Sinh ratrong

khoùi löûa

NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ CAÛM ÔN SÖÏ ÑOÙNG GOÙP VAØ PHEÂ BÌNH CUÛA BAÏN ÑOÏC!

BAN BIEÂN TAÄP:- Thaày giaùo Nguyeãn Chí Phan, Ngheä só öu tuù, hoäi vieân HoäiNhaø vaên - Chæ ñaïo noäi dung.- Thaày giaùo, Nhaø baùo Phaïm Ñình Troïng.- Thaày giaùo Nguyeãn Phong.- Traàn Kieán Quoác (Hoïc sinh khoùa 5) - Thö kí.- Traàn Chí Thoï (Hoïc sinh khoùa 3).- Nguyeãn Nam Ñieän (Hoïc sinh khoùa 6).

BAN LIEÂN LAÏCTRÖÔØNG THIEÁU SINH QUAÂN NGUYEÃN VAÊN TROÃI

(Toång cuïc Chính trò - Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam)1965 -1970

Sinh ratrong

khoùi löûa

Kyû nieäm 40 naêm truyeàn thoáng15-10-1965 _ 15-10-2005

NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ2005

Thaønh kính töôûng nhôùcaùc anh huøng, lieät só,

caùc Thaày Coâ, caùc ñoàng chívaø caùc baïn ñaõ khuaát!

5

Lôøi noùi ñaàu

Nhaân kyû nieäm 40 naêm Ngaøy truyeàn thoáng cuûa tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, thuoäc Toång cuïc Chính trò (15-10-1965 – 15-10-2005), taäp II “Sinh ra trong khoùi löûa” ra maét baïnñoïc. So vôùi taäp I, ñaây laø saûn phaåm tinh thaàn mang tính toaøntröôøng, töø khaâu chæ ñaïo, phaùt ñoäng, ñoân ñoác vieát,...v.v. ñeánkhaâu bieân taäp roài in aán, phaùt haønh. Laàn naøy Ban bieân taäp coùkinh nghieäm vaø thôøi gian chuaån bò kyõ hôn, ñaõ huy ñoäng ñöôïcnhieàu thaày, coâ vaø caùc cöïu hoïc sinh cuûa tröôøng ôû khaép nôi trongcaû nöôùc vaø ôû nöôùc ngoaøi, tham gia vieát baøi, söu taàm, cung caápnhöõng tö lieäu quyù.

Chuùng toâi xin neâu moät vaøi söï vieäc voâ cuøng caûm ñoäng. PhanNam, hoïc sinh khoùa 5 cuûa tröôøng, ra Haø Noäi tieãn Vaên TieánHuaán veà nôi yeân nghæ cuoái cuøng, ñaõ löu giöõ ñöôïc maáy baøi thôcuûa baïn, nhö nhöõng lôøi traên troái tröôùc khi ñoät ngoät ra ñi. VaênTieán Huaán vieát:

Toâi cheát nhöng hình boùng toâi khoâng cheátSeõ coù ngöôøi thöông nhôù ñeán toâiKhoâng phaûi sieâu nhaân nhöng toâi bieátTeân toâi ñeå kyû nieäm cho bao ngöôøi…Taï Vieät Chieán, hoïc sinh khoùa 3, ñaõ söu taàm ñöôïc böùc thö

ñaàu tieân cuõng laø böùc thö cuoái cuøng cuûa lieät só Leâ Minh Taân,

6

göûi veà gia ñình. Laø hoïc sinh khoùa 3, sau khi toát nghieäp lôùp10, Taân vaøo Khoa Cheá taïo Maùy (Ñaïi hoïc Baùch khoa) roàinhaäp nguõ ñi chieán tröôøng. Anh vöôït leân moïi khoù khaên, thöûthaùch, kieân trì, beàn bæ phaán ñaáu vaø ñöôïc keát naïp vaøo ÑaûngLao ñoäng Vieät Nam. Ñaït ñöôïc “caùi ñích ñoù”, theo Leâ MinhTaân, môùi xöùng ñaùng göûi thö veà cho ba maù. Anh vieát: “... Ñeánnay, ñaõ troøn moät naêm, moät naêm ñaày thöû thaùch vôùi söï ñi leâncuûa con. Nay con ñaõ vinh döï ñöôïc cuøng ba maù gaùnh vaùcnhieäm vuï quang vinh cuûa Ñaûng giao phoù. Con bieát ñaây môùichæ laø caùi moác ñaàu tieân; coøn phaûi vöôn leân nhieàu hôn nöõamôùi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa nhieäm vuï caùch maïng…”. LeâMinh Taân ñaõ anh duõng hy sinh ngaøy 1 thaùng 4 naêm 1974,taïi Maët traän Quaûng Nam.

Treân ñaây chæ laø vaøi taøi lieäu quyù trong nhieàu taøi lieäu phongphuù, ña daïng, ñaày aép söï kieän, chan chöùa nieàm yeâu thöông,saâu saéc veà noäi dung giaùo duïc vaø raát ñoãi töï haøo, tieàm aån trongnhöõng baøi vaên, baøi thô, trong töøng trang vieát cuûa caùc thaày, caùccoâ, cuûa hoïc sinh caùc khoùa göûi veà cho Ban bieân taäp. Chuùng toâithieát nghó, gaàn 2000 ngaøy soáng beân nhau “trong khoùi löûa” cuûacuoäc chieán tranh aùi quoác vó ñaïi, trong nhöõng giôø phuùt cam go,thöû thaùch aùc lieät nhaát cuûa lòch söû daân toäc; trong caùi noâi cuûa meïhieàn, chôû che moïi hieåm nguy, bom ñaïn, tình ñoàng chí, ñoàngñoäi, nghóa thaày troø naûy nôû, gaén keát vaø saâu ñaäm hôn bao giôøheát. Vì theá ñaõ hôn 30 naêm qua, duø ñi ñaâu, ôû ñaâu, duø sinh côlaäp nghieäp ôû phöông trôøi naøo thì ai naáy vaãn khoâng theå naøoqueân nhöõng ngaøy thaùng gian khoå, lao lung ñeå caém moät caùimoác son trong cuoäc ñôøi moät con ngöôøi.

Naêm naêm coù baáy nhieâu ngaøyMaø sao tình nghóa cao daày laém thayÑoïc töøng trang vieát hoâm nayXoân xao soáng daäy nhöõng ngaøy naêm xöa…

7

Chuùng toâi traân troïng, caân nhaéc moãi chöõ, moãi caâu trong quaùtrình bieân taäp. Taùc phaåm göûi veà duø daøi, duø ngaén, thô hay vaênxuoâi, vieát theo nhieàu theå loaïi phong phuù nhö hoài kyù, nhaät kyù,truyeän kyù, taûn vaên… taát caû ñeàu xuaát phaùt töø nhöõng traùi timnoùng boûng yeâu thöông, töø nhöõng suy nghó chín muoài, saâu saécneân chaân thöïc, gaây aán töôïng maïnh, laøm xuùc ñoäng loøng ngöôøi;nhaát laø caùc baøi vieát veà anh huøng, lieät só. Hôn nöõa, chuû ñeà tötöôûng cuõng raát taäp trung ôû nhöõng trang vieát naøy. Ñoù laø nhieàukyû nieäm khoâng deã gì queân ñöôïc döôùi maùi tröôøng xöa; tìnhnghóa thaày troø saâu naëng vaø hoïc sinh mang truyeàn thoáng cuûanhaø tröôøng ñi khaép moïi mieàn cuûa Toå quoác. Chuùng toâi cuõng vuimöøng khi ñoïc moät soá taùc phaåm ñaõ ñaït tôùi trình ñoä cuûa caây buùtchuyeân nghieäp. Xuùc ñoäng tröôùc söï hy sinh cuûa Anh huøng, lieätsó Huyønh Kim Trung beân bôø soâng Gianh (Quaûng Bình) vaø caùclieät só Buøi Höõu Thích, Nguyeãn Laâm, Vuõ Kieân Cöôøng, TrònhThuùc Doanh, Ñaëng Baù Linh, Y Hoøa hy sinh beân bôø soângThaïch Haõn maø Nguyeãn Xuaân Laêng (hoïc sinh khoùa 3) ñaõ coùbaøi thô “Phuø sa maën”. Baøi thô coù ñoaïn:

...… Toâi vaãn bieát: Trong suoát cuoäc ñôøiSoâng cuõng nhö ngöôøi, buoàn vui ñuû caû,Coù khaùc chaêng,Soâng ñuïc phuø sa muøa haï.Soâng trong xanh noåi ñaù muøa ñoâng.Nhöng soâng ôi! Soâng coù coøn nhôù khoâng?Nhöõng ñoàng ñoäi toâi ñeán beân soâng ngaøy aáyNhöõng con ngöôøi ñaàu traàn, löng chaùyNhöõng “thieân thaàn” ñi xuyeân boùng ñeâm!Coù phaûi voâ tình hay laâu quaù soâng queân?Nhö con nöôùc vaãn ñoå xuoâi veà bieån,…May coù lôùp phuø sa coøn löu luyeánGiöõ laïi trong mình bao kæ nieäm xa xaêm...

8

ÔÛ taäp II “Sinh ra trong khoùi löûa”, Ban bieân taäp coá gaéngnaâng cao chaát löôïng caû veà noäi dung vaø hình thöùc theå hieän ñeåtaùc phaåm thoaùt ra khoûi möùc ñoä cuûa moät “taäp san noäi boä”; coùtính khoa hoïc, heä thoáng, tính vaên hoïc vaø tính xaõ hoäi hoaù cuûacaùc thaày, caùc coâ, caùc cöïu hoïc sinh trong toaøn tröôøng ôû khaépmoïi mieàn ñaát nöôùc. Beân caïnh ñoù, trong khi bieân taäp vaênchöông, chöõ nghóa, chuùng toâi toân troïng phong caùch rieâng“khoâng gioáng ai”cuûa tröôøng ta; toân troïng “gioïng ñieäu” vaø “khaåukhí” raát “lính Troãi”, nhö “maät khaåu” ñeå tìm ñeán nhau, tin nhaucuûa ngöôøi chieán só chung moät chieán haøo… Vaø vì theá maø nhöõngtrang vaên, trang thô cuûa taäp saùch naøy tuy thoâ raùp, moäc maïcnhöng khoâng deã daõi, dung tuïc; xuùc ñoäng ñeán nao loøng nhöngkhoâng uyû mò, bi quan; teá nhò, hoùm hænh nhöng khoâng teáu taùo,boâng pheøng; vaên chöông löu loaùt, saùng roõ nhöng khoâng boùngbaûy, saùo moøn…

Tuy nhieân, trong quaù trình thaåm ñònh caùc baøi göûi veà, coøn íttaùc giaû phaûn aùnh söï tröôûng thaønh hoâm nay cuûa cöïu hoïc sinhnhaø tröôøng. Soá löôïng thô ca khoâng nhieàu baèng caùc baøi vaênxuoâi. Moät vaøi khoùa haàu nhö coøn ít baøi. Caùc thaày, caùc coâ, cöïuhoïc sinh ôû mieàn Baéc tham gia vieát baøi chöa nhieàu. Chuùng toâihy voïng raèng, nhöõng nhöôïc ñieåm naøy seõ ñöôïc khaéc phuïc khihai taäp “Sinh ra trong khoùi löûa” ñöôïc taùi baûn hoaëc bieát ñaâu,nhöõng naêm tieáp sau, chuùng ta laïi haêng haùi tieán haønh xuaát baûntaäp III “Sinh ra trong khoùi löûa”!

Lôøi sau choùt, Ban bieân taäp raát caùm ôn gia ñình caùc anhhuøng, lieät só cuøng caùc thaày, caùc coâ, caùc cöïu hoïc sinh TröôøngThieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ nhieät taâm ñoùng goùp yùkieán, tham gia vieát baøi, goùp phaàn tích cöïc xuaát baûn hai taäpsaùch quyù cuûa nhaø tröôøng - “Sinh ra trong khoùi löûa”!

BAN BIEÂN TAÄP

9

10

Vaøi caûm nghó...HOÀ THANH

Taäp I “Sinh ra trong khoùi löûa” ñeán vôùi toâi raát sôùm, ngay khicoøn ñang laø baûn thaûo. Theá maø khi caàm cuoán saùch hoaøn chænhleân, toâi vaãn khoâng khoûi ngôõ ngaøng. Thôøi buoåi naøy saùch vôû ñuûloaïi, ñaâu coù thieáu. Nhöng saùch cuûa baïn beø mình, vieát veà mình,haún nhieân laø coù moät höông vò khaùc. Nhö vaäy laø maáy “Anh HaiTroãi” (ñaùm “lính Troãi” ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh) thaät... chòuchôi(!). Ñaõ noùi laø laøm vaø laøm... lieàn.

Caàm cuoán saùch treân tay: Bìa ñeïp, giaáy toát. Coù ñuû caùc haïngmuïc: Tö lieäu, bieân nieân, thô, vaên... Laïi nhìn danh saùch “Banbieân soaïn” thaáy haàu heát toaøn “tay ngang”, khoâng coù teân, tuoåi chitreân vaên ñaøn caû, maø vöøa buoàn cöôøi, vöøa thöông, laïi vöøa... neå anhem. Ai cuõng ñeàu raát baän roän. Gaëp nhau beân baøn nhaäu maø noùi,maø cöôøi, ñeå roài... queân thì deã. Nhöng hoï ñaõ chòu khoù ngoài laïi,vöøa côûi môû vöøa nghieâm tuùc baøn baïc, caëm cuïi soaïn ra “Sinh ratrong khoùi löûa” vôùi gaàn 400 trang, chæ ñeå mong giöõ laïi nhöõng gìraát coù theå seõ maát, gôïi laïi vaøi ñieàu ñang coù ñaâu ñoù trong chuùngta... Ít ra laø nhö vaäy. Moät nghóa cöû ñeïp vôùi baïn ñoàng moân (vôùingöôøi ñang soáng vaø caû vôùi ngöôøi ñaõ khuaát). Khoâng coù nhöõngngöôøi nhö thaày Phaïm Ñình Troïng, Traàn Kieán Quoác (khoùa 5),Nguyeãn Nam Ñieän (khoùa 6) haún vieäc khoù thaønh.

Toâi khoâng daùm coù bình luaän gì nhieàu veà cuoán saùch, ñôngiaûn chæ vì khoâng coù khaû naêng ñeå laøm vieäc ñoù. Nhöng sau khiñoïc xong, khoâng theå khoâng maïo muoäi vieát laïi vaøi doøng “caûmnghó”. Chæ “caûm” vaø “nghó”, vaäy thoâi.

Vôùi theå loaïi saùch naøy thì thöôøng coù hai phaàn chính (maëc duøcaùc baøi coù ñan xen nhau):

11

- Phaàn tö lieäu: Goàm caùc vaên baûn, buùt tích, phaùt bieåu, tö lieäu,tranh aûnh ... söu taàm). Phaàn naøy phaûi chính xaùc, khoâng theâm bôùt.

- Phaàn baøi vieát: Goàm caùc baøi kyù, ghi cheùp, vaên, thô... cuûathaày, troø, tuøy theo caûm höùng. Ban bieân soaïn coù chænh lyù, bieântaäp laïi ít nhieàu, nhöng cô baûn giöõ ñuùng tinh thaàn cuûa ngöôøi vieát.

Ñaõ laø tö lieäu thì, taát nhieân, raát khoâ khan. Tuy nhieân, toâi ñaõxem noù vôùi moät taâm traïng cuûa ngöôøi trong cuoäc: Nhöõng taámtheû hoïc sinh tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäi; baèng, giaáy khen töø thôøi“Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoøa”; giaáy nghæ pheùp vôùi con daáucuûa “Tieåu ñoaøn 126”... Töï baûn thaân noù ñaõ coù moät söùc lay ñoäng,nhö khi ta chôït gaëp laïi nhöõng kyû nieäm ñaàu ñôøi vaäy. Vaø xuùcñoäng hôn laø nhöõng taám hình ñen traéng chuïp töø thôøi chieán khuVieät Baéc, hay thuôû Queá Laâm xa xöa... ÔÛ caùi tuoåi “tri thieânmeänh”, toâi ñaõ phaûi tröông muïc kænh leân (thaäm chí coù khi coønphaûi “taêng cöôøng” theâm caû kính luùp) ñeå coá tìm laïi nhöõng ...“thaèng” cuøng trung ñoäi cuõ vaø caû chính mình – nhöõng chuù línhnhoùc loi choi ñöùng thaáp hôn caû khaåu suùng tröôøng CKC – maëtcoâ caäu naøo cuõng ... ngoá. Ngoá thaät söï! Nhöng caùi hay laïi chínhlaø ôû ñoù: Hoàn nhieân, giaûn dò vaø haõnh dieän. Giôø ñaây, söï hoànnhieân vaø giaûn dò khoâng coøn (taát nhieân thoâi) nhöng nieàm haõnhdieän seõ maõi vaãn toàn taïi, maø baét ñaàu töø ñoù.

Töø nhöõng chaøng “lính caäu” ban ñaàu, thôøi gian vaø khoùi löûañaõ trui reøn nhieàu ngöôøi trôû thaønh nhöõng só quan daøy daïn,nhöõng chieán binh can tröôøng. Danh saùch caùc anh huøng lieät sócuûa tröôøng ñaõ hy sinh trong caùc cuoäc chieán tranh ñöôïc Banbieân soaïn söu taàm khaù coâng phu, nhöng chaéc laø khoâng theåñaày ñuû (hy sinh ôû chieán tröôøng naøo, trong hoaøn caûnh naøo...):Buøi Höõu Thích (khoùa 1), Cao Quoác Baûo, Leâ Minh Taân, NgoâNgôøi (khoùa 3), Nguyeãn Vaên Ngoïc, Vuõ Chí Duõng, Nguyeãn VaênÔn (khoùa 4), Huyønh Kim Trung, Trònh Thuùc Danh, Vuõ KieânCöôøng, Voõ Duõng, Phaïm Vaên Haïo (khoùa 5), Nguyeãn Tieán

12

Quaân, Chu Taán Quang, Voõ Nguyeân Troïng (khoùa 6), Y Hoøa,Ngoâ Taát Thaéng (khoùa 7)... Nhöõng ngöôøi baïn aáy ñaõ naèm laïitreân khaép caùc chieán tröôøng: Maët traän Quaûng Trò trong “Muøa heøñoû löûa”, ñöôøng Tröôøng Sôn, Taây Nguyeân, Quaûng Nam, LoäcNinh, Röøng Saùc, Chieán khu D... cho ñeán Xvaây Rieâng, CoângpoângChaøm, Moânñoânkiri (Campuchia), caùnh ñoàng Chum, Paéc Xeá(Laøo) ... Roài maët traän Taây Nam möôøi naêm dai daúng, chieántranh bieân giôùi phía Baéc gian truaân... Ñoïc laïi nhöõng doøng ghicheùp, thö töø hoï ñeå laïi, hay nhöõng baøi baïn beø vieát, loøng ta xieátbao buøi nguøi. Hoï ñeàu ra ñi khi tuoåi coøn raát treû, vôùi söï töï tin vaønieàm kieâu haõnh veà boån phaän cuûa mình khi Toå quoác laâm nguy.Coù theå giôø ñaây coù ngöôøi khoâng thaät söï coøn caûm nhaän ñöôïcnhieàu veà nieàm kieâu haõnh aáy nöõa, nhöng ñieàu ñoù khoâng coùnghóa raèng nieàm kieâu haõnh moät thôøi aáy laø mô hoà. Ngöôïc laïi,noù seõ vaãn maõi maõi laø chaân giaù trò ñeå cho moïi giaù trò khaùc phaûisoi vaøo! Ñaát nöôùc, queâ höông goïi hoï laø nhöõng Anh huøng, lieätsó. Coøn chuùng ta, nhöõng ñoàng moân, ñoàng ñoäi – vaãn luoân nhaécñeán hoï trong moãi laàn gaëp gôõ, vaãn coi hoï laø nhöõng ngöôøi baïn,nhöõng ngöôøi baïn maõi maõi tuoåi 20!

Ñoïc laïi baøi cuûa baùc Buøi Khaéc Quyønh, ñaïi taù, nguyeânChính uûy cuûa tröôøng vaø nhöõng baøi cuûa caùc thaày, coâ giaùo cuõ,ta hình dung laïi roõ hôn hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa tröôøng vaønhöõng “chaëng ñöôøng tröôøng Troãi” ñaõ traûi qua. Noù khoâng ñôngiaûn chæ laø moät giaûi phaùp tình theá (ñeå baûo toaøn löïc löôïng)maø coøn chaát chöùa moät yù ñònh laâu daøi laø xaây döïng löïc löôïng...Toâi chôït nhôù ñeán lôøi keå cuûa töôùng Toâ Kyù: ÔÛ Nam Boä, naêm1947, sau khi chieán thuaät ñaùnh nhanh thaéng nhanh, thaát baïi,bieát raèng khoâng theå thaéng ta veà quaân söï, boïn Phaùp vaø taysai baét ñaàu löïa choïn con em nguïy quaân, nguïy quyeàn gaáp ruùtñöa sang Phaùp ñaøo taïo, chuaån bò cho keá hoaïch “haäu chieán”laâu daøi... Baùc Toâ Kyù (chæ huy quaân khu 8 ngaøy ñoù) nhaïy beùn

13

nhaän thöùc ñöôïc ñieàu naøy, ñaõ baøn vôùi laõnh ñaïo quaân khu: Duøkhoù khaên thieáu thoán côõ naøo, cuõng khoâng theå ñeå cho con chaùuta thaát hoïc! Veà laâu daøi trí tueä seõ laø ñieàu quyeát ñònh!... Theá roàinhöõng thieáu nhi ñang laøm lieân laïc, trinh saùt ôû caùc ñôn vò ñeàuñöôïc ruùt veà, cuøng con em caùn boä, boä ñoäi taäp trung veà chieánkhu... Tröôøng Thieáu sinh quaân vaø Ñoàng töû quaân Nam Boä rañôøi. Roài laø caùc tröôøng thieáu sinh quaân khu 4, khu 5... thôøichoáng Phaùp laàn löôït xuaát hieän.

Khaùc vôùi caùc baäc tieàn nhaân noåi daäy choáng Phaùp tröôùc ñaây(nhö Phan Ñình Phuøng, Hoaøng Hoa Thaùm, Nguyeãn ThaùiHoïc...) anh duõng tuyeät vôøi, nhöng chöa thoaùt khoûi loái tö duy“khoâng thaønh coâng thì cuõng thaønh nhaân” bi traùng, lôùp caùn boäkhaùng chieán thôøi ñaïi Hoà Chí Minh ôû töøng vuøng, töøng mieàn ñeàucoù nieàm tin: Cuoäc khaùng chieán naøy phaûi thaønh coâng, nhaátñònh thaønh coâng, duø 5 naêm, 10 naêm, 20 naêm hoaëc laâu hônnöõa! Söï ra ñôøi cuûa caùc tröôøng thieáu sinh quaân, caùc tröôøng noäitruù, hay noùi roäng ra laø caû caùc tröôøng cuûa ngaønh giaùo duïc VieätNam, ngay trong khi ñang chieán tranh khoác lieät, chính laø theåhieän moät phaàn cho quyeát taâm vaø nieàm tin aáy.

Vieäc ñaøo taïo naøo thì cuõng coù söï rôi vaõi (taïo laäp 10 maø ñaïtñöôïc 6-7 cuõng ñaõ laø thaønh coâng roài), nhöng xeùt veà toång theå thìña soá thaønh vieân cuûa tröôøng thieáu sinh quaân (cuõng nhö caùctröôøng noäi truù khaùc: Hoïc sinh Mieàn nam, Daân toäc...) ñeàu coù theåtöï haøo laø ñaõ khoâng phuï loøng mong moûi cuûa cha oâng: Duø chæ laømoät chieán só, moät ngöôøi lao ñoäng bình thöôøng, hay trôû thaønh caùctöôùng lónh, caùn boä cao caáp, nhaø quaûn lyù, nhaø khoa hoïc, doanhnhaân ... hoï ñeàu ñaõ vaø ñang goùp phaàn ñaéc löïc cho chieán thaéngvaø caû thaønh coâng ngoaïn muïc hoâm nay cuûa ñaát nöôùc Vieät Nam.

Trong taäp I “Sinh ra trong khoùi löûa”, moät ñieàu khaù baát ngôøvôùi Ban bieân soaïn laø söï höôûng öùng nhieät tình cuûa raát nhieàubaïn “lính Troãi”, maø haàu heát trong ñoù ñeàu khoâng phaûi laø daân

14

chuyeân caàm buùt, thaäm chí coù baïn voán raát “kî” vôùi chuyeän vieátlaùch (vì ñoù laø ñieåm yeáu nhaát cuûa mình). Hoài cuøng hoïc, chuùngta coù bao giôø thaáy nhöõng chaøng nhö Nguyeãn Thanh Töôøng(khoùa 1), Leâ Ñöùc Hoøa (khoùa 3), Haø Chí Quang, Hoaøng Quang(khoùa 4), Phan Nam, Tröông Ñoâng Nhaân, Huyønh Taán Lôïi, LeâChí Hoøa (khoùa 5), Nguyeãn Höõu Haø, Leâ Hoøa Bình (khoùa 7)...vieát vaên bao giôø(!). (Thaäm chí coù baïn coøn noùi: “Thaèng naøy chæcoù “quaäy” chöù vieát laùch chi?!”). Vaäy maø caùc baïn ñeàu göûi baøi raátnhanh vaø baøi naøo cuõng khaù sinh ñoäng.

Phan Nam vôùi “Nhöõng ngaøy ñaàu trôû thaønh ngöôøi lính” theåhieän chaân thöïc taâm traïng cuûa “ñaùm lính nhoùc” khaù gai goùc, chæquen nghòch ngôïm, ñaõ tröôûng thaønh daàn leân, trong ñoù phaûi keåñeán coâng lao raát lôùn cuûa caùc thaày, coâ giaùo “vöøa gioûi vaên hoùa,vöøa nhieàu taøi leû” ñaõ taïo neân daáu aán saâu ñaäm trong vieäc hìnhthaønh neân nhaân caùch cuûa moãi hoïc sinh.

Haø Chí Quang vôùi “Ñoøn ñau nhôù ñôøi”, “Mieáng ngon nhôùlaâu”, “Quaû ñaám trieát lyù”... nhaéc laïi nhöõng kyû nieäm maø khoùa naøocuõng coù vì ai cuõng coù theå töøng gaëp. Loái vieát thaät ngaén nhöng traøoloäng vaø nhieàu thoâng tin theå hieän laïi nhöõng “tính caùch” raát rieângcuûa “lính Troãi” ngaøy aáy, laøm cho cuoán saùch sinh ñoäng leân nhieàu.

Traàn Kieán Quoác ñaõ boû coâng söu taàm haøng loaït daáu aán,chuyeän keå veà Anh huøng Nguyeãn Vaên Troãi, Anh huøng lieät sóHuyønh Kim Trung (khoùa 5), lieät só Y Hoøa (khoùa 7), lieät só VoõDuõng (khoùa 5)... Ñang laø chuû doanh nghieäp, baän nhieàu coângvieäc laøm aên, nhöng Quoác ñaõ laõnh phaàn chính yeáu trong vieäctìm toøi, ñoân ñoác vaø toå chöùc cho vieäc ra cuoán saùch naøy. Caâuchuyeän “Chieán thaéng soá phaän” cuûa Quoác vieát veà baïn NguyeãnChænh Huaán (khoùa 5), moät taám göông vöôït khoù trong ñôøithöôøng thaät ñaùng traân troïng. Qua baøi vieát, nhieàu baïn ñaõ bieátñeå ñeán vôùi Huaán vaø tìm ñeán vôùi caû nhöõng ngöôøi baïn khaùcñang gaëp khoù khaên, ñeå ñoäng vieân nhau, giuùp ñôõ nhau thieát

15

thöïc hôn. Kieán Quoác thöôøng taâm söï: “Kieám tieàn thì khoâng bieátbao nhieâu laø ñuû, nhöng neáu ñeå cho “danh tieáng” tröôøng Troãibò laõng queân thì mình seõ maõi mang moät moùn nôï, nhaát laø vôùinhöõng baïn beø ñaõ khuaát”.

