
, że
tydz
ień
moż
e trw
ać o
d w
tork
u,
środ
y…, a
rok
od d
owol
nego
m
iesią
ca)
- zna
różn
e ro
dzaj
e fo
rm p
łatn
ości:
pi
enią
dze,
kar
ta b
anko
wa
- roz
umie
zna
czen
ie p
ieni
ędzy
w
gos
poda
rstw
ie d
omow
ym
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
51
w g
ospo
dars
twie
do
mow
ym;
18.p
osłu
guje
się
po
jęcia
mi d
otyc
zący
mi
zjaw
isk p
rzyr
odni
czyc
h,
np. t
ęcza
, des
zcz,
bur
za,
opad
anie
liśc
i z d
rzew
, se
zono
wa
węd
rów
ka
ptak
ów, k
witn
ieni
e dr
zew,
za
mar
zani
e w
ody,
doty
cząc
ymi ż
ycia
zw
ierz
ąt, r
oślin
, lud
zi w
śr
odow
isku
przy
rodn
i-cz
ym, k
orzy
stani
a z
dóbr
pr
zyro
dy, n
p. g
rzyb
ów,
owoc
ów, z
iół;
- zna
cha
rakt
erys
tycz
ne c
echy
pór
ro
ku- w
ie, ż
e ni
ektó
re p
taki
odl
atuj
ą na
zim
ę do
inny
ch k
rajó
w- d
okar
mia
pta
ki z
imą
- zna
zw
ierz
ęta
dom
owe
- zna
naz
wy
niek
tóry
ch d
rzew
ow
ocow
ych
(jabł
oń, g
rusz
a, w
iśnia
, śli
wa)
- seg
regu
je ś
mie
ci- z
na ro
dzaj
e op
adów
atm
osfe
rycz
-ny
ch: d
eszc
z, ś
nieg
- zna
różn
e śr
odow
iska
przy
rodn
icze:
pa
rk, l
as, ł
ąka,
pol
e, o
gród
w
arzy
wny
, ogr
ód k
wia
tow
y- z
na p
taki
odl
atuj
ące
na z
imę
i p
ozos
tają
ce u
nas
- zna
zw
ierz
ęta
dzik
o ży
jące
- zna
drz
ewa
igla
ste i
liścia
ste- z
na z
wie
rzęt
a eg
zoty
czne
- osz
częd
za w
odę,
pap
ier,
prąd
- zna
rodz
aje
opad
ów a
tmos
fery
cz-
nych
: des
zcz,
śni
eg, g
rad,
mża
wka
- wie
jak
ubra
ć się
pod
czas
ni
ekor
zystn
ych
war
unkó
w p
ogod
o-w
ych
- wzb
ogac
a ką
cik p
rzyr
odni
czy
- ucz
estn
iczy
w a
kcja
ch p
rom
ując
ych
ochr
onę
przy
rody
(np.
spr
ząta
nie
świa
ta)
- dba
o ro
śliny
don
iczko
we
hodo
wan
e w
prz
edsz
kolu
- zna
ow
ady
(mró
wki
, psz
czoł
y, m
otyle
)- z
na z
nacz
enie
psz
czół
dla
prz
yrod
y
i lud
zi
- naz
ywa
zbio
rnik
i wod
ne: m
orze
, je
zioro
, rze
ka, s
taw
- wyk
onuj
e pr
oste
doś
wia
dcze
nia
bada
wcz
e (h
odow
la s
zczy
pior
u,
faso
li), a
by s
twie
rdzić
co
jest
potrz
ebne
rośli
nom
do
życia
- zna
wyb
rane
rośli
ny i
zwie
rzęt
a ch
roni
one
- naz
ywa
elem
enty
pog
ody
(tem
pera
tura
pow
ietrz
a, z
achm
urze
-ni
e, p
rędk
ość
wia
tru)
- wie
, ze
wod
a w
ystę
puje
w ró
żnyc
h sta
nach
sku
pien
ia- z
na z
jaw
isko
krąż
enia
wod
y
w p
rzyr
odzie
- wie
, że
przy
roda
wpł
ywa
na
zach
owan
ie ro
ślin
i zw
ierz
ąt (s
usza
, po
wód
ź)- w
ykon
uje
pros
te d
ośw
iadc
zeni
a ba
daw
cze
poka
zują
ce z
jaw
iska
atm
osfe
rycz
ne (t
opni
enie
lodu
, sk
rapl
anie
wod
y)- z
na le
czni
cze
wła
ściw
ości
ziół (
lipa,
m
alin
a, ru
mia
nek,
cza
rny
bez)
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
52
19.p
odej
muj
e sa
mod
ziel-
ną a
ktyw
ność
poz
naw
czą
np. o
gląd
anie
ksią
żek,
za
gosp
odar
owyw
anie
pr
zestr
zeni
wła
snym
i po
mys
łam
i kon
struk
cyjn
y-m
i, ko
rzys
tani
e
z no
woc
zesn
ej te
chno
logi
i itd
.;20
.wsk
azuj
e za
wod
y
wyk
onyw
ane
prze
z ro
dzicó
w i
osob
y
z na
jbliż
szeg
o ot
ocze
nia,
w
yjaśn
ia, c
zym
zaj
muj
e się
oso
ba w
ykon
ując
a da
ny z
awód
;21
.rozu
mie
bar
dzo
pros
te
pole
ceni
a w
języ
ku o
bcym
no
woż
ytny
m i
reag
uje
na
nie;
ucz
estn
iczy
w
zaba
wac
h, n
p.
muz
yczn
ych,
ruch
owyc
h,
plas
tycz
nych
, kon
struk
cyj-
nych
, tea
traln
ych;
uży
wa
wyr
azów
i zw
rotó
w
maj
ącyc
h zn
acze
nie
dla
dane
j zab
awy
lub
inny
ch
- ogl
ąda
wyb
rane
prz
ez s
iebi
e ks
iążk
i- z
na s
przę
ty g
ospo
dars
twa
dom
oweg
o (o
dkur
zacz
, mik
ser,
susz
arka
)
- wie
, gdz
ie p
racu
ją ro
dzice
- zna
różn
e za
wod
y
- roz
umie
pro
ste p
olec
enia
w ję
zyku
ob
cym
dot
yczą
ce fu
nkcjo
now
ania
w
prze
dszk
olu
(pow
itani
e, p
ożeg
nani
e)- ś
piew
a pr
oste
pio
senk
i- i
lustr
uje
ruch
em tr
eść
pios
enki
- zna
kró
tkie
wie
rszy
ki- z
na s
łow
nict
wo
z za
kres
u: k
olor
y, cz
ęści
ciała
, czł
onko
wie
rodz
iny,
pom
iesz
czen
ia w
dom
u, z
wie
rzęt
a do
mow
e, n
a w
si, w
ZO
O
- sam
odzie
lnie
wys
zuku
je in
tere
sują
ce
tem
aty
w k
siążk
ach
(życ
ie z
wie
rząt
, ro
ślin)
- ucz
estn
iczy
w c
zynn
ościa
ch
porz
ądko
wyc
h (o
dkur
zacz
)- t
wor
zy b
udow
le z
różn
ych
mat
eria
łów
(pud
ełka
, koc
e)- p
otra
fi ko
rzys
tać
z te
lefo
nu
- pot
rafi
nazw
ać z
awod
y w
ykon
ywan
e pr
zez
osob
y z
najb
liższ
ego
otoc
zeni
a- p
rzed
staw
ia z
a po
moc
ą ru
chu
różn
e za
wod
y (fr
yzje
r, ki
erow
ca)
- rea
guje
na
pros
te p
olec
enia
w
języ
ku o
bcym
(wsta
ń, u
siądź
, ch
odź,
weź
)- ś
piew
a pi
osen
ki i
ilustr
uje
je ru
chem
- zna
sło
wni
ctw
o z
zakr
esu:
czę
ści
ciała
, kol
oru,
por
y ro
ku, w
ybra
ne
war
zyw
a i o
woc
e, n
iekt
óre
środ
ki
trans
portu
, licz
ebni
ki, n
iekt
óre
zaw
ody,
zaba
wki
- dzie
li się
sw
oją
wie
dzą
z in
nym
i- p
otra
fi ko
rzys
tać
ze s
przę
tu
audi
owizu
alne
go (w
łącz
anie
m
agne
tofo
nu, t
elew
izora
)
- zna
zaw
ody
zwią
zane
z b
ezpi
ecze
ń-stw
em (p
olicj
ant,
straż
ak, ż
ołni
erz)
- zna
atry
buty
zaw
odów
osó
b
z na
jbliż
szeg
o ot
ocze
nia
-prz
edsta
wia
sw
oje
pref
eren
cje
zaw
odow
e na
prz
yszł
ość
- czy
ta w
spól
nie
z na
uczy
ciele
m te
kst
obra
zkow
o –
wyr
azow
y (d
zieck
o po
daje
naz
wę
