Sytuacja finansowa szpitali w Polsce
Edycja 2014
Raport wykonany przez
Część II
5
Przekazujemy w Państwa ręce już czwarty raport
dotyczący rynku medycznego w Polsce, przygoto-
wany przez Magellan S.A. wspólnie z niezależną
agencją badań. Przedstawione w dalszej części zaga-
dnienia stanowią uzupełnienie raportu wydanego
w maju 2014 r., koncentrującego się na procesie
przekształceń szpitali publicznych.
Zagadnienia zaprezentowane w raporcie dotyczyć
będą:
wyników badania opinii publicznej na temat oceny
funkcjonowania służby zdrowia w Polsce,
obrazu przekształceń szpitali publicznych w opinii
publicznej w Polsce,
planowanych dużych i małych inwestycji w szpitalach,
produktów finansowych, z których najczęściej
korzystają szpitale w Polsce.
Dane prezentowane w raporcie w całości pochodzą
z badań rynku przeprowadzonych na zlecenie firmy
Magellan. Badanie opinii publicznej zostało zreali-
zowane w styczniu 2014 r. na reprezentatywnej próbie
dorosłych mieszkańców Polski. Sytuacja w szpitalach
publicznych oraz przekształconych diagnozowana była
w połowie 2013 r. na próbie 140 szpitali (100 SP ZOZ
oraz 40 przekształconych). Badanie ilościowe realizo-
wane metodą wywiadów telefonicznych asystowanych
komputerowo (CATI), oparte o losową próbę szpitali,
zostało uzupełnione o pogłębione wywiady jakościowe
z 5 ekspertami rynku z zakresu systemów ochrony
zdrowia. Do badania zaproszeni zostali m.in.:
Marcin Kautsch – ekspert z Instytutu Zdrowia Pub-
licznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium
Medicum
Wojciech Misiński – ekspert medyczny Centrum im.
Adama Smitha i wykładowca Akademii Ekonomicznej
we Wrocławiu
Krzysztof Macha – ekspert pracodawców RP i wice-
prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali
Prywatnych.
Wprowadzenie
6
Polacy generalnie nie są zadowoleni z działania służby
zdrowia, w opinii zdecydowanej większości badanych
(91%) wymaga ona reorganizacji.
Bardzo źle oceniany jest dostęp do lekarza
specjalisty.
Opinia publiczna pozytywnie ocenia kompetencje
kadry oraz jej nastawienie wobec pacjenta, krytyka
dotyczy działania systemu opieki zdrowotnej.
Większość szpitali opiera inwestycje na pomocy in-
stytucji publicznych. Tylko jedna piąta placówek korzys-
ta przy realizacji inwestycji z finansowania oferowanego
przez banki (21%), co jest pochodną sytuacji rynkowej
i podejścia banków do współpracy ze szpitalami pub-
licznymi.
Polacy nie rozumieją zmian, jakie zachodzą w służbie
zdrowia – większość badanych albo nie zna pojęcia
przekształcenia szpitali publicznych albo rozumie je
opacznie, głównie jako prywatyzacja służby zdrowia
i zniesienie jej publicznego (darmowego) charakteru.
1.
2.
3.
4.
5.
Wyniki badania w telegraficznym skrócie
7
Produkty finansowe, którymi zainteresowane
są SPZOZ w dużej mierze oparte są na pomocy
publicznej (świadczone przez centralne agendy –
BGK lub FOŚ), co może rodzić problemy związane
z wdrażaniem dyrektywy transgranicznej
i związanej z tym zasady konkurencyjności.
Szpitale przekształcone korzystają z szerszej
palety produktów finansowych. Sześciokrotnie
wyższy jest odsetek placówek przekształconych
(20%), które skorzystały z leasingu niż w przypad-
ku SP ZOZ (3%), co jest pochodną „bankowalności”
takich podmiotów, ich szansy na pozyskanie finan-
sowania bankowego.
Podobny odsetek szpitali (średnio 83%), niezależnie
od formy prawnej, w okresie minionych 2-3 lat
szukał dodatkowych źródeł finansowania, także
finansowania zewnętrznego (średnio 49%).