Baøi thô “Vieáng troø” cuûa thaày Nguyeãn Phong raát ngaén: Ñaïi taù thaày ñöa ñaïi taù troø Veà nôi yeân giaác nguû ngaøn thu ...Coù neùt gì ñoù cuûa hôi höôùng Ñöôøng thi... Maáy chöõ “ñaïi taù” voán

naëng neà laø theá (ít ai duøng ñöôïc trong thô) nay ñöôïc laëp laïi hai laàntrong moät caâu, nhöng laïi taïo neân caûm giaùc nheï boãng cuûa khoùisöông. Khoâng noùi veà caùi caáp baäc “ñaïi taù” ôû ñaây (vì phía sau noùlaø nhöõng troïng traùch, laø maáy chuïc naêm binh nghieäp gian nan) maømuoán noùi ñeán caùi yù aån sau “ñaïi taù thaày” vaø “ñaïi taù troø”. Troø ñaõbaèng thaày, thaäm chí coøn hôn thaày, nhöng moái quan heä thì vaãnlaø thaày-troø. Ñaïo lyù AÙ Ñoâng laø theá! Ai roài cuõng ñi ñeán choã “yeân giaácngaøn thu”, nhöng caùi “chieàu ngöôïc” cuûa caûm giaùc, caùi noãi ñau cuûasöï maát maùt caét cöùa ôû ñaây laø troø ñi tröôùc thaày... “Ñaïi taù thaày ñöa ñaïitaù troø”, hình aûnh aáy chæ coù rieâng ôû caùc tröôøng quaân söï, hay rieângcoù ôû tröôøng thieáu sinh quaân, nôi vöøa laø thaày - troø vöøa laø ñoàng chí,ñoàng ñoäi. Buoàn laém, ñau laém, nhöng phaûng phaát veû töï haøo, neùtgan goùc traàm tónh cuûa ñôøi binh nghieäp.

“Laøm ngöôøi bình thöôøng khoâng deã” cuûa Leâ Ñöùc Hoøa (khoùa3) ñeå laïi moät dö aâm vöøa bi vöøa haøi trong loøng ngöôøi ñoïc. Anhem khoùa 3 nhaän ngay ra “gaõ” laø ai – Leâ Vieãn Chieán (hay coøngoïi noâm na laø Chieán “thoän”): “… Gaõ soáng noäi taâm, hay xuùcñoäng, chuyeän gì cuõng coù theå trôû thaønh ñeà taøi ñeå gaõ suy ngaãm.Gaõ chæ chaáp thuaän yù kieán ngöôøi khaùc neáu ñöôïc söï giaûi ñaùpchuaån möïc ... Gaõ töï cho mình caùi quyeàn chæ chaáp haønh caùcchæ thò maø gaõ thaáy ñuùng(!) ...”. Con ngöôøi Chieán “thoän” ñuùnglaø vaäy! Vaø moät con ngöôøi nhö theá thì vieäc “ñöôïc” nghæ höu sôùmcuõng laø ñieàu deã hieåu, maëc duø ai cuõng bieát raèng: Khi gaõ ñaõ tin

16

töôûng vaøo moät vieäc gì, thì baát caàn lôïi nhuaän, gaõ seõ laøm ñeán nôiñeán choán, thaäm chí coù nhieàu saùng kieán treân möùc... bìnhthöôøng. “Baïn beø cuõ tìm tôùi, keû giao coâng vieäc baùn haøng, ngöôøicho vay voán. Nhöng baùn haøng thì seõ phaûi ca ngôïi nhöõng saûnphaåm khoâng ñaùng ñöôïc ca ngôïi, gaõ khoâng muoán. Coøn vaytieàn coù nghóa laø maéc nôï, laø traùi vôùi caùi lyù cuûa gaõ. Coù ngöôøi baïntuyeån gaõ laøm kyõ thuaät vieân, nhöng khi bieát laø ñeå nhaän gaõ, thìngöôøi baïn seõ phaûi cho ngöôøi khaùc thoâi vieäc, neân gaõ ñaõ töøchoái. Thoâi thì ngoài nhaø ñoïc saùch, uoáng röôïu thöôûng traêng...”(!).

Toâi voán gheùt thoùi uoáng röôïu vaø chaúng chuùt thieän caûm vôùinhöõng keû möôïn röôïu ñeå ba hoa. Nhöng nay nhôù laïi, vôùi rieângVieãn Chieán, maëc duø chaúng neå phuïc gì y, nhöng trong thaâmtaâm toâi chöa bao giôø coi thöôøng y, keå caû khi gaëp y ñang uoángröôïu tì tì. Vì töûu löôïng cuûa y khaù cao, caøng uoáng caøng tænh ra,ñaõ ñaønh, nhöng khi ñaõ uoáng laø y raát ít noùi; maø neáu coù noùi vaøilôøi thì, ôn trôøi, toaøn nhöõng lôøi ñuøa côït khaù... tinh teá. Thôøi buoåinaøy, trôû thaønh ngöôøi coù chuùt chöùc quyeàn, hoaëc ngöôøi giaøu coù,maø khoâng ñeå mình bò meùo moù ñi, laø raát khoù. Y vui loøng laømmoät ngöôøi bình thöôøng, vôùi caùch kieám aên bình thöôøng, ñieàuñoù khoâng haún ñaõ hay. Nhöng coù moät ñieàu y ñaõ vöôït qua haúnsöï bình thöôøng, aáy laø: Khoâng ñeå mình bò meùo moù ñi, duø chæmoät chuùt laên taên(!)... Toá chaát “Troãi” ñoù chaêng?

Vieát ñeán ñaây toâi chôït nhôù ñeán chuyeän cuûa moät anh “línhTroãi” khaùc, trong moät hoaøn caûnh khaùc... Thoâi thì cöù ñaët taïmcho anh ta moät caùi teân laø M. cho deã goïi (teân taïm, nhöngchuyeän thì thaät): M. laø moät caùn boä chuû trì moät ñôn vò cuõngkha khaù (caû veà quy moâ vaø hieäu quaû coâng vieäc). Coù laàn moätñoàng chí laõnh ñaïo cao caáp ôû Trung öông veà thaêm vaø laømvieäc ôû ñôn vò cuûa M.. Sau moät ngaøy laøm vieäc vaø troø chuyeän,ñoàng chí laõnh ñaïo naøy raát haøi loøng vaø coù aán töôïng toát veà M.,neân ñaõ noùi rieâng vôùi vieân bí thö ñi theo, ñaïi yù: Toâi caûm nhaän

17

caäu M. naøy coù theå chính laø ngöôøi toâi ñang caàn tìm cho moätvò trí quan troïng ôû treân... Moät ngöôøi coù taàm nhìn xa, saéc saûo,nhaân caùch laïi möïc thöôùc, khoan hoøa. Coù theå ñaây laø moätnhaân toá môùi ñang “baät leân” töø cô sôû... Caäu löu yù tìm hieåutheâm veà M. roài baùo caùo laïi toâi (lôøi daën nhöng gaàn nhö moätchæ thò). Sau khi “tìm hieåu theâm”, anh bí thö ñaõ gaëp thaúng M.vaø noùi chaân tình:

- “Baùc aáy” coù caûm tình vaø raát löu yù ñeán anh. Neáu coù theå, anhneân tranh thuû ñeán gaëp rieâng “baùc aáy” moät laàn. Khoâng phaûi quaøcaùp, khaùch saùo chi caû. Chæ coát taïo theâm moät ñieåm... nhaán, ñeåsau naøy moïi vieäc thuaän lôïi hôn. Toâi seõ boá trí thôøi ñieåm cho.

M. raát phaân vaân, nhöng ñuùng heïn anh cuõng ñeán. Döøng laïitröôùc ngoâi nhaø cuûa ñoàng chí laõnh ñaïo noï moät luùc, ñaày baênkhoaên, roài anh boãng laúng laëng leân xe... quay veà. Sau naøy bieátchuyeän, toâi giaû vôø traùch anh boû lôõ moät dòp may “thaêng tieán”.M. cöôøi luùng tuùng (khaùc haún veû cöông nghò thöôøng coù), noùi:

- Trong ñôøi laøm vieäc maø gaëp ñöôïc ngöôøi hieåu vaø ñaùnh giaù ñuùngmình thì quyù voâ cuøng. Nhöng khoâng hieåu sao hoâm ñoù toâi khoângtheå naøo giô noåi tay baám chuoâng cöûa ngoâi nhaø aáy. Loøng cöù töï hoûi:Taïi sao mình laïi ñeán ñaây? Neáu quaû laø thöïc taøi, thöïc ñöùc thì coù caànñeán “ñoäng taùc” naøy khoâng?... Toâi tin laø “baùc aáy” seõ raát vui veû ñoùntoâi. Nhöng roài saâu laéng trong loøng, bieát ñaâu “baùc aáy” seõ laïi hôibuoàn... Moät con ngöôøi coù “nhaân caùch möïc thöôùc” kia maø!

Khaùc ñi moät chuùt, nhöng quaû coù gì ñoù gaàn gioáng Chieán“thoän” phaûi khoâng? Nhöng laàn naøy laø: Ñeå laøm moät VIP choñuùng nghóa quaû khoâng deã!

“Trôû laïi Queá Laâm” cuûa Chí Thoï (khoaù 3) laø baøi tuøy buùt daøinhaát trong saùch. Toâi ñöôïc bieát anh vieát baøi naøy ngay sau chuyeánñi coâng taùc qua 12 thaønh phoá Trung Quoác trôû veà. Vieát xong anhquaêng ñaâu ñoù (vì baän vaø cuõng vì khi ñoù chöa coù “chuû tröông”ra saùch). Kieán Quoác (khoaù 5) ñeán chôi, vôù ñöôïc vaø laäp töùc ñöa

18

noù “leân khuoân”. Quaû coù hôi daøi nhöng ñoïc thì khoâng... chaùn.Theá laø ñaït roài. Ngaøy aáy coøn ít ngöôøi ñi du ngoaïn Trung Hoa (hôi“noùng” coøn thaáp thoaùng maø). Neáu coù ñi thì cuõng ít ai gheù QueáLaâm. Maø coù gheù Queá Laâm thì cuõng ít ngöôøi coù taâm töôûng tìm veàtröôøng cuõ... Nhöng Chí Thoï ñaõ trôû veà, trong vai moät löõ khaùch,ngôõ nhö “Baáy laâu ta vui choán buïi hoàng/ Caûnh xöa, goø ngöïa moätchieàu ñoâng...”. Trôû veà, boài hoài nhôù laïi vaø suy töôûng. Moät söï suytöôûng roäng vaø saâu (coøn hay – dôû laïi tuyø töøng ngöôøi ñoïc). “Ngaémcaûnh röøng phong thu ñoû röïc treân ñöôøng veà Loâ Ñòch Sôn, nöôùc LyGiang muøa naøy trong vaét, coù theå nhìn taän ñaùy soâng” vaø “TöôïngTu Sôn ñang thôû naëng neà cuøng vôùi traêng sao” maø tieác cho thôøigian ñang qua mau! Nghó veà lôùp cha oâng, nhöõng ngöôøi ñaõ töøngxoâng pha “töø trong gioâng baõo cuûa nöûa ñaàu theá kyû 20... döïng leâncô nghieäp töø buoåi sô khai, hoaøn toaøn töø hai baøn tay traéng... vöôïtqua moïi söï bình thöôøng cuûa baûn ngaõ, ñeå laøm neân caùi chung phithöôøng...”. Noùi chính trò, nhöng khoâng phaûi laø moät loái noùi saùomoøn bieàn ngaãu, neân khaù aán töôïng. Nhaéc veà cha oâng khoângphaûi laø ñeå keå coâng, maø ôû möùc ñoä naøo ñoù ñeå “laøm neàn” chonhöõng suy nghó veà cuoäc ñôøi, veà baïn beø mình hoâm nay, vôùi vuibuoàn laãn loän – nieàm vui lôùn hôn, nhöng laø nieàm vui ñaõ neám ñuûmuøi töøng traûi. “… Hoï ñaõ soáng ñuùng nhö quy luaät cuûa cuoäc soángnaøy baøy ra – coù ñuû caùc tính bi, haøi, hæ, noä, aùi, oá, thaêng, traàm...Tuy nhieân, chieàu nay beân söôøn ñaù nuùi Queá Laâm hiu quaïnh,trong hôi thôû daäp doàn cuûa moät thieân nieân kyû môùi keà beân... toâichæ coøn muoán nhôù ñeán hoï nhö caùi buoåi ban ñaàu taïi chính nôiñaây maø thoâi. Phaûi chaêng chæ coù nhö theá môùi khoâng laø khieâncöôõng, khoâng laø phuø du?! ...”. Vaø roài caûnh vaät laïi chen vaøo noùiduøm cho con ngöôøi “... Queá Laâm ñaõ luøi laïi raát xa... Moät daûi nöôùcnon xanh thaém aáy ngôõ nhö coù höông thôm nheï baãng, vò ngoïttöôi noàng. Muøa naøy treân ñænh Trieàu Döông haún ñang muø mòtkhoùi söông. Nhöõng quaû thoâng giaø taùch voû, laëng leõ rôi treân conñöôøng sôn cöôùc hoang vu. Nhöõng boâng thaûo taàn, cuùc daïi nhoû

19

nhoi moïc xuyeân qua khe ñaù giaù laïnh ...” Khung caûnh thaät buoàn,nhöng thanh khieát (vaø coù leõ ñoù môùi laø yù töôûng chính cuûa baøi vieátchaêng?). Suy töôûng môû ra coù veû naëng neà, nhöng kheùp laïi nhötheá cuõng laø nheï nhoõm.

“Noãi loøng ngöôøi ñi xa” cuûa Hoaøng Quang (khoùa 4) coù theåcoi laø ñaïi dieän cho taâm traïng cuûa nhöõng cöïu thieáu sinh quaânmaø, vì lyù do naøo ñoù, ñang soáng caûnh tha phöông. Taát nhieânlaø coù luùc raát khoù khaên “ Chuùng toâi sang sinh soáng ôû ñaát Ñöùcnaøy ñaõ 13, 14 naêm... Chöa naêm naøo tuyeát nhieàu nhö naêmnay... khaép nôi toaøn maøu tuyeát traéng. Coâ ñoäc quaù, nghó thaätthöông cho nhöõng keû soáng tha phöông ...”. Loái vieát moäc maïc,raát “logic” kieåu ... Ñöùc... “Keû baùn thuoác laù, ngöôøi keùo xe ñaåy...sôùm sôùm theo taøu ñi veà caùc tænh xa buoân baùn kieám lôøi... Tuaànleã coù 7 ngaøy, thì chuùng toâi haàu nhö phaûi “caày caû 7”...nhöngvaãn ñaày laïc quan ... Vôùi khoái oùc vaø ñoâi baøn tay, chuùng toâi ñaõlao ñoäng caät löïc, khoâng keå baát kyø vieäc gì ñeå möu sinh. Vaøchuùng toâi luoân töï haøo veà nhöõng gì mình ñaõ coù... Ñaõ “sinh ratrong khoùi löûa” thì chaúng coøn sôï gì saát !”. Vaâng, ñuùng vaäy , ñaõ“sinh ra trong khoùi löûa” thì chaúng coøn sôï gì saát! Toâi ñöôïc bieát,khi cuoán saùch sang ñeán beân aáy (nghóa laø caû ôû Ñöùc, Nga,Balan, Seùc...), anh em ñaõ chuyeàn tay nhau ñoïc, coù ngöôøi ñoïcnghieán ngaáu suoát ñeâm... Noù ñöôïc naâng niu nhö moät kyû vaätquyù. Chaúng phaûi vì ñoù laø moät “taùc phaåm” coù giaù gì gheâ gôùm,maø chæ vì noù nhö moät ngoïn löûa nhoû nhen leân laøm aám loøngngöôøi xa xöù, giöõa nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh trôøi AÂu.

Coøn raát nhieàu baøi vieát ñeå laïi nhöõng caûm nhaän hay: “Thaêmlaïi thaày cuõ”, “Suy nghó veà moät cuïm töø “, “Nhöõng traùi taùo”, “ÑaïiTöø nôi aáy”, “Moät buoåi haønh quaân ñeâm”, “Ñi tìm baïn NgoâNgôøi”, “Chuùng toâi ñaõ tìm nhau nhö theá naøo”, “Noãi nhôù khoângqueân”...vv. Khoâng theå ñoøi hoûi ôû theå loaïi saùch naøy (coù tính bieânnieân, tö lieäu) moät haøm löôïng vaên hoïc cao hôn. Moãi baøi, moãi

20

veû, tuy coøn nhieàu neùt thoâ moäc (thaäm chí “xuø xì”), nhöng ñeàutoaùt leân nhöõng tình caûm trong saùng, chaân thaønh: Tình thaày troø,tình baïn beø, tình ñoàng moân, ñoàng ñoäi... Nhöõng tình caûm baétñaàu töø tuoåi thieáu nieân, khi tính caùch töøng ngöôøi ñang môùi ñònhhình, neân ñaõ ñeå laïi nhöõng daáu aán khoù phai.

Moät soá anh em “lính Troãi” thöôøng noùi vôùi nhau: So vôùi nhieàutröôøng khaùc (caû quaân söï vaø daân söï) coù truyeàn thoáng vaøi chuïcnaêm; ñaøo taïo ra haøng vaïn, thaäm chí caû chuïc vaïn hoïc sinh...tröôøng ta chæ toàn taïi 5 naêm, vôùi gaàn 1.200 hoïc sinh, thì quaû laøkhieâm nhöôøng. Laïi nöõa, tröôøng ta khoâng coù moät “bieåu töôïng” cuïtheå naøo (nhö laø moät ngoâi tröôøng chaúng haïn) ñeå caùc theá heä hoïcsinh “haønh höông” veà thaêm (5 naêm thì ôû naêm, saùu nôi vaø ñeàulaø tröôøng taïm giöõa röøng nuùi, hoaëc treân ñaát Baïn; ba loâ ñaët ñaâu thìñoù laø tröôøng). AÂu cuõng laø ñaëc ñieåm rieâng cuûa caùc tröôøng thieáusinh quaân thôøi chieán – loaïi tröôøng “Sinh ra trong khoùi löûa”. Vaäyneân vieäc ra ñöôïc moät cuoán saùch, sau hôn 30 naêm, (maëc duø coønnhieàu khieám khuyeát) laø thaät yù nghóa. ÔÛ möùc ñoä naøo ñoù, noù cuõngtaïo ra ñöôïc moät “bieåu töôïng” tinh thaàn cho moãi cöïu hoïc sinhquaân. Noù thieân veà “tình” hôn laø moät nghóa vuï.

Ngöôøi xöa coù caâu: Môùi hay muoân söï ñeàu maây noåi

Coøn laïi trong ta moät chuùt tìnhCoù leõ vaäy, ñôøi ngöôøi thaät ngaén, moïi söï vui buoàn, chöùc töôùc,

boång loäc, tieàn taøi... ñeán, roài seõ ñi nhö ñaùm “maây noåi” maø thoâi.Chæ coù chuùt “tình” may chaêng coøn löu laïi ñaâu ñoù, duø raát nhoûnhoi. Vôùi yù nghóa aáy, chaéc laø “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp Icuõng ñaõ khieâm nhöôøng ñaït ñöôïc muïc ñích cuûa mình!

Taân Quy Ñoâng - Muøa khoâ 2004.H.T

21

Nhöõng caûm nhaän chaùy loøngvôùi taäp I

“Sinh ra trong khoùi löûa”

Ngay sau khi vöøa phaùt haønh cuoán saùch “Sinh ra trong khoùilöûa”taäp I, Ban bieân soaïn ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu lôøi chuùcmöøng ñoäng vieân cuûa thaày troø nhaø tröôøng qua ñieän thoaïi, quathö, qua nhaén tin, qua thö ñieän töû… Ñuùng laø moät phaàn thöôûngvoâ giaù!

Xin giôùi thieäu cuøng baïn ñoïc nhöõng tình caûm quyù baùu ñoù!- Thaày giaùo Mai Duy Voïng (Thaønh phoá Hoà Chí Minh):

“Thaày ñaõ thöùc ñeán 2 giôø saùng ñeå ñoïc. Caùc em khoâng phaûi nhaøvaên maø vieát hay quaù! Caùc cöïu chieán binh, baïn thaày, thay nhaumöôïn ñoïc vaø thöïc söï ngaïc nhieân vì khoâng heà bieát coù moättröôøng nhö theá!”

- Taï Vieät Chieán (khoùa 3): “Cuoán saùch cuûa “caùc oâng” ñaõ laømtoâi thöùc traéng ñeâm ñeán saùng ñeå ñoïc. Tuyeät vôøi!”

- Buøi Tuaán (Vieän quaân y 175): “Em thaáy söôùng vì nhieàuñieàu nhö huyeàn thoaïi, giôø môùi hieåu ñöôïc nguoàn goác moät caùchcoù heä thoáng…”

- Hoaøng Trieäu Huøng (khoùa 1 – Haø Noäi): “Qua cuoán saùch,toâi bieát anh em raát coâng phu vaø traùch nhieäm. Tuy vaäy vaãnthieáu maûng khoùa 1…”

- Voõ Hieáu Daân (em gaùi lieät só Voõ Duõng): “Em vaø ba em xincaûm ôn caùc anh, nhaát laø taùc giaû Anh Thy ñaõ vieát veà anh Duõng.

BAN BIEÂN TAÄP

22

Hoâm qua ñeán nhaø chò Traø Giang em thaáy moïi ngöôøi cuõng baønluaän veà cuoán saùch…”

- Hoaøng Quang (khoùa 4- Leipzig, Ñöùc): “Taát caû anh em, baïnbeø tröôøng Troãi thaân yeâu! Luùc naøy ñaõ laø 10 giôø toái ôû Ñöùc (4 giôø saùnggiôø Vieät Nam). Ñaõ qua giao thöøa! Buoàn vaø nhôù nhaø, caàm cuoán“Sinh ra trong khoùi löûa” do Ñöùc Duõng vöøa beân nöôùc sang chuyeåncho maø toâi khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Nhôù caùc baïn vaø nhôù nhöõngnaêm thaùng soáng ôû tröôøng Troãi; nhaát laø khi naêm heát Teát ñeán ñangphaûi soáng lang thang beân xöù ngöôøi… Cuoán saùch ñaõ laøm maáythaèng Troãi chuùng toâi – Quang, Quyù, Voõ Huøng – xuùc ñoäng thöïc söï!Nay mai seõ coá gaéng göûi veà moät vaøi kyû nieäm cuûa nhöõng naêm thaùngkhoâng theå naøo queân cho Ban bieân soaïn, mong raèng seõ goùp chuùtgì ñaây cho “Ngoâi nhaø chung” cuûa chuùng ta. Boïn toâi ghi nhaän söïcoá gaéng toät ñoä cuûa anh em trong Ban bieân soaïn. Cuoán saùch treâncaû tuyeät vôøi, (chí ít laø vôùi boïn toâi, maáy thaèng “Troãi con”, ñangkieám soáng ôû trôøi Taây)! Nhaân dòp naêm môùi, chuùc anh em cuøng toaøntheå gia quyeán “An khang, Thònh vöôïng”, chuùc “Sinh ra trongkhoùi löûa” soáng maõi trong loøng chuùng ta nhö anh Troãi soáng maõitrong loøng ngöôøi daân Vieät Nam!”

- Toân Gia Quyù (khoùa 4 - Leipzig, Ñöùc): “Taï Vinh thaân! Anhem beân nhaø vöøa göûi qua cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa”. Saùchñöôïc anh em in raát ñeïp, kì coâng, phaàn naøo ñaõ taùi hieän ñöôïchình aûnh cuûa nhaø tröôøng vaø caùc khoùa, keå töø khi thaønh laäp choñeán nay (ñaõ 35 naêm). Ñoïc raát caûm ñoäng, caùc maåu chuyeän vieáttheo loái keå chuyeän vôùi gioïng vaên rieâng cuûa “lính Troãi”. Qua ñaâymôùi thaáy anh em ôû nhaø laøm ñöôïc nhieàu vieäc lôùn quaù, trong khianh em ta ôû ñaây vaãn “bình chaân nhö vaïi”. Vì vaäy, qua “hoäi yùtoå tam tam” ôû Leipzig, toâi thaáy phaûi laøm gì ñaây ñeå khôi daäy doøngmaùu Troãi trong moãi chuùng ta vaø coù chuùt ít ñoùng goùp cho caùc thaàycoâ vaø anh em ôû nhaø. Döï kieán, seõ noái keát caùc anh em Troãi soángôû Ñöùc vaø sôùm toå chöùc moät buoåi hoïp maët tröôøng Troãi taïi Leipzig.

23

Ñoàng thôøi seõ laäp moät quyõ rieâng (konto) ñeå cuøng ñoùng goùp tieàngöûi veà nöôùc. Anh cho yù kieán. Neáu phaùt hieän theâm lính Troãi naøoôû ñaây thì anh baùo ñeå toâi lieân laïc. Thaân!”

- Nguyeãn Vaên Tuaán (khoùa 4 – Haø Noäi): “Chuùng toâi – nhöõngcöïu hoïc sinh tröôøng Troãi ôû Haø Noäi - ñaõ nhaän ñöôïc cuoán “Sinhra trong khoùi löûa” cuûa caùc baïn Troãi phía Nam bieân soaïn. Caàmcuoán saùch trong tay, ñoïc nhöõng trang vieát cuøng caùc aûnh tö lieäuquyù giaù, chuùng toâi nhö ñöôïc soáng laïi trong kyù öùc xöa. Saùch inñeïp, roõ raøng vôùi nhieàu tö lieäu quyù, nhöõng baøi vieát thöïc söï laømxuùc ñoäng loøng ngöôøi. Qua ñaây, chuùng toâi hieåu theâm nhieàu ñieàuveà ñaïi gia ñình tröôøng Troãi maø khi coøn laø hoïc sinh, chöa heàbieát. Chuùng toâi ñaõ ñoïc “ngaáu nghieán”, ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn,chuyeàn tay nhau cuøng ñoïc vaø thoâng baùo cho caùc baïn Troãi bieátcuøng ñoïc. Cuoán saùch ra ñôøi laø moät vieäc laøm toát. Chuùng toâi thöïcsöï caûm ôn söï lao ñoäng cuûa caùc baïn. Cho pheùp toâi – moät cöïuhoïc sinh cuûa tröôøng – nhieät lieät hoan ngheânh vaø caûm ôn vieäclaøm thieát thöïc naøy!

Ñuùng nhö lôøi töïa cuûa cuoán saùch, raát tieác coøn thieáu nhieàu tölieäu quyù cuûa caùc baïn caùc khoùa, cuûa anh em vaø thaày coâ phíaBaéc. Raát tieác do khoâng bieát ñöôïc yù ñònh xuaát baûn laàn naøy neânchöa tham gia ñöôïc gì vôùi caùc baïn. Hy voïng ñeán dòp kyû nieäm40 naêm, chuùng ta seõ coù moät cuoán saùch ñaày ñuû, hoaøn chænh hônvôùi söï ñoùng goùp cuûa taát caû caùc khoùa ôû caû hai mieàn Nam-Baéc.Chuùng toâi seõ cuøng caùc baïn söu taàm vaø göûi nhieàu baøi vôû, goùpphaàn vôùi vieäc laøm yù nghóa cuûa caùc baïn…”

- Ngoâ Phuùc Chieán (khoùa 5 – Hueá): “Vaøo nhöõng ngaøy giaùpTeát, mình nhaän ñöôïc taäp “Sinh ra trong khoùi löûa” cuûa anh emgöûi ra. Caû nhaø raát möøng vaø coù ñieàu laï, vôï mình raát löôøi ñoïc maøcuoán saùch ñaõ cuoán huùt coâ aáy vaøo nhöõng kyû nieäm cuûa thuôûthieáu thôøi cuûa chuùng mình. Baèng taát caû tình caûm vaø taám loøng,cuoán saùch ra thaät ñuùng luùc vôùi öôùc muoán cuûa moïi thaønh vieân

24

trong tröôøng. Caùc baøi vieát raát suùc tích, laøm ngöôøi xem bò loâicuoán vaøo nhöõng chuyeän laï maø coù thaät trong ñôøi thöôøng. Baøinaøo cuõng hay, kyû nieäm naøo cuõng ñeïp, nhaân vaät naøo cuõng“xuaát saéc”! Noùi moät caùch ñaày ñuû laø RAÁT SUÙC TÍCH!