obra
zka)
- słu
cha
krót
kich
baj
ek w
języ
ku
obcy
m il
ustro
wan
ych
obra
zkam
i- ś
piew
a pi
osen
ki n
a ur
oczy
stośc
iach
z
udzia
łem
rodz
iców
- zna
sło
wni
ctw
o z
zakr
esu:
czę
ści
ciała
, licz
ebni
ki, k
olor
y, ro
dzin
a, d
om,
zwie
rzęt
a do
mow
e, w
iejsk
ie,
egzo
tycz
ne, ś
wię
ta –
Boż
e N
arod
ze-
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
53
pode
jmow
anyc
h cz
ynno
ści;
pow
tarz
a ry
mow
anki
i pr
oste
w
iers
zyki
, śpi
ewa
pios
enki
w
gru
pie;
rozu
mie
ogó
lny
sens
kró
tkich
hist
oryje
k op
owia
dany
ch lu
b cz
ytan
ych,
gdy
są
wsp
iera
ne n
p. o
braz
kam
i, re
kwizy
tam
i, ru
chem
, m
imik
ą, g
esta
mi;
22.re
aguj
e na
pro
ste
pole
ceni
e w
języ
ku
mni
ejsz
ości
naro
dow
ej
lub
etni
czne
j, uż
ywa
wyr
azów
i zw
rotó
w
maj
ącyc
h zn
acze
nie
w z
abaw
ie i
inny
ch
pode
jmow
anyc
h cz
ynno
ścia
ch: p
owta
rza
rym
owan
ki i
pros
te
wie
rszy
ki, ś
piew
a pi
osen
ki; r
ozum
ie o
góln
y se
ns k
rótk
ich h
istor
yjek
opow
iada
nych
lub
czyt
anyc
h w
spie
rany
ch
np. o
braz
kiem
,
- roz
umie
pro
ste p
olec
enia
w ję
zyku
m
niej
szoś
ci na
rodo
wej
(pow
itani
e,
poże
gnan
ie, c
zynn
ości
sam
oobs
łu-
gow
e)- p
owta
rza
rym
owan
ki, w
iers
zyki
- śpi
ewa
pios
enki
- zna
sło
wni
ctw
o z
zakr
esu:
rodz
ina,
ko
lory
, licz
ebni
ki, c
zęśc
i cia
ła,
zwie
rzęt
a do
mow
e
- roz
umie
ogó
lny
sens
kró
tkich
hi
story
jek
opow
iada
nych
prz
ez
nauc
zycie
la- z
na g
odło
sw
ojej
wsp
ólno
ty
naro
dow
ej- z
na s
łow
nict
wo
z za
kres
u: ro
dzin
a,
kolo
ry li
czeb
niki
, zab
awki
, czę
ści
ciała
, por
y ro
ku, z
jaw
iska
atm
osfe
-ry
czne
, czy
nnoś
ci ok
reśla
jące
ruch
nie,
Wie
lkan
oc, c
zaso
wni
ki
okre
ślają
ce ru
ch, z
jaw
iska
atm
osfe
-ry
czne
– ś
nieg
, des
zcz
- pos
ługu
je s
ię w
yraż
enia
mi
doty
cząc
ymi c
zynn
ości
pode
jmow
a-ny
ch w
zab
awie
- mów
i wie
rsz,
śpi
ewa
pios
enki
, ilu
struj
e ru
chem
ich
treść
- słu
cha
ze z
rozu
mie
niem
pro
stych
op
owia
dań
w ję
zyku
mni
ejsz
ości
na
rodo
wej
z w
ykor
zysta
niem
ilus
tracji
, re
kwizy
tów
- zna
sło
wni
ctw
o z
zakr
esu:
czę
ści
ciała
, ubi
ór, j
edze
nie,
por
y ro
ku,
pogo
da, z
awod
y, śr
odki
tran
spor
tu,
zwie
rzęt
a: d
omow
e, h
odow
lane
, eg
zoty
czne
, czy
nnoś
ci ok
reśla
jące
ru
ch, s
tany
em
ocjo
naln
e
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
54
rekw
izyte
m, g
este
m; z
na
godł
o (s
ymbo
l) sw
ojej
w
spól
noty
nar
odow
ej lu
b et
nicz
nej;
23.re
aguj
e na
pro
ste
pole
ceni
e w
języ
ku
regi
onal
nym
– k
aszu
b-sk
im, u
żyw
a w
yraz
ów
i zw
rotó
w m
ając
ych
znac
zeni
e w
zab
awie
i in
nych
po
dejm
owan
ych
czyn
nośc
iach
: pow
tarz
a ry
mow
anki
i pr
oste
w
iers
zyki
, śpi
ewa
pios
enki
; roz
umie
ogó
lny
sens
kró
tkich
hist
oryje
k op
owia
dany
ch lu
b cz
ytan
ych
wsp
iera
nych
np
. obr
azki
em,
rekw
izyte
m, g
este
m, z
na
godł
o (s
ymbo
l) sw
ojej
w
spól
noty
regi
onal
nej
– ka
szub
skie
j.
- rea
guje
na
pros
te p
olec
enia
w
języ
ku re
gion
alny
m –
kas
zubs
kim
(p
owita
nie,
poż
egna
nie,
czy
nnoś
ci
sam
oobs
ługo
we)
- mów
i pro
ste w
iers
ze- ś
piew
a pi
osen
ki- z
na s
łow
nict
wo
z za
kres
u: ro
dzin
a,
kolo
ry, l
iczeb
niki
, czę
ści c
iała
, zw
ierz
ęta
dom
owe
- pos
ługu
je s
ię w
yraż
enia
mi
doty
cząc
ymi c
zynn
ości
pode
jmow
any-
mi w
zab
awie
- mów
i wie
rsze
- śpi
ewa
pios
enki
ilus
trow
ane
ruch
em- z
na g
odło
sw
ojej
wsp
ólno
ty
regi
onal
nej
- kas
zubs
kiej
- zna
sło
wni
ctw
o z
zakr
esu:
rodz
ina,
ko
lory
, licz
ebni
ki, z
abaw
ki, c
zęśc
i cia
ła, p
ory
roku
, zja
wisk
a at
mos
fe-
rycz
ne, c
zynn
ości
okre
ślają
ce ru
ch
- słu
cha
ze z
rozu
mie
niem
wie
rszy
, op
owia
dań
wsp
iera
nych
obr
azki
em,
rekw
izyte
m- z
na s
łow
nict
wo
z za
kres
u: c
zęśc
i cia
ła, u
biór
, jed
zeni
e, p
ory
roku
, po
goda
, zaw
ody,
środ
ki tr
ansp
ortu
, zw
ierz
ęta
dom
owe,
hod
owla
ne, e
gzo-
tycz
ne, c
zynn
ości
okre
ślają
ce ru
ch,
stany
em
ocjo
naln
e
Obs
zar
rozw
oju
dzie
cka
i zak
łada
ne
efek
ty
3-4
- lA
tKi
5 -
lAtK
i6
- lA
tKi
Program wychowania przedszkolnego
55
4.1 Ramowy rozkład dniaNauczyciel planując pracę wychowawczo – dydaktyczną bierze pod uwagę
potrzeby, zainteresowania i możliwości rozwojowe dziecka. Wykorzystuje każdą sytuację edukacyjną, która prowadzi do osiągnięcia dojrzałości szkolnej. Pod-stawową formą działalności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. Za-bawa sprzyja rozwijaniu umiejętności potrzebnych w kolejnym etapie edukacyj-nym. W przedszkolu obowiązuje ustalony rytm dnia. Czas przeznaczony na naukę, zabawę, odpoczynek przebiega w określonym rytmie. Zapewnia to dziecku poczucie bezpieczeństwa oraz ułatwia zrozumienie pojęcia czasu. Na-turalną potrzebą dziecka w wieku przedszkolnym jest potrzeba ruchu. Należy więc umożliwić dzieciom udział w zabawach ruchowych, ćwiczeniach gimna-stycznych, rytmice. Aby proces wychowawczo – dydaktycznyprzebiegał prawi-dłowo, należy zadbać o odpowiednie przygotowanie przestrzeni, w której prze-bywają dzieci oraz wyposażenie ich w pomoce dydaktyczne, zabawki.
