Realizacja strategicznego programu badań naukowych „Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych” – STRATEGMED
Najwyższa Izba Kontroli Warszawa, grudzień 2017 r.
Źródło: Fotolia.com
Dlaczego podjęliśmy kontrolę? 01
znaczenie Programu STRATEGMED w systemie finansowania badań znaczenie Programu STRATEGMED dla leczenia chorób cywilizacyjnych
Główne choroby cywilizacyjne w XXI w.
Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie diagnozy programu STRATEGMED oraz opracowania Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, red. B. Wojtyniak i P. Goryński, Warszawa 2016 r.
Program STRATEGMED 02
Program STRATEGMED i jego kontekst. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie treści programu STRATEGMED oraz opracowania Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, pod red. B. Wojtyniak i P. Goryński, Warszawa 2016 r.
Czy strategiczny program badań naukowych był realizowany prawidłowo i skutecznie ?
– Czy strategiczny program STRATEGMED został zaprogramowany w sposób adekwatny?
– Czy dofinansowane w ramach STRATEGMED przez NCBiR projekty zostały wybrane i były realizowane w sposób prawidłowy oraz zgodny przyjętymi założeniami?
– Czy realizacja strategicznego programu STRATEGMED była objęta właściwym monitoringiem oraz analizą ryzyk, a wyniki monitoringu przyczyniły się do poprawy realizacji programu i jego efektów?
Co kontrolowaliśmy? 03
Kogo kontrolowaliśmy? 04
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
5 podmiotów naukowych (łącznie 7 projektów STRATEGMED)
– Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
– Warszawski Uniwersytet Medyczny
– Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Collegium Medicum)
– Uniwersytet Jagielloński (Collegium Medicum)
– Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu
24 podmioty objęte badaniem kwestionariuszowym
– szkoły wyższe (8)
– instytuty badawcze (3)
– instytuty naukowe PAN (2)
– podmioty komercyjne (11)
Stwierdzony stan – struktura STRATEGMED (NCBiR) 05
nieprawidłowe opracowanie celów i wskaźników Programu
brak bezpośredniej zależności między celem głównym a celami szczegółowymi
wskaźniki realizacji Programu nie odnosiły się bezpośrednio do poprawy warunków i skuteczności leczenia pacjentów w Polsce, a jedynie do efektywności naukowej zespołów badawczych
Stwierdzony stan – relacja celów w STRATEGMED (NCBiR) 06
Faktyczna i postulowana relacja celu głównego i celów szczegółowych w programie STRATEGMED
Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie analizy programu STRATEGMED.
Stwierdzony stan – realizacja STRATEGMED (NCBiR) 07
opóźnienia w stosunku do harmonogramu i planu finansowego
Planowanie i realizacja wydatków w programie STRATEGMED.
Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie analizy planowanych i zrealizowanych wydatków w programie STRATEGMED.
Stwierdzony stan – zaangażowanie finansowe NCBiR 08
800 mln zł – przewidywana wartość Programu w latach 2012-2017
do maja 2017 r. wydano niewiele ponad 40% środków
Wysokość środków przekazanych przez NCBR wykonawcom projektów w ramach programu STRATEGMED
Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie wyników kontroli.
ryzyko rozpraszania środków – spadek średniego dofinansowania określonego w umowach w trzech kolejnych konkursach o ok. 2 mln zł (19,2 mln zł, 17,4 mln zł, 15,4 mln zł)
Stwierdzony stan – wybór projektów i monitorowanie (NCBiR) 09
prawidłowy system wyboru projektów
właściwe kryteria oceny wniosków i wyboru recenzentów
określenie procedur unikania konfliktu interesów
wady systemu monitorowania Programu i analizy ryzyka
– brak kontroli merytorycznej projektów w latach 2014-2017 (I kwartał)
– brak ewaluacji mid-term oraz ewaluacji on-going
Stwierdzony stan – zaangażowanie finansowe NCBiR w realizację programów strategicznych
10
203,7 460,6 269,6
1764,9 1450,1 794,4
2714,8 2691,1
4012,4
2014 2015 2016
Programy strategiczne (mln zł) Programy krajowe ogółem (mln zł) Całość zaangażowania NCBiR (mln zł)
w latach 2014-2016 NCBiR zaangażował w programy strategiczne
– 10% wszystkich środków, w tym środków europejskich
– 26% środków zakontraktowanych w programach krajowych
Przekazane dofinansowanie w programie STRATEGMED
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników kontroli w NCBiR.
zgodna z założeniami badawczymi realizacja sześciu spośród siedmiu skontrolowanych projektów
nieosiągnięcie części efektów w przypadku jednego projektu
nieprawidłowości finansowe i formalno-prawne w czterech projektach
– niegospodarne dokonywanie wydatków
– rozliczanie wydatków niekwalifikowalnych
– przekazywanie konsorcjantom środków z opóźnieniem
– błędy formalne w procedurze udzielania zamówień publicznych
– nieprawidłowe opisywanie dowodów księgowych
Stwierdzony stan – realizacja STRATEGMED (jednostki naukowe)
11
długa procedura konkursowa
ograniczony czas realizacji projektów
niejasna kwalifikacja kosztów
skomplikowany formularz wniosku
obszerna dokumentacja konkursowa
utrudniona komunikacja z NCBiR
Stwierdzony stan – utrudnienia w realizacji STRATEGMED (opinie jednostek naukowych)
12
Ocena ogólna 13
Program STRATEGMED opracowano nieprawidłowo w zakresie określenia celów i wskaźników oraz realizowano niezgodnie z przyjętym harmonogramem i planem finansowym. Na finansowanie programu STRATEGMED w latach 2012-2017 przewidziano 800 mln zł. W rzeczywistości do maja 2017 r. wydano niewiele ponad 40% środków.
Ponadto w ramach programu doszło do nadmiernego rozproszenia środków przez ich podział bez wyraźnych priorytetów, a rola Ministra Zdrowia miała systemowo charakter jedynie doradczy. W ocenie NIK oznacza to, że osiągnięcie zasadniczego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych – celu głównego programu – będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.
zainicjowanie, we współpracy z Ministrem Zdrowia, modyfikacji programu STRATEGMED oraz monitorowanie jego realizacji w ramach uprawnień nadzorczych
Wnioski – Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 14
modyfikacja programu STRATEGMED polegająca na zapewnieniu spójności celu głównego z celami szczegółowymi oraz określeniu mierników celu głównego programu STRATEGMED
Wnioski – Rada Narodowego Centrum Badań i Rozwoju 15
prowadzenie systematycznej kontroli projektów w programie STRATEGMED oraz systematycznej ewaluacji programu zgodnie z przyjętymi założeniami i w sposób adekwatny do zaistniałych potrzeb i zdiagnozowanych ryzyk
zapewnienie dokonywania przez ekspertów oceny wniosków i raportów zgodnie z otrzymanym zleceniem
Wnioski – Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju 16
prowadzenie badań naukowych zgodnie z przyjętymi w umowach założeniami
wydatkowanie środków z dofinansowania w programie STRATEGMED zgodnie z postanowieniami umowy oraz zasadami kwalifikowalności wydatków
Wnioski – kierownicy podmiotów realizujących projekty STRATEGMED
17
zapowiedź ewaluacji on-going Programu STRATEGMED
określenie adekwatnego sposobu monitorowania celu głównego
aktualizacja harmonogramu i planu finansowego
wsparcie ekspertów dokonujących oceny projektów
Działania po kontroli – deklaracja dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju
18
Najwyższa Izba Kontroli Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego
Źródło: Fotolia.com