Placówki przekształcone, jako działające w formie pod-
miotów prawa handlowego, znacznie częściej korzystają
z zewnętrznego finansowania. Niemal dwie trzecie z nich
(63%) planuje zaciągnięcie długu na poczet inwestycji, pod-
czas gdy analogiczne plany ma zaledwie co piąty (22%) szpi-
tal publiczny.
6.
7.
8.
9.
8
9
Na początku 2014 r. na zlecenie Spółki Magellan, firma
badawcza PMR zrealizowała badanie opinii publicz-
nej na temat oceny funkcjonowania służby zdrowia
w Polsce. Respondenci zostali poproszeni o ocenę
wybranych zagadnień związanych z korzystaniem
z publicznej opieki zdrowotnej.
Wyniki badania wskazują na dwa odmiennie oceniane
wymiary publicznej służby zdrowia. Podstawowa opie-
ka zdrowotna, podejście do pacjenta czy kompetencje
białego personelu przez większą część badanych oce-
niane są zasadniczo dobrze.
Zastrzeżenia badanych dotyczą poziomu świadczonych
usług medycznych, organizacji publicznej służby
zdrowia oraz przede wszystkim dostępu do lekarza
specjalisty.
O tym, że Polacy mają negatywne zdanie na temat
funkcjonowania służby zdrowia w Polsce najlepiej
świadczy fakt, że niemal wszyscy badani (91%) wyrazili
przekonanie, że wymaga ona reorganizacji.
Służba zdrowia w ocenie pacjenta
NEGATYWNA NEUTRALNA POZYTYWNA
Dostęp do lekarza pierwszego kontaktu
Podejście do pacjenta ze strony personelu medycznego
Kompetencje lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej
Kompetencje lekarzy specjalistów
Poziom świadczonych usług medycznych
Organizacja publicznej służby zdrowia
Dostęp do lekarza specjalisty
Ocena publicznej służby zdrowia w Polsce
62%17%21%
47%31%22%
45%32%23%
44%35%21%
31%38%30%
19%29%52%
18%25%57%
Czy P. zdaniem polska publiczna służba zdrowia wymaga reorganizacji?
5%4%
91%TAK TRUDNO POWIEDZIEĆ NIE
10
Jednym z celów badania była weryfikacja poziomu
wiedzy Polaków na temat procesu przekształceń
szpitali publicznych. Wyniki jasno pokazują, że opinie
na temat procesów, jakie mają miejsce w publicznej
służbie zdrowia, mają słabe umocowanie w faktach
i oparte są w dużej mierze na ogólnych, mało konkret-
nych hasłach, z jakimi badani spotykają się w medial-
nych przekazach z wystąpień politycznych.
Większy odsetek badanych (63%) spotkał się
z określeniem przekształceń, niż z bardziej pejoratyw-
nym w badanym kontekście, hasłem komercja-
lizacji szpitali publicznych, przy czym to, jak badani
rozumieją obydwa pojęcia nie do końca pokrywa się
z rzeczywistością. Hasło prywatyzacja w analizowanym
kontekście kojarzy się raczej ze sprzedażą szpitali pry-
watnym podmiotom, które tylko za opłatą będą leczyć
chorych, niż ze zmianą formy prawnej SP ZOZ w spółkę
działającą w oparciu o reguły rynkowe. Nierzadko bada-
ni wprost deklarowali, że w ich opinii przeprowadzone
zmiany, to w istocie proces, w wyniku którego za opiekę
zdrowotną trzeba będzie płacić z własnej kieszeni.
Przekształcenia, czyli co?
Prywatyzacja szpitali
Stworzenie ze szpitala spółki prawa handlowego
Usprawnienie funkcjonowania szpitala, poprawa sytuacji, zmiana na lepsze
Ukryta prywatyzacja, zło, konieczność płacenia za leczenie 16%
16%
17%
56%
Jak rozumie P. termin przekształcenie szpitala?