Prezentowany poniżej ramowy rozkład dnia stanowi propozycję organizacji pobytu dziecka w przedszkolu. Poszczególne etapy mogą być wydłużane lub skracane w zależności od wewnętrznej organizacji oraz specyfiki placówki.
Rozdział 4ORGANIZACJA ZAJĘĆ WYCHOWAWCZO – DYDAKTYCZNYCH.
godziny Rodzaj czynności 6.30 – 8.15 • schodzenie się dzieci do przedszkola, • swobodne zabawy dzieci (konstrukcyjne, tematyczne), • zabawy ortofoniczne, logorytmiczne, • zabawa ruchowa (ćwiczenia poranne)8.15 – 8.30 • przygotowanie do śniadania, • czynności porządkowe i higieniczne8.30 – 9.00 • śniadanie9.00 – 10.00 • zajęcia dydaktyczne z zachowaniem zasady przemienności • we wszystkich sferach aktywnościdzieci z uwzględnieniem • obszarów edukacyjnych i proporcji pomiędzy nimi10.00 – 11.30• zabawy na placu przedszkolnym, • spacery, • gry sportowe11.30 – 11.45• przygotowanie do obiadu, • czynności porządkowe i higieniczne
Program wychowania przedszkolnego
56
11.45 – 12.15 • obiad, • podkreślenie wartości zdrowego odżywiania (spożywanie surówek), • zwrócenie uwagi na kulturalne spożywanie posiłków12.15 – 14.00 • grupy młodsze – odpoczynek dzieci (leżakowanie), • grupy starsze – odpoczynek – słuchanie muzyki • relaksacyjnej (ok. 15 min.), • praca indywidualna, • utrwalanie wierszy, piosenek, • zabawy słowne, teatralne, • zabawy swobodne wg pomysłu dzieci14.00 – 14.15 • przygotowanie do podwieczorku – zabiegi higieniczne14.15 – 14.30 • podwieczorek, • czynności samoobsługowe i porządkowe • po zakończeniu posiłku14.30 – 16.30 • zabawy dowolne w sali zabaw, • zajęcia specjalistyczne w ramach udzielanej pomocy • psychologiczno – pedagogicznej, • zabawy na świeżym powietrzu, • zajęcia dodatkowe (rytmika, taniec)
Program wychowania przedszkolnego „Trefliki w przedszkolu” obejmuje dzieci w wieku 3 – 6 lat. Nauczyciele realizujący zadania dydaktyczno – wychowawcze stosują różnorodne metody i formy pracy dostosowane do potrzeb i możliwości dzieci.
4.2 metody pracy– Metody słowne (oparte na słowie) – rozmowa, opowiadanie, uczenie wierszy,
pogadanka, zagadki, objaśnienia, instrukcja, opis,– Metody czynne (oparte na działaniu) – metoda samodzielnych doświadczeń,
metoda zadań stawianych dziecku, metoda ćwiczeń, metoda kierowania wła-sną działalnością dziecka,
– Metody oglądowe (oparte na obserwacji) – obserwacja, pokaz, osobisty przy-kład nauczyciela, udostępnianie sztuki (przedstawienia teatralne, koncerty mu-zyczne),
– Metody aktywizujące – gry i zabawy dydaktyczne, odgrywanie scenek, drama, burza mózgów, metoda projektu.
Program wychowania przedszkolnego
57
Koncepcja edukacyjna dziecięca matematyka według edyty gruszczyk – Kolczyńskiej
Treści kształcenia matematycznego zawarte są w blokach programowych. Są one tak dobrane, aby rozwijać najważniejsze czynności intelektualne i kształto-wać te umiejętności, które są przydatne w dalszej edukacji matematycznej dzieci. Każdy blok zawiera treści ułożone zgodnie z możliwościami dziecka na danym etapie rozwoju. Ważne jest, aby treści łatwiejsze były opanowane przed wprowa-dzeniem treści trudniejszych. Edukacja matematyczna powinna być połączona z działaniem. Ważne też jest ukształtowanie w dzieciach odporności emocjonal-nej oraz wyrobienie zdolności do zwiększonego wysiłku intelektualnego. Zaleca-ne jest prowadzenie zajęć matematycznych każdego dnia.
metoda dobrego startu prof. marty BogdanowiczPraca metodą przygotowuje do procesu czytania i pisania. Rozwija koordyna-
cję wzrokowo – słuchowo – ruchową. W metodzie tej ważną rolę pełnią następu-jące elementy:
a) motoryczny – ćwiczenia ruchowe,b) słuchowy – piosenki, wierszyki,c) wzrokowy – znaki graficzne (wzory, litery).
metoda aktywnego słuchania muzyki klasycznej według Batii straussPodczas zabaw muzyczno – ruchowych dzieci poznają utwory muzyki kla-
sycznej. Nauczyciel stosuje elementy ruchu, zabawy, ilustrowanie ruchem treści utworu. Dziecko bierze udział w słuchanym utworze jako współwykonawca lub dyrygent.
drama Stosowanie podczas zajęć dramy sprzyja rozwojowi emocjonalno – społeczne-
mu dziecka. Podczas dramy rozwija się empatia, odpowiedzialność, zrozumienie. Drama umożliwia poznanie świata poprzez działanie. Wyzwala spontaniczną ekspresję.
Odimienna metoda nauki czytania autorstwa dr ireny majchrzak Stosowanie metody służy wykształceniu kompetencji czytelniczych dzieci
w wieku przedszkolnym. Kształcenie sztuki czytania z pełnym rozumieniem tekstu rozpoczyna się z dziećmi trzyletnimi. Naukę nauczyciel rozpoczyna od imienia dziecka. Imię staje się słowem otwierającym świat pisma. Nauka czy-tania przebiega według określonych etapów: etap pierwszy – inicjacja, etap drugi – ściana pełna liter, etap trzeci – nazywanie świata, etap czwarty – sesje czytania.
Program wychowania przedszkolnego
58
metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki sherborneRuch jest narzędziem do pracy nad rozwojem psychoruchowym dziecka. Dzie-
ci rozwijają motorykę, doświadczają świadomości własnego ciała i świadomości działania w przestrzeni. Podczas ćwiczeń nawiązywany jest bliski kontakt ze współćwiczącym.
Pedagogika zabawyStosowane metody muzyczno – ruchowe, dramowe sprzyjają nawiązywaniu
bliższych relacji z innymi dziećmi. Pozwalają na wyrażanie ekspresji twórczej, pobudzają aktywność, sprzyjają integracji grupy.
metoda Carla OrffaWedług Carla Orffa formy wychowania muzycznego powinny zawierać grę na
instrumentach, improwizacje wokalne, instrumentalne i ruchowe, słuchanie mu-zyki. W metodzie C. Orffa stosowana jest integracja muzyki, słowa i ruchu.
metoda gimnastyki twórczej Rudolfa labanaRuch powinien być powiązany ze słowem, rytmem, muzyką. Ruch jest podej-
mowany zgodnie z własną inwencją, a dziecko ćwiczy to, na co ma ochotę. Do ćwiczeń można wykorzystać nietypowe przybory.
metoda edukacja przez ruch doroty dziamskiej W procesiekształcenia wykorzystywany jest naturalny ruch dziecka. Aktywność
dziecka oparta jest na ruchu i rytmie. Metoda nawiązuje do holistycznej koncep-cji rozwoju człowieka. Dziecko przy wykonywaniu ćwiczenia porusza się w okre-ślonym rytmie, ruchowi towarzyszy muzyka, a efektem ćwiczenia jest praca pla-styczna, która stanowi punkt wyjścia do realizacji różnych treści (matematycznych, językowych).