Neáu noùi raèng, moãi ngöôøi ñeàu coù moät khoaûng ñôøi thìneáu ai ñaùnh maát khoaûng ñôøi ñaùng nhôù nhaát aáy thì ngöôøiñoù seõ bò laõng queân:

Neáu phaûi chia cho ngöôøi yeâu moät nöûaThì em ôi, xin nhaän laáy khoaûng ñôøi ñaàuCaùi khoaûng ñôøi vôøi vôïi nhìn nhauÑaèm thaém thôøi gian... Khoâng muøa ranh giôùi.1

- Phan Hoaøi Thuaän (khoùa 4, Ñaø Naüng): “… Chuùng ta ñeàusinh ra vaø lôùn leân trong khoùi löûa. Khi maø, cuoäc khaùng chieánchoáng Myõ, cöùu nöôùc ñaõ ñi qua gaàn 30 naêm, anh em ta, moãingöôøi moãi cöông vò, moät cuoäc soáng khaùc nhau; ngöôøi baän vieäcquan tröôøng, giöõ nhöõng troïng traùch trong boä maùy nhaø nöôùc, keûñang laên loän trong cuoäc soáng ñôøi thöôøng, baïn ñaõ nghæ höu…nhöng trong taâm khaûm chuùng ta vaãn giöõ ñöôïc nhöõng kæ nieämveà moät thôøi oanh lieät cuûa daân toäc, cuûa cha anh vaø cuûa chínhchuùng ta. Nhöõng vieäc maø anh em phía Nam ñaõ laøm, vieát baøi vaøcho xuaát baûn cuoán saùch veà nhöõng taám göông hy sinh cuûa baïnbeø, nhöõng kæ nieäm saâu saéc cuûa nhöõng naêm thaùng ñaõ traûi qua…thaät söï laø caàn thieát! (Nhaát laø trong caùi thôøi kì, nhieàu ngöôøi ñangphaûi bon chen, choáng choïi vôùi neàn kinh teá thò tröôøng ñeå kieámsoáng). Cuoäc soáng vaãn coøn nhieàu khoù khaên nhöng khi ñoïc “Sinhra trong khoùi löûa” laøm chuùng ta khoâng theå queân ñöôïc nhöõngngöôøi ñaõ ngaõ xuoáng cho ñaát nöôùc, khoâng queân ñöôïc coâng ôncuûa Ñaûng, quaân ñoäi ñaõ reøn luyeän, ñaøo taïo chuùng ta. Noù nhaéc

1 Trích baøi thô “Nöûa sau khoaûng ñôøi”- lieät só Vuõ Ñình Vaên.

25

nhôû chuùng ta khoâng bao giôø ñöôïc queân lí töôûng maø cha oângchuùng ta ñaõ hy sinh caû cuoäc ñôøi vì noù.

Neáu khoâng coù yù töôûng vaø taâm huyeát cuûa caùc baïn phía Nam,chaéc roài theo naêm thaùng, caùi teân “tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi” cuõng ñi vaøo dó vaõng. Xin chaân thaønh caùmôn caùc baïn!”

- Thaày giaùo Cao Cöï An (Dieãn Chaâu, Ngheä An): “…Thaày ñaõñoïc cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa” cuûa caùc em hoïc sinh tröôøngNguyeãn Vaên Troãi qua nhieàu khoùa. Nhìn vaøo cuoán saùch, khoângnhöõng noù quyù ôû beà daày maø coøn laø caû taâm huyeát vaø coâng laocuûa Ban bieân soaïn vaø taát caû caùc em. Thaày caûm thaáy ñaây laø moätkyû nieäm ít coù trong ñôøi.

Nhöõng em trôû thaønh lieät só cuûa khoùa 5 thaät ñaùng töï haøo.Nhìn vaøo aûnh caùc em Huyønh Kim Trung, Voõ Duõng, Trònh ThuùcDoanh, Vuõ Kieân Cöôøng, Nguyeãn Laâm, Phaïm Vaên Haïo, laømthaày hình dung ngay ra caùc em vaøo thuôû ñoù. Bieát noùi sao heátñöôïc loøng quyù meán, töï haøo cuûa mình ñoái vôùi caùc em hoïc sinhcuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Nhìn ñeán caùc em, nhaéc ñeán teân

Nieàm vui cuûa Ban bieân soaïn Taäp I

26

caùc em, loøng thaày thaáy xao xuyeán vaø töï nhuû phaûi soáng nhö theánaøo nöõa ñeå xöùng ñaùng vôùi tuoåi treû cuûa caùc em, xöùng ñaùng vaøvinh döï laø ngöôøi thaày, ngöôøi baïn, ngöôøi ñoàng chí cuûa caùc em!

Thaày raát haøo höùng khi ñoïc “Chò Quyeân vaø ba laàn gaëp Baùc”(trang 314). Ñaây laø baøi kyù giaù trò khoâng nhöõng suùc tích veà tölieäu maø coøn saâu laéng tình caûm cuûa ngöôøi vieát. Coù gì quyù hônkhi vaên chöông bieát thöùc daäy ôû con ngöôøi moät taâm töôûng trongsaùng nhö vaäy.

Thaày ñoïc baøi vieát chaân tình cuûa Nguyeãn Thieän Nhaân. Caùchvieát goïn, ñeå laïi cho ngöôøi ñoïc loøng töï haøo veà moät thôøi ñaùngnhôù cuûa tuoåi treû.

Thaày khoâng ngôø Phan Nam (trang 113) laïi bieát vieát vaên chaântình nhö vaäy. Khi soáng vôùi Nam, thaày coù ñaâu ngôø nhö baây giôø,Nam ñaõõ chöõng chaïc nhieàu maët. Phan Nam thuôû xöa raát quyùthaày vaø thaày raát quyù Nam. Coù moät laàn, thaày ñaõ gaëp Phan Namdoïc ñöôøng ôû Khu Boán, khi ñoù Nam ñaõ laø anh boä ñoäi.

Thaày cuõng khoâng ngôø Huyønh Taán Lôïi, ngöôøi cao dongdoûng, ngaây ngoâ thuôû naøo maø nay coù baøi kyù raát hay. Teù ra laødöôùi maùi tröôøng thaân yeâu cuûa chuùng ta, ñaõ reøn luyeän ñöôïcnhöõng con ngöôøi nhö Taán Lôïi, mang saâu naëng loøng yeâu nöôùcnoàng naøn cuûa tuoåi treû.

Qua baøi “Chieán thaéng soá phaän”, thaày raát xuùc ñoäng veàNguyeãn Chænh Huaán. Khi hoïc vaên, coù laàn Huaán ñaõ taâm söï:Vaên em chöa hay nhöng thaày haõy tin raèng em seõ tieán boä. Conngöôøi vaø nghò löïc cuûa Chænh Huaán ñaùng quyù bieát bao! Thaàymong sao gaëp ñöôïc Chænh Huaán, xem chieác xe “töï cheá” cuûaHuaán vaø oâm Huaán maø khoâng bieát chaûy bao doøng nöôùc maét.

Thaày cuõng khoâng ngôø Ngoâ Cöûu (trang 294), con ngöôøi hieànlaønh vaø cuïc tính thuôû ñoù nay coù baøi vieát nhaéc ñeán teân cuûa caùcbaïn trong lôùp maø thaày ñaõ töøng giaûng baøi cho caùc em.

27

Coøn nhieàu baøi vaên, baøi thô, thaày seõ trao ñoåi vôùi caùc em sau.Gaëp caùc baïn ôû phía Nam noùi chung, trong ñoù coù nhieàu em

laø taùc giaû cuûa cuoán saùch, haõy noùi giuùp: thaày An raát caûm ôn caùcem ñaõ noùi leân taát caû nhöõng quaù khöù vinh quang cuûa mình.Chính nhôø quaù khöù ñoù, ñaõ naâng ñôõ taâm hoàn vaø lyù töôûng cuûa caùcem vöôn cao hôn, xa hôn. Thaày raát mong coù ngaøy hoäi ngoä vôùicaùc em ôû phía Nam!”

- Coâ giaùo Phan Thò Nhaâm (Haø Noäi): “Naêm ngoaùi nhaân cuoächoïp caùn boä, giaùo vieân tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, coâ nhaän ñöôïctaäp san veà tröôøng. Coâ raát caûm ñoäng vaø caûm ôn Ban bieân soaïn,Ban Lieân laïc vaø toaøn theå caùc em ôû trong Nam. Naêm nay coâ môùixem heát taäp san cuûa caùc em. Coâ ñoïc töø lôøi môû ñaàu, töø baøi phaùtbieåu cuûa baùc Quyønh, cuûa caùc thaày ñeán töøng baøi vieát cuûa caùc em.Coâ thöïc söï xuùc ñoäng khi ñöôïc bieát danh saùch caùc lieät só cuûa nhaøtröôøng, trong ñoù coù Anh huøng lieät só Huyønh Kim Trung. Coâ thaáybaøi vieát cuûa caùc em raát dí doûm, coù moät phong caùch rieâng, caûmñoäng noùi leân tình caûm chaân thaønh ñoái vôùi tröôøng xöa, vôùi thaàycoâ vaø baïn beø. Baøi naøo cuõng hay, baøi naøo cuõng ñaùng nhôù! Xemñeán baøi “Moät laàn aên troäm gaø” do boán troø thöïc hieän maø cöù cöôøiruõ ra, boïn con gaùi maø bieát chaéc cuõng phaûi cöôøi boø ra aáy chöù!Ñuùng laø tuoåi treû nghòch ngôïm. Theá môùi bieát caùc thaày ôû ñaïi ñoäithöïc söï vaát vaû, vöøa daïy hoïc vöøa quaûn lí; khi coù söï coá laø giaûi quyeáttuyeät kheùo vì “con daïi caùi mang” maø(!). Coâ laøm ñaïi ñoäi tröôûngC11 vaát vaû khoâng baèng moät phaàn traêm caùc thaày. Coøn laâu môùibeùn goùt! Nhaéc laïi chuyeän xöa (naøo laø aên troäm gaø hay laáy troämbaøi kieåm tra…) khoâng phaûi ñeå keå toäi caùc em maø ñeå oân laïinhöõng kæ nieäm ñaùng nhôù cuûa moät thôøi tröôøng Troãi thaân yeâu!”

Treân ñaây chæ laø moät phaàn raát nhoû chuùng toâi muoán ñöa tôùibaïn ñoïc. Ñoù chính laø nhöõng gì “Raát Nguyeãn Vaên Troãi”!

B.B.T

28

Thö caûm ôn cuûa gia ñìnhlieät só NGOÂ NGÔØI

Quaûng Ngaõi ngaøy 4 thaùng 2 naêm 2003Kính göûi: Ban Lieân laïc phía Nam tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi(Toång cuïc Chính trò, Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam)Ñaàu naêm 2002, gia ñình toâi coù nhaän ñöôïc cuoán saùch “Sinh ra

trong khoùi löûa”, do Ban bieân taäp taëng gia ñình lieät só Ngoâ Ngôøi.Thaùng 7 naêm 2000, toâi - Ngoâ Caâu, boá ñeû chaùu Ngoâ Ngôøi -

troøn 80 tuoåi, bò tai bieán maïch maùu naõo, lieät nöûa ngöôøi beân traùi,phaûi vaøo ñieàu trò ôû Vieän C17. Ñeán nay, coù theå duøng naïng choángtöøng böôùc ñi laïi ñöôïc trong nhaø, toâi muoán vieát vaøi lôøi caûm ôn tôùithaày troø nhaø tröôøng.

Xem xong cuoán saùch ñöôïc taëng, toâi voâ cuøng xuùc ñoäng khithaáy ñöôïc coâng lao cuûa thaày coâ vaø söï chaêm soùc cuûa Toång cuïcChính trò ñoái vôùi con em caùn boä ta noùi chung vaø con em mieànNam taäp keát noùi rieâng. Caùc chaùu ñaõ coá gaéng reøn luyeän phaåmchaát, ñaïo ñöùc, tuy luùc nhoû raát nghòch nhöng lôùn leân ñaõ tröôûngthaønh moïi maët.

Con toâi, Ngoâ Ngôøi, hy sinh ôû Taây Ninh, naêm 1979. Vôï choàngtoâi mong öôùc ñöa ñöôïc haøi coát con veà vôùi queâ höông. Nhöngmô öôùc seõ chæ laø mô öôùc neáu nhö khoâng coù caùc baïn hoïc tröôøngTroãi ñeán thaêm, xem giaáy baùo töû, roài töï ñi lieân heä vôùi Quaân khuNaêm, Quaân khu Baûy, vôùi tænh Taây Ninh, vôùi huyeän, vôùi xaõ...Laàn theo ñòa chæ caùch ñaây treân 12 naêm, caùc chaùu ñaõ tìm veà

29

Nghóa trang lieät só ôû bieân giôùi Taây-Nam khi caây coû, lau laùch ñaõum tuøm. Caùc chaùu raát vaát vaû, toán nhieàu coâng söùc môùi tìm ra moäphaàn Ngoâ Ngôøi. Chæ rieâng ñoaïn ñöôøng ñi veà cuûa chaùu MinhTieán (ñoùng quaân taän bieân giôùi phía Baéc, taøu xe vaøo taän Ñaø Naüng,roài Taây Ninh) “tính khöù hoài” ñeán caû chuïc ngaøn caây soá, thôøi gianñi veà maát caû thaùng trôøi.

Vieäc laøm cuûa caùc chaùu Tieán, Taán, Cöôøng, Duõng, Coâng - nhöõnghoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi - ñaày tình nghóa thuyû chung,heát loøng vì baïn, taát caû lo cho baïn, lo cho gia ñình baïn hôn chobaûn thaân mình, cho gia ñình mình. Tình nghóa aáy xöa nay ñaõhieám, nay trong neàn kinh teá thò tröôøng khi moät soá ngöôøi chæ chaïytheo ñoàng tieàn; ñaïo ñöùc xuoáng caáp, maø caùc chaùu vaãn giöõ troïntình nghóa ñoàng cam coäng khoå, vui buoàn, soáng cheáùt khoâng boûnhau. Thaät ñaùng quyù! Chæ nhôø coù söï chæ ñaïo chaët cheõ cuûa Toångcuïc Chính trò, söï giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng, söï daïy doã taän tuî cuûa

Baïn beø khoùa 3 cuûa lieät só Ngoâ Ngôøi taïi Queá Laâm, ñaàu naêm 1968.

30

thaày, coâ giaùo vaø söï reøn luyeän cuûa caùc chaùu trong maùi tröôøng xaõhoäi chuû nghóa môùi coù ñöôïc nhöõng ñieàu toát ñeïp nhö theá!

Coâ chuù nhìn caùc chaùu, thaáy caùc chaùu ñeàu tröôûng thaønh laïinhôù ñeán con, maø nhôù ñeán con chöøng naøo thì tình caûm caøng saâunaëng ñoái vôùi caùc chaùu chöøng aáy!

Vieäc laøm cuûa caùc chaùu laøm coâ chuù voâ cuøng caûm ñoäng, khoângbieát noùi gì hôn vaø cuõng khoâng theå noùi heát loøng meán phuïc cuûa coâchuù ñoái vôùi caùc chaùu. Nhìn vaø nghó ñeán caùc chaùu maø coâ chuùkhoâng theå caàm ñöôïc nöôùc maét. Möøng möøng, tuûi tuûi vaø voâ cuøngxuùc ñoäng khi nhìn thaáy haøi coát cuûa Ngoâ Ngôøi ñöôïc caùc chaùutoán bao coâng söùc môùi ñöa veà ñeán queâ höông, nôi choân nhau caétroán. Coâng lao aáy coâ chuù vaø caû gia ñình khoâng bao giôø queân!

Xin chaân thaønh caûm ôn Ban Lieân laïc, thaày, coâ giaùo vaø taát caûcaùc chaùu hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi.

Boá lieät só Ngoâ Ngôøi - Ngoâ Caâu.(Thoân Taân Hy, xaõ Bình Ñoâng, huyeän Bình Sôn, tænh Quaûng

Ngaõi. Ñieän thoaïi: 055-610015).

31

Taâm söï ngöôøi thaàyThaày giaùo LAÕ KHAÉC TIEÄP

… Caûm ôn caùc em ñaõ vaø vaãn nhôù ñeán caùc thaày, caùc coâ, caùccaùn boä phuï traùch vaø coâng nhaân vieân phuïc vuï caùc em taïi tröôøngThieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi! Maø khoâng nhôù laøm saoñöôïc, vì tröôøng cuûa chuùng ta laø loaïi tröôøng khaù ñaëc bieät. Caùcem ñöôïc ñoùn veà ñeå hoïc trong hoaøn caûnh caû nöôùc coù chieántranh, caùc em ñöôïc “aên côm lính, hoïc taäp theo kieåu lính vaø reønluyeän ñuùng nhö lính, khi haõy coøn ôû tuoåi hoïc troø”. Theá thì:

Caùi thuôû ban ñaàu löu luyeán aáyNgaøn naêm hoà deã maáy ai queân!

Thaày ñaõ nhaän ñöôïc quaø cuûa caùc em göûi bieáu, ñoù laø quyeånsaùch “Sinh ra trong khoùi löûa”. Khoâng chæ caûm ôn caùc em veàmoùn quaø ñoù maø thaày raát hoan ngheânh, nhieät lieät hoan ngheânhvaø hoaøn toaøn uûng hoä vieäc laøm toát ñeïp cuûa caùc em seõ “goùpphaàn vaø taïo ñieàu kieän ñeå vieát laïi lòch söû cuûa tröôøng ta”. Ñaâykhoâng nhöõng chæ coù yù nghóa veà tình caûm, veà “toân sö troïngñaïo”, veà ñoaøn keát hoïc taäp vaø reøn luyeän trong luùc khoù khaên maønoù coøn laø vieäc laøm toång keát cho moät chuû truông ñuùng vaø moätcaùch laøm mang yù nghóa chieán löôïc to lôùn. Moät vieäc laøm raátñaùng traân troïng!

* * *

32

Khi ñoù, thaày chæ laø moät giaùo vieân. Baây giôø, nhìn laïi nhöõngvieäc ñaõ laøm môùi nhaän ra moät caùch ñaày ñuû caû veà tö töôûng vaønhaän thöùc cuõng nhö coâng taùc chæ ñaïo vaø taàm nhìn caàn thieátcho töøng böôùc ñöôøng ñôøi ñaõ qua cuûa rieâng mình, goùp phaàntoång keát caùi gì ñaây cho con chaùu!…

Ngaøy aáy, caû nöôùc coù chieán tranh, caû nöôùc thöïc hieän khaåuhieäu: “Taát caû cho tieàn tuyeán”, “Taát caû ñeå chieán thaéng”. Caû daântoäc doàn söùc ngöôøi, söùc cuûa cho cuoäc khaùng chieán choáng Myõ,cöùu nöôùc.

Nhôù ngaøy khôûi ñaàu cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø,Baùc Hoà ñaõ daïy phaûi “khaùng chieán – kieán quoác”. Vaø chuùng tañaõ thaéng Phaùp, roài böôùc vaøo ñaùnh Myõ. Chuùng ta seõ chieán thaéngMyõ! Chieán thaéêng roài, chuùng ta phaûi xaây döïng vaø ñöa ñaát nöôùc

Muøa ñoâng tuyeát giaù laïnh, töø nöôùc Nga xa xoâi,hoïc sinh khoùa 2 luoân nhôù veà tröôøng

33

ñi leân. Nhö theá laø vöøa khaùng chieán, chuùng ta vöøa phaûi xaây döïngtieàm löïc ñeå khaùng chieán thaéùng lôïi, ñoàng thôøi ñeå sau chieánthaéng, coù ñuû ñieàu kieän ñöa ñaát nöôùc phaùt trieån. Cho neân, coùngöôøi ra tieàn tuyeán, cuõng phaûi coù ngöôøi laøm vieäc, chuaån bò chophaùt trieån. Theá môùi bieát khi ñoù, caùc thaày “ñi ngöôïc chieàu haønhquaân ra maët traän “, cuõng laø haønh quaân vaø cuoäc haønh quaân aáycuõng voâ cuøng quan troïng. Khi ñoù caùc thaày khoâng khoûi coù thaécmaéc ñaáy, caùc em aï! Thaày ñaõ coù baøi thô veà vaán ñeà naøy ñeå töï giaûiquyeát tö töôûng vaø ñaûm baûo hoaøn thaønh nhieäm vuï.

Chính vì khaùi nieäm “khaùng chieán – kieán quoác” ñoù maø neàngiaùo duïc cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa trong hai cuoäckhaùng chieán choáng Phaùp vaø choáng Myõ, vaãn phaùt trieån.

Tröôøng ta, ngoaøi yù nghóa naèm chung trong quan ñieåm treân,coøn coù yù nghóa thieát thöïc hôn laø thöïc hieän moät chính saùch lôùnvôùi hai noäi dung:

1. Caùc em laø con em cuûa caùn boä trung – cao caáp cuûa Ñaûng,Nhaø nöôùc, quaân ñoäi. Ñeå caùc ñoàng chí caùn boä coù ñieàu kieän yeântaâm coâng taùc, taän löïc cho khaùng chieán; Ñaûng, Nhaø nöôùc, quaânñoäi ñaõ toå chöùc tröôøng nuoâi döôõng vaø daïy doã caùc em. Quaû ñaâylaø tình saâu nghóa naëng vaø traùch nhieäm to lôùn.

2. Sau ngaøy chieán thaùng, nhieäm vuï xaây döïng Ñaûng, baûo veäNhaø nöôùc, cuûng coá quaân ñoäi, dó nhieân laø traùch nhieäm cuûa toaøndaân, nhöng phaûi coù löïc löôïng trung kieân. Ñoù chính laø con emcaùc ñoàng chí ñaõ ñoå xöông maùu ñeå xaây döïng vaø baûo veä ñaátnöôùc naøy.

Ñaáy, thaày ñaõ ruùt ra nhöõng ñieàu vaén taét nhö vaäy. Chaéc caùcem ñaõ bieát nhieàu veà ñieàu naøy, nhöng thaày nhaéc laïi vaãn khoângsôï thöøa.

* * *

34

Giôø thì thaày ghi laïi baøi thô ngaøy aáy. Taâm tö laø khoâng ñöôïccuøng ñoàng ñoäi ra traän maø laïi lui veà daïy hoïc, trong khi chínhcon mình hoïc ôû tröôøng laøng. Nhôù laém chöù! Nhan ñeà baøi thô laø“Traùch thaàm”:

Röøng khuya caùnh voõng söông saThoaûng nghe tieáng Meï ôi aø, Meï ôi!Ñænh ñeøo vaèng vaëc traêng soiTroâng göông maët laù nhôù ngöôøi ñaûm ñangRì raøo suoái haùt voïng sangNghe nhö tieáng treû tröôøng laøng, nhôù conNhôù con, loøng daï boàn choànCon ôi, coøn giaëc boá coøn haønh quaân

Moãi laàn trôøi ñaát sang xuaânNgaâm thô nhôù baïn, moãi laàn theâm vuiNhôù hoaøi aùnh maét nhö cöôøiTraùch thaàm: “Anh chæ nhuû lôøi vôùi con”

L.K.T

35

Ba em laø só quan thuoäc Boä tö leänh Coâng an Vuõ trang (naylaø Boä ñoäi Bieân phoøng). Naêm 1961, oâng trôû laïi chieán tröôøng vaønaêm 1964 thì hy sinh. Em coù hai anh laø hoïc sinh tröôøng Vaênhoùa quaân ñoäi Nguyeãn Vaên Troãi, Nguyeãn Ñöùc Caûnh (khoùa 6)vaø Nguyeãn Ñöùc Can (khoùa 7). Vì vaäy, hai töø “TRÖÔØNG TROÃI”ñaõ töø laâu trôû neân thaân thuoäc trong em. Em ñaõ ñöôïc hai anh keåcho nghe bao nhieâu chuyeän vui, chuyeän nghòch raát taùo tôïn vaøñaäm chaát li kì, nghóa hieäp cuûa caùc hoïc sinh Troãi. Hình aûnhnhöõng chaøng trai môùi lôùn, trong “boä quaân phuïc bay” haykhoaùc treân mình chieác aùo boâng ñaïi caùn to xuø vôùi caùi coå loângmaøu naâu ñen (raát ñaëc tröng), luoân toaùt ra veû cöùng coûi pha chuùtphong traàn ñaõ trôû thaønh hình aûnh em yeâu quyù vaø ngöôõng moä.Em ñaõ coi caùc anh, caùc chò laø thaàn töôïng!

Song neáu nhö chöa ñöôïc ñoïc “Sinh ra trong khoùi löûa” thì söïhieåu bieát veà caùc anh, caùc chò tröôøng Troãi khoâng coù ñöôïc baonhieâu! Khi coù saùch treân tay, em ñaõ nghieàn ngaãm say söa vaø moãitrang, moãi baøi trong cuoáân saùch khieán em theâm töï haøo, khaâmphuïc, yeâu quyù nhöõng cöïu hoïc sinh tröôøng Troãi! Ñoïc cuoán saùch, em

NGUYEÃN THÒ BÍCH LIEÂN *

* Giaùo vieân Vaên tröôøng PTCS Leâ Lôïi, Quy Nhôn.

“Sinh ra trong khoùi löûa”ñaõ cho em

nhieàu baøi hoïc boå ích

36

hieåu theâm veà taàm voùc lôùn lao cuûa maùi tröôøng mang teân Anh huøngNguyeãn Vaên Troãi. Ñoù laø nôi hoäi tuï vaø vun troàng nhöõng haït gioángñoû, ñeå boå sung löïc löôïng cho quaân ñoäi, cho söï nghieäp caùch maïngdaøi laâu cuûa ñaát nöôùc. Troïng traùch cuûa caùc thaày coâ thaät cao caû, vinhquang! Söù maïng cuûa caùc anh, caùc chò thaät veû vang nhöng cuõng

thaät naëng neà! Chính vì theá maø caùc anh, caùc chò ñaõ coù moät “tuoåithô döõ doäi”.

Ñöôïc truyeàn “doøng maùu cuûa lyù tuôûng nhaân vaên, cuûa tình caûmnhaân vaên” (lôøi ñaïi taù Buøi Khaéc Quyønh), ñöôïc reøn luyeän quy cuû,theo kyû luaät quaân ñoäi, ñöôïc tieáp thu nhöõng tinh hoa kieán thöùc cuûamoät taäp theå caùc thaày, coâ giaùo ñaày taøi naêng, nhieät huyeát vaø raát ñoãinhaân haäu, caùc anh, caùc chò ñaõ phaán ñaáu tröôûng thaønh, xöùng ñaùngvôùi nieàm tin cuûa Ñaûng, cuûa Baùc, vôùi coâng lao daïy doã cuûa caùc thaày

Taäp I “Sinh ra trong khoùi löûa” ñeán tay baïn ñoïc.

37

coâ. Theo thoáng keâ chöa ñaày ñuû, trong toång soá 1130 hoïc sinh nhaøtröôøng thì 90% ñaõ toát nghieäp ñaïi hoïc, 104 anh chò coù hoïc vò tieánsó, nhieàu ngöôøi laø caùn boä trung, cao caáp trong quaân ñoäi, giaùm ñoáccaùc xí nghieäp, coâng ty… Ñaëc bieät taám göông chieán ñaáu hy sinhvì Toå quoác cuûa Anh huøng lieät só Huyønh Kim Trung, thoâng quanhöõng trang nhaät kyù chieán tröôøng cuøng nhöõng kí öùc veà anh cuûathaày vaø baïn laøm em caûm thaáy anh ñeïp nhö moät ngöôøi anh huøngcaùch maïng lyù töôûng maø ta thöôøng gaëp treân saùch vôû vaø caùc baøigiaûng. Cuøng vôùi 28 cuoäc ñôøi thanh xuaân, duõng caûm hy sinh, thaàytroø tröôøng Troãi ñaõ goùp phaàn laøm neân chieán thaéng cuûa daân toäc. Thöûhoûi, coù moät truôøng naøo coù ñöôïc moät lòch söû, truyeàn thoáng veû vanghôn lòch söû, truyeàn thoáng cuûa tröôøng ta?