Prywatyzacja szpitali
Za leczenie trzeba będzie płacić z własnej kieszeni
Zmiana formy prawnej szpitali (w spółkę prawa handlowego)
Poprawa funkcjonowania szpitala 6%
14%
37%
52%
Jak rozumie P. termin komercjalizacji szpitali publicznych?
Czy spotkał się P. z pojęciem przekształceń szpitali publicznych?
Czy spotkał się P. z pojęciem komercjalizacji szpitali publicznych?
TAK NIE
50%37% 50%63%
11
Przedstawiciele polskich szpitali zdają sobie sprawę
z konieczności rozwijania i modernizowania placówek,
tym bardziej, że większość z nich zlokalizowana jest
w starych obiektach, które nie spełniają europejskich
standardów sanitarnych. Na duże inwestycje, o wartości
przekraczającej 5 mln zł, częściej decydują się przed-
stawiciele szpitali publicznych (40%), co może wynikać
również z tego, że są to przeciętnie większe podmioty
niż szpitale przekształcone.
Obszary, w których planowane są inwestycje są niemal
identyczne w obydwu typach placówek. Duże inwesty-
cje, które mają być realizowane w szpitalach dotyczą
przede wszystkim remontu budynku (wewnątrz oraz na
zewnątrz) oraz rozbudowy placówki o nowe oddziały,
budynki.
Oprócz inwestycji związanych przede wszystkim z dos-
tosowaniem szpitala do wspomnianych standardów,
w niektórych placówkach planowane są inne inwesty-
cje obejmujące prace związane z wprowadzeniem
elektronicznej dokumentacji medycznej, wymianę in-
frastruktury sieciowej czy doposażenie szpitala w nowy
sprzęt komputerowy, medyczny.
Inwestycje w służbie zdrowia
„Myślę, że apetyt po przekształceniu na inwestycje będzie
jeszcze bardziej rósł. Nie wiem nawet czemu nie jest
tak, że te przekształcone nie mają większych oczekiwań
inwestycyjnych. (…) O ile jesteśmy w sytuacji, w której
właścicielem jest samorząd, to samorząd może dołożyć,
a jak jesteśmy w miejscu gdzie jesteśmy spółką kapitałową
to sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana. Tutaj nie
zastanawiałbym się specjalnie nad tym, ponieważ szpitale
z mojego doświadczenia są w stanie wyprodukować każdą
możliwą ilość kosztów inwestycyjnych.”
Ekspert rynku ochrony zdrowia
Czy w najbliższych latach 2013-2014 planują P. duże inwestycje o łącznej wartości powyżej 5 mln zł?
SP ZOZ40% 60%Szpitale
przekształcone31% 69%
TAK NIE
12
Remont wnętrza budynku (korytarze, pokoje)
Rozbudowa szpitala (tworzenie nowego oddziału, budowa nowych budynków)
Zakup nowych komputerów stacjonarnych,przenośnych, tabletów, oprogramowania
Budowa i wyposażenie sal operacyjnych
Poprawa warunków lokalowych, podniesienie standardu wnętrza szpitala
Remont budynku z zewnątrz
Ratownictwo i transport medyczny
Zakup sprzętu medycznego
Zakup nowych łóżek i/lub wyposażenie szpitala w meble
Wprowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej
Termomodernizacja budynku szpitala
Wymiana infrastruktury sieciowej (internet)
Dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych
W jakich obszarach szpitala będą to inwestycje?
15%
14%
3%
10%
3%
9%
1%
7%
1%
5%
1%
3%
1%
Małe inwestycje, których wartość nie powinna
przekroczyć 1,5 mln zł są planowane w trzech na
cztery zbadanych szpitalach, niezależnie od ich formy
prawnej.
Oprócz często wskazywanych remontów budynków
szpitala (wewnątrz oraz od zewnątrz), mniejsze in-
westycje skupiać będą się raczej na inwestycjach w do-
bra ruchome – sprzęt medyczny, komputerowy (sprzęt
oraz oprogramowanie).