4.3 Formy pracyOrganizacyjne formy pracy z dziećmi– praca indywidualna,– praca zespołowa,– praca z całą grupą,Formy aktywności dzieci– zabawa (dydaktyczna, tematyczna, badawcza, konstrukcyjna, manipulacyjna,
ruchowa) lub inne rodzaje działalności dzieci pozwalające na rozwijanie wła-snej inicjatywy,
– zajęcia dydaktyczne,– czynności samoobsługowe oraz praca użyteczna,
Program wychowania przedszkolnego
59
– spacery i wycieczki,– uroczystości przedszkolne,– udział w imprezach organizowanych w przedszkolu i poza nim,– udział w konkursach, zawodach, turniejach,.– udział w programach profilaktycznych
4.4 Warunki lokalowe niezbędne do realizacji programu „trefliki w przed-szkolu”– sale dydaktyczne dla każdej grupy.
Sala przedszkolna podzielona na kilka obszarów przeznaczonych do różnych aktywności. Wydzielone miejsca na stoliki i krzesełka dostosowane do wzrostu dziecka oraz miejsce na zabawy ruchowe. W sali powinien znaleźć się dywan, na którym dzieci siedzą podczas zajęć, słuchania bajek oraz tablica demonstracyj-na, na której nauczyciel wspólnie z dziećmi przygotowuje gazetki tematyczne. W sali powinien też być dostęp do telewizora i DVD, które umożliwią oglądanie wybranych odcinków serialu „Rodzina Treflików”.– kąciki zainteresowań – czytelniczy, konstrukcyjny, lalek, przyrodniczy,– pomoce uwzględniające różne aktywności dziecka (np. ruchową, muzyczną,
plastyczną),– gry dydaktyczne,– zabawki,– szatnia z półkami dla każdego dziecka,– łazienka,– plac zabaw (ogród przedszkolny),– sale specjalistyczne (np. do prowadzenia terapii pedagogicznej, logopedii).
4.5 Rola filmu w procesie dydaktyczno – wychowawczym W obecnych czasach dzieci w wieku przedszkolnym funkcjonują w otoczeniu,
które dynamicznie zmienia się. Przedszkole powinno być miejscem, w którym dziecko otrzyma pomoc w zrozumieniu szybko zmieniającego się świata. Obec-nie nowe technologie są naturalnym środowiskiem dzieci, również tych w wieku przedszkolnym. Dzieci przyswajają wiedzę poprzez wykorzystanie różnorodnych narzędzi. Są to książki, teatr, ale również film, Internet, gry komputerowe. Korzy-stając z filmu należy zastanowić się co wybrać, aby nasze oddziaływania rozwija-ły dzieci, wychowywały je i kształtowały prawidłowe postawy. We współczesnym świecie obserwuje się kryzys wartości. Dzieci doświadczają w świecie realnym, a także wirtualnym łamanie zasad, norm. Ważne jest więc dostarczanie pozytyw-nych wzorów do naśladowania. W tej kwestii pomocne mogą okazać się pozy-tywne wzorce płynące ze świata filmu. Bajki dostosowane do młodego odbiorcy, zawierające morał. Przedstawiające bohaterów wrażliwych, mających wokół sie-
Program wychowania przedszkolnego
60
bie osoby, które wskazują prawidłowe wzorce, pomagają w trudnych sytuacjach, są dla dziecka pozytywnym wsparciem. Bohaterowie tak jak dzieci popełniają błędy, ale są w stanie przyznać się do nich i zastosować środki naprawcze. Film może być inspiracją do poznawania świata, może skłonić dziecko do przemy-śleń. Bajki filmowe pokazują świat wartości. Wszystko jest po coś. Dziecko uczy się, że może wybrać, poradzić sobie, że z różnych sytuacji jest jakieś wyjście. Nawet jeżeli w bajce na koniec nie wszyscy są zadowoleni, to nie jest to złe. W życiu też nie wszystko kończy się dobrze. Bajka może być narzędziem wycho-wawczym wspierającym rozwój dziecka. Na poziomie poznawczym bajka sprzyja rozwiązywaniu problemów, ułatwia podejmowanie decyzji, kształtuje obraz sie-bie, pozwala zdobyć wiedzę o otaczającym świecie. Na poziomie emocjonalnym bajka może pomóc w rozładowaniu negatywnych emocji. Pomaga w rozwijaniu empatii, wspiera działania profilaktyczne odnoszące się do agresji i przemocy. Bajka pomaga w doświadczaniu emocji i radzenia sobie z nimi. Bajki pomagają kształtować zachowanie, zmieniać nawyki. Mogą być motywacją i inspirować do działania w określonym kierunku. Bajki mają wpływ na rozwój moralny dziecka. Pomagają w kształtowaniu własnego systemu wartości, zasad, norm, którymi dziecko będzie kierowało się w życiu.
4.6 „Rodzina treflików” – bajka dostosowana do potrzeb młodego widza.Wychodząc naprzeciw potrzebom współczesnego nauczyciela i dziecka, opra-
cowano pakiet edukacyjny „Trefliki w przedszkolu”, którego bohaterami są Trefli-ki. Trefliki zostały zaczerpnięte z polskiego serialu edukacyjnego „Rodzina Trefli-ków”. Jest to serial zrealizowany w technice animacji lalkowej z wykorzystaniem druku 3D. Opowiada on o przygodach Treflika, Treflinki, ich rodziny, przyjaciół i znajomych. Bajka dedykowana jest dzieciom w wieku 3 – 6 lat. Promuje takie wartości jak: tolerancja, szacunek, przyjaźń. Podkreśla też wartość rodziny. Serial wyróżnia się tym, że jest to musical. W każdym odcinku są dwie piosenki, które łączą się z przedstawianymi wydarzeniami. Każdy odcinek bajki to nowa przygo-da Treflików – 6 letniej Treflinki i 4 letniego Treflika. Dzieci wraz z rodzicami mieszkają w małym domku. Pewnego dnia przybywa do nich tajemniczy gość – Mały Wujcio. Towarzyszy on dzieciom w poznawaniu odległych krain, pomaga zrozumieć otaczający świat, wspiera w rozwiązywaniu problemów. Serial promu-je przyjazną postawę wobec innych, zachęca dzieci do odkrywania świata. Przy-gotowane karty pracy „Trefliki w przedszkolu”, zawierają szereg zadań związa-nych z bohaterami bajki. Zaproponowano też wybrane bajki do obejrzenia wspólnie z dziećmi. Bohaterowie bajek są w podobnym wieku jak przedszkolaki, dlatego też dzieci identyfikują się z nimi, przeżywają ich przygody. Poza tym bajka „Rodzina Treflików ” pozwala dziecku obcować ze słowem, muzyką, obrazem. Obejrzana bajka może być inspiracją do rozmów, twórczości plastycznej, ułoże-
Program wychowania przedszkolnego
61
nia opowiadania o przygodach bohaterów. W przewodnikach metodycznych po-jawiły się wiersze, opowiadania dotyczące Treflika, Treflinki, ich rodziny. Dzieci wspólnie z Treflikami poznają otaczającą rzeczywistość, przeżywają przygody po-dobne do tych, które im też mogą się przydarzyć. Opracowano również tablice magnetyczne, które można wykorzystać podczas zajęć. Dzieci słuchając wierszy, układają na tablicy obraz z przygotowanych postaci. Może on być również inspi-racją do tworzenia opowiadań, scenek dramowych. Scenariusze dotyczące wy-korzystania tablic magnetycznych zawierają też piosenki, które można wykorzy-stać w czasie zajęć dydaktycznych lub popołudniowych.
Zajęcia dydaktyczne – 3 - latki (scenariusz opracowały: dorota Kossakowska, Agnieszka Olędzka)
temat: „Przygoda treflika” – słuchanie opowiadania czytanego przez nauczyciela.
Cele: • zapoznanie z treścią opowiadania,• wdrażanie do uważnego słuchania,• zachęcanie do wypowiadania się na forum grupy.
Rozwijane kompetencje kluczowe:• w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,• osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Środki dydaktyczne: opowiadanie „Przygoda Treflika” Doroty Kossakowskiej, ilustracje przedstawiające wóz strażacki, karetkę, wóz policyjny.
Przebieg:„Przygoda treflika” – słuchanie opowiadania.- Jaka ładna pogoda – pomyślał Treflik spoglądając przez okno. Chyba poba-wię się na podwórku.
Rozdział 5Przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych realizowanych zgodnie z programem „Trefliki w przedszkolu”.