Caùc anh, caùc chò ñuùng laø nhöõng haït gioáng ñoû ñöôïc öômmaàm ñeå trôû thaønh nhöõng caây xanh toaû boùng maùt, saûn sinh ranhöõng quaû chín ngoït thôm ngaùt daâng taëng, laøm ñeïp cho ñôøi!Töø trong taâm khaûm em, nhieàu luùc muoán noùi thaät to: Töï haøothay, vinh quang thay caùc theá heä hoïc sinh tröôøng Troãi! Söïphaán ñaáu, coáng hieán, hy sinh cuûa caùc anh, caùc chò maõi laø taámgöông ñeå caùc theá heä con chaùu noi theo!

Xen laãn vôùi nieàm töï haøo, khi ñoïc cuoán saùch, em khoângkhoûi xuùc ñoäng bôûi söï aám aùp nghóa tình, thöông yeâu saâu naëngcaûm nhaän ñöôïc töø nhöõng baøi vieát. Khi nghe caùc anh laøm saùch,Chính uyû Quyønh ñaõ nhaéc nhôû: “Nhaø truôøng ta chæ toàn taïi coù 5naêm nhöng ñaõ ñeå laïi trong taâm khaûm thaày troø nhöõng aán töôïngtoát ñeïp - ñoù laø tình thöông! Ñeán nay ñaõ qua hôn 35 naêm, nhöngvaãn coøn nhö nguyeân veïn! Mong ñöôïc giöõ maõi!”. Ñuùng laø, coù haichöõ lôùn “YEÂU THÖÔNG” ñaõ laøm neân moät taäp theå tröôøng Troãivôùi söï gaén boù thöông yeâu!

Ñaûng, quaân ñoäi daønh cho caùc anh, caùc chò nieàm tin yeâu, söïquan taâm heát möïc. Caùc thaày, coâ ñaõ daïy doã, chaêm soùc caùc anh,caùc chò baèøng taám loøng, baèng söï taän taâm cuûa ngöôøi cha, ngöôøi

38

meï. Nhö quy luaät ôû ñôøi “caây lôùn sinh traùi ngoït”, ñöôïc yeâu ñöôïcthöông neân caùc anh, caùc chò cuõng laø nhöõng ngöôøi heát möïcnhaân aùi, thuyû chung. Nhöõng trang vieát tri aân xuùc ñoäng veàngöôøi anh huøng maø tröôøng ñuôïc mang teân hay nhöõng taâm söïtoû loøng bieát ôn taän ñaùy loøng vôùi thaày, coâ, cuõng nhö nhöõngnghóa cöû giuùp ñôõ thaày, baïn luùc oám ñau, hoaïn naïn, ñeàu laømneân moät neùt ñeïp nghóa tình raát rieâng cuûa tröôøng Troãi!

Laø ñöùa con chòu caûnh maát cha vaø 30 naêm sau ngaøy cha hysinh môùi tìm ñöôïc di coát, luùc baáy giôø chæ coøn laïi nhöõng voác ñaátñen neân em khoâng theå caàm ñöôïc nöôùc maét khi ñoïc nhöõng baøivieát veà caùc lieät só ñaõ chieán ñaáu hy sinh, ñoàng thôøi yeâu quyù, traântroïng voâ cuøng coâng lao tìm kieám, ñöa haøi coát cuûa baïn veà vôùigia ñình. Caùc anh thaät trong saùng, aân tình trong suy nghó, caåntroïng, chu toaøn trong coâng vieäc. Nghóa cöû cao ñeïp, caùch soángnghóa tình, thuyû chung, coù tröôùc coù sau cuûa caùc anh, caùc chòthaät ñaùng ngöôõng moä. Thaät haïnh phuùc khi ñöôïc laø em cuûanhöõng ngöôøi anh, ngöôøi chò coù taám loøng bao dung, nhaân aùi.

“Sinh ra trong khoùi löûa” - cuoán saùch vôùi nhieàu baøi vieát giaùtrò, xuùc ñoäng khoâng chæ giuùp em theâm hieåu, theâm töï haøo, gaénboù vôùi caùc theá heä hoïc sinh tröôøng Troãi maø coøn cho em hieåutheâm nhieàu ñaïo lyù, caùch soáng ñeïp ôû ñôøi!

Thôøi gian vaãn cöù troâi, ngaøy chia tay xa maùi tröôøng xöa cuûacaùc anh, caùc chò cöù daàn nhieàu leân, cuoäc soáng voán ñaày khoùkhaên, phöùc taïp, soá phaän cuoäc ñôøi raát khaùc nhau cho moãithaønh vieân tröôøng Troãi. Song, chaéc chaén raèng, trong baát kìñieàu kieän hoaøn caûnh naøo, caùc anh, caùc chò cuûa em vaãn toûasaùng nhöõng phaåm chaát, phong caùch ñeïp cuûa lính Troãi - nhöõngveû ñeïp maø chuùng em luoân naâng niu, toân thôø!

Thaønh phoá Quy Nhôn, 24-7-2003N.T.B.L

39

... Ba möôi saùu naêm ñaõ qua, keå töø ngaøy nhöõng toáp Troãi ñaàu tieân böôùc xuoáng Traïi HoøeBao kæ nieäm vui, buoàn, ñaõ xa, nhöõng gì coøn ñoïng laïi trong ta – nhöõng Chaøng Trai Tröôøng TroãiNhöõng caùi teân khoâng theå naøo queân Traïi Hoøe, Traïi Côø, Bom Bom, Queá Laâm, Ly Giang, tröôøng môùi…Bao göông maët thaân quen caùc baïn, caùc thaày coøn laïi beân ta

Bao ñieàu giaûn dò, thaân yeâu trong tim muoán thoát leânCuõng coøn nhöõng traên trôû trong loøng moãi chuùng ta, ñaâu deã noùiBao soá phaän cuoán theo thôøi gian, nhöõng doøng ñôøi troâi noåiHoâm nay, laïi nhìn nhau, ta caûm thaáy nhöõng gì?

Caàm cuoán saùch möïc coøn töôi “Sinh ra trong khoùi löûa”Thöùc troïn ñeâm vôùi nhöõng kæ nieäm xöa

ÑOÃ TRUNG VIEÄT *Hoïc sinh khoùa 3

* * *

Nhöõng chaøng lính Troãi

* Ñaïi taù, chuyeân vieân cao caáp chieán tranh ñieän töû Boä Quoác phoøng.

* * *

40

Moãi doøng taâm söï moäc maïc, ñôn sô, laøm ta thaáy röng röngMoãi taám aûnh, ñoâi maét caùc chaøng Thieáu sinh quaân

nhìn ta saâu thaúm thôøi giannhöõng chaøng trai ñaõ ñi xa, ñaõ thaønh Lieät só

Ñaõ coù moät thôøi, ta ñaõ soáng, ñaõ ôû ngay beân nhöõng chaøng trai aáyÑaõ cuøng seû chia moât böõa lieân hoan,

moät phieân gaùc ñeâm, moät maùi laùn giöõa röøng möa…Vaø caû nhöõng doøng teân, coù phaûi chæ laø moät danh saùch laïnh luøng ñaâuChuùng noùi vôùi ta, cuï theå roõ raøng, veà caùi caûm giaùc ai coøn, ai maát…Coøn thieáu bao caùi teân, coøn bao ñieàu chöa noùi ñöôïc vaø chöa noùi heátGaáp quyeån saùch laïi roài, sao loøng coøn thaáy baên khoaên!

Toâi boãng thaáy trong loøng, bao ñieàu phaûi noùi vôùi caùc baïn toâiDuø kæ nieäm thôøi gian ñaõ xoùa nhoøa, duø bao chuyeän cuõ khoâng coøn nhôù nöõa

* * *

Lieät só Leâ Minh Taân tröôùc giôø ra traän

41

2002 - KST

* * *

Duø Cuoäc ñôøi coøn naëng treân vai ta bao traùch nhieäm, tính toan

lo aâu vaø nghóa vuïDuø nhöõng muoän phieàn, meät moûi cuûa ñôøi thöôøng nhö muoán laøm luïi ñi trong tim ta

Ngoïn löûa Laõng maïn Nhöõng ngaøy naøo

Hoâm nay,Toâi muoán luïc laïi trong Kí öùc caùc baïn toâi

Vaø vieát treân Cuoán Truyeän veà Nhöõng Ngaøy quaNhöng luùc naøy haõy ñeå toâi noùi, nhöõng gì trong tim toâi caûm thaáyVaø daøn traûi nhöõng caûm xuùc cuûa mình

thaønh nhöõng doøng Thô treân ñoâi trang giaáyHeïn Baïn moät ngaøy seõ vieát tieáp Cuoán Truyeän veà Nhöõng Ngaøy xöa

cuûa nhöõng Chaøng Trai Tröôøng Troãi chuùng ta.

42

• Trang 52: Chuù thích aûnh xin ñoïc laø: “Baïn Y Hoøa vaø baùc YWang”. Vaø doøng cuoái cuûa trang xin ñoïc laø: “ Meï cuûa Y Hoøa -Baø Y Wang”.

• Trang 330: Chuù thích aûnh xin ñoïc laø: “Thaày Chieâu, thaàyTraàn Höõu Thanh (ngoài haøng sau bìa traùi) cuøng thaày Coân (ñoäimuõ coái ngoài giöõa haøng sau cuøng) vaø trung ñoäi 5 Quyeát thaéng(khoùa 8) tröôùc caây ña Baùc Hoà troàng treân ñoài Vaät Laïi (Haø Taây),heø 1970”.

• Trang 332: Boû doøng “Phan Thu Löông (khoùa 3) vaø PhaïmGia Löông (khoùa 2)”.

• Trang 345: Doøng thöù nhaát döôùi leân, xin ñoïc laø: “72/10Traàn Quoác Toaûn, Q3...…”

• Trang 380: Trong phaàn ñoùng khung nhaén tin cuûa BanBieân taäp (doøng 5 vaø 6 döôùi leân) xin ñoïc laø: “baùc Huyønh KimTröông – ba cuûa Anh huøng lieät só Huyønh Kim Trung”.

Thaønh thaät xin loãi gia ñình baùc I Wang, gia ñình baùcHuyønh Kim Tröông cuøng toaøn theå thaày, coâ vaø baïn ñoïc!

BAN BIEÂN TAÄP

Ñính chính“Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I

43

Chín lôøi theàdanh döï 1

1 Chieán só trong Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam coù “Möôøi lôøi theà danh döï”.

Chuùng toâi, hoïc sinh tröôøng Vaên hoaù Quaân ñoäi, xin theà döôùi laùcôø ñoû sao vaøng naêm caùnh cuûa Toå quoác quang vinh:

1. Xin theà: Ñem heát söùc mình phaán ñaáu ñeå trôû thaønh ngöôøiquaân nhaân caùch maïng, hy sinh chieán ñaáu vì Toå quoác Vieät Nam,vì söï nghieäp caùch maïng cuûa Ñaûng Lao ñoäng Vieät Nam.

2. Xin theà: Hoïc taäp truyeàn thoáng baát khuaát cuûa daân toäc Vieät Nam,truyeàn thoáng “Quyeát chieán, Quyeát thaéng cuûa Quaân ñoäi Nhaân daânVieät Nam. Khoâng ngöøng naâng cao tinh thaàn yeâu nöôùc, tinh thaàn quoácteá voâ saûn, boài döôõng taùc phong “caàn - kieäm - lieâm - chính, chí coâng

Phaàn I:TÖ LIEÄU VEÀ NHAØ TRÖÔØNG

44

- voâ tö”, luoân luoân khieâm toán, gian khoå khoâng luøi böôùc, nguy hieåmkhoâng sôøn loøng.

3. Xin theà: Quyeát chí hoïc taäp, khoâng ngöøng naâng cao trìnhñoä chính trò, vaên hoaù, quaân söï, lao ñoäng vaø theå duïc theå thao.

4. Xin theà: Nghieâm chænh chaáp haønh chæ thò, meänh leänh caáptreân vaø cheá ñoä quy ñònh cuûa nhaø tröôøng.

5. Xin theà: Vaâng lôøi daïy baûo vaø kính troïng caùc thaày, caùc coâ,caùc chuù, caùc baùc. Ñoaøn keát thuông yeâu laãn nhau.

6. Xin theà: Luoân luoân caûnh giaùc, tuyeät ñoái giöõ bí maät cuûa nhaøtröôøng, cuûa Quaân ñoäi vaø cuûa Nhaø nöôùc.

7. Xin theà: Heát söùc yeâu quyù vaø baûo veä cuûa coâng.8. Xin theà: Tuyeät ñoái khoâng laáy, khoâng phaù cuûa caûi cuûa nhaân

daân, xem nhaân daân nhö cha meï ñeû cuûa mình. Saün saøng giuùp ñôõbaát cöù vieäc gì khi nhaân daân caàn ñeán.

9. Xin theà: Khoâng laøm ñieàu gì haïi ñeán danh döï cuûa nhaøtröôøng, cuûa Quaân ñoäi vaø cuûa Toå quoác Vieät Nam.

(Tö lieäu ñöôïc Haø Chí Thaønh (khoùa 6)löu giöõ trong soå tay caù nhaân töø naêm 1965).

45

Danh saùchAnh huøng, Lieät só

1. Lieät só Nguyeãn Vaên Phoá *Thaày giaùo, Caùn boä quaûn lí

3. Lieät só Cao Quoác Baûo *Hoïc sinh khoùa 3

5. Lieät só Nguyeãn Vaên Ôn *Hoïc sinh khoùa 4Sinh: 1952Hy sinh: 1971 (?)Hang Ñoäng Lôùn, Haûi Phoøng

2. Lieät só Nguyeãn Ñaêng Ñaïo * Thaày giaùo, Caùn boä quaûn lí

4. Lieät só Nguyeãn Khaéc Bình *Hoïc sinh khoùa 7

6. Lieät só Traàn Höõu Daân *Hoïc sinh khoùa 7

Trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc vaø baûo veä Toåquoác, hai thaày giaùo vaø 26 hoïc sinh cuûa tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi ñaõ anh duõng hy sinh. Khi phaùt ñoäng xuaátbaûn taäp II, Ban bieân taäp ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu tö lieäu cuûa caùcanh huøng lieät só. Tuy nhieân di aûnh cuûa 6 lieät só vaø moät soá thoângtin vaãn coøn thieáu. Ban bieân taäp mong tieáp tuïc nhaän ñöôïc söïñoùng goùp cho cuoán saùch ñöôïc hoaøn chænh hôn!

46

7. Anh huøng, lieät só Huyønh Kim TrungHoïc sinh khoùa 5Sinh: 16-3-1952

Hy sinh: 20-8-1972Phaø soâng Gianh, Quaûng Bình

9. Lieät só Ngoâ NgôøiHoïc sinh khoùa 3

Sinh: 1947Hy sinh: 1-7-1979

Maët traän bieân giôùi Taây Nam

8. Lieät só Buøi Höõu ThíchHoïc sinh khoùa 1

Sinh: 1947Hy sinh: 22-8-1972Maët traän Quaûng Trò

10. Lieät só Leâ Minh Taân *Hoïc sinh khoùa 3

Sinh: 1950Hy sinh: 1-4-1974

Maët traän Taây Nguyeân

47

11. Lieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc 1Hoïc sinh khoùa 4

Sinh: 5-1950Hy sinh: 10-10-1968

Thaønh phoá Vinh

13. Lieät só Vuõ Chí DuõngHoïc sinh khoùa 4

Sinh: 1952Hy sinh: 6-12-1971

Maët traän Taây Nguyeân

14. Lieät só Voõ DuõngHoïc sinh khoùa 5

Sinh: 1951Hy sinh: 21-4-1972

Maët traän Khu 9, Raïch Giaù

12. Lieät só Laâm Duy 2Hoïc sinh khoùa 4Sinh: 12-1949

Hy sinh: 30-08-1966An Myõ, Ñaïi Töø, Baéc Thaùi

48

16. Lieät só Vuõ Kieân Cöôøng *Hoïc sinh khoùa 5

Sinh: 1953Hy sinh: 28-7-1972Maët traän Quaûng Trò

17. Lieät só Nguyeãn Laâm *Hoïc sinh khoùa 5

Sinh: 1953Hy sinh: 5-9-1972

Maët traän Quaûng Trò

18. Lieät só Phaïm Vaên HaïoHoïc sinh khoùa 5

Sinh: 5-1953Hy sinh: 28-6-1971

Maët traän Campuchia

15. Lieät só Trònh Thuùc Doanh *Hoïc sinh khoùa 5Sinh: 30-1-1953

Hy sinh: 16-9-1972Maët traän Quaûng Trò

49

19. Lieät só Chu Taán Quang *Hoïc sinh khoùa 6Sinh: 20-2-1952

Hy sinh: 29-12-1973Maët traän Quaûng Ñöùc

20. Lieät só Voõ Nguyeân Troïng *Hoïc sinh khoùa 6

Sinh: 1954Hy sinh: 5-6-1972

Maët traän Khu 9, Kieân Giang

21. Lieät só Nguyeãn Maïnh MinhHoïc sinh khoùa 6Sinh: 20-8-1953

Hy sinh: 25-3-1972Maët traän Nam Laøo

22. Lieät só Ñaëng Baù Linh *Hoïc sinh khoùa 6Sinh: 9-3-1953

Hy sinh: 26-8-1972Maët traän Quaûng Trò

50

24. Lieät só Y Hoaø *Hoïc sinh khoùa 7

Sinh: 1954Hy sinh: 16-10-1972Maët traän Quaûng Trò

25. Lieät só Laïi Xuaân LôïiHoïc sinh khoùa 7

Sinh:Hy sinh: 2-5-1972

Maët traän Quaûng Bình

26. Lieät só Ñaëng Ñình Kyø *Hoïc sinh khoùa 7

23. Lieät só Nguyeãn Tieán QuaânHoïc sinh khoùa 6

Sinh: 1953Hy sinh: 16-2-1979Maët traän Laïng Sôn

51

27. Lieät só, Nhaø baùo Ngoâ Taát ThaéngHoïc sinh khoùa 7

Sinh: 1956Hy sinh: 1-1-1979

Maët traän Campuchia

28. Lieät só Buøi Thoï Tuyeán *Hoïc sinh khoùa 8

Sinh: 1955Hy sinh: 23-3-1974Maët traän Bieân Hoaø

* Nhöõng lieät só ñeán naêm 2005 chöa tìm ñöôïc moä phaàn.1 Lieät só hy sinh ñaàu tieân taïi chieán tröôøng.2 Lieät só Thieáu sinh quaân.

Ban bieân taäp xin chaân thaønh caûm ôn gia ñình caùc lieät só,caùc thaày coâ giaùo vaø caùc baïn ñaõ söu taàm vaø cung caáp nhieàu tölieäu quyù giaù ñeå xuaát baûn laàn naøy!

B.B.T

52

Tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäi Nguyeãn Vaên Troãi chæ toàn taïi coù 5naêm vaø giaûi theå caùch ñaây ñaõ 35 naêm, nhöng ñaõ ñeå laïi trong loøngthaày troø chuùng ta nhieàu kæ nieäm ñeïp, khoâng bao giôø queân.

Theo thoáng keâ coù 211 caùn boä, giaùo vieân, nhaân vieân, töøngcoâng taùc ôû tröôøng. Taïi Haø Noäi coù 56 ñoàng chí, Thaùi Nguyeân- 28, Laïng Sôn - 5, Thaønh phoá Hoà Chí Minh - 9, Nam Ñònh- 15 vaø raûi raùc ôû caùc tænh nhö Tuyeân Quang, Vónh Phuùc, BaécGiang, Baéc Ninh, Höng Yeân, Haûi Phoøng, Haø Taây, Ninh Bình,Ngheä An, Haø Tónh, Ñaø Naüng, Nha Trang, Tieàn Giang…

Trong hôn 30 naêm qua, coù hôn 20 thaày coâ ñaõ qua ñôøi. Coù2 caùn boä hy sinh trong khaùng chieán choáng Myõ, ñoù laø anhNguyeãn Vaên Phoá, nguyeân B tröôûng, hy sinh ôû chieán tröôøngLaøo vaø anh Nguyeãn Ñaêng Ñaïo, nguyeân giaùo vieân caáp II, Btröôûng, hy sinh ôû chieán tröôøng mieàn Nam. Nhieàu ñoàng chí vìtuoåi cao söùc yeáu, vì beänh taät ñaõ maát nhö caùc hieäu tröôûngNguyeãn Ñieàn, Döông Höng Tuaán, Phaïm Ngoïc Ñieån; caùc chuûnhieäm Chính trò Nguyeãn Ngoïc Linh, Nguyeãn Duyeät; chuûnhieäm Giaùo duïc Leâ Ngoïc Bình; chuû nhieäm Haäu caàn Vuõ XuaânTieâu; chuû nhieäm Quaân y, baùc só Phaïm Só Toân; tröôûng banHaønh chính Ñaøo Nam Linh vaø caùc thaày, coâ: Nguyeãn Vaên Baï(caùn boä Chính trò), Ñaøo Vaên Quaân (B tröôûng), Phaïm Naêm(caùn boä Taøi vuï), Nguyeãn Ngoïc, Nguyeãn Ngoïc Haûi (caùn boäquaûn lyù), Trònh Thaønh (giaùo vieân Toaùn), Traàn Höõu Thanh(giaùo vieân Ñòa), Cao Cöï An (giaùo vieân Vaên), Döông Thò Bình(nhaân vieân)...

Ñeán nay, haàu heát caùn boä, giaùo vieân, nhaân vieân ngaøy ñoùñaõ nghæ höu.

Nhôù thaày coâ

53

Nhöõng gia ñình coù nhieàu conlaø hoïc sinh tröôøng Troãi

Khi lieät keâ ra ñaây danh saùch nhöõng gia ñình coù nhieàu conlaø hoïc sinh nhaø tröôøng, Ban bieân taäp muoán noùi leân moät ñieàugiaûn dò: trong nhöõng naêm thaùng chieán tranh, cha meï chuùng tañaõ hoaøn toaøn tin töôûng, giao phoù con em mình cho Quaân ñoäiñeå ñaøo taïo hoï trôû thaønh nhöõng ngöôøi lính, tieáp böôùc treân conñöôøng caùch maïng maø cha meï ñang ñi!

Vieäc thoáng keâ naøy chæ laø moät thí duï. Thaät ra nhöõng gia ñìnhcoù hai con, thaäm chí chæ coù moät con trai duy nhaát cuõng saün saøngcho khoaùc aùo lính. Ñieàu maø chuùng toâi khoâng keå heát ra ñaây.

Chæ coù theå duøng hai chöõ “Tuyeät vôøi” ñeå noùi veà cha meïchuùng ta!

Buøi Quang Theá (khoùa 1)Buøi Quang Giôùi (khoùa 3)Buøi Quang Chính (khoùa 5)Buøi Thò Khaùnh (khoùa 7)*

Nguyeãn Duy Toä (khoùa 2)Nguyeãn Phöông Tuøng (khoùa 2)Nguyeãn Phöông Thaûo (khoùa 3)Nguyeãn Duy Thaéng (khoùa 7)

Hoaøng Quoác Trinh (khoùa 1)Hoaøng Minh Chaâu (khoùa 3)Hoaøng Quoác Huøng (khoùa 5)Hoaøng Minh Phöôïng (khoùa 6)

Nguyeãn Tieán Duõng (khoùa 3)Nguyeãn Kim Thaønh (khoùa 3)*Nguyeãn Tieán Baéc (khoùa 5)Nguyeãn Vieät Trieàu (khoùa 8)

* Nhöõng ngöôøi ñaõ maát.

BAN BIEÂN TAÄP

54

Traàn Thaéng Lôïi (khoùa 3)Traàn Kieán Quoác (khoùa 5)Traàn Thaønh Coâng (khoùa 6)Traàn Höõu Nghò (khoùa 8)

Buøi Ñaêng Vieät (khoùa 3)Buøi Nam (khoùa 1)Buøi Ñaêng Thanh (khoùa 4)Buøi Ñaêng Bình (khoùa 8)

Voõ Hoaø Bình (khoùa 3)Voõ Haïnh Phuùc (khoùa 4)Voõ Ñieän Bieân (khoùa 6)

Hoaøng Löông Hoaø (khoùa 2)Hoaøng Tam Ngoïc (khoùa 5)Hoaøng Tam Chaâu (khoùa 6)

Nguyeãn Thò Chung (khoùa 2)Nguyeãn Vaên Chieán (khoùa 4)Nguyeãn Vaên Thaéng (khoùa 5)

Nguyeãn Quoác Khaùnh (khoùa 1)Nguyeãn Thanh Haø (khoùa 4)Nguyeãn Quoác Thaéng (khoùa 6)

Nguyeãn Thanh Töôøng (khoùa 1)Nguyeãn Thanh Sôn (khoùa 1)Nguyeãn Thanh Haûi (khoùa 3)

Buøi Thanh Chaâu (khoùa 2)Buøi Chöông (khoùa 5)Buøi Hoaøn Chinh (khoùa 7)Buøi Chuaån (khoùa 8)

Nguyeãn Anh Tuaán (khoùa 1)Nguyeãn Kim Nhu (khoùa 3)Nguyeãn Anh Mình (khoùa 6)Nguyeãn Kim Haäu (khoùa 8)

Phaïm Ngoïc Nguyeân (khoùa 2)Phaïm Ngoïc Chænh (khoùa 6)Phaïm Ngoïc Thieát (khoùa 8)

Hoaøng Maïnh Cöôøng (khoùa 4)Hoaøng Maïnh Chieán (khoùa 5)Hoaøng Maïnh Thaéng (khoùa 7)

Buøi Coâng Tröïc (khoùa 1)Buøi Coâng Minh (khoùa 4)Buøi Coâng Chính (khoùa 5)

Ñoaøn Maïnh Thanh (khoùa 2)Ñoaøn Maïnh Tuyeân (khoùa 8)Ñoaøn Quoác Khaùnh (khoùa 6)

Traàn Vinh Quang (khoùa 5)Traàn Minh Hoaø (khoùa 7)Traàn Minh Thaéng (khoùa 8)

* Nhöõng ngöôøi ñaõ maát.

55

Nguyeãn Khaùnh Tieäp (khoùa 1)*Nguyeãn Khaùnh Taàn (khoùa 5)Nguyeãn Khaùnh Thaùi (khoùa 6)

Nguyeãn Quang Thaéng (khoùa 4)Nguyeãn Quang Baéc (khoùa 5)Nguyeãn Quang Tueä (khoùa 8)

Ngoâ Kieân Thaéng (khoùa 1)Ngoâ Vieät Hoa (khoùa 5)Ngoâ Thu Haø (khoùa 7)

Nguyeãn Theá Thònh (khoùa 5)Nguyeãn Thanh Bình (khoùa 6)Nguyeãn Thò Thaùi (khoùa 8)

Leâ Thò Minh (khoùa 2)Leâ Quoác Khaùnh (khoùa 4)Leâ Thanh Taâm (khoùa 4)

Nguyeãn Vaên Trung (khoùa 3)Nguyeãn Vaên Tuaán (khoùa 4)Nguyeãn Vaên Tín (khoùa 4

Traàn Quoác Duõng (khoùa 3)Traàn Quoác Tieán (khoùa 4)Traàn Quoác Hieäp (khoùa 7)*

Nguyeãn Quang Vieät (khoùa 5)Nguyeãn Theá Baéc (khoùa 5)Nguyeãn Tieán Quaân (khoùa 6)*

Voõ Quoác Khaûi (khoùa 3)Voõ Quoác Hoaøn (khoùa 6)Voõ Thanh Haø (khoùa 8)

Nguyeãn Chieán (khoùa 1)Nguyeãn Thaéng (khoùa 3)Nguyeãn Thò Bình (khoùa 6)

Nguyeãn Thò Thaùi (khoùa 2)Nguyeãn Höõu Thaønh (khoùa 4)Nguyeãn Hoøa Bình (khoùa 7)

Nguyeãn Anh Tuaán (khoùa 1)Nguyeãn Anh Minh (khoùa 6)Nguyeãn Kim Haäu (khoùa 8)

Nguyeãn Trí Duõng (khoùa 3)Nguyeãn Chí Nhaân (khoùa 3)Nguyeãn Chí Cöôøng (khoùa 8)

Nguyeãn Phuïc Höng (khoaù 2)Nguyeãn Phuïc Quoác (khoaù 4)Nguyeãn Phuïc Nghieäp (khoaù 5)

* Nhöõng ngöôøi ñaõ maát.