Aby sfinansować inwestycje, szpitale działające
w formie spółki prawa handlowego (przekształcone)
zdecydowanie częściej niż publiczne, na potrzeby
inwestycji planują zaciągnięcie pożyczki w zewnętrznej
instytucji. Niemal dwie trzecie (63%) szpitali
przekształconych planuje zaciągnięcie długu na poczet
inwestycji, podczas gdy analogiczne plany ma zaledwie
co piąty (22%) szpital publiczny.
„W mniejszych placówkach, które mają przychody rzędu 20
milionów, a koszty stałe sięgają 90% budżetu, nie ma wolnych
środków, które można przeznaczać na tworzenie majątku czy
na rozwój.”
Ekspert rynku ochrony zdrowia
13
Czy w najbliższych latach 2013-2014 planują P. małe inwestycje o łącznej wartości do 1,5 mln zł?
Czy planują P. na sfinansowanie inwestycji w latach 2013-2014 zaciągnięcie długu?
SP ZOZ
29%
71%
Szpitaleprzekształcone
30%
70%
SP ZOZ
22%
78%Szpitale
przekształcone
37%
63%
TAK NIE
TAK NIE
Remont wnętrza budynku (korytarze, pokoje)
Zakup sprzętu medycznego
Zakup nowych komputerów, oprogramowania
Remont budynku z zewnątrz
Infrastruktura budynku (ochrona przeciwpożarowa, gospodarka wodno-ściekowa, panele słoneczne)
Budowa, remont lotniska
Rozbudowa szpitala (tworzenie nowego oddziału, budowa nowych budynków)
Wprowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej
Termomodernizacja budynku szpitala
Wymiana infrastruktury sieciowej (internet)
Diagnostyka obrazowa
Budowa i wyposażenie sal operacyjnych
Poprawa warunków lokalowych, podniesienie standardu wnętrza szpitala
Dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych
W jakich obszarach szpitala będą to inwestycje?
29%
19%
5%
12%
5%
10%
4%
8%
3%
7%
2%
7%
2%
1%
14
15
W zdecydowanej większości szpitali dyrektorzy
poszukują dodatkowych, poza kontraktem z NFZ, źródeł
finansowania placówek, niezależnie od tego, czy mowa
jest o jednostkach publicznych czy przekształconych.
Istotnym źródłem środków dla szpitali w Polsce są
fundusze unijne - co drugi przedstawiciel szpitala,
w którym szukano zewnętrznego finansowania wskazał
właśnie na środki europejskie jako jego źródło.
Część szpitali świadczy komercyjnie usługi medycz-
ne lub wynajmuje powierzchnie przy szpitalu. Trzeba
jednak przyznać, że realizowane w ten sposób usługi
generują niewielki procent przychodów szpitali.
Względnie popularną praktyką jest zwracanie się
o pomoc finansową do odpowiednich instytucji cen-
tralnych, samorządowych lub bezpośrednio podmio-
tów tworzących.
Dodatkowe źródła finansowania szpitali
28%
40%
14%
18%
Czy w ciągu minionych 2-3 lat poszukiwał P. dodatkowych źródeł finansowania szpitala?
Tak, ale w okresie dłuższym niż 3 lata
Tak, ale w okresie minionych 2-3 lat
Tak, w ciągu ostatnich 2 lat
Nie
16
Środki unijne
W podmiocie tworzącym
W instytucjach samorządowych
Dodatkowe usługi komercyjne
Fundusze Norweskie
U sponsorów
W bankach
Wynajem powierzchni przy szpitalu
Ministerstwo Zdrowia
W specjalistycznych fundacjach
W PFRON
Narodowy/Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
W instytucjach niebankowych
Sprzedaż nieruchomości
Emisja akcji
Gdzie Pan(i) szukał(a) źródeł dodatkowego finansowania?
47%
31%
9%
25%
8%
22%
7%
21%
5%
17%
4%
9%
2%
2%
1%
17
„Do tej pory głównie prowadziliśmy restrukturyzację
finansową, kadrową czy personalną. Nadchodzi era restruk-
turyzacji rynkowej, produktowej. Będziemy musieli umieć
się posunąć i zrezygnować z czegoś na rzecz kogoś z boku
po to, żeby w innym miejscu się umocnić. I to jest absolutna
konieczność - restrukturyzacja.”