Program wychowania przedszkolnego
62
- Mamo, czy mogę wyjść na podwórko? – zapytał Treflik.- Tak, synku – odpowiedziała mama. - Tylko nie oddalaj się od domu – przypomniała.- Oczywiście – odpowiedział Treflik. Przecież wiem, że małe dzieci nigdzie same nie chodzą.Treflik urządził sobie zabawę w piaskownicy. Najpierw jedna babka z piasku, potem druga, no i oczywiście zamek. Zamek musi być obowiązkowo. Kiedy już wszystko było gotowe, Treflik wstał i zaczął podziwiać swoje dzieło. - Muszę pokazać mój zamek mamie – pomyślał. Zaraz ją zawołam. I skierował się w stronę domu. Nagle jego uwagę przyciągnęła sytuacja na ulicy. Usłyszał pisk opon. Spojrzał w stronę, z której dochodził dźwięk i zobaczył małego pie-ska, który znalazł się na jezdni. - Zaraz stanie się coś złego – pomyślał. Ten maluch wpadnie pod samochód!- Muszę go ratować – pomyślał i szybko pobiegł do domu.- Mamo, mamo – krzyczał Treflik. Na ulicy jest mały piesek. Zaraz jakiś samo-chód go przejedzie. Musisz go ratować.Mama szybko wyszła na podwórko. Rzeczywiście na jezdni stał piesek i nie wie-dział co ma zrobić. Jadące samochody omijały go, trąbiły, a on po prostu stał.- Trefliku – powiedziała mama – zostajesz na podwórku, a ja idę po psa.I już po chwili mama przyniosła przerażonego szczeniaka.- Mamo, uratowałaś go – cieszył się Treflik.- Tak. Ale duża w tym twoja zasługa Trefliku. To ty go zauważyłeś i wezwałeś pomoc. Gdyby nie twoja rozwaga, wyprawa pieska mogłaby się źle skończyć…
Rozmowa w oparciu o opowiadanie.- Jaką zabawę zorganizował Treflik na podwórku?- Komu Treflik chciał pokazać swoją budowlę?- Co zauważył Treflik idąc do domu?- Kogo zawiadomił Treflik o zaistniałej sytuacji?- Co zrobiła mama?- Jak oceniasz zachowanie Treflika?
„Ważny numer” – poznanie numeru alarmowego.Dzieci oglądają ilustracje przedstawiające wóz strażacki, karetkę, wóz policyjny. Wypowiadają się na temat sytuacji, w których zawiadamiamy odpowiednie służby. Poznają numer alarmowy 112 wybierany z telefonu komórkowego. Uczą się rymowanki:
Jeden, jeden, dwa,każde dzieckoten numer zna.
Program wychowania przedszkolnego
63
„Światło zielone, światło czerwone” – zabawa orientacyjno – porządkowa.Dzieci poruszają się po sali według wyznaczonej trasy. Na sygnał wzrokowy (czerwone lub zielone kółko), zatrzymują się lub naśladują jazdę samochodem.
Zajęcia dydaktyczne 3 – latki (scenariusz opracowały: dorota Kossakowska, Agnieszka Olędzka)
temat: „Co tu robić kiedy pada deszcz” – rozmowa na podstawie odcinka serialu „Rodzina treflików” pt. „domek w domku”.
Cele: • zapoznanie z fabułą filmu „Domek w domku”,• wdrażanie do wypowiadania się na forum grupy,• zachęcanie do organizowania wspólnych zabaw.
Rozwijane kompetencje kluczowe:• w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,• cyfrowe,• osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Środki dydaktyczne: odcinek serialu „Rodzina Treflików” pt.„Domek w domku” sezon 1. odc. 8, ta-blica demonstracyjna nr 6, tamburyno.
Przebieg:„jaki jest mój dom” – swobodne wypowiedzi dzieci.Dzieci opisują jakie są ich domy. Mówią jak wygląda ich pokój, jakie mają za-bawki.
Obejrzenie odcinka serialu animowanego „Rodzina treflików” pt. „domek w domku” sezon 1. odc. 8.
Rozmowa po obejrzeniu filmu.- Co Treflik znalazł na podwórku?- Co dzieci zrobiły z pudełka?- Kogo Trefliki zaprosiły do zabawy?- Kto pomógł Treflikom w powiększeniu domku?
PodsumowanieWarto zaprosić kogoś do wspólnej zabawy.
Program wychowania przedszkolnego
64
Propozycje zabaw na deszczowy dzień.Dzieci podają propozycje zabaw, które można organizować w czasie deszczu.Dzieci oglądają tablicę demonstracyjną nr 6 – wypowiadają się na temat Trefli-ka, co robi podczas deszczu. Czy jest zadowolony z tego, że pada deszcz?
„Wirujące listki” – zabawa orientacyjno – porządkowa.Nauczyciel gra na tamburynie. Dzieci obracają się wokół własnej osi unosząc ramiona w górę. Gdy instrument cichnie, liście opadają. Dzieci wykonują przy-siad podparty.
Zajęcia dydaktyczne 3 – latki (scenariusz opracowały: dorota Kossakowska, Agnieszka Olędzka)
temat: „Przyjaciel” – rozmowa w oparciu o odcinek serialu „Rodzina treflików” pt. „Na tropie skarbu”.
Cele: • zapoznanie z fabułą filmu,• zachęcanie do nawiązywania przyjaźni,• wdrażanie do aktywnego udziału w zajęciach.
Rozwijane kompetencje kluczowe:• w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,• cyfrowe,• obywatelskie,• w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Środki dydaktyczne: odcinek serialu „Rodzina Treflików” pt. „Na tropie skar-bu” sezon 2, odc. 10, rymowanka „Podaj rączkę” Agnieszki Olędzkiej.
Przebieg:„Kto to jest przyjaciel?” – burza mózgów.Dzieci wypowiadają się na temat przyjaźni- Kto to jest przyjaciel? - Co można robić z przyjacielem?- W czym pomaga przyjaciel?
Obejrzenie filmu.Dzieci oglądają odcinek serialu „Rodzina Treflików” pt. „Na tropie skarbu” se-zon 2, odc. 10
Program wychowania przedszkolnego
65
Rozmowa w oparciu o film.- Co Treflik dostał od Wujcia?- Gdzie Treflik z Treflinką szukają skarbu?- Kogo poznają podczas swojej wyprawy?- Dokąd zawozi ich pociąg?- Co przywożą ze swojej wyprawy?
sformułowanie wniosku.Przyjaciel jest ważniejszy od skarbu.
„taniec z przyjacielem” – zabawa muzyczno – ruchowa.Dzieci dobierają się w pary i śpiewają rymowankę na melodię „Mam chustecz-kę haftowaną”. Za każdym powtórzeniem zmieniają partnera.
„Podaj rączkę”Podaj rączkę jedną, drugą, zatańczymy wkoło.Dziś tańczymy i śpiewamyi jest nam wesoło.
Zajęcia dydaktyczne 6 – latki (scenariusz opracowała: Anna Zabielska)
temat: „treflinka i treflik idą do przedszkola”- opowiadanie nauczyciela na podstawie utworu Anny Zabielskiej o tym samym tytule.
Cele: • zapoznanie dzieci z wyglądem Treflinki, utrwalenie imion kolegów i koleża-
nek z grupy,• kształtowanie umiejętności wyodrębniania i liczenia słów w zdaniu, dzielenia
słów na sylaby,• integrowanie grupy – tworzenie przyjaznej atmosfery oraz poczucia bezpie-
czeństwa.
Rozwijane kompetencje kluczowe:• w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,• osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,• obywatelskie.
Środki dydaktyczne: plansza nr 1, ilustracja w książce „Trefliki w przedszkolu – sześciolatek” cz.1, s.1, maskotka Treflinka, kartki z imionami dzieci, kredki,
Program wychowania przedszkolnego
66
klej, znaczki rozpoznawcze dla każdego dziecka, ilustracja przedstawiająca salę przedszkolną.
Przebieg:słuchanie opowiadaniaAnny Zabielskiej pt.: „treflinka i treflik idą do przed-szkola”.Nadszedł wreszcie ten dzień, kiedy Treflinka i jej brat Treflik mieli pójść po raz pierwszy do przedszkola. Rodzeństwo było pełne obaw. Wiedzieli że nie będą w tej samej grupie gdyż Treflik ma 4 lata a jego siostra Treflinka6 lat.- Jak myślisz, czy w przedszkolu będzie nam dobrze? – zapytała Treflinka brata.- Nie wiem odpowiedział Treflik. To chyba zależy od nas, czy będziemy grzecz-ni i czy dzieci będą chciały się z nami bawić.W tym czasie weszła do sypialni Treflikówmama i powiedziała:- Dzieciaki wstawajcie. Trzeba się umyć, ubrać, zjeść śniadanie i iść do przed-szkola. Dzieciom nie trzeba było tego dwa razy powtarzać. Szybko wstały, umyły się, ubrały, zjadły śniadanie i razem z mamą wyruszyły do przedszkola. Wiedziały, że pod opieką mamy nic złego nie może się im przytrafić. Jednak kiedy prze-kraczały próg przedszkola serduszka biły im mocniej. Mama Treflików poże-gnała się ze swoimi dziećmi i została przed drzwiami do sali. Dzieci były pełne obaw. Wszystko jest tu nowe i nieznane.- Jak nas tu przyjmą? Czy będzie nam tu dobrze? Czy inne dzieci będą dla nas miłe? Takie pytania zadawały sobie Trefliki stojąc przed drzwiami do sali.Wkrótce jednak okazało się, że nie było czego się bać. Pani Dyrektor przywita-ła Trefliki bardzo serdecznie, nauczycielka z uśmiechem zaprosiła je do sali a inne dzieci zaprosiły je do wspólnej zabawy.