56

Trònh Thaønh Coâng (khoùa 3)Trònh Hoàng Haø (khoùa 7)Trònh Hoàng Anh (khoùa 8)

Nguyeãn Thanh Haø (khoùa 3)Nguyeãn Kim Sôn (khoùa 4)Nguyeãn Thò Thaønh (khoùa 6)

Nguyeãn Taêng Cöôøng (khoùa 2)Nguyeãn Taêng Löïc (khoùa 5)Nguyeãn Taêng Tieán (khoùa 8)

Hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán (ñöùng giöõa haøng sau cuøng) cuøng caùc thaàyvaø lôùp Quyeát thaéng khoùa 8, naêm hoïc 1967 - 1968 taïi Queá Laâm.

Phaïm Gia Löông (khoùa 2)Phaïm Gia Löôïng (khoùa 6)Phaïm Gia Bình (khoùa 6)

Traàn Duõng Trí (khoùa 3)Traàn Duõng Trieäu (khoùa 5)Traàn Duõng Trình (khoùa 7)

Trình Maïnh Ñöùc (khoùa 3)Trình Maïnh Töôøng (khoùa 5)Trình Maïnh Hoøa (khoùa 7)

57

1. Huyønh Quang Töï (khoùa 1) Huyønh Quang Do (khoùa 1)

2. Nguyeãn Vaên Tuaán (khoùa 4) Nguyeãn Vaên Tín (khoaù 4)

NHÖÕNG CAËP SINH ÑOÂI LAØ HOÏC SINH NHAØ TRÖÔØNG

3. Traàn Chí Nhaân (khoùa 4) Traàn Chí Nghóa (khoùa 4)

4. Nguyeãn Quang Vieät (khoùa 5) Nguyeãn Theá Baéc (khoùa 5)

Traàn Theá Vieät (khoùa 2)Traàn Theá Nam (khoùa 4)Traàn Theá Daân (khoùa 7)

Nguyeãn Phöôùc Thaéng (khoùa 4)Nguyeãn Phöôùc Lôïi (khoùa 5)Nguyeãn Phöôùc Vieät Tieán (khoùa 8)

Trònh Chí Duõng (khoùa 4)Trònh Chí Cöôøng (khoùa 6)Trònh Chí Lieâm (khoùa 8)

Taï Vieät Chieán (khoùa 3)Taï Vieät Thaéng (khoùa 6)Taï Ñöùc Thanh (khoùa 8)

Phaïm Phi Huøng (khoùa 3)Phaïm Vaân Huøng (khoùa 4)Phaïm Voõ Huøng (khoùa 8)

Nguyeãn Cöông (khoùa 3)Nguyeãn Vieät Hoàng (khoùa 6)Nguyeãn Vieät Haèng (khoùa 7)

58

Caàn coù nhieàu tröôøngnhö tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi

… Hoâm nay tuy baän nhieàu coâng vieäc nhöng toâi vaãn daønhchuùt thôøi gian ñeán döï buoåi hoïp maët, kyû nieäm 30 naêm ngaøythaønh laäp tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Toâi raát vui möøng khi ñöôïcgaëp laïi nhieàu thaày coâ, phuï huynh vaø hoïc sinh nhaø truôøng. Toâixin göûi tôùi caùc ñoàng chí lôøi chuùc möøng noàng nhieät nhaát!

(Trích baøi phaùt bieåu cuûa Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùptrong buoåi hoïp maët truyeàn thoáng 30 naêm thaønh laäp

tröôøng, ngaøy 15 thaùng 10 naêm 1995, taïi Haø Noäi)

Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp trong ngaøy Hoäi tröôøng 15-10-1995 taïi Haø Noäi

59

Toâi khoâng noùi daøi doøng maø chæ xin coù maáy caâu vaén taét theánaøy. Coù theå noùi, Baùc Hoà cuûa chuùng ta raát coi troïng vieäc ñaøo taïocon ngöôøi, keå caû lôùp ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh vaø lôùp ngöôøi keá caän.Baùc daën trong Di chuùc: “Boài döôõng theá heä caùch maïng cho ñôøisau laø moät vieäc raát quan troïng vaø raát caàn thieát”. Trong caùc nöôùctreân theá giôùi cuõng ñaõ ñuùc keát, muoán xaây döïng xaõ hoäi toát ñeïp, ñaátnöôùc tieán leân, phaûi coù nhöõng con ngöôøi coù ñaïo ñöùc vaø trình ñoätöông xöùng. ÔÛ Vieät Nam ta, caàn coù nhöõng con ngöôøi “vöøa hoàng,vöøa chuyeân”, phaán ñaáu theo lyù töôûng cuûa Ñaûng, cuûa Baùc.

Gaàn ñaây, söï nghieäp giaùo duïc cuûa toaøn daân ñaõ coù nhieàu tieánboä nhöng thöïc söï chöa theå thoûa maõn. Rieâng toâi, cuõng coøn nhieàutraên trôû, lo laéng, laøm sao caùc caáp, caùc ngaønh töø Trung öông ñeánñòa phöông, phaûi thöïc hieän toát coâng taùc giaùo duïc, ñaøo taïo.

Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi tuy ñaõ keát thuùc ñaøo taïo 25 naêmnay, nhöng thöïc söï laø moät moâ hình giaùo duïc toát. Tröôøng ñaõñaøo taïo raát baøi baûn nhöõng con ngöôøi coù lyù töôûng caùch maïng,yeâu nöôùc, thöông daân, coù trình ñoä vaên hoùa, khoa hoïc, coù söùckhoûe. Toâi ñaõ gaëp nhieàu chaùu laø hoïc sinh nhaø tröôøng coù ñaïo ñöùc,coù naêng löïc, laøm vieäc raát toát trong nhieàu lónh vöïc khoa hoïc kyõthuaät vaø quaûn lyù…

Trong töông lai, ta phaûi laäp ra nhieàu tröôøng nhö tröôøngNguyeãn Vaên Troãi. Vaø trong giaùo duïc, khoâng chæ chuù troïng tôùitaàng lôùp thanh nieân, maø phaûi quan taâm ñeán caû thieáu nieân, nhiñoàng. Chính theá heä treû ñöôïc ñaøo taïo toát seõ laø chuû nhaân töônglai, seõ xaây döïng ñaát nöôùc ta ñaøng hoaøng hôn, to ñeïp hôn.

Moät laàn nöõa xin chuùc söùc khoûe thaày coâ, caùc baäc phuï huynhvaø toaøn theå caùc chaùu hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi!

(Tö lieäu löu tröõ trong cuoán baêng videùo “Hoïp maët truyeànthoáng kyû nieäm 30 naêm thaønh laäp tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi taïi Haø Noäi”).

60

Ñeå coù söï thaønh coângtrong vieäc môû Tröôøng

Hoài öùc cuûa nguyeân Chính uyû BUØI KHAÉC QUYØNH *

Söï giuùp ñôõ chí tìnhMoät saùng thaùng 4 naêm 1965, trung

töôùng Song Haøo, Chuû nhieäm Toångcuïc Chính trò, ñeán thaêm tröôøng Vaênhoaù quaân ñoäi ôû Traïi Hoøe, Haø Baéc.Sau khi thaêm caùc lôùp vôùi gaàn moättraêm hoïc sinh, Chuû nhieäm laøm vieäcvôùi Ban giaùm hieäu. Trong luùc chôøñôïi, toâi ngoû yù: “Tröôøng Vaên hoùa nayñaõ thu heïp nhieäm vuï, ñeà nghò anhcho toâi ñöôïc ra ñôn vò chieán ñaáu”.Chuû nhieäm cöôøi vaø noùi: “Raát hoanngheânh nhöng anh phaûi ôû laïi. Toång

Quaân uyû ñaõ coù quyeát ñònh thaønh laäp tröôøng Thieáu sinh quaân,daïy vaên hoaù cho con em caùn boä ñang chieán ñaáu treân caùcchieán tröôøng vaø caùc gia ñình coù coâng, theo chöông trình phoåthoâng töø lôùp 5 ñeán lôùp 10, keát hôïp reøn luyeän theâm veà quaân söï

* Ñaïi taù, nguyeân Chính uyû nhaø tröôøng. Nay baùc ngoaøi 80 tuoåi vaø nghæ höu ôû 16ALyù Nam Ñeá, Haø Noäi. Ñieän thoaïi: 04-8233113.

61

ñeå sau naøy ñaøo taïo thaønh caùn boä keá caän laâu daøi cho quaân ñoäi.Quan troïng nhaát baây giôø laø phaûi tìm ñöôïc ñòa ñieåm môùi, ñaûmbaûo an toaøn. Tröôøng sôû coù theå laøm baèng tranh, tre, nöùa, laù, coágaéng sao cho kòp nhaän hoïc sinh vaø khai giaûng naêm hoïc môùivaøo ñaàu thaùng 10 naêm nay”.

Ngay sau ñoù, chuùng toâi hoïp Ñaûng uyû xaùc ñònh coâng vieäc vaøkhaån tröông phaân coâng thöïc hieän.

Hieäu tröôûng Nguyeãn Ñieàn cuøng chuû nhieäm Chính trò PhanHoàng Khanh, chuû nhieäm Giaùo duïc Leâ Ngoïc Bình vaø chuûnhieäm Haäu caàn Vuõ Xuaân Tieâu ñöôïc cöû veà Haø Noäi lieân heä vôùicaùc cô quan, nhôø giuùp ñôõ. Do ñaõ coù nghò quyeát cuûa ToångQuaân uyû neân ñi ñeán ñaâu, moïi vieäc ñeàu ñöôïc giaûi quyeát heátsöùc nhanh choùng vaø thuaän lôïi. Caùc ñoàng chí cuøng Cuïc Tuyeânhuaán sang laøm vieäc vôùi Boä Giaùo duïc. Thöù tröôûng Voõ ThuaànNho nhaän giuùp ñôõ veà chöông trình, cung caáp saùch giaùo khoavaø giaùo vieân vaên hoùa. Thöù tröôûng Boä Vaên hoùa Leâ Lieâm giaûiquyeát saùch baùo, nhaïc cuï vaø giaùo vieân giaûng daïy nhaïc, hoïa.Cuïc Caùn boä nhaän ñieàu ñoäng caùc caùn boä vaø giaùo vieân gioûi veàcho tröôøng. Chuû nhieäm Toång cuïc haäu caàn Ñinh Ñöùc Thieäncho kinh phí xaây döïng tröôøng vaø chæ thò cho caùc cô quannghieân cöùu cheá ñoä sinh hoaït, trang bò cho caùc chaùu nhö chonhöõng ngöôøi lính. Cuïc Quaân trang giao cho Xí nghieäp may10 saûn xuaát haøng nghìn boä ñoàng phuïc thieáu sinh quaân caùccôõ (aùo blu-doâng bay, quaàn xanh khoâng quaân).

Maáy hoâm sau, Toång cuïc Chính trò cöû phoù Vaên phoøng PhaïmNgoïc Ñieån xuoáng giuùp nhaø tröôøng ñi tìm ñòa ñieåm. Ñoàng chíÑieån cuøng hieäu phoù Döông Höng Tuaán vaø tröôûng ban Haønhchính Ñaøo Nam Linh ra thò xaõ Baéc Giang gaëp bí thö Tænh uyûLeâ Quang Tuaán. Caùc ñoàng chí ñaõ daønh nhieàu thôøi gian ñikhaûo saùt nhöõng ñòa ñieåm maø tænh giôùi thieäu, nhöng khoâng tìmñöôïc nôi naøo ñaït yeâu caàu, ñaëc bieät veà an toaøn.

62

Khi leân Thaùi Nguyeân, ñöôïc Tænh uyû giôùi thieäu veà huyeänÑaïi Töø gaëp anh Khaùnh Vaân, bí thö Huyeän uyû vaø anh LyùThanh, chuû tòch Uyû ban. Raát may, anh Lyù Thanh laïi laø anhem keát nghóa vôùi anh Song Haøo. Caùc ñoàng chí raát nhieät tìnhgiôùi thieäu veà xaõ An Myõ. Ñoù laø nôi coù ñòa theá kín ñaùo, coù röøngnuùi bao quanh, laø vuøng giaûi phoùng tröôùc caùch maïng vaø laø antoaøn khu trong khaùng chieán choáng Phaùp1. Ñoàng chí Thanh,ñoàng chí Tôøi phoù chuû tòch huyeän cuøng veà xaõ An Myõ gaëpñoàng chí Laân (bí thö Ñaûng uyû), ñoàng chí Ñaøo Vaên Dó (chuûtòch) vaø ñoàng chí Taâm (tröôûng Coâng an xaõ). Chuùng toâi cuøngcaùc anh xaén quaàn, choáng gaäy, loäi suoái vaøo töøng baûn laøng ñeåkhaûo saùt vaø thoáng nhaát keát luaän: An Myõ laø ñaát laønh!

Sau khi baùo caùo vôùi Boä Toång Tham möu, ñòa ñieåm ñaõ ñöôïcchaáp thuaän. Vieäc toå chöùc di chuyeån nhaø tröôøng do Boä ToångTham möu ñaûm nhaän. Chæ trong moät ñeâm, tröôøng ñaõ dôøi töø TraïiHoøe veà An Myõ, tuyeät ñoái an toaøn. Ngay hoâm sau, thaày troø cuøngnhaân daân An Myõ vaø caùc xaõ laân caän vaøo röøng saâu chaët vaàu, tre,laáy goã, laù veà laøm nhaø ôû vaø lôùp hoïc. Sau hôn moät thaùng lao ñoängkhaån tröông, nhaø tröôøng ñaõ coù ñöôïc cô sôû caàn thieát. Tröôùc ngaøykhai giaûng, Phoù chuû nhieäm Toång cuïc Chính trò Phaïm Ngoïc Maäu,ngöôøi ñöôïc phaân coâng tröïc tieáp chæ ñaïo nhaø tröôøng, ñaõ leân kieåmtra coâng taùc phoøng khoâng, ñaûm baûo an toaøn cuûa nhaø tröôøng.Ñoàng chí coøn giôùi thieäu nhaø tröôøng laøm vieäc vôùi tö leänh Quaânkhu I, ñeå ñöa ñôn vò coâng binh veà ñaøo heä thoáng haàm, haøo vaønguïy trang theâm cho caùc lôùp khoái caáp II.

Ñuùng laø, khoâng coù quyeát taâm ôû treân, khoâng coù söï giuùp ñôõnhieät tình cuûa caùc ñôn vò quaân ñoäi, caùc cô quan, boä, ngaønh vaø

1 Nay ñoåi teân laø Myõ Yeân. Naêm 2000, ñöôïïc Nhaø nöôùc coâng nhaän laø ñôn vò Anhhuøng Löïc löôïng vuõ trang.

63

chính quyeàn ñòa phöông coäng vôùi söï noã löïc cuûa thaày troø thìkhoù coù theå khai giaûng naêm hoïc ñaàu tieân cuûa tröôøng Thieáu sinhquaân Nguyeãn Vaên Troãi ñuùng vaøo ngaøy 15 thaùng 10 naêm aáy.

Tình caûm cuûa Ñaïi töôùng Boä tröôûng vôùi nhaø tröôøngRieâng Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp vôùi nhaø tröôøng, cuõng coù

nhieàu kæ nieäm. Vôùi traùch nhieäm cuûa ngöôøi chæ huy cao nhaáttrong quaân ñoäi, Ñaïi töôùng khoâng ngaàn ngaïi giao cho nhaøtröôøng ba chaùu (trong ñoù coù hai chaùu gaùi) ñeå giaùo duïc, ñaøo taïo.

Toâi nhôù, moãi laàn gaëp oâng laøm vieäc, sau khi hoûi thaêm tình hìnhnhaø tröôøng, oâng coù hoûi thaêm chuyeän hoïc haønh, sinh hoaït cuûachaùu Hoøa Bình, Haïnh Phuùc vaø Ñieän Bieân. OÂng luoân daën: ”Caùcñoàng chí daïy doã con toâi nhö vôùi con em caùc ñoàng chí khaùc,

Baùc Voõ Nguyeân Giaùp ñeán döï Hoäi tröôøngtaïi Cung vaên hoùa höõu nghò Vieät - Xoâ, Haø Noäi 15-10-1995.

* * *

64

ñöøng bao giôø öu tieân ñeå caùc chaùu deã sinh tính yû laïi, caäy quyeàn,caäy theá!”

Töø ñaàu naêm 1966 trôû ñi, maùy bay Myõ bay qua laïi khu vöïcnhaø tröôøng ôû Ñaïi Töø ngaøy caøng nhieàu. Coù moät hoâm, treânñöôøng bay veà baén phaù Khu gang theùp Thaùi Nguyeân, chuùng ñaõcaét boû thuøng daàu phuï xuoáng Suoái Chì, gaàn khu vöïc C6. Bieáttin, Ñaïi töôùng ñaõ goïi toâi veà Haø Noäi baùo caùo cuï theå. Ñaïi töôùngdaën doø nhaø tröôøng phaûi heát söùc laøm toát coâng taùc phoøng khoâng,ñaûm baûo an toaøn tuyeät ñoái cho caùc chaùu.

Ngaøy tröôøng ta ñoùng ôû Trung Quoác, ñaàu naêm 1968, treânñöôøng ñi coâng taùc veà, Ñaïi töôùng ñaõ döøng laïi Queá Laâm. OÂngcho goïi toâi ra baùo caùo tình hình nhaø tröôøng. Ñaïi töôùng hoûi hancuï theå veà tình hình hoïc taäp, ñôøi soáng, söùc khoûe cuûa hoïc sinh,veà chính saùch ñoái vôùi caùn boä, giaùo vieân vaø daën doø giöõ gìnquan heä toát vôùi Baïn. Ñaïi töôùng noùi, moïi vieäc veà nhaø tröôøng,Toång Quaân uyû ñaõ giao cho anh Song Haøo giaûi quyeát vaø toâi coùtraùch nhieäm baùo caùo laïi vôùi Chuû nhieäm veà yù kieán cuûa Ñaïitöôùng. Toâi thay maët nhaø tröôøng caûm ôn Ñaïi töôùng vaø xin höùachaáp haønh toát chæ thò cuûa Ñaïi töôùng. Khi ra saân bay tieãn Ñaïitöôùng veà nöôùc, oâng thaân maät baét tay toâi, chuùc thaày, troø ôû laïimaïnh khoûe vaø coá gaéng.

Söï quan taâm, chæ ñaïo saùt sao cuûa Ñaïi töôùng coù taùc duïng lôùnlao ñoäng vieân, coå vuõ, giuùp thaày troø tröôøng ta theâm quyeát taâmhoaøn thaønh nhieäm vuï.

B.K.Q

65

“ Hoå phuï sinh Hoå töû ”Chuùng toâi muoán duøng töïa ñeà naøy ñeå noùi leân nieàm töï haøokhoâng chæ veà 28 thaày troø ñaõ anh duõng hy sinh maø caû veà

cha meï hoï. Bôûi vì “hoå phuï” aét seõ sinh “hoå töû”!

BAN BIEÂN TAÄP

Veà anh Nguyeãn Vaên Troãi, hoïc sinh danh döï cuûa nhaø tröôøng,thì lính Troãi luoân nhôù lôøi Baùc Hoà ñaõ daïy: phaûi laáy teân anh ñaëtcho tröôøng ñeå caùc em noi göông anh!

Heø naêm 1966, trong nhöõng ngaøy lao ñoäng xaây döïng doanhtraïi ôû An Myõ (Ñaïi Töø), baïn Laâm Duy (khoùa 4) ñaõ duõng caûmhy sinh khi chaët caây, laáy goã. Laâm Duy ñöôïc Toång cuïc Chínhtrò coâng nhaän laø lieät só Thieáu sinh quaân vaø baïn chính laø lieät sóñaàu tieân cuûa nhaø tröôøng. Cha cuûa Laâm Duy laø thieáu töôùngNguyeãn Laâm Kính, nguyeân tö leänh Phaùo binh thôøi kì ñaùnh Myõ(1964-1969). Môùi ñaây, baùc ñaõ cho xuaát baûn cuoái hoài kí “NgöôïcBaéc, Xuoâi Nam”; trong ñoù coù nhaéc laïi söï hy sinh cuûa Laâm Duy.

Hoïc sinh hy sinh trong chieán ñaáu ñaàu tieân laø lieät só NguyeãnVaên Ngoïc (khoùa 4). ÔÛ Ngoïc, hoaøn caûnh khaù ñaëc bieät, boá hy

Phaàn II:GÖÔNG ANH HUØNG, LIEÄT SÓ

66

sinh trong khaùng chieán choáng Phaùp. Hoaø bình laäp laïi, naêm1954, meï Ngoïc xaây döïng vôùi chuù Nguyeãn Chí Ñieàm (nguyeân töleänh Boä ñoäi duø, sau laø tö leänh Ñaëc coâng). Vôùi chí caêm thuø giaëc,Ngoïc ñaõ chieán ñaáu kieân cöôøng vaø anh duõng hy sinh ngay treânmaâm phaùo baûo veä Thaønh Vinh, ngaøy 10 thaùng 10 naêm 1968.

Lieät só ñöôïc Nhaø nöôùc truy taëng danh hieäu Anh huøng Löïclöôïng vuõ trang laø Huyønh Kim Trung. Baïn hy sinh ngaøy 20thaùng 8 naêm 1972, taïi beán phaø soâng Gianh, khi vöøa troøn 20tuoåi. Ba cuûa Kim Trung laø ñaïi taù, kieán truùc sö Huyønh KimTröông. Naêm 1947, baùc ñaõ laø tham möu phoù Boä tö leänh Quaânkhu 7 vaø sau 1975, coù nhieàu ñoùng goùp cho vieäc quy hoaïchthaønh phoá Hoà Chí Minh.

Kó sö vuõ khí Buøi Höõu Thích (khoùa 1) hy sinh ngaøy 22 thaùng8 naêm 1972, taïi maët traän Quaûng Trò. Ba cuûa anh laø trung taù BuøiHöõu Xích, ñaõ nhieàu naêm coâng taùc ôû Toång cuïc Haäu caàn (BoäQuoác phoøng).

Trong “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I coù moät baøi keå laïichuyeän caûm ñoäng cuûa caùc baïn khoùa 3 tìm veà nghóa trang lieätsó taän bieân giôùi phía Taây-Nam, ñöa haøi coát lieät só Ngoâ Ngôøi veàqueâ höông Quaûng Ngaõi. Ñaïi taù Ngoâ Caâu, ba cuûa lieät só, trongcuoán saùch naøy ñaõ coù thö caûm ôn quaân ñoäi vaø thaày troø tröôøngta thaät caûm ñoäng.

Trong soá caùc baïn khoùa 3 ra traän coøn coù Leâ Minh Taân. Anhñaõ hy sinh ngaøy 1 thaùng 4 naêm 1974, taïi maët traän Quaûng Nam.Thaân phuï lieät só, ñaïi taù Leâ Böôûi coù nhieàu naêm coâng taùc taïi BoäToång tham möu, ñaõ göûi cho Ban Bieân taäp thö vaø di aûnh quyù giaùcuûa lieät só. Trong böùc thö ñaàu tieân cuõng laø böùc cuoái cuøng göûi veànhaø, anh ñaõ höùa “ñöôïc keát naïp Ñaûng môùi vieát thö veà nhaø!”.

Trong soá nhöõng hoïc sinh töø mieàn Nam, vöôït qua söï bao vaâycuûa keû thuø, ra tôùi mieàn Baéc xaõ hoäi chuû nghóa, coù Voõ Duõng (khoùa5). Naêm 1966, maù vaø hai em Duõng ñaõ hy sinh. Theà traû thuø nhaø,

67

ñeàn nôï nöôùc, Voõ Duõng quyeát taâm xin veà Nam ñaùnh giaëc. Tôùi SaøiGoøn, khoâng chòu laøm lính thoâng tin, baïn ñaõ daáu ba (baùc SaùuDaân, sau naøy laø Thuû töôùng Voõ Vaên Kieät), xin baèng ñöôïc caùc chuùñeå veà Khu 9, laøm lính trinh saùt. Trong moät chuyeán ñi trinh saùt,baïn ñaõ loït vaøo oå phuïc kích vaø anh duõng hy sinh.

Caùc lieät só cuûa tröôøng ta moãi ngöôøi moãi veû! Tröôøng hôïp lieätsó Vuõ Chí Duõng (khoùa 4) cuõng thaät ñaëc bieät. Boá Duõng laø baùcVuõ Coâng Thuyeát, thöù tröôûng Boä Y teá; Duõng ñaõ qua voøng khaùmtuyeån, thöøa tieâu chuaån ñi hoïc laùi maùy bay chieán ñaáu ôû Lieân Xoâ.Vaäy maø Duõng kieân quyeát xin veà ñôn vò chieán ñaáu. Baïn phaánñaáu thaønh trung só, tieåu ñoäi phoù vaø hy sinh ngaøy 6 thaùng 12naêm 1971, taïi Kon Tum.

Ba baïn khoùa 5 hy sinh ôû maët traän Quaûng Trò laø NguyeãnLaâm, Vuõ Kieân Cöôøng vaø Trònh Thuùc Doanh. Boá cuûa NguyeãnLaâm laø ñaïi taù Hoaøng Höõu Khaùng, ngöôøi ñöôïc theo baûo veä BaùcHoà suoát thôøi gian khaùng chieán choáng Phaùp (1945-1951)1. Saunaøy, baùc Khaùng laø cuïc tröôûng Cuïc caûnh veä, Boä Coâng an.

Baùc Vuõ An, boá cuûa Vuõ Kieân Cöôøng, theo gia ñình sang Laøotöø ngaøy taûn cö naêm 1946, sau ñoù sang Thaùi Lan. Taïi ñaây baùcñaõ hoaït ñoäng trong phong traøo Vieät kieàu yeâu nöôùc, roài phuïtraùch Toång hoäi Vieät kieàu cho tôùi naêm 1973 môùi veà nöôùc. Suoátthôøi gian ñoù, maáy anh em Cöôøng ñöôïc meï taàn taûo nuoâi döôõng.Cho duø boá ñi coâng taùc xa vaø luoân phaûi ñoái ñaàu vôùi söï hieåmnguy nhöng ñöôïc söï daïy doã cuûa meï cuøng nhöõng doøng taâm söïcuûa boá göûi veà qua nhöõng laù thö, anh em Cöôøng ñaõ bieát soángcoù lí töôûng. Khi coù Toång ñoäng vieân, laø sinh vieân Thuyû lôïi, baïn

1 Moät trong nhöõng ngöôøi ñöôïc Baùc ñaët teân “Tröôøng, Kyø, Khaùng, Chieán, Nhaát,Ñònh, Thaéng, Lôïi”.

68

ñaõ ra ñi thaät nheï nhaøng, khoâng chuùt ñaén ño. Hoâm roài, goïi ñieänra thì meï Cöôøng cho bieát cuõng nhôø nhieàu ngöôøi tìm kieámnhöng moä phaàn cuûa Cöôøng vaãn chöa tìm ñöôïc.