Ekspert rynku ochrony zdrowia
Polskie szpitale mają bogate doświadczenie w ko-
rzystaniu z produktów oferowanych na rynku finan-
sowym - trzy czwarte respondentów reprezentujących
szpitale przyznało, że ich placówka korzystała z usług
świadczonych przez instytucje finansowe, nieco częściej
szpitale przekształcone (72%) niż publiczne (64%).
Najczęściej wybieranym produktem są kredyty ban-
kowe (głównie inwestycyjne). Spory odsetek szpi-
tali korzysta z pożyczek oferowanych przez centralne
instytucje (FOŚ, BGK).
Co ciekawe, kontekst pytania ukazuje większy odsetek
szpitali korzystających z oferty instytucji niebanko-
wych (widać zwłaszcza w kategorii finansowanie
zobowiązań), niż w w przypadku pytania o zewnętrzne
finansowanie jednostek. Szpitale przekształcone zde-
cydowanie częściej niż publiczne korzystają z leasingu,
który niesie za sobą korzyści podatkowe.
Największe zainteresowanie wśród badanych wzbu-
dzają rozwiązania skierowane na restrukturyzację szpi-
tali: pożyczki restrukturyzacyjne BGK, FOŚ czy finanso-
wanie długoterminowych inwestycji.
Produkty finansowe wykorzystywane przez szpitale w Polsce
Kredyt bankowy inwestycyjny
Pożyczka z Funduszu Ochrony Środowiska
Inny kredyt bankowy
Pożyczka z podmiotu tworzącego
Pożyczka restrukturyzacyjna z Banku Gospodarstwa Krajowego
Finansowanie zobowiązań
Kredyt bankowy na restrukturyzację zadłużenia
Pożyczki
Rachunek obrotowy
Leasing
Finansowanie długoterminowych inwestycji
19%
17%
14%
12%
16%
14%
3%
12%
12%
3%
1%
25%
20%
23%
18%
13%
5%
3%
13%
8%
20%
3%
Wykorzystywane produkty finansowe
Instytucjebankowe
Instytucjeniebankowe
SP ZOZ Przekształcone
18
O Magellan S.A.
Magellan to niekwestionowany lider rynku finansowania
ochrony zdrowia oraz ekspert w obszarze oceny kondycji
finansowej szpitali. Dostarcza zindywidualizowane usługi
finansowe, które umożliwiają optymalne i efektywne
zarządzanie finansami przez podmioty działające w sek-
torze ochrony zdrowia. Łączy wiedzę i doświadczenie na
rynku medycznym, aby tworzyć innowacyjne i efektywne
rozwiązania finansowe w odpowiedzi na zmiany otoczenia
prawnego i sytuacji rynkowej.
Przez ponad 15 lat działalności Magellan udzielił blisko
6,4 mld PLN finansowania dla sektora ochrony zdrowia.
Współpracuje z ponad 500 szpitalami oraz dostawcami
rynku medycznego, wśród których są międzynarodowe
koncerny farmaceutyczne, korporacje dostarczające
sprzęt medyczny oraz małe i średnie przedsiębiorstwa,
w tym również dostawcy usług outsourcingowych do
szpitali.
Od 2007 roku Magellan S.A. notowany jest na Giełdzie
Papierów Wartościowych.
Spółka Magellan wchodzi w skład międzynarodowej
Grupy Kapitałowej Magellan, prowadzącej działalność
na terenie Czech i Słowacji poprzez spółki zależne -
Magellan Česká republika s.r.o. z siedzibą w Pradze
i Magellan Slovakia s.r.o. z siedzibą w Bratysławie.
W 2014 roku został utworzony Oddział Korporacyjny
Spółki w Hiszpanii z siedzibą w Barcelonie.
W ramach Grupy działa również MEDFinance S.A., która
zajmuje się finansowaniem inwestycji w sektorze służby
zdrowia.
Magellan S.A. Al. J. Piłsudskiego 76 , 90-330 Łódź, tel. 42 272 31 00, fax 42 272 31 01, [email protected], www.magellansa.pl