Rozmowa na temat opowiadania.- Kto miał iść po raz pierwszy do przedszkola?- Czego obawiały się dzieci?- Jakie czynności wykonały Terefliki przed wyjściem z domu?- Kto zaprowadził dzieci do przedszkola?- Jak zostały powitane Trefliki w przedszkolu?- Co możemy zrobić, aby wszyscy czuli się w przedszkolu dobrze? /wypowiedzi dzieci/
„Znajdź swój znaczek” – zabawa ruchowa orientacyjno-porządkowa.Na dywanie rozłożone są karteczki z imionami i znaczkami dzieci. Nauczyciel gra na tamburynie. Dzieci biegają pomiędzy znaczkami w rytmie granym przez nauczyciela. Na przerwę, dzieci ustawiają się przy swoim znaczku.
Program wychowania przedszkolnego
67
„treflinka – sześcioletnia dziewczynka”– ćwiczenie z książki „trefliki w przed-szkolu – sześciolatek” cz.1, s.1.- wypowiedzi dzieci na temat wyglądu Treflinki,- rysowanie swojej ulubionej zabawki,- dzielenie swojego imienia, Treflinki oraz kolegów i koleżanek z grupy na syla-
by, przeliczanie sylab,- wyszukiwanie i przyklejanie karteczki ze swoim imieniem/,- słuchanie zdań czytanych przez nauczyciela, wyodrębnianie w nich słów i ich
przeliczanie.
Zajęcia dydaktyczne – 3 latki (scenariusz opracowała: jolanta Zapała)
temat: „Zwierzęta domowe” – słuchanie wiersza.
Cele: • zapoznanie z niektórymi zwierzętami z gospodarstwa domowego,• poznanie nazw dzieci zwierząt domowych,• rozwijanie zainteresowań światem zwierząt domowych.
Rozwijane kompetencje kluczowe:• w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,• matematyczne oraz w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,• w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Środki dydaktyczne: wiersz „Treflik poznaje zwierzęta małe i duże w gospodar-stwie domowym” Jolanty Zapała, sylwety magnetyczne: kaczka, kaczuszki, kura, kurczęta, koza, kózki, koń, źrebak, gęś, gąsięta, krowa, cielę, owca, owieczki, maciora, prosięta, kotka, kociaki, pies, szczeniaki, piosenka „Zwierzęta domo-we” sł. i muz. Jolanta Zapała, opracowanie muzyczne Mirosław Krysztopa.
Przebieg:Zwierzęta mieszkające w gospodarstwie – oglądanie i nazywanie sylwet. Nauczyciel pokazuje dzieciom zwierzęta, które będą występowały w wierszu, a dzieci nazywają je. Następnie dzieci losują sylwety zwierząt. Nauczyciel czyta wiersz, a dzieci w odpowiednim momencie umieszczają swoje zwierzątko na tablicy.
„treflik poznaje zwierzęta małe i duże w gospodarstwie domowym” – słu-chanie wiersza.
Dziś w ogródku wielka draka, słychać gwar od rana.Treflik trzyma się za głowę, sprawa niesłychana.
Program wychowania przedszkolnego
68
Kaczka szuka swych kaczątek, gdzie się zapodziały?2 kaczuszki wyszły z wody, głośno zakwakały.Kura zgubiła kurczątka, …są takie malutkie,pi pi słychać za kurnikiem przyszły trzy żółciutkie.Koza męczy bardzo głośno, szuka małych kózek.Źrebak podskakuje sobie, a klacz ciągnie wózek.Gęś postawna z długą szyją, gę gę woła dziecię.Jak wygląda gęsie dziecko, czy wy o tym wiecie?Krowa bardzo głośno muczy muuu, gdzie moje ciele?A cielaczek stoi w trawie i ogonem miele.Owca bardzo zatroskana szuka swych owieczek.Czy owieczki mamie owcy znaleźć pomożecie? A maciora duża świnka, chrumka przez dzień cały.Chrum, chrum, chrum prosiaczki moje gdzieście się podziały?Kotka karmi swe kociaki, aby były zdrowe.Kotki skaczą i figlują zwłaszcza gdy są młode.A psia mama to jest suczka, bardzo kocha pieski.Jej szczeniaki dobrze znają cały ogród wiejski.Wszystkie dzieci zwierząt naszych znalazły swe mamy,czy pamiętasz dzieci zwierząt jak je nazywamy?
Rozmowa na podstawie wiersza.- Jak nazywały się zwierzęta z gospodarstwa? - Kogo szukały dorosłe zwierzęta? - Jak nazywa się dziecko kozy, gęsi…?
„Zwierzęta domowe” – słuchanie piosenki.Mam dwie krzywe nóżki,to nóżki kaczuszki kwa kwa kwa….Mam też dwa skrzydełka,jak ptak sobie ćwierkam ćwir….
I mam cztery łapy,jak piesek kudłaty hau…..Mam ryjek na nosie i chrumkam jak prosie chrum chrum…I gęgam jak gąska,co tylko się pląsa gegege…Jak koń sobie skacze,tak skacze źrebaczek hopsa….
Program wychowania przedszkolnego
69
Podczas słuchania piosenki dzieci naśladują zwierzęta występujące w pio-sence.
Zajęcia dydaktyczne 3 – latki (scenariusz opracowały: dorota Kossakowska, Agnieszka Olędzka)
temat: „Zwierzęta w ZOO” – rozmowa w oparciu o opowiadanie.
Cele: • zapoznanie ze zwierzętami mieszkającymi w ZOO,• uświadomienie konieczności przestrzegania zasad obowiązujących w ZOO,• doskonalenie umiejętności prawidłowego formułowania wypowiedzi słow-
nych.
Rozwijane kompetencje kluczowe:• w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,• osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Środki dydaktyczne: opowiadanie „Trefliki w ZOO” Bożeny Koronkiewicz, po-cięte na części obrazki zwierząt egzotycznych dla każdego dziecka, tablica de-monstracyjna nr 16.
Przebieg:„trefliki w ZOO” – słuchanie opowiadania.Pewnego dnia Treflika i Treflinkę odwiedził gość. Jak zwykle niespodziewanie i nie wiadomo skąd pojawił się Wujcio – Podróżnik i przyniósł w prezencie książkę o egzotycznych zwierzętach. Dzieci od razu zaczęły ją oglądać i co chwila pytały Wujcia, co to za zwierzę z długą szyją, albo to w paski, albo jesz-cze takie inne z wielką grzywą. Wujaszek cierpliwie tłumaczył i opowiadał o żyrafie, zebrze, lwie i innych zwierzętach, które żyją w dalekich krajach.- Jaka szkoda, że nie możemy zobaczyć ich na żywo – westchnął Treflik. W ksią-żeczce to nawet nie ma co ich głaskać….- Prawdziwych też nie można głaskać, bo są duże i niebezpieczne – powiedzia-ła Treflinka –Prawda Wujciu?Ale Wujaszka już nie było. Nikt nie zauważył, kiedy wyszedł, a może odleciał. Dzieci poszły do rodziców, aby powiedzieć, że chciałyby pojechać do Afryki, aby zobaczyć zwierzęta, które oglądały w książce. Tatuś, chwilę pomyślał i po-wiedział:- Aby zobaczyć te zwierzęta, wcale nie trzeba jechać do Afryki. Wystarczy od-wiedzić ogród zoologiczny. Może się tam jutro wybierzemy?