Ñaïi taù Phaïm Vaên Ñoâng, boá cuûa Phaïm Vaên Haïo (khoùa 5),ngaøy ñoù coâng taùc ôû Cuïc Ñòch vaän. Sôï bò boá phaùt hieän neântrong ñôn xin ñi boä ñoäi ñaõ thay teân, ñoåi hoï thaønh Phaïm VuõNhaân. Haïo mang theo caùi teân môùi vaøo chieán ñaáu ôû B2 vaø hysinh ôû saùt bieân giôùi Campuchia. Gia ñình ñaõ tìm thaáy moä phaàncuûa baïn ôû nghóa trang lieät só Long An.

Khoùa 6 coù lieät só Nguyeãn Tieán Quaân hy sinh trong chieántranh baûo veä Toå quoác. Boá cuûa Tieán Quaân laø baùc Ñoàng SóNguyeân, trung töôùng, nguyeân tö leänh Ñoaøn 559, caû cuoäc ñôøi coùnhieàu kyû nieäm gaén vôùi chieán tröôøng. Nhöõng naêm thaùng gaànñaây, baùc vaãn rong ruoåi vôùi mô öôùc hoaøn thaønh con ñöôøng HoàChí Minh lòch söû.

Lieät só thöù hai cuûa khoùa 6 laø Chu Taán Quang. Baïn hy sinhanh duõng trong nhöõng ngaøy choáng laán chieám sau Hieäp ñònhParis. Ba cuûa Quang, trung taù Chu Taán Ñaït, ngöôøi tieáp quaûntröôøng Quaân cuï Goø Vaáp naêm 1975. Thaùng 8 naêm 1975, oângcuøng ñôn vò tìm thaáy moä phaàn cuûa Quang nhöng phaûi choân laïivì thaân theå coøn nguyeân. Vaäy maø gaàn ba chuïc naêm nay, nhieàulaàn gia ñình cuøng ñoàng ñoäi trôû laïi chieán tröôøng xöa tìm kieámmoä phaàn maø khoâng thaáy!

Voõ Nguyeân Troïng (khoùa 6) - chieán só cuûa sö ñoaøn 1, quaânkhu 9. Troïng laø con baùc Voõ Nguyeân Löôïng, nguyeân bí thö Tænhuyû Thanh Hoùa. Ban Lieân laïc ñaõ nhieàu laàn nhaén tin tìm ñoàngñoäi qua baùo chí. Vaø môùi ñaây thöôïng taù Phaïm Quang Thö,ñoàng ñoäi cuûa Troïng, ñaõ coù thö baùo raèng lieät só ñaõ ñöôïc maitaùng taïi nghóa trang xaõ Döông Hoaø, huyeän Kieân Löông, tænhKieân Giang (gaàn Ngaõ ba Hoøn Choâng). Thaùng 8 naêm 2004, khicuoán saùch ñang bieân taäp dôû dang thì chò Vaân, chò cuûa Troïng,

69

ñang leân keá hoaïch ñi tìm em. Hy voïng moä phaàn cuûa Troïng seõtìm thaáy!

Khoùa 6 coù moät lieät só, hy sinh ôû maët traän Quaûng Trò vaøo dòp“Muøa heø ñoû löûa”, ñoù laø Ñaëng Baù Linh. Linh nhaäp nguõ ñaàu naêm1972, ñöôïc huaán luyeän roài haønh quaân ra maët traän. Ngay traänchieán ñaàu tieân, Linh ñaõ hy sinh taïi cao ñieåm 105 baéc, xaõ HaûiLeä, huyeän Haûi Laêng. Boá Linh, baùc Ñaëng Ngoïc Traùc, ngaøy ñoùlaø tröôûng ban Vaän taûi (Boä Giao thoâng, vaän taûi); coøn meï laø coâÑaëng Thu Hoàng, moät só quan cuûa Boä Coâng an (tröôùc khi nghæhöu laø ñaïi taù). Sau ngaøy quy taäp Linh veà nghóa trang lieät só xaõHaûi Leä, khoâng may “thoâng tin cuûa Linh” trong loï peneciclineñaõ bò thaát laïc, neân ñeán nay moä baïn vaãn khuyeát danh!

Nhaø baùo, lieät só Ngoâ Taát Thaéng - con ñaïi taù Ngoâ Töø Vaân,nguyeân Toång bieân taäp taïp chí Quaân ñoäi Nhaân daân. Vöøa toátnghieäp Ñaïi hoïc Baùo chí, Thaéng xin veà laøm phoùng vieân BaùoQuaân ñoäi Nhaân daân. Khi xaûy ra chieán tranh bieân giôùi Taây-Nam,vöøa môùi cöôùi vôï, vaäy maø Thaéng ñaõ xung phong ra ngay maëttraän. Vaø anh ñaõ hy sinh anh duõng nhö moät ngöôøi lính chieán!

Khoùa 7 coù lieät só Y Hoaø hy sinh taïi maët traän Quaûng Trò naêm1972. Baùc Y Wang, ba Y Hoaø laø ngöôøi daân toäc Taây Nguyeân,töøng ñaûm nhieäm chöùc Phoù ban Daân toäc Trung öông. Sau ngaøythoáng nhaát, nhieàu laàn gia ñình ñaõ ra taän Quaûng Trò ñeå tìmkieám moä phaàn, nhöng voâ voïng. Cuoái cuøng, gia ñình mangnaém ñaát ôû maët traän ñöa veà nghóa trang lieät só Buoân Meâ Thuoätxaây moä phaàn cho baïn.

Lieät só treû nhaát cuûa nhaø tröôøng laø Buøi Thoï Tuyeán. Laø hoïcsinh khoùa 8, ngaøy tröôøng giaûi theå, Tuyeán veà Thaùi Bình vì baùcBuøi Thoï Tö nhaän hieäm vuï Chæ huy tröôûng Boä chæ huy quaân söïtænh. Queâ höông Naêm taán cuõng laø nôi cung caáp nhieàu con emcho chieán tröôøng. “Boá laën loäi, ñoäng vieân nhaân daân cho con emñi boä ñoäi thì leõ naøo meï laïi ngaên con thöïc hieän öôùc mô laøm

70

nghóa vuï veû vang naøy”, Tuyeán tuy chöa ñuû tuoåi nhöng baét meïxin caùc chuù cho ñi baèng ñöôïc. Taïi chieán tröôøng, chæ coøn moätnaêm nöõa laø chieán tranh keát thuùc, vaäy maø Tuyeán ñaõ hy sinh!

Coøn bao lieät só nöõa, Ban Bieân taäp chöa tìm ñöôïc heát thoângtin ñeå ñöa vaøo baøi vieát. Thaät laø aùy naùy! Mong raèng, thaày, baïnôû khaép nôi khi coù treân tay cuoán saùch, haõy cuøng chuùng toâi laømnhöõng vieäc söu taäp maø cho tôùi nay chöa laøm troïn veïn. Cuõnglaø moät vieäc toát cho ñôøi vaø ñeàn ñaùp phaàn naøo nhöõng gì nhöõngñoàng moân, nhöõng ngöôøi baïn thaân thieát, cuøng “sinh ra trongkhoùi löûa” ñaõ hy sinh cho cuoäc soáng cuûa chuùng ta hoâm nay!

B.B.T

71

Cuøng nhaulaøm vieäc nghóa tình

KIEÁN QUOÁC

Saùng thöù Baûy, 26 thaùng 7, toâi nhaän ñöôïc tin nhaén töø Haø Noäicuûa Höõu Thaønh (khoùa 4): “Gia ñình ñaõ chuyeån haøi coát lieät só VuõChí Duõng töø Sa Thaày (Kon Tum) veà Haø Noäi. Saùng mai, 7 giôø 30,seõ toå chöùc truy ñieäu taïi Ñaøi hoùa thaân hoaøn vuõ Vaên Ñieån”. Vöøañoïc xong, nöôùc maét ñaõ giaøn giuïa: Theá laø anh em Troãi laïi vöøalaøm ñöôïïc moät vieäc nghóa!

Xuùc ñoäng nhôù laïi, sau khi cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa” ñöôïcphaùt haønh, tuy ñaõ coù nhieàu coá gaéng nhöng nhöõng ngöôøi thamgia bieân soaïn vaãn thaáy aùy naùy. Döôøng nhö vaãn thaáy thieáu nhieàuñieàu caàn noùi; ñaëc bieät, nhieàu lieät só chöa coù maët! Chuùng toâi vaãntraên trôû… Luoân nhôù, ngaøy ôû tröôøng, chuùng ta ñaõ thöông yeâunhau hôn caû anh em ruoät, khi xa nhau vaãn vaäy. Neáu bieát phaùthuy söùc maïnh taäp theå thì nhaát ñònh seõ tìm kieám ñöôïc nhieàuthoâng tin veà caùc lieät só coøn vaéng! Vaø chuùng ta ñaõ laøm…

Tröôùc Teát Nhaâm Ngoï (2002), Taêng Tieán (khoùa 8) goïi ñieänvaøo baùo tin: Khoùa 6 coøn moät lieät só chöa coù teân trong danhsaùch, ñoù laø Ñaëng Baù Linh, hy sinh ôû Quaûng Trò 1972. Ñoàng ñoäicuûa Linh ôû sö 330-338 ñang chaïy thuû tuïc, ñeå anh ñöôïc truytaëng Kyû nieäm chöông “Thaønh ñoàng Toå quoác”. Ñaàu heø naêm aáy,ñaïi dieän thaày troø ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ ñeán thaêm vaøchuyeån kyû nieäm chöông cho gia ñình. Ñaây laø moät vinh döï

72

khoâng chæ cho gia ñình maø coøn cho caû nhaø tröôøng! Hoâm ñoù,Ban Lieân laïc phía Nam cuøng ñaïi dieän khoùa 2, khoùa 6 vaøTaêng Tieán ñaõ coù moät buoåi hoïp maët thuù vò. Thaät baát ngôø,ngöôøi ra ñoùn ñoaøn laïi laø Ñaëng Quyù Lai, anh trai Linh, hoïcsinh khoùa 2 tröôøng Troãi!

Sau ñoù, vieäc tìm kieám thoâng tin caùc thaày troø lieät só ñöôïctieáp tuïc trieån khai. Töø hoà sô cuûa caùc thaày ngoaøi Haø Noäi göûivaøo, ta bieát theâm ñöôïc thaày Nguyeãn Ñaêng Ñaïo, caùn boä quaûnlyù hoïc sinh khoùa 8, ñaõ anh duõng hy sinh trong söï nghieäpchoáng Myõ.

Nhaân Ngaøy thöông binh, lieät só naêm aáy, anh em khoùa 6ñaõ ñeán thaêm gia ñình lieät só Chu Taán Quang. Meï Quang vaøem trai ñoùn chuùng toâi nhö ñoùn Quang trôû veà. Coâ traên trôû, ñaõ30 naêm roài maø vaãn chöa tìm ñöôïc moä Quang. Moät keá hoaïchphoái hôïp vôùi gia ñình tìm moä lieät só ñöôïc vaïch ra. DöôngThaùi Bieân ñaõ lieân heä vôùi nhaø ngoaïi caûm Phan Thò BíchHaèng. Coù di aûnh cuûa Quang, coâ ñaõ thaép höông vaø “noùichuyeän” vôùi lieät só. Theo “chæ daãn” cuûa Quang, coâ ñaõ veõ laïisô ñoà nôi anh ñang naèm. Quang coøn “noùi”, raát mong giañình vaø baïn beø tìm ñeán. Taám sô ñoà ñaõ ñöôïc chuyeån cho giañình vaø chôø ngaøy toå chöùc ñi tìm moä.

Vaøo dòp Quoác khaùnh muøng 2 thaùng 9 naêm 2002, qua baïnbeø maø Ban Lieân laïc khoùa 5 tìm ñöôïc Ñoã Taán Myõ, sau hôn 30naêm thaát laïc. Töø Taán Myõ vaø Toâ Vaên Hoaønh, chuùng ta coù ñöôïcthoâng tin chính xaùc veà söï hy sinh cuûa lieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc.Anh ñaõ anh duõng hy sinh taïi thaønh phoá Vinh, ngaøy 10 thaùng10 naêm 1968, khi chæ coøn ba tuaàn leã nöõa laø giaëc Myõ phaûi taïmngöøng neùm bom treân mieàn Baéc! Ngay sau ñoù, Ban lieân laïcphía Nam ñaõ phaùt ñoäng anh em cuøng ñoùng goùp, laäp soå tieátkieäm cho gia ñình lieät só. Trong buoåi hoïp maët cuoái naêm, anhem khoùa 5 ñaõ goùp ñöôïc 1,4 trieäu ñoàng göûi ra Haø Noäi cuøng vôùi

73

1 trieäu cuûa caùc baïn khoùa 4 vaø 150 Euro cuûa ba baïn (HoaøngQuang, Toân Gia Quyù, Phaïm Voõ Huøng) ôû Coäng hoaø Lieân bangÑöùc göûi veà.

Tieáp sau ñoù, Hoaøng Anh (khoùa 6) göûi baøi cho chuùng toâi,baùo tin trong danh saùch lieät só coøn thieáu lieät só Nguyeãn MaïnhMinh cuûa khoùa 6. Thoâng qua Maïnh Quang (khoùa 4), anh traiMinh, chuùng ta daàn coù nhöõng thoâng tin cuûa Minh. Hieän baïnñang yeân nghæ taïi Nghóa trang lieät só Tröôøng Sôn vaø heø naêmnay (2003), coâ giaùo Bích Lieân (em gaùi Nguyeãn Ñöùc Caûnh(khoùa 6), ñang soáng taïi Quy Nhôn) ñaõ thay maët caùc anhtröôøng Troãi ra vieáng thaêm anh Minh. Ñaây laø moät caâu chuyeäncaûm ñoäng! Qua Lieân, chuùng toâi coù ñöôïc ñieän thoaïi cuûa chòHoàng, ngöôøi quaûn trang, chaêm nom phaàn moä cuûa Maïnh Minhvaø ñoàng ñoäi. Noái maùy ñöôïc vôùi Nghóa trang Tröôøng Sôn, chuùngtoâi ñaõ noùi chuyeän vaø chaân thaønh caûm ôn chò. Xin chò haõy coichuùng ta nhö nhöõng ngöôøi baïn quen bieát töø laâu! Laø moät cöïuchieán binh thôøi chieán tranh bieân giôùi, chò raát moäc maïc, giaûn dò,saün saøng ñaûm nhaän phaàn vieäc chaêm soùc moä phaàn cuûa Minhvaø haøng nghìn ñoàng ñoäi cuûa anh!

Ñeå chuaån bò xuaát baûn cuoán saùch, Ban bieân taäp (laàn naøy,saùch do toaøn tröôøng xuaát baûn neân duøng cuïm töø naøy hôïp lyùhôn!) ñaõ vaän ñoäng anh em ñeán töøng gia ñình xin tö lieäu, thötöø, di aûnh cuûa caùc lieät só. Qua nhöõng laàn gaëp gôõ laïi coù theâmnhieàu thoâng tin quyù baùu. Chuùng ta ñaõ coù trong tay nhöõng laùthö töø maët traän göûi veà cuûa lieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc, Chu TaánQuang, Nguyeãn Maïnh Minh, Nguyeãn Laâm, Y Hoøa, Buøi ThoïTuyeán, Leâ Minh Taân… Trong vieäc laøm naøy, Taï Vieät Chieán(khoùa 3), Nguyeãn Höõu Thaønh (khoùa 4), Leâ Hoaø Bình, HoaøngChöông, Y Nguyeân, Toâ Vaên Hoaønh (khoùa 5), Leâ Trí Duõng,Nguyeãn Thaéng Lôïi, Hoà Baù Ñaït (khoùa 8)… laø nhöõng baïn nhieättình ñoùng goùp cho coâng vieäc chung. Xin caûm ôn caùc baïn!

74

Ñaëc bieät, xin caûm ôn caùc gia ñình lieät só ñaõ baûo quaûn,giöõ gìn vaø tin töôûng trao cho chuùng ta thoâng tin vaø di vaätcuûa lieät só!

Vaø heø naêm nay, khi Baùo Tuoåi treû vöøa phaùt ñoäng cuoäc tìmkieám “Nhöõng laù thö thôøi cöùu nöôùc” thì Ban Lieân laïc phíaNam laø ngöôøi tham gia sôùm nhaát. Chuùng toâi xaùc ñònh, ñaâylaø chieán dòch quaûng baù, laøm veû vang teân tuoåi 28 anh huøng,lieät só vaø toâ ñeïp theâm truyeàn thoáng tröôøng Thieáu sinh quaânchuùng ta. Nhöõng böùc thö cuûa lieät só Maïnh Minh ñaõ vinh döïñöôïc Baùo cho leân khuoân ngay loaït baøi soá 1! Tieáp sau ñoù,nhöõng laù thö cuûa lieät só Nguyeãn Laâm, Y Hoaø ñöôïc ñaêng taûi vaøodòp 27 thaùng 7.

Gia ñình caùc lieät só luoân coi chuùng ta laø moät ñaàu moái ñeå lieânheä tìm kieám. Ñaây laø moät vinh döï nhöng cuõng laø traùch nhieäm!Coøn bao nhieâu lieät só cuûa chuùng ta chöa tìm ñöôïc haøi coát, coùnhöõng lieät só tìm ñöôïc roài nhöng vì nhieàu ñieàu kieän ñang töø coùdanh maø trôû thaønh khuyeátâ danh. Bao nhieâu naêm roài maø noãiñau aáy vaãn coøn day döùt!

Môùi ñaây, gia ñình vaø ñoàng ñoäi cuûa lieät só Voõ Nguyeân Troïng(khoùa 6) ñaõ cung caáp cho chuùng toâi nhöõng thoâng tin môùi veàanh. Laø lính sö ñoaøn 1, anh cuøng ñoàng ñoäi laên loän khaép caùcmaët traän thuoäc daûi ñaát cöïc nam Toå quoác. Laàn ñoù, anh bò truùngñaïn phaùo cuûa ñòch. Ñoàng ñoäi coá gaéng cöùu chöõa nhöng veátthöông quaù naëng, khoâng qua khoûi. Anh ñöôïc choân caát ôû xaõDöông Hoaø, huyeän Kieân Löông, gaàn Ngaõ ba Hoøn Choâng, tænhKieân Giang. Hy voïng raèng vôùi nhöõng thoâng tin naøy, chuùng tacuøng gia ñình seõ tìm ra moä phaàn cuûa anh!

Naêm roài, caùc baïn khoùa 4 ôû Haø Noäi ñaõ phoái hôïp vôùi chuùngtoâi ñeå laáy ñöôïc thoâng tin chính xaùc veà moä phaàn cuûa lieät só VuõChí Duõng töø sö ñoaøn 10 - Ñoaøn Ñaéc Toâ (Quaân ñoaøn 3). Döïavaøo thoâng tin aáy, gia ñình lieät só ñaõ ñeán taän Nghóa trang lieät

75

só Sa Thaày ñoùn baïn veà Haø Noäi. Ñuùng saùng ngaøy 27 thaùng 7,Ban Lieân laïc tröôøng cuøng ñaïi dieän caùc khoùa vaø thaày Maïnh,thaày Baân (ñaïi ñoäi tröôûng cuûa Vuõ Chí Duõng ngaøy ôû tröôøng) ñaõcoù maët trong leã truy ñieäu. Theá laø sau 30 naêm, baïn ñaõ veà vôùiqueâ höông vaø gia ñình. Thaät laø vui vì trong vieäc laøm nghóa tìnhnaøy coù söï ñoùng goùp cuûa anh em ta!

Cuõng saùng 27 thaùng 7ù, chuùng toâi nhaän ñöôïc thoâng tin veà“lieät só uùt ít”– em Buøi Thoï Tuyeán (khoùa 8) - töø Leâ Trí Duõng, baïncuøng khoùa. Sau khi nhaø tröôøng keát thuùc ñaøo taïo, em veà thò xaõThaùi Bình. Heø naêm 1971, hoïc xong lôùp 8, em laøm ñôn baèngmaùu xin ñi boä ñoäi. Vì tuoåi ñôøi môùi 16 neân nguyeän voïng cuûa embò töø choái. Khoâng naûn, Tuyeán ñaõ giuïc meï chuyeån hoà sô veàhuyeän Ñoâng Höng. Em ñi theo quaân soá cuûa huyeän, nhaäp nguõveà binh chuûng ñaëc coâng vaø sau ñoù ñi “B”. Ngaøy 23 thaùng 3naêm 1974, chæ coøn hôn moät naêm laø chieán tranh keát thuùc, vaäymaø em ñaõ hy sinh trong moät traän chieán ñaáu khoâng caân söùc.Bao nhieâu naêm roài, gia ñình khoâng heà bieát ñôn vò cuûa em vaønôi em yeân nghæ. Vieäc coøn laïi, chuùng ta seõ cuøng gia ñình tieáptuïc laøm…

Khi laøm nhöõng vieäc naøy, anh em Troãi luoân nghó, ñaây laøtraùch nhieäm cuûa nhöõng ngöôøi coøn soáng vì, chæ coù söï hy sinhcuûa nhöõng ngöôøi con öu tuù cuûa daân toäc, trong ñoù coù caùc thaày,caùc baïn tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, thì chuùng ta môùi ñöôïc soánghaïnh phuùc ñeán ngaøy hoâm nay. Xin nghìn laàn caùm ôn caùcthaày, caùc baïn - nhöõng lieät só cuûa nhaø tröôøng!

Ghi cheùp nhaân Ngaøy thöông binh, lieät só naêm 2003K.Q

76

TRAÀN THAØNH COÂNG *Hoïc sinh khoùa 6

Heø naêm 1969, vì moät hoaøn caûnh ñaëc bieät, meï toâi oám naëngphaûi ñieàu trò ôû Trung Quoác maø saùu chò em toâi ñöôïc toå chöùc chosang Baéc Kinh thaêm meï. Cuoái thaùng 8, heát kì nghæ heø, caùc baïnñeàu ñaõ taäp trung leân tröôøng. Vì trôû veà nöôùc hôi muoän neânchuùng toâi coøn ñöôïc ôû Haø Noäi roán theâm daêm ngaøy. Cuoái thaùng8, daân chuùng ôû thuû ñoâ phong phanh nghe tin Baùc oám naëng.Caû nöôùc bao truøm khoâng khí lo aâu. Sinh nhaät thöù 79 cuûa Baùcvöøa môùi caùch nay maáy thaùng, leõ naøo… Ai cuõng caàu mong choBaùc choùng qua khoûi. Coù hoâm, ruû nhau ñaïp xe qua ñöôøngHuøng Vöông, ngoù vaøo Phuû Chuû tòch, anh em toâi hy voïng seõ thulöôïm ñöôïc thoâng tin gì. Nhöng trong vöôøn tònh khoâng moätboùng ngöôøi. Chaïy ñeán nhaø Vuõ Quang, Vuõ Vinh (con chuù VuõKyø, thö kí cho Baùc) ñeå moi tin, thì hai ñöùa ñaõ leân tröôøng. Taïtqua Vaên phoøng Trung öông hoûi doø thì caùc chuù chæ noùi Baùcñang oám. Nhöõng ngaøy aáy thaät u aùm, ngoät ngaït. Trôøi nhö saépcoù gioâng!

* Giaùm ñoác Doanh nghieäp deät-may-theâu TTC.1 Vì hoaøn caûnh luùc baáy giôø, ngaøy Baùc maát ñöôïc thoâng baùo cho nhaân daân caû nöôùclaø 3-9-1969.

Anh em toâi vinh döïñöôïc vieáng Baùc

77

Chieàu muøng 3 thaùng 9, caûm thaáy coù ñieàu gì khaùc thöôøng,chò toâi goïi ñieän leân Vaên phoøng thì bieát Baùc ñaõ maát, tröa nay1.Caû nhaø khoùc aàm leân. Moät cuù soác quaù lôùn, cho duø ñaõ ñöôïcchuaån bò tö töôûng töø tröôùc. Toâi chaïy ngay ra coång, gaëp baát kìai cuõng baùo: “Baùc maát roài!”. Roài tin buoàn ñöôïc baùo töø nhaø naøysang nhaø khaùc. Khoâng ai tin, cho duø ñoù laø söï thaät! Caùo phoù,keá hoaïch quoác tang ñöôïc thoâng baùo treân caùc phöông tieänthoâng tin ñaïi chuùng. Töø ngaøy muøng 3, trôøi ñoå möa, nhöng ôûcaùc goùc phoá, nôi coù ñaët loa phoùng thanh, thì ñoâng nghiït ngöôøi,ai cuõng nöôùc maét ngaén nöôùc maét daøi. Hoï khoùc ñoùn nhaän tinbuoàn döôùi trôøi möa taàm taõ. Ñuùng laø “ñôøi tuoân nöôùc maét, trôøituoân möa”. Maát maùt lôùn quaù!

Chuùng toâi baøn nhau phaûi tìm caùch ñi vieáng Baùc, nhöngchaúng bieát döïa vaøo cô quan naøo, vì boá ñaõ maát, meï thì ñangôû xa. Anh em thoáng nhaát cöù lieân laïc thöôøng xuyeân vôùi Vaênphoøng Trung öông, hy voïng seõ ñöôïc caùc chuù boá trí cho ñivieáng vì gia ñình thuoäc dieän quaûn lí cuûa Vaên phoøng.

Ngaøy muøng 5, töø saùng sôùm, khi toâi ñaïp xe leân Nguyeãn CaûnhChaân ñaõ thaáy haøng vaïn caùn boä, nhaân daân, ñöùng döôùi möa,xeáp haøng suoát töø Cöûa Nam leân ñeán taän ñöôøng Hoaøng Dieäu,Hoaøng Vaên Thuï. Caùc ngaû töø Nguyeãn Thaùi Hoïc, Quaùn Thaùnh,Phan Ñình Phuøng… coù haøng nghìn ñoaøn xeáp haøng, höôùng veàQuaûng tröôøng Ba Ñình.

Caùc gia ñình caùn boä do Trung öông quaûn lí ñöôïc boá trí chôøôû hoäi tröôøng soá 6 Nguyeãn Caûnh Chaân. Gaàn tröa, ñoaøn ñöôïcleänh xeáp thaønh haøng, ñi qua caâu laïc boä Ba Ñình ñeå sang NhaøQuoác hoäi. Taïi ñaây, gaëp haøng traêm ñoaøn cuûa nhaân daân caùctænh, thaønh, cuøng xeáp haøng vaøo vieáng. Caùc em thieáu nhi, ñeokhaên quaøng ñoû, ngöôøi ñaãm nöôùc möa, coù maët töø sôùm. Caùc cuïoâng, cuï baø ôû caùc tænh, trong trang phuïc truyeàn thoáng maëc aùothe, ñoäi khaên xeáp, chít khaên moû quaï, tay caàm theo nhöõng theû

78

höông vaø nhöõng boù hueä lôùn. Vì coâng taùc an ninh, caùc ñoàng chícoâng an yeâu caàu caùc cuï khi vaøo vieáng khoâng mang theohöông, hoa. Cuï naøo cuõng ngaäm nguøi: “Caùc chuù noùi thì chuùngtoâi nghe. Nhöng duø sao, ñaây cuõng laø taám loøng cuûa daân queâchuùng toâi vôùi Baùc.” Maét ai cuõng ñoû hoe, treân ngöïc ñeàu caøi baêngquoác tang coù daûi ñen treân neàn ñoû. Möa vaãn nhö truùt nöôùc.

Ñeå khoâng keùo daøi thôøi gian, caùc ñoaøn nhaân daân ñöôïc boá tríñi theo cöûa ngaùch vaøo beân trong hoäi tröôøng. Moãi khi coù ñoaønkhaùch quoác teá, baïn beø naêm chaâu vaøo vieáng thì doøng ngöôøi taïmdöøng laïi. Giöõa hoäi tröôøng laø haøng nghìn voøng hoa töôi cuûa caùcñoaøn ñeán vieáng. Höông khoùi nghi nguùt. Ñieäu nhaïc “Chieâu hoàntöû só”, “Laõnh tuï ca” ñöôïc cöû traàm huøng. Quanh linh cöõu Ngöôøi,boán só quan caáp töôùng ñöùng tuùc tröïc. Naèm trong hoøm kính, Baùcvaãn maëc boä ka-ki ngaøy naøo, hai tay ñan vaøo nhau ñaët tröôùcbuïng. Troâng Baùc nhö moät oâng tieân, raâu toùc baïc phô, hai maét kheõnhaém nhö ñang ngon giaác. Khi nhìn thaáy Ngöôøi, khoâng ai coùtheå caàm ñöôïc nöôùc maét. Nhöõng tieáng naác ngheïn loøng. Ñaâu ñoùcoù tieáng nhaéc: “Ñöøng khoùc nhieàu ñeå coøn ñöôïc nhìn thaáy Baùc!”.Ñoaøn ngöôøi nhö muoán döøng laïi tröôùc linh cöõu Baùc. Chuùng toâi coáneùn loøng mình, laëng leõ ñi voøng quanh thi haøi Ngöôøi vaø coá gaéngthu laïi hình aûnh cuoái cuøng cuûa Baùc. Troâng Baùc thaät nhaân ñöùc,hieàn töø. Doøng ngöôøi cöù laëng leõ ñi qua. Ra khoûi Hoäi tröôøng BaÑình maø loøng ñau ñôùn, ngaån ngô. Khoâng hieåu bao giôø VieätNam ta môùi coù ñöôïc ngöôøi thöù hai nhö Baùc?

Cuõng vì may maén maø anh em toâi coù ñöôïc vinh döï hôn caùcbaïn lính Troãi, ñeán vónh bieät Baùc ngaøy Ngöôøi ñi xa. Nhö anhem Troãi, chuùng toâi nguyeän coá gaéng soáng thaät toát theo göôngBaùc. Ñeán giôø naøy, coù theå noùi, lính Troãi ñaõ laøm ñuùng nhönhöõng gì ñaõ höùa!

T.T.C

79

Toâi ñeán beân AnhMang voøng hoa ñeïp nhaátÑaët leân naám moà xanhHöông coøn bay ngaây ngaát

Nôi ñaây khoâng giaù laïnhKhoâng tieâu ñieàu hoang vuÔÛ ñaây coù söùc maïnhVaø caû moái caêm thuø

Anh Thuï ôi,Anh coøn soáng maõiNhö aùnh maët trôøiSaùng muoân vaøn thôøi ñaïi

LEÂ VOÕ TIEÂN HÖNGHoïc sinh khoùa 1

Maùu cuûa Anh nhoû xuoángCho bao boângï hoa nôûMaùu cuûa Anh nhoû xuoángÑoû thaém maõi maøu côø

Hoâm nay, xuaân veà treân ñaát nöôùcChuùng toâi oân laïi söï tích anh huøngTheo daáu chaân Anh theà tieáp böôùcQuyeát giaønh laáy thaéng lôïi cuoái cuøng

Raëng phi lao ru gioùThôm man maùc muøi höôngBoùng hình Anh ñaâu ñoùNgöôøi coäng saûn kieân cöôøng

Xuaân Bính Ngoï 1966L.V.T.H

Vieáng moäanh Hoaøng Vaên Thuï

Kính taëng höông hoànngöôøi coäng saûn kieân cöôøng !

80

TRAÀN HÖÕU NGHÒ *Hoïc sinh khoùa 8

Nhôù laïi quaõng thaùng 5 naêm 2000, Ban bieân soaïn cuûa “Sinhra trong khoùi löûa” ñaõ nhoùm hoïp vaø thoáng nhaát: Quyeát taâm racho ñöôïc quyeån 1 ñeå taïo “cuù hích” nhaèm khôûi ñoäng toaøn boä1500 thaày troø tröôøng ta chuaån bò xuaát baûn quyeån 2, vôùi noäidung vaø quy moâ “ñoà soä” hôn. Sau khi saùch ñeán vôùi baïn ñoïc,ñaõ coù nhieàu yù kieán phaûn hoài. Moät trong nhöõng yù kieán ñoù laø:Trong baøi “Thôøi gian vaø Kyû nieäm” coù chuù thích taám aûnh ôûtrang 330 chöa chính xaùc. Thaønh thaät caùo loãi cuøng baïn ñoïc!

Chuùng ta haõy cuøng laät laïi trang 312, trong ñoù coù trích baøi“Böõa côm ngaøy Teát cuûa Baùc Hoà” (taùc giaû Nguyeãn Ñình Caàn,ghi theo lôøi keå cuûa chuù Vuõ Kyø, thö kyù cuûa Baùc Hoà). Teát KyûDaäu, naêm 1969, theo keá hoaïch, Baùc seõ ñeán thaêm vaø chuùc Teátmoät soá ñôn vò, trong ñoù coù tröôøng Thieáu sinh quaân NguyeãnVaên Troãi. Nhöng söùc khoeû Baùc naêm ñoù ñaõ raát yeáu, buoäc phaûithay ñoåi chöông trình. Sôùm ngaøy muøng Moät, Baùc chæ ñeán chuùcTeát boä ñoäi Phoøng khoâng-Khoâng quaân ôû Baïch Mai (Haø Noäi),sau ñoù leân Haø Taây troàng caây treân ñoài Vaät Laïi, khoâng xa daõyBa Vì. Ngaøy 2 thaùng 9 naêm ñoù, Baùc ñaõ ñi xa.

* Kieán truùc sö, Xí nghieäp Deät-may-Theâu Traàn Thaønh Coâng.

Taám aûnh tö lieäu quyù giaù

81

Gaàn moät naêm sau ngaøy Baùc maát, trung ñoäi 5 (khoùa 8) dothaày Khoång Maïnh Coân phuï traùch ñaõ noã löïc phaán ñaáu vaø giaønhñöôïc danh hieäu “Trung ñoäi Quyeát thaéng”. Naêm ñoù, khoùa 8 keátthuùc chöông trình caáp II, caû lôùp B5 ñeàu ñöôïc chuyeån caáp leânhoïc lôùp 8 (heä 10 naêm). Trung ñoäi 5 ñaõ ñoùn nhaän côø thi ñualuaân löu cuûa Toång cuïc Chính trò. (Vì ñôn vò thi ñua cô sôû trongtoaøn quaân luùc baáy giôø laø caáp ñaïi ñoäi neân trung ñoäi 5 ñaõ ñöôïctrao laù côø “Ñaïi ñoäi khaù nhaát”). Nhìn treân taám aûnh thaáy nhöõnggöông maët non nôùt, ngaây thô, heát söùc voâ tö nhöng cuõng “heátsöùc lính”. Caû boïn trong ñoàng phuïc Thieáu sinh quaân (quaànxanh khoâng quaân, aùo blu-doâng, chaân xoû deùp cao su), ngoanngoaõn ngoài quaây quaàn beân Ñaïi ñoäi tröôûng Ngoâ Hoàng Chieâu(ngöôøi ñeo kính) vaø thaày Thanh. Rieâng thaày Coân ngoài ôû vò trígiöõa haøng sau cuøng. Boïn con gaùi tröôøng ta laø “mì chính caùnh”,bao giôø cuõng vaãn hay e theïn, ngoài ôû maõi cuoái haøng, coù maáyñöùa coøn khoâng daùm nhìn vaøo oáng kính maùy aûnh. Thaày Chieâumaët raïng rôõ, ñang nôû moät nuï cöôøi thaät töôi. Chaéc raèng, thaày vuilaém tröôùc nhöõng tieán boä cuûa caû lôùp?!

Nhöng caùc baïn lôùp B5 coù coøn nhôù, chuùng ta ñaõ chuïp aûnhnaøy ôû ñaâu khoâng?

Naêm ñoù, tröôøng ta ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï do Quaân uûyTrung öông giao. Keát thuùc ñaøo taïo, hoïc sinh töø khoùa 6 ñeánkhoùa 8 phaûi trôû veà vôùi gia ñình. Saép ñeán ngaøy phaûi chia taynhaø tröôøng, ñaïi ñoäi ñaõ toå chöùc cho caùc lôùp ñi thaêm caây ñaBaùc troàng treân ñoài Vaät Laïi. Hoâm ñoù laø chuû nhaät, anh em thöùcdaäy töø saùng sôùm, “côm ñuøm côm naém” leân ñöôøng. Doïcñöôøng nghe chim hoùt líu lo ñoùn chaøo moät ngaøy môùi. Ñaïi ñoäiphaûi haønh quaân 4-5km môùi tôùi ngoïn ñoài coù caây ña cuûa Baùc.Caû boïn vöøa ñi vöøa chuyeän troø roâm raû vì ñöôïc rôøi doanh traïiñi daõ ngoaïi. Heø ñaõ veà, khaép nôi ra raû tieáng ve. Ñeán nôi, caùclôùp döïng leàu caém traïi. Caùc troø chôi keùo co, ñaù boùng, thi haùi

82

hoa daân chuû… ñöôïc caùc thaày toå chöùc quanh caây ña. Boïn treûchuùng toâi chaïy nhaûy, noâ ñuøa ríu rít. Ñöùng treân ñoài thaáy gioùtöø ngaõ ba soâng Ñaø, soâng Thao thoåi veà maùt röôïi. Caây ña Baùctroàng giöõa moät ñoài toaøn baïch ñaøn, ngaøy ñoù coøn beù nhoû, coùraøo nöùa baûo veä.

Caây ña Baùc troàng nay ñaõ hôn ba chuïc tuoåi, toûa boùng moätvuøng; coøn nhöõng ñöùa chaùu cuûa Baùc ngaøy naøo noâ ñuøa beân goáccaây ña nay ñaõ ôû vaøo ñoä tuoåi “nöûa traêm”, vaø luoân laø nhöõngngöôøi coù ích cho xaõ hoäi. Lôøi Baùc daïy: “Vì lôïi ích möôøi naêm –troàng caây, vì lôïi ích traêm naêm – troàng ngöôøi” thaät chí lí!

Nay xin söûa laïi chuù thích cho taám aûnh ñoù laø “Thaày NgoâHoàng Chieâu, thaày Traàn Höõu Thanh vaø thaày Khoång Maïnh Coâncuøng trung ñoäi 5 Quyeát thaéng (khoùa 8) tröôùc caây ña Baùc Hoà,troàng treân ñoài Vaät Laïi (Haø Taây), heø 1970”.

T.H.N

Caây ña Baùc Hoà troøn 1 tuoåi.

83

(Nhaân ngaøy gioã ñaàu Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi)

Caùch ñaây vöøa troøn moät naêm, hoài 11 giôø, ngaøy 15 thaùng 10naêm 1964, Nguyeãn Vaên Troãi – ngöôøi con treân maûnh ñaát Thaønhñoàng ñaõ ñi vaøo lòch söû…

Laïi moät laàn nöõa, boïn ñao phuû Myõ-nguïy cöôùp ñi cuûa chuùngta moät ngöôøi ñoàng chí trung kieân. Xoùt ñau, caêm thuø vaø uaáthaän… Tình caûm naøy ñöôïc chi ñoaøn giaùo vieân tröôøng NguyeãnVaên Troãi theå hieän saâu saéc trong buoåi mít-tinh leân aùn toäi aùc cuûaboïn gieát ngöôøi; vaø sau naøy, coøn ñöôïc theå hieän baèng haønhñoäng thöïc teá haøng ngaøy.

Moät con ngöôøi, noùi nhö nhaø thô Toá Höõu, “nhö chaân lí sinhra”, coù bao giôø cheát ñöôïc. Anh Nguyeãn Vaên Troãi vaãn soáng,soáng maõnh lieät hôn bao giôø heát! Cuõng nhö nhieàu chi ñoaønkhaùc, chi ñoaøn giaùo vieân chuùng toâi ñaõ long troïng toå chöùc leã keátnaïp anh laøm ñoaøn vieân danh döï cuûa chi ñoaøn. Töø ñoù, beâncaïnh chuùng toâi, coù ngöôøi baïn chieán ñaáu, luoân luoân ñoäng vieân,daãn daét moïi yù chí, haønh ñoäng cuûa mình. Chuùng toâi toå chöùc

Lôøi taâm nguyeäncuûa chuùng toâi

* Ñaïi taù, Ngheä só öu tuù, hoäi vieân Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, nguyeân giaùm ñoác Trungtaâm Truyeàn hình quaân ñoäi.

Thaày giaùo NGUYEÃN CHI PHAN *

84

phong traøo thi dua vôùi caùc teân goïi “Giôø daïy vaø hoïc NguyeãnVaên Troãi”, “Laøm phaàn vieäc cuûa anh Nguyeãn Vaên Troãi”, “Laoñoäng laáy thaønh tích traû thuø cho anh Nguyeãn Vaên Troãi”…

Lôøi anh noùi “Haõy nhôù laáy lôøi toâi…” vaø nhöõng baøi thô, baûnnhaïc, aùng vaên ca ngôïi anh ñaõ khaéc ghi trong taâm trí chuùng toâi,thoâi thuùc moïi ngöôøi haønh ñoäng coù hieäu quaû.

Caùi cheát “baát töû” cuûa anh laø ôû ñoù! Ñaõ töø laâu, chuùng toâi thathieát muoán soáng, muoán hoïc taäp anh khoâng chæ qua 9 phuùt lòchsöû giöõa phaùp tröôøng maø qua caû ñoaïn ñôøi ñaày khí phaùch, haøohuøng cuûa ngöôøi anh huøng. Taùc phaåm “Soáng Nhö Anh” ra ñôøi,ñaõ ñaùp öùng nhu caàu ñoù. Luùc saùch chöa xuaát baûn, nhieàu ñoàngchí ñaõ tìm hieåu caùc ñoaïn trích ñaêng treân baùo. Chuùng toâi nhôùmaõi nhöõng buoåi nghe Ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam phaùt ñi taùcphaåm naøy. Toái toái, cöù ñeán 10 giôø, moïi ngöôøi laïi teà töïu xungquanh radio ñeå theo doõi. Chuùng toâi nghe baèng caû taám loøngkhaâm phuïc vaø kính troïng.

Hoâm phaân phoái saùch veà, ai naáy voâ cuøng caûm ñoäng khiñöôïc maét thaáy, tay caàm quyeàn saùch coøn thôm muøi daàu. Chuùngtoâi toå chöùc ñoïc taäp theå taùc phaåm “Soáng Nhö Anh”. Nhieàu ñoàngchí coøn ghi caûm töôûng baèng thô, baèng vaên xuoâi, vieát nhaät kí,vieát thu hoaïch… Noäi dung toaùt leân maáy yù chính:

- Hoïc taäp ôû anh Nguyeãn Vaên Troãi loøng yeâu nöôùc noàng naøn,chí caêm thuø giaëc saâu saéc; tình yeâu nhaân daân, yeâu Toå quoác thieáttha; tình caûm vôï choàng chung thuyû, noàng thaém.

- Tinh thaàn duõng caûm, ngoan cöôøng tröôùc keå thuø; hy sinhquyeàn lôïi rieâng tö vaø caû thaân mình ñeà chieán ñaáu ñeán gioït maùucuoái cuøng vì söï nghieäp caùch maïng, vì lôïi ích cuûa nhaân daân.

- Nieàm laïc quan caùch maïng; tin vaøo söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng,söùc maïnh cuûa quaàn chuùng; tin vaøo söï taát thaéng cuûa cuoäc khaùngchieán choáng Myõ, cöùu nöôùc.

85

Phaàn lieân heä baûn thaân raát phong phuù, moãi ngöôøi ñeàu coùtaâm tö rieâng. Nhöõng thieáu soùt ñöôïc boäc loä vaø coù bieän phaùpkhaéc phuïc cuï theå. Cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp anh huøng cuûaNguyeãn Vaên Troãi ñaõ tieáp theâm cho chuùng toâi nieàm tin cuõngnhö söùc maïnh ñeå cuøng nhaø tröôøng vöôït qua khoù khaên, trôûngaïi. Trong chi ñoaøn giaùo vieân cuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi,luùc ñaàu, coù ñoàng chí chöa quen vôùi coâng vieäc naëng nhoïc, cuoäcsoáng ôû nuùi röøng. Söùc khoûe moät soá ngöôøi bò giaûm suùt, do ñieàukieän sinh hoaït, vaät chaát thieáu thoán. Tröôùc thöïc traïng ñoù, moïingöôøi ñeàu ñoaøn keát, thöông yeâu, giuùp ñôõ laãn nhau, noi göônganh Nguyeãn Vaên Troãi, phaán ñaáu hoaøn thaønh toát nhieäm vuïñöôïc giao.

Ngaøy mai ñaây, nhaø tröôøng böôùc vaøo naêm hoïc môùi, khaùcnaøo nhö böôùc vaøo traän chieán ñaáu môùi, tuy khoâng coù maùu löûa,suùng ñaïn nhöng khoâng keùm phaàn gay go, gian khoå. Chuùngtoâi ñeàu lo laéng tröôùc nhieäm vuï giaûng daïy cuûa mình, laøm saocuoái naêm hoïc, 100% hoïc sinh cuûa mình ñöôïc leân lôùp vôùi chaátlöôïng cao.

Toái hoâm nay, beân meù röøng queâ höông chieán khu Vieät Baéc,tröôùc anh linh Nguyeãn Vaên Troãi, chuùng toâi, nhöõng ñoaøn vieântrong chi ñoaøn giaùo vieân xin nguyeän tieáp tuïc giöông cao ngoïnlöûa caùch maïng trong böôùc ñöôøng ñi tôùi, hoaøn thaønh xuaát saécnhieäm vuï naêm hoïc ñaàu tieân cuûa nhaø tröôøng.

Yeân Myõ, Ñaïi Töø, Thaùi Nguyeân.Ngaøy 15-10-1965

N.C.P

86

Vieáng moä anh TroãiBAN LIEÂN LAÏC

Moïi naêm, cöù ñeán ngaøy gioã anh, chò Phan Thò Quyeân ñeàumôøi ñaïi dieän Ban Lieân laïc phía Nam veà döï. Rieâng naêm naytroøn 40 naêm ngaøy anh maát, chuùng toâi leân lòch toå chöùc ñi vieángmoä anh. Thaät laø vui vì dòp naøy, Ban Lieân laïc khoùa 3 môøi ñöôïchai thaày Nguyeãn Phuù vaø Baïch Quoác Bính töø Haø Noäi vaøo chôi.Vaø caùch ñaây gaàn thaùng, chuùng toâi tìm ñöôïc thaày Nguyeãn HöõuTieán (daïy Ñòa) sau 34 naêm maát lieân laïc. Thaày vui veû nhaän lôøi

Ban Lieân laïc phía Nam cuøng thaày, coâ giaùo vaø chò Phan Thò Quyeânvieáng moä anh Troãi, ngaøy 15-10-2004.

87

cuøng ñi vôùi coâ Phaïm Thò Thuïc, thaày Phaïm Ñình Troïng vaø thaàyMai Duy Voïng.

Saùng 15 thaùng 10, naéng ñeïp, trôøi trong xanh. Nhöõng chieácxe con cuûa hoïc sinh tröôøng Troãi nhaän nhieäm vuï ñoùn thaày, coâñaõ quay ñaàu ôû quaùn coùc ngay Ngaõ ba Caùt Laùi. Nhöõng caùi baéttay chaân thaønh, nhöõng voøng tay oâm chaët noàng aám cuûa keûNam, ngöôøi Baéc sau bao naêm xa caùch. Thaày, coâ vaø caùc baïncaûm ñoäng hôn khi thaáy Nguyeãn Chænh Huaán (khoùa 5) vôùi taámlöng thaúng ñô ñang duøng hai tay ñieàu khieån “chieác xe babaùnh töï cheá” vöôït caàu Saøi Goøn reõ vaøo. Baïn Leâ Taát Thaéng(khoùa 4), quaän uûy vieân quaän 2, ñöôïc phaân coâng “daãn ñoaøn”veà nghóa trang Vaên Giaùp. Hoà Baù Ñaït thay maët thaày troø nhaøtröôøng ñeán ñoùn chò Quyeân vaø Phöông (chaùu ruoät cuûa anh). Laïinhöõng cuoäc hoäi ngoä caûm ñoäng cuûa thaày, troø, ñoàng nghieäp tröôùcmoä anh. Cuõng saùng nay, nhöõng chaùu ñoäi vieân thieáu nieân vôùikhaên quaøng ñoû cuøng nhöõng ñoaøn vieân, thanh nieân laáp laùnhhuy hieäu Ñoaøn treân ngöïc mang nhöõng laüng hoa thaém saéc maøuñeán vieáng anh. Nhöõng thôï ñieän treû cuûa Coâng ty Ñieän löïc TaânThuaän, nhöõng ngöôøi ñang keá tuïc truyeàn thoáng cuûa anh, vuimöøng tröôùc söï coù maët cuûa chò Quyeân vaø xin pheùp ñöôïc chuïpaûnh kæ nieäm.

Ñuùng 10 giôø, thaày troø tröôøng ta taäp trung ñoâng ñuû. Ñieåmmaët caùc khoùa thaáy anh Leâ Voõ Tieán Höng thay maët cho khoùa1, khoùa 2 coù Nguyeãn Hoøa Bình töø Haø Noäi môùi vaøo, khoùa 3 coùNguyeãn Taát Tuaán, khoùa 4 ngoaøi Thaéng coøn coù Döông Minh;khoùa 5 coù theâm Phan Nam, Taán Myõ, Coâng Tröôøng; khoùa 6 coùhai baïn Duy Thieäp, Anh Minh ñang coâng taùc taïi Coâng tyPetech; khoùa 7 coù Leâ Hoøa Bình, Ñaäu Thanh Chaâu, NguyeãnHoaøi Nam, Nguyeãn Höõu Haø; khoùa 8 cuøng Ñaït coøn coù DöôngÑöùc Haûi. Tröôùc moä anh, Traàn Kieán Quoác xuùc ñoäng, thay maëtBan Lieân laïc, phaùt bieåu: “Kính thöa caùc thaày, coâ cuøng chò Phan

88

Thò Quyeân vaø caùc anh chò, caùc baïn! Caùch ñaây ñuùng 40 naêm,anh Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ anh duõng hy sinh tröôùc hoïng suùngthuø. Cuõng gaàn 40 naêm qua, tröôøng Thieáu sinh quaân cuûa thaàytroø chuùng ta laø nhaø tröôøng ñaàu tieân ñöôïc mang teân anh. Phaùthuy truyeàn thoáng oâng cha, noi göông anh, ñöôïc thaày, coâ giaùoheát loøng daïy doã, giaùo duïc, chuùng em ñaõ trôû thaønh nhöõng sóquan, kó sö, baùc só, nhöõng ngöôøi coù ích cho xaõ hoäi. Hoâm nay,cuøng thaày, coâ vaø chò Quyeân, chuùng em taäp trung veà ñaây töôûngnhôù ñeán anh... Moät phuùt maëc nieäm baét ñaàu!”. Sau ñoù chòQuyeân cuøng thaày, coâ roài ñaïi dieän caùc khoùa laàn löôït leân thaéphöông cho anh. Khoùi höông nghi nguùt beân nhöõng laüng hoatöôi toûa ngaùt höông treân moä anh. Chuùng toâi coøn chuïp nhieàuaûnh löu nieäm. Tröôùc khi ra veà, chò Quyeân coù lôøi caûm ôn vaø môøithaày troø veà qua thaêm nhaø. Chuùng toâi cuõng nhaän lôøi tôùi döï ñaùmgioã cuûa anh vaøo tuaàn tôùi.

Thaêm cô ngôi cuûa chò xong, chuùng toâi keùo nhau ra QuaùnGioù, naèm ngay beân bôø soâng Saøi Goøn, aên böõa côm thaân maät.Thuûy trieàu leân ñang ñaåy nhöõng caùnh beøo ngöôïc doøng. Gioù maùtloàng loäng. Nhöõng chuyeán taøu ñang hoái haû reõ soùng. Beân nhöõngmoùn aên queâ höông, thaày troø cuøng naâng ly nhaéc laïi chuyeännhöõng ngaøy gian khoù caùch nay ñaõ 40 naêm. Chuùng ta ñaõ coùnhöõng kæ nieäm thaät ñeïp!

Saøi Goøn, ngaøy gioã anh 15-10-2004B.L.L

89

Ñôøi toâi - ñôøi anh “Boä ñoäi Cuï Hoà” - lieân tuïc chieán binh trongsuoát ba chuïc naêm chieán tranh (1945-1975). Keát thuùc ñôøi sinhvieân, toâi ñi hoaït ñoäng caùch maïng vaø töï nguyeän laøm anh chieánsó Giaûi phoùng quaân. Töø ngaøy 23 thaùng 10 naêm 1945 cho ñeánngaøy trôû thaønh cöïu chieán binh, toâi lieân tuïc thöïc hieän vaø hoaønthaønh nhieäm vuï cuûa ngöôøi ñaûng vieân. Chính trong quaù trìnhba chuïc naêm chieán ñaáu trong cuoäc chieán tranh giaûi phoùng daântoäc, thoáng nhaát ñaát nöôùc, toâi ñaõ ñöôïc Ñaûng vaø nhaân daân giuùpñôõ ñeå xaây döïng moät gia ñình haïnh phuùc.

Ngöôøi baïn ñôøi - Theå Dö - ñeán vôùi toâi taïi Boàng Sôn (BìnhÑònh). Hai chaùu laàn löôït ra ñôøi trong chieán tranh choáng Phaùplaø Laâm Duy vaø Dö Lan. Vì nhieäm vuï quaân söï Ñaûng giao, toâirôøi Lieân khu V (mieàn Nam Trung boä) ra Baéc. Ñaûng cuõng taïoñieàu kieän ñeå vôï con toâi ñöôïc ra coâng taùc, hoïc taäp ôû mieàn Baéc.Nhöng hoaøn caûnh chieán tranh ñaõ taùc ñoäng ñeán ñôøi tö cuûa giañình toâi nhö moïi gia ñình khaùc. Treân ñöôøng ra Baéc, chaùu gaùiDö Lan bò soát reùt aùc tính ñaõ qua ñôøi. Coøn chaùu trai Laâm Duyphaûi göûi taïm vaøo Hueá cho baø ngoaïi chaêm soùc.

Thieáu töôùng NGUYEÃN THEÁ LAÂM *

1 Trích hoài kí “Ngöôïc Baéc, Xuoâi Nam”* Phuï huynh lieät só Nguyeãn Laâm Duy (khoùa 4).

Nhöõng maát maùt lôùntrong toå aám nhoû 1

90

Sau ngaøy taäp keát ra Baéc, naêm 1965, Laâm Duy ñöôïc ñi hoïctaïi tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi cuûa Toång cuïcChính trò. Chaùu haêng haùi hoïc taäp, reøn luyeän vaø lao ñoängngaøy tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñoùng ôû Ñaïi Töø, Thaùi Nguyeân(Vieät Baéc).

Laàn ñoù, toå lao ñoäng cuûa Laâm Duy ñöôïc giao nhieäm vuïvaøo röøng saâu laáy goã veà laøm doanh traïi. Phaûi ñoán goã giaøtheo ñuùng kích thöôùc ñeå laøm khung söôøn cho nhaø aên cuûatraïi. Ba caäu thieáu nieân haêng haùi nhieät tình lao ñoäng nhöngchöa coù kinh nghieäm ñoán goã trong röøng giaø. Khi chaët caâygoã saép ñoå ñaõ khoâng bieát chaïy traùnh höôùng naøo ñeå ñaûmbaûo an toaøn, Laâm Duy chaïy ñuùng vaøo höôùng caây ñoå, bòthuùc vaøo ñaàu, töû thöông ngay.

Ñöa chaùu veà Vieän quaân y 108, Toång cuïc Chính trò nhaänkhuyeát ñieåm trong vieäc quaûn lí hoïc sinh vaø baùo tin cho giañình. Nhöng caùc anh cuõng kheùo baùo töøng böôùc ñeå khoûi gaâyñoät ngoät cho meï chaùu vaø baø ngoaïi. Khi vôï choàng toâi vaøo ñeánVieän thì ñaõ xong moïi thuû tuïc. Cô quan Toång cuïc toå chöùc tangleã, ñöa chaùu veà khu vöïc quaân ñoäi ôû Nghóa trang Vaên Ñieån.Ñoàng chí phoù chuû nhieäm Toång cuïc Chính trò chính thöùc thoângbaùo cho gia ñình: Chaùu Laâm Duy ñöôïc ñeà nghò coâng nhaän laølieät só Thieáu sinh quaân.