Program wychowania przedszkolnego
70
- Naprawdę? To by było wspaniale – ucieszyły się dzieci.Następnego dnia cała rodzina Treflików pojechała do ZOO. Kupili bilety i za-częli się rozglądać, dokąd pójść najpierw. - Ojej, żyrafa, jaka ona wysoka – wykrzyknął Treflik – Teraz już widzę, że na-prawdę może zjadać liście z bardzo wysokich drzew.- A tam, zobaczcie, widzę lwy – zawołała Treflinka – niektóre mają wspaniałe grzywy.- Wyglądają groźnie, nie chciałbym ich głaskać – oznajmił Treflinek chowając się za tatą, ale tylko troszeczkę.- Właśnie dlatego wszystkie zwierzęta w ZOO są za ogrodzeniem i w bezpiecz-nej odległości od zwiedzających. To są dzikie zwierzęta, mogą być niebezpiecz-ne dla człowieka. Każdy, kto przyszedł do nich w odwiedziny, musi pamiętać, aby nie zakłócać zwierzętom spokoju.- Zobaczcie, tam dalej są zebry! –zawołał Treflinek – zupełnie jak te z ksią-żeczki!- Dobrze, że mają dużo miejsca do biegania – stwierdziła mamusia.- Takie koniki w paski – powiedziała Treflinka.- A kto pozna to wielkie zwierzę, tam z prawej strony przy wodzie? – spytał tata.- Ojej, słoń! Prawdziwy słoń z prawdziwą trąbą i wielkimi kłami – wołały dzieci.- Ta trąba to jego nos i służy mu do wielu celów.- Na przykład jako prysznic – śmiała się mama.- Widzę wielbłąda, ma dwa garby – zawołała Treflinka.- A dlaczego ma te garby – spytał Treflik.- Garby służą mu do magazynowania wody. Dzięki nim może długo przetrwać bez picia, kiedy przemierza pustynię – wyjaśnił tatuś.- Aż mi się pić zachciało – oznajmiła mama – robimy przerwę na picie wody, a potem pójdziemy na obiad, żeby nabrać sił. Przed nami jeszcze dużo wrażeń.Dzień minął im bardzo miło i wesoło. Zobaczyli wiele zwierząt, niektóre były im dotąd zupełnie nieznane. Po powrocie do domu jeszcze raz obejrzeli książeczkę od Wujcia. I zobaczyli zwierzęta, które stały się już ich dobrymi znajomymi.
Rozmowa na temat wysłuchanego opowiadania?- Kto odwiedził rodzinę Treflików?- Co Wujcio przyniósł dzieciom w prezencie?- Czego dzieci dowiedziały się z książki?- Dokąd wybrała się rodzina Treflików?- Jakie zwierzęta zobaczyły dzieci w ZOO?- Jak należy zachowywać się w ZOO?
Program wychowania przedszkolnego
71
Zwierzęta egzotyczne – układanie puzzli.Dzieci otrzymują w kopertach pocięte na części obrazki przedstawiające zwie-rzęta egzotyczne. Układają je w całość i nazywają ułożone zwierzęta. Mówią, które zwierzęta podobają się im najbardziej.
„Poranny spacer antylopy” – zabawa orientacyjno – porządkowa.Dzieci są antylopami, które wyszły na poranny spacer. Poruszają się po sali w rytmie ósemkowym i ćwierćnutowym. Na hasło „lew” gromadzą się w wyzna-czonym miejscu sali i stoją nieruchomo.
Rodzina to naturalne i najważniejsze środowisko oddziałujące na dziecko. W momencie rozpoczęcia przez dziecko edukacji przedszkolnej, przedszkole staje się partnerem rodziców w działalności wychowawczo – dydaktycznej. Sku-teczność działań zależy od ścisłej współpracy obu środowisk – rodzinnego i przedszkolnego. Konieczne jest podjęcie jednolitych oddziaływań wychowaw-czych, które przyniosą oczekiwane efekty. Rodzice informują pracowników przedszkola jakie są ich oczekiwania, wspólnie ustalają reguły współpracy.
Formy współpracy przedszkola z rodzicami.• rozmowy indywidualne,• ogólne zebrania z dyrektorem przedszkola,• zebrania grupowe,• spotkania warsztatowe dla rodziców i dzieci,• wykłady, prelekcje – pedagogizacja rodziców,• indywidualne konsultacje,• zajęcia prowadzone przez rodziców wykonujących ciekawe zawody,• wystawa prac dzieci,• strona internetowa przedszkola,• udział w uroczystościach przedszkolnych, dniach otwartych,• wspólne wycieczki, festyny.
Współdziałanie przedszkola z rodzicami wpływa pozytywnie na dziecko, a ujednolicone metody pracy sprzyjają osiąganiu lepszych efektów wycho-wawczych.
Rozdział 6WsPÓŁPRACA Z RODZICAMI
Program wychowania przedszkolnego
72
„Nauczyciele systematycznie informują rodziców o postępach w rozwoju ich dziecka, zachęcają do współpracy w realizacji programu wychowania przed-szkolnego oraz opracowują diagnozę dojrzałości szkolnej dla tych dzieci, które w danym roku maja rozpocząć naukę w szkole” 2
Zaleca się dokonanie obserwacji dzieci 3 razy w roku: I – wrzesień/paździer-nik, II – styczeń/luty, III – maj/czerwiec.Nauczyciel prowadzi obserwację peda-gogiczną dzieci, analizuje i podsumowuje wyniki obserwacji. Obserwacje pro-wadzi się w celu poznania potrzeb i możliwości dziecka oraz opracowania programu, który wspomaga i koryguje rozwój dziecka.
Dzieciom rozpoczynającym edukację szkolną należy wykonać diagnozę doj-rzałości szkolnej.
Diagnozie podlegają cztery obszary rozwoju dziecka: fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy. Diagnozy dokonuje się dwa razy w roku – październik/listopad, która służy rozpoznaniu potrzeb dziecka oraz w kwietniu. Druga dia-gnoza pomaga w przygotowaniu rodzicom informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole. Nauczyciel przedszkola przygotowuje ją do końca kwietnia danego roku szkolnego, w którym dziecko rozpoczyna naukę w szkole podstawowej.Cele diagnozy przedszkolnej:- poznanie możliwości i potrzeb dziecka,- podjęcie działań, które wyrównają start szkolny dziecka,- zapoznanie rodziców z wynikami diagnozy, która pomoże rodzicom w podję-
ciu decyzji o posłaniu dziecka do szkoły. Metody i techniki diagnozowania:- obserwacja dziecka podczas zabaw swobodnych, ruchowych, zajęć dydak-
tycznych, zabaw proponowanych przez nauczyciela, na placu zabaw, na spa-cerze,
- analiza prac dziecka,- badanie przeprowadzone przy użyciu gotowych arkuszy obserwacji, diagnozy,- analiza dokumentacji z poradni specjalistycznych,- rozmowa z rodzicami.
Rozdział 7DIAGNOZOWANIE OsIĄGNIĘĆ ROZWOJOWYCH DZIECKA
2 Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017r. w sprawie podstawy programowej wychowania przed-szkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz. U z 2017 r., poz. 356, z późn. zm.
Program wychowania przedszkolnego
73
W każdej grupie przedszkolnej są dzieci o różnych potrzebach i możliwościach. Zasób ich wiadomości i umiejętności różni się. Dlatego też nauczyciel zobowią-zany jest do prowadzenia indywidualizacji pracy z dziećmi. Dotyczy to dzieci, które wolniej rozwijają się, sąszczególnie uzdolnione lub posiadają specjalne potrzeby edukacyjne. Indywidualizacja prowadzona jest w celu wyrównania szans edukacyjnych dzieci, aby ich start w szkole zakończył się powodzeniem. Zada-niem nauczyciela jest rozpoznanie możliwości dziecka oraz dobranie takich me-tod i form pracy, które pomogą w wyrównaniu szans edukacyjnych lub rozwiną zdolności dziecka. Ważną rolę w diagnozowaniu dziecka pełni obserwacja. Na-uczyciel prowadzi ja w różnych momentach pobytu dziecka w przedszkolu – pod-czas zabawy, codziennych czynności w grupie, zajęć dydaktycznych, spacerów, wycieczek. Obserwacja pozwala ocenić funkcjonowanie dziecka w grupie rówie-śniczej,jego umiejętność komunikowania się z nauczycielem i innymi dziećmi, samodzielność, sposób reagowania na sytuacje trudne.
8.1 Wspomaganie dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymiNauczyciel podczas pracy z grupą dzieci zobowiązany jest w taki sposób
dobrać metody i formy pracy, aby wszystkie dzieci miały możliwość wykazania się umiejętnościami, aby mogły osiągnąć sukces. Dziecko ze specyficznymi po-trzebami edukacyjnymi wymaga wsparcia, rozwijania zaburzonych funkcji w celu wyrównania szans edukacyjnych.
Ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową:– segregowanie obrazków na grupy tematyczne,– dobieranie par obrazków,
Rozdział 8INDYWIDUALIZACJA PRACY Z DZIECKIEM W WIEKU PRZEDsZKOLNYM
Rzetelnie przeprowadzona diagnoza umożliwi lepsze poznanie potrzeb dziecka, co zapewni dziecku rozpoczynającemu naukę w szkole, powodzenie w nauce.
Do programu „Trefliki w przedszkolu” dostosowane są Arkusze obserwacji (trzylatka, czterolatka, pięciolatka) oraz Diagnoza dojrzałości szkolnej (dostęp-ne w wersji elektronicznej na www.podrecznikarnia.pl)
Badane umiejętności dzieci są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego.
Program wychowania przedszkolnego
74
– zapamiętywanie szczegółów na obrazkach,– układanie obrazków zgodnie z instrukcją,– wyszukiwanie różnic na obrazkach,– układanie obrazków z części,– rozpoznawanie figur w krótkich ekspozycjach,– dobieranie par figur,– uzupełnianie figur brakującymi elementami,– rysowanie elementów według wzoru i instrukcji słownej,– porządkowanie historyjek obrazkowych według kolejności zdarzeń,– układanie obrazków według wzoru i z pamięci,– różnicowanie liter o podobnych kształtach,– dobieranie liter małych i wielkich,– dobieranie liter drukowanych i pisanych,– dobieranie par wyrazów podobnych wizualnie.
Ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową:– rozpoznawanie dźwięków z otoczenia,– różnicowanie dźwięków (długość dźwięku, głośność),– rozpoznawanie źródła dźwięku,– rozpoznawanie osób po głosie,– rozpoznawanie dźwięków instrumentów muzycznych,– liczenie wypowiedzianych słów,– liczenie sylab,– kończenie słów rozpoczynających się daną sylabą,– wyodrębnianie głosek w nagłosie, wygłosie, śródgłosie,– dobieranie obrazków, których nazwy rozpoczynają się od danej głoski,– układanie słów z daną głoską,– wyodrębnianie głosek w słowach.
Ćwiczenia doskonalące sprawność manualną:– prace z plasteliną, modeliną, masą solną,– wycinanie i wydzieranie elementów,– nawlekanie korali, makaronu,– zgniatanie serwetek, gazety,– przewlekanie sznurków przez otworki,– kreślenie linii poziomych (od strony lewej do prawej) i pionowych (z góry na
dół),– rysowanie fal, spirali, okręgów,– rysowanie po śladzie, łączenie kropek,– kalkowanie, stemplowanie,
Program wychowania przedszkolnego
75
– wypełnianie wzorów plasteliną,– wypełnianie konturów kawałkami papieru,– malowanie dużych powierzchni ograniczonych konturem,– rysowanie rozpoczętych szlaczków,– pisanie wzorów literopodobnych,– obrysowywanie szablonów,– konstruowanie z klocków różnej wielkości.
8.2 Praca z dzieckiem zdolnymRozwijanie zdolności z zakresu mowy i myślenia:– tworzenie opowiadań na określony temat,– układanie zakończeń opowiadań, bajek,– rozwiązywanie krzyżówek literowo – obrazkowych,– samodzielne czytanie tekstów,– czytanie dzieciom młodszym,– czytanie z podziałem na role,– tworzenie książek z prostymi tekstami z wykorzystaniem techniki komputero-
wej,– układanie zagadek, wierszy.
Rozwijanie zdolności matematycznych:– układanie treści zadań tekstowych do działań matematycznych,– wykonywanie działań matematycznych z przekroczeniem progu dziesiątko-
wego,– posługiwanie się pieniędzmi – monetami i banknotami,– wykonywanie pomiarów długości z pomocą linijki, centymetra krawieckiego,– ważenie na wadze szalkowej z wykorzystaniem odważników.
Rozwijanie zdolności plastycznych:– wykonywanie prac plastycznych w różnych technikach, (kolaż, origami, witraż),– malowanie na szkle, płótnie, – wykonywanie prac przestrzennych,– oglądanie albumów zawierających dzieła znanych malarzy,– poznanie dzieł sztuki z różnych epok historycznych,– wycieczki do muzeum,– oglądanie wystaw malarskich,– udział w konkursach plastycznych.
Rozwijanie zdolności muzycznych:– rytmizowanie tekstów,
Program wychowania przedszkolnego
76
– tworzenie melodii do rymowanek,– tworzenie akompaniamentu do piosenek na instrumentach perkusyjnych
i nietypowych,– słuchanie muzyki klasycznej, ludowej, – udział w konkursach muzycznych,– udział w uroczystościach przedszkolnych.
Dokonując ewaluacji programu wychowania przedszkolnego „Trefliki w przed-szkolu”, należy odpowiedzieć na następujące pytania:– Czy oczekiwania nauczycieli wobec programu zostały spełnione?– W jakim stopniu realizacja programu wzbogaciła wiedzę dzieci, rozwinęła
ich empatię?– W jaki sposób wykorzystanie w procesie dydaktyczno – wychowawczym se-
rialu „Rodzina Treflików ”wpłynęło na zmianę postaw dzieci?– W jakim stopniu włączenie do programu postaci z serialu „Rodzina Trefli-
ków”, wpłynęło na uatrakcyjnienie procesu dydaktyczno – wychowawczego?
metody ewaluacji:– obserwacja dzieci,– prace dzieci,– zachowanie dzieci,– wywiad z nauczycielami,– ocena dyrektora.
Ocena podjętych podczas realizacji programu działań pomoże nauczycielo-wi w podjęciu decyzji co do wyboru lub rezygnacji z programu w kolejnym roku szkolnym.
Rozdział 9EWALUACJA PROGRAMU
Program wychowania przedszkolnego
77
– Bogdanowicz M., Kasica A. – Ruch rozwijający dla wszystkich, Harmonia, Gdańsk 2003
– Bogdanowicz M. – Metoda Dobrego Startu, WSiP, Warszawa 1995– Bogdanowicz M. – Piosenki do rysowania, czyli Metoda Dobrego Startu dla
najmłodszych, Fokus, Gdańsk 1996– Dryjas K., Jas M. – Wspomaganie przedszkoli w rozwijaniu u dzieci kompeten-
cji kluczowych, Warszawa 2017– Dudzińska I.– Dziecko sześcioletnie uczy się czytać, WSiP, Warszawa 1981– Dziamska D. – Papierowy alfabet, „MAG”, Poznań, 2000– Dziamska D. – Edukacja przez ruch. Kropki, kreski, owale, wiązki, Nowa Era,
Warszawa 2015– Dziamska D., Buchnat M. – Program wychowania przedszkolnego. Zbieram,
poszukuję, badam, Nowa Era, Warszawa 2017– Fiedler M. – Matematyka już w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1983– Gąsowska T., Pietrzak – Stępkowska Z. – Praca wyrównawcza z dziećmi mają-
cymi trudności w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa 1994– Gruszczyk – Kolczyńska E, Zielińska E. – Dziecięca matematyka 20 lat później,
Bliżej przedszkola, Kraków 2015– Gruszczyk – Kolczyńska E, Zielińska E. – Wspomaganie rozwoju umysłowego
trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się, WSiP, Warszawa 2006– Gruszczyk – Kolczyńska E, Zielińska E. – Wspomaganie rozwoju umysłowego
czterolatków i pięciolatków, WSiP, Warszawa1998– Hurlok E., Rozwój dziecka, PWN, Warszawa 1985– Jurek A. – Metody nauki czytania i pisania z perspektywy trudności uczniów,
Harmonia, Gdańsk 2012– Kędzior – Niczyporuk E. – O metodzie Klanzy Teoria i praktyka, Klanza, Lublin
2010– Kielar –Turska M., Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, WSiP, Warsza-
wa 1992– Majchrzak I – Wprowadzanie dziecka w świat pisma, WSiP, Warszawa 1995– Trześniowski R. – Gry i zabawy ruchowe, „Sport i turystyka”, Warszawa 1987– Wlaźnik K. – Wychowanie fizyczne w przedszkolu Przewodnik metodyczny dla
nauczyciela, Juka, Warszawa 1999
BIBLIOGRAFIA
Program wychowania przedszkolnego
78
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016r. – Prawo oświatowe Dz. U. z 2018 r. poz. 996 z późn. zm.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w spra-wie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy pro-gramowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, Dz. U. z 2017 r., poz. 356
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno – pedago-gicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Dz. U z 2017r., poz 1591 z późn. zm.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r., w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci Dz. U. z 2017 r. poz 1635 z późn. zm.
• Rozporządzenie MEN z dnia 31 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego Dz. U. 2017, poz. 1658
• Zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie – Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 189/1 (Rezolucje, zalecenia, opinie) z 4 czerwca 2018 r.
AKTY PRAWNE