N.T.L

91

Sau 35 naêm gaëp laïi, anh say söa keå veà nhöõng ngaøy soángvaø chieán ñaáu thôøi ñaùnh Myõ. Heát chieán tranh phaù hoaïi ôû mieànBaéc, roài maët traän C, B2… Nôi ñaâu cuõng gaén vôùi nhöõng kyûnieäm veà ñoàng chí, ñoàng ñoäi. Chieán tranh laø moät ñeà taøi khoùqueân!

… Cha meï chuùng toâi laø lôùp caùn boä theá heä thöù nhaát vaøthöù hai cuûa cuoäc chieán tranh giaûi phoùng daân toäc. Ñeå chuaånbò cho lôùp ngöôøi keá caän, heø 1965, chuùng toâi ñöôïc tuyeånchoïn vaøo tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Dochieán tranh ngaøy caøng aùc lieät, ñaàu naêm 1967, nhaø tröôøngñöôïc leänh rôøi Ñaïi Töø (Thaùi Nguyeân), sô taùn sang thaønh phoáQueá Laâm (Trung Quoác). Voán laø hoïc sinh mieàn Nam, khi veàtröôøng ñaõ lôùn tuoåi, Taán Myõ thöôøng ñöùng ra baûo veä boïnnhoùc chuùng toâi moãi khi nghòch ngôïm ñaùnh nhau. Coøn VaênNgoïc “ñuùp” töø lôùp treân xuoáng hoïc vôùi khoùa 5. Myõ vaø Ngoïcôû cuøng moät trung ñoäi thuoäc ñaïi ñoäi 71, do haï só Thuïy phuïtraùch. Tuy ñieàu kieän soáng vaø hoïc taäp raát toát, nhöng caùnhlôùn tuoåi cöù naèng naëc xin veà nöôùc tham gia chieán ñaáu vôùisuy nghó: “Hoïc chöa gioûi ôû nhaø tröôøng nhöng seõ chieán ñaáugioûi nôi chieán tröôøng”. Heø 1967, Myõ, Ngoïc, Voõ Duõng, ToâVaên Hoaønh vaø moät soá baïn leân taàu veà nöôùc, cuøng chuyeánvôùi khoùa 2 vöøa toát nghieäp.

Ghi theo lôøi keå cuûa thieáu taù Ñoã Taán Myõ (khoùa 5)ANH THY thöïc hieän

NGUYEÃN VAÊN NGOÏCNgöôøi lieät só ñaàu tieân

92

Veà ñeán Haø Noäi, caùc baïn laïi ñaët vaán ñeà vôùi caùc chuù ôû Toångcuïc Chính trò. Sau khi caân nhaéc, Voõ Duõng ñöôïc xeáp veà tröôøngQuaân chính quaân khu Taû Ngaïn, coøn Myõ, Ngoïc cuøng Hoaønh veàñaïi ñoäi 6, tieåu ñoaøn phaùo cao xaï 57mm thuoäc trung ñoaøn 233,sö ñoaøn phoøng khoâng 361 baûo veä Haø Noäi. Töø ngaøy ñoù, ba anhem “Löu-Quan-Tröông” theà “soáng cheát coù nhau”! Khi thì ñônvò ñoùng ôû baõi Phuùc Taân baûo veä caàu Long Bieân, luùc laïi veà traänñòa beân hoà Vaên Chöông, sau ga Haøng Coû; coù luùc traän ñòachuyeån sang Gia Laâm, baûo veä kho xaêng Ñöùc Giang. Nhöõngngaøy khoâng tröïc chieán, ba ñöùa hay moø veà Ba Ñình “ñaùnhmooùc-xô” baùo anh Trình (con trai baùc Vaên Tieán Duõng), ñangtröïc phoøng khoâng treân noùc Nhaø Quoác hoäi xuoáng chôi. Ba ñöùañaõ chöùng kieán nhöõng ngaøy gian khoå nhaát cuûa traän ñòa phoøngkhoâng Haø Noäi vaø khoâng theå queân hình aûnh caàu Long Bieân bòtruùng bom, gaãy nhòp hay kho xaêng Ñöùc Giang nguøn nguïtchaùy. Hoï ñaõ cuøng Haø Noäi chieán ñaáu ñaùnh traû nhöõng ñôït ñaùnhphaù cuûa giaëc Myõ.

Ngaøy 31 thaùng 3 naêm 1968, sau Maäu Thaân vaø nhöõngthaéng lôïi ôû caû hai mieàn, giaëc Myõ buoäc phaûi tuyeân boá neùmbom haïn cheá töø Vó tuyeán 20 trôû vaøo. Vuøng ñaát naøy heïp vaøkeùo daøi neân coù teân laø vuøng “caùn xoong”. Moãi khi Myõ buoäcphaûi ngöøng neùm bom khu vöïc töø Thanh Hoaù ñoå ra laø chuùnglaïi taäp trung bom ñaïn ñaùnh vaøo cuøng caùn xoong Ngheä An-Haø Tónh-Quaûng Bình-Vónh Linh raát aùc lieät. Moät soá ñaïi ñoäi cuûasö ñoaøn 361 ñöôïc leänh boå sung cho sö ñoaøn 367 baûo veä mieànTrung. Leõ thöôøng tình, caùc chuù saün saøng cho ba ñöùa ôû laïi HaøNoäi, thaäm chí coøn cho ñi hoïc; nhöng nhö vaäy seõ khoâng coøncô hoäi ñaùnh giaëc. Ba anh em laïi ñeà nghò Toång cuïc cho ñi ñôïtnaøy. Töø caàu Buøng (giaùp ranh giöõa Ngheä An vaø Thanh Hoùa)ñoå vaøo, chieán tranh vaãn coøn. Ñôn vò nhaän nhieäm vuï baûo veäthaønh phoá Vinh. Khi thì traän ñòa phaùo boá trí ôû xaõ Höng Duõng

93

baûo veä Nhaø maùy nöôùc, luùc laïi veà Höng Thuyû baûo veä Nhaømaùy ñieän vaø phaø Beán Thuûy…

Trong khaåu ñoäi, Myõ laø phaùo thuû soá 1, phuï traùch “höôùng” vaøaán coø; Ngoïc laø phaùo thuû “taàm” soá 2 cuøng caùc phaùo thuû “cöï ly”,“muïc tieâu”, tieáp ñaïn vaø khaåu ñoäi tröôûng. Phaùo 57mm moãi gaépñaïn coù ñeán 4 vieân nhöng coù theå baén lieân tuïc vaø haï muïc tieâuôû ñoä cao ñeán 6000m. Tuy moãi ngöôøi moät nhieäm vuï nhöng vôùikhaåu hieäu “Reøn luyeän ñeå trôû thaønh phaùo thuû toaøn naêng”, moïichieán só trong khaåu ñoäi ñeàu coù theå thay theá vò trí ñoàng ñoäimình. Giöõa thôøi tieát khaéc nghieät cuûa ñaát xöù Ngheä, naéng raùtñeán chaùy da vaø gioù Laøo thì khoâ khoâng khoác, cöù chieàu chieàu,anh em laïi thay nhau chaïy aøo sang nhaø daân, gaàn traän ñòa taémnhôø. Moät laàn, nghe keûng baùo ñoäng, maùy bay Myõ aäp ñeán, anhem töø nhaø daân voäi chaïy veà. Vì ñaõ nhaûy vaøo vò trí cuûa phaùo thuûsoá 2 neân moät ñoàng ñoäi khaùc theá vaøo gheá cuûa Myõ. Aùc nghieätthay, phaùt ñaïn 23 ly töø treân maùy bay ñaõ baén xuyeân thuûng gheásaét, xuyeân tieáp qua löng ngöôøi baïn ñang ngoài vò trí soá 1. Anhbaïn ñaõ hy sinh. ÔÛ chieán tröôøng, giöõa caùi soáng vaø caùi cheát gaànnhau trong gang taác! Ngöôøi naøy hy sinh laïi coù ñoàng ñoäi khaùcveà boå sung.

ÔÛ mieàn Trung, coù moät thoâng leä, neáu bò maùy bay taán coângthì chæ ñöôïc pheùp ñaùnh traû töø sau 4 giôø chieàu ñeå traùnh loä muïctieâu (vì giaëc Myõ coù theå kieåm soaùt caû töø treân khoâng vaø töø ngoaøikhôi xa). Nhöng saùng 10 thaùng 10 naêm 1968, töø 8 giôø, haøngñaøn maùy bay ñaõ taán coâng vaøo phaø Beán Thuyû, hoøng caét ñöùtñöôøng tieáp vaän cuûa ta vaøo Nam. Nhieàu toáp F4H laàn löôït laoxuoáng caét bom vaøo traän ñòa. Bom ñaïn noå raàm trôøi, tai ñieác ñaëc,khoùi löûa muø mòt, traän ñòa kheùt leït muøi thuoác suùng… Daân xaõHöng Thuyû nhìn maùy bay boå nhaøo xuoáng traän ñòa ñaõ khoùcthöông: aùc lieät theá naøy chaéc caùc chuù boä ñoäi cheát heát! Ñaïi ñoäithöông vong nhieàu nhöng vaãn kieân quyeát ñaùnh traû. Khoâng

94

moät ai rôøi boû vò trí, caùc uï phaùo vaãn xoay noøng höôùng tröïc dieänvaøo muïc tieâu. Khaåu ñoäi tröôûng phaát côø, hoâ to: “Coøn soáng coøndöïng maøn ñaïn. Baén!”. Caû ñaïi ñoäi döïng löôùi löûa, hai chieác maùybay vöøa boå nhaøo ñaõ truùng ñaïn, boác chaùy, lao ra bieån.

Nhöõng chieác coøn laïi ñieân cuoàng voøng laïi. Laàn naøy, chuùngcaét bom chuïp xuoáng traän ñòa. Ñoù laø loaïi bom phaùt quang, chænoå khi caùch maët ñaát 4-5m; caây coái truùng maûnh bom ñoå raïpnhö ngaû raï. Boãng chôùp loøe! AÀm! Moät quaû bom noå ngay saùtkhaåu ñoäi. Maûnh bom phaït ngang thaân Ngoïc chæ ñeå laïi nöûathaân döôùi, ruoät gan loøng thoøng, maùu me beâ beát… Taán Myõ laosang oâm laáy xaùc baïn, gaøo leân:

- Ngoïc, maøy cheát thaät roài sao?Theá laø caùi thaèng Ngoïc, hoïc cuøng tröôøng khi ôû röøng Ñaïi Töø,

bò ngaõ nöôùc, ñöôïc baïn beø gaùn theâm caùi bieät danh “gheû”; caùithaèng Ngoïc “toát”, traéng treûo ñeïp trai, aên noùi deûo moàm laøm xieâuloøng bao coâ gaùi doïc ñöôøng haønh quaân; caùi thaèng baïn khoângyû mình laø “con oâng chaùu cha”, vaãn naèng naëc xin ñi chieán ñaáungaøy naøo, ñaõ maõi ñi xa! Ba anh em ñaõ maát moät, bieát noùi saoñaây vôùi ba meï Ngoïc!? Vöøa khoùc vöøa oâm xaùc baïn ra hoá bomcuõ coøn ñoïng nöôùc möa taït leân röûa saïch veát maùu dính ñaát caùt,Myõ run leân: “Tao seõ traû thuø cho maøy, Ngoïc ôi!”. Ngay chieàuhoâm aáy, ñôn vò toå chöùc choân caát caùc lieät só taïi nghóa trang xaõHöng Duõng. Haän thuø traøo daâng! Ngaøy sau, ñôn vò tieáp tuïchaønh quaân vaøo Haø Tónh vaø ñoùng quaân taïi queâ höông cuïNguyeãn Du.

Ba tuaàn sau, ñuùng ngaøy 1 thaùng 11 naêm 1968, chính phuûMyõ buoäc phaûi tuyeân boá chaám döùt khoâng ñieàu kieän chieán tranhphaù hoaïi ra mieàn Baéc. Ai cuõng tieác thöông cho Ngoïc. Soá phaännoù khoå quaù! Giaù maø chôø theâm ít ngaøy nöõa… Nhöng ai maø noùitröôùc ñöôïc ñieàu gì, vì ñoù laø chieán tranh! Sau ngaøy ngöøng baén,hai ñöùa qua nghóa trang, goùi moät naém ñaát laáy töø moä Ngoïc cho

95

vaøo ba-loâ leân taàu ra Baéc vaø tìm ñeán gia ñình Ngoïc ôû khu taäptheå Nam Ñoàng. Coâ Traàn Thò Ngoï, meï Ngoïc, ñaõ ngaát ñi khinhaän ñöôïc naém ñaát. Chuù Nguyeãn Chí Ñieàm, moät ngöôøi línhvaøo sinh ra töû, nguyeân Tö leänh Boä ñoäi Ñaëc coâng oâm laáy Hoaønhvaø Myõ, noùi trong nöôùc maét: “Raùng chieán ñaáu traû thuø cho Ngoïc,caùc con aï!”

Cuoái 1968, vôùi nhöõng gì ñaõ höùa vôùi Ngoïc, Myõ vaø Hoaønh laïileân ñöôøng vaøo chieán tröôøng ñaùnh giaëc cho ñeán ngaøy toaøn thaéng.Taán Myõ vinh döï trôû thaønh lính cuûa chuù Ñieàm - trinh saùt ñaëc coângZ27, sö ñoaøn 5 vaø hai laàn ñöôïc taëng danh hieäu “Duõng só dieätMyõ”… Nhôù veà baïn mình, anh laåm baåm: “Queân laøm sao ñöôïc caùingaøy noù hy sinh; ñoù chính laø Ngaøy giaûi phoùng Thuû ñoâ”. Coønchuùng toâi, tuy ñaõ böôùc qua caùi tuoåi nguõ tuaàn nhöng khoâng theånaøo queân ñöôïc nhöõng ñöùa baïn thuôû thieáu thôøi. Chuùng toâi luoântöï haøo veà thaày, coâ vaø maùi tröôøng thaân yeâu, nôi ñaõ ñaøo taïo neânnhöõng hoïc sinh nhö Nguyeãn Vaên Ngoïc - daùm hy sinh tuoåi xuaâncuûa mình vì Ñoäc laäp, Töï do cuûa Toå quoác!

Ngaøy tìm thaáy baïn, 2-9-2002.A.T

96

Xin pheùp ñöôïc daãn daét baïn ñoïc theo trình töï cuûa nhöõng laù thö:

Quy Nhôn, ngaøy 28 thaùng 3 naêm 2003K. thaân,Vöøa töø Haø Noäi veà, mình göûi thö cho baïn ngay. Ra Haø Noäi

ñöôïc hai ngaøy laø Hoaønh laïi thaêm baùc Ngoï, meï Ngoïc. Gaëpmình, baùc khoùc nhieàu. Sau ñoù baùc keå, ñaõ nhaän ñöôïc tieàn cuûathaày troø trong Nam ñoùng goùp göûi ra nhaân dòp Teát Quyù Muøi.Baùc nhôø mình chuyeån lôøi thaêm hoûi vaø lôøi caûm ôn chaân thaønhñeán thaày coâ vaø caùc baïn. Baùc ñaõ ñoïc cuoán saùch baïn göûi taëng.Theo yeâu caàu cuûa Hoaønh, baùc ñaõ luïc tìm ñöôïc ba laù thö cuoáivaø taám aûnh Ngoïc taëng mình, (sau ngaøy Ngoïc hy sinh, mình ñaõtrao laïi cho gia ñình). Phía sau aûnh coøn löu buùt tích, ghi ngaøyhy sinh cuûa Ngoïc.

Nhöõng ngaøy thaùng cuøng chieán ñaáu, nhaát laø nhöõng ngaøy ôûthaønh phoá Vinh, ba ñöùa - Ngoïc, Taáùn Myõ vaø mình - ñaõ khoânglaøm hoå theïn teân tuoåi tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi; khoâng hoå theïnvôùi söï giaùo duïc cuûa thaày coâ. Ba ñöùa mình ñaõ chieán ñaáu thaät anhduõng, khoâng sôï hy sinh. Cho ñeán giôø, mình cuõng khoâng theå hieåuñöôïc vì sao, tuïi mình laïi duõng caûm ñeán theá!? Maùy bay Myõ ñieân

Nhöõng böùc thö cuoái cuøngcuûa lieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc

TOÂ VAÊN HOAØNH * (khoùa 5) söu taàm

* Baïn chieán ñaáu cuûa lieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc. Hieän sinh soáng taïi Quy Nhôn.

97

cuoàng taán coâng, coøn phaùo phoøng khoâng cuûa ta thi( ñaùnh traû raátquyeát lieät. Nhaát laø ngaøy 6 thaùng 6 naêm 1968, bom ñaïn Myõ gaâythöông vong gaàn heát ñôn vi(. Caû traän ñòa coù saùu khaåu ñoäi thì chæcoøn laïi moãi khaåu ñoäi cuûa mình. Töôûng chöøng caû ba thaèng ñeàucheát, nhöng thaät may, khoâng ñöùa naøo dính ñaïn.

Ñònh vieát veà nhöõng ngaøy chieán ñaáu aùc lieät aáy nhöng quanhöõng laù thö cuûa Ngoïc, chaéc caùc baïn seõ hieåu phaàn naøo...

Thaân aùi!Toâ Vaên Hoaønh,17 Traàn Ñoäc, phöôøng Traàn Phuù, thaønh phoá Quy Nhôn.

VAØ NHÖÕNG BÖÙC THÖ GÖÛI VEÀ TÖØ MAËT TRAÄN

23 thaùng 5 naêm 1968Meï kính yeâu!Chuùng con vöøa nhaän ñöôïc leänh

treân. Xe phaùo ñaõ chuaån bò xong xuoâivaø ngay ngaøy hoâm nay seõ leânñöôøng. Coù leõ khi böùc thö naøy tôùi taymeï thì con ñang treân ñöôøng haønhquaân vaøo khu Boán chieán ñaáu vaø coùkhaû naêng seõ vaøo saâu hôn. Vì raát gaápneân con khoâng gaëp meï ñöôïc, chæcoøn vaøi tieáng nöõa thoâi, vaäy con göûilaù thö naøy tôùi meï ñeå taïm bieät, caàumong meï khoûe. Coù leõ phaûi ñeán khiñaát nöôùc thoáng nhaát, hoøa bình thìmeï con ta môùi ñöôïc gaëp nhau.

Con xin höùa vôùi meï seõ laøm troønnhieäm vuï ñöôïc giao vaø tu döôõng toát

* * *

98

ñeå ba meï yeân taâm. Ba meï ôû laïi khoûe laø con möøng. Khi vaøo ñeánchieán tröôøng con seõ baùo tin veà.

Con cuûa meï – Ngoïc

Vinh – ngaøy 12 thaùng 6 naêm 1968Meï kính yeâu!Con vieát cho meï laù thö naøy sau moät ngaøy chieán ñaáu aùc lieät,

ñaùnh traû maùy bay Myõ. Meï vaãn khoûe chöù a(ï? Con thì vaãn khoûe,khoâng oám ñau gì, chæ coù ñen vaø gaày ñi chuùt ít vì phaûi chieán ñaáu vaøcoâng taùc khaù vaát vaû.

Meï aï, ñôøi lính phaùo boïn con keå cuõng vui! Môùi ngaøy naøocoøn naèm giöõa thuû ñoâ, thì nay laïi ñang ôû treân ñaát löûa Beán Thuyû,thaønh phoá Vinh. Rôøi Haø Noäi ngaøy 23 thaùng 5, sau ba hoâm, boïncon ñaõ ôû ñaát Ñoâ Löông, caùch nhaø baø ngoaïi coù baûy caây soá thoâi.Boïn con haønh quaân caû ngaøy laãn ñeâm, nhieàu ñöùa khoâng nguûñöôïc vì xa Haø Noäi, vì buoàn. Rieâng con thì cöù laên ra saøn xe maønguû, maëc cho xích xe cöù nghieán ñöôøng aàm aàm, vì vaäy cuõngkhoâng meät laém.

Ñeán ngaøy 30 thaùng 5, boïn con ñeán ñaát Nam Ñaøn vaø ôû laïiñaây baûy ngaøy. Meï thöû töôûng töôïng xem boïn con ñaõ laøm gì ôûñaây nheù! Boán ngaøy ñaàu maùy bay Myõ ñaûo lieân tuïc treân ñaàu nhöngkhoâng phaùt hieän ñöôïc traän ñòa chuùng con.

Ñeán chieàu ngaøy 6 thaùng 6, boïn chuùng keùo ñeán ñuû caùc loaïimaùy bay phaûn löïc toái taân: A-4, A-6, F-4H... Traän ñòa chuùng connaèm treân moät quaû ñoài maø chu vi khoaûng 300m, chæ baèng moätphaàn ba quaû ñoài Raïng queâ ta. Suoát töø 12 giôø tröa cho tôùi 6 giôøchieàu, phaûn löïc Myõ bu ñeán ñen kòt, ñaùnh thaúng boán ñôït vaøo traänñòa. Moãi ñôït keùo daøi hôn nöûa tieáng. Meï khoù coù theå hình dung noåicaûnh chieán tröôøng luùc naøy, haøng chuïc maùy bay gaàm rít xeù khoângkhí, baén roác-keùt vaø ñaïn 20 ly xuoáng traän ñòa. Töø khi laø lính phaùoñeán giôø, chöa bao giôø con phaûi chòu moät traän aùc lieät nhö theá.

* * *

99

Ngay caû caùc ñoàng chí caùn boä cuõng phaûi thoát leân: keå töø khichieán tranh phaù hoaïi xaûy ra, ñôn vò ñaõ ñaùnh haøng traêm traännhöng chöa coù traän naøo aùc lieät nhö theá. Bom taán, bom taï, bom binoå lieân tuïc, phaûi ñeán vaøi chuïc taán bom ñaïn ñaõ raûi xuoáng ñaây;ñaát quanh traän ñòa bò bom ñaïn caøy xôùi naùt nhöø, ñoû quaïch. Tieángñaïn bom ñinh tai, nhöùc oùc, khoùi löûa truøm kín traän ñòa; maét ñöùanaøo cuõng cay xeø. Nhöng chuùng con ñaõ ñaùnh traû quyeát lieät, khoângmoät ai rôøi boû vò trí chieán ñaáu cuûa mình. Con ñaõ ñöùng vöõng vaøngtreân vò trí quan saùt kòp thôøi, baét ñöôïc toïa ñoä muïc tieâu, baùo caùocho ñaïi ñoäi ñeå ñaùnh traû. Maø meï coù bieát khoâng, thaät laø laï vì töønhoû ñeán giôø, con chæ laø moät caäu beù hoïc sinh löôøi hoïc ham chôi,theá maø giôø ñaây con ñaõ raén roûi, ñöùng treân vò trí cuûa moät ngöôøilính. Con caûm thaáy raát töï haøo vì ñaõ thaáy mình lôùn leân nhieàutrong khoùi löûa chieán tranh. Söï thaät laø theá ñoù, meï aï, nhöõng ngöôøilính chuùng con chieán ñaáu raát duõng caûm vaø luoân tin töôûng ôû thaénglôïi cuoái cuøng. Chieán tröôøng aùc lieät laø theá maø noøng phaùo cuûachuùng con vaãn vöôn cao, nhaèm thaúng vaøo luõ cöôùp trôøi maø baén,baén raát maõnh lieät. Chính vì baén maõnh lieät nhö vaäy maø bom ñaïnkhoâng laøm gì noåi chuùng con. Bom taán, bom bi, roác-keùt cuûa chuùngñeàu thaû tröôït heát ra ngoaøi. Khaåu ñoäi baïn khoâng xa cuõng höùngbom ñaïn khoâng keùm gì beân con; coù quaû bom noå saùt haàm, laømphaùo tung leân; coù ñoàng chí hy sinh, coù ñoàng chí bò thöông cuït caûtay nhöng kieân quyeát khoâng rôøi traän ñòa. Coù nhöõng quaû noå caùchchuùng con chæ 10, 15m, löûa khoùi truøm kín traän ñòa, ñaát ñaù bayraøo raøo, caû nhöõng maûnh bom bay chiu chíu ngang ñaàu. Coù nhöõngñöùa bò maûnh bom hay bi saét vaêng vaøo muõ saét laïi naåy ra, khoângvieäc gì hoaëc chæ xaây saùt tí chuùt. Ba ñöùa con khoâng bò sao, saunaøy cöù ñuøa: “Boïn mình ñaõ ñöôïc toâi luyeän trong loø baùt quaùi neânbom ñaïn ñòch khoâng laøm gì noåi”. Hoâm ño,ù boïn con ñaõ baén gaànheát cô soá ñaïn mang theo.

Vaøi ngaøy sau, moåi laàn nguû say laïi nhö nghe thaáy tieáng gaàmruù cuûa maùy bay vaø tieáng noå aàm aàm cuûa bom ñaïn. Con chæ hôi bòtöùc ngöïc, do söùc eùp cuûa bom vaø uø tai maát hai ngaøy, do tieáng noå.

100

Thaät laø kinh khuûng! Hoâm sau chuùng con haønh quaân veà BeánThuyû. Thaønh phoá Vinh giôø tan hoang laém. Suoát ngaøy khoâng luùcnaøo ngôùt tieáng maùy bay; chuùng ñaùnh khoâng coù quy luaät naøo caû.Coøn chuùng con, ban ngaøy thì chieán ñaáu caêng thaúng, ñeâm thì nguûhaàm.. Caùi naéng vaø caùi gioù ôû ñaây thaät gheâ ngöôøi. Noùng laém, meïaï. Ngoài tröïc chieán maø moà hoâi chaûy roøng roøng. Naéng nhö muoánlaøm khoâ heùo heát caây coû vaø con ngöôøi ôû ñaây. Nhöng chuùng convaãn soáng, vaãn chieán ñaáu vaø vaãn yeâu ñôøi.

Sô sô vaøi doøng cho meï bieát tin con cuûa meï vaãn soáng.Nguyeãn Vaên Ngoïc,Hoøm thö cuûa con: HT 36266-OK.

Vinh – ngaøy 13 thaùng 8 naêm 1968Meï kính yeâu!Ñaõ gaàn ba thaùng nay con khoâng ñöôïc thö meï. Con ñaõ vieát

cho meï hai laù roài, khoâng bieát meï coù nhaän ñöôïc chöa? Saùngnay möa lôùn, con ngoài haàm tranh thuû bieân thö cho meï, khoângmeï laïi mong.

Meï vaãn khoûe chöù aïï? Coøn con thì vaãn khoûe vaø khoâng sao caû.Boïn con vaãn baûo veä Beán Thuyû vaø Thaønh Vinh. Meï aï, cuoäc chieánñaáu ôû trong naøy caêng thaúng laém. Quaân khu Boán laø tuyeán löûamaø! Cuoäc chieán ñaáu ôû ñaây dieãn ra töøng phuùt, töøng giôø, khoângngaøy naøo, ñeâm naøo laø khoâng coù tieáng bom ñaïn cuûa giaëc Myõ reoraéc xuoáng maûnh ñaát naøy. Boïn con chieán ñaáu lieân tuïc caû ngaøylaãn ñeâm. Khoâng luùc naøo vaéng boùng maùy bay Myõ; coù traän chuùngbay vaøo “nhö ruoài” ñeán hai, ba chuïc chieác, ñaùnh vaøo muïc tieâuchuùng con baûo veä. Nhieàu ñoàng ñoäi cuûa chuùng con ñaõ ngaõ xuoángtreân maûnh ñaát Xoâ-vieát röïc löûa caùch maïng naøy. Coù nhöõng ngöôøibaïn vöøa môùi gaëp, vöøa môùi taùn doùc vôùi nhau nhöng chæ laùt sau,trong ñôït ñaùnh traû maùy bay Myõ ñaõ ngaõ xuoáng. Thaät laø ñau xoùtvaø caêm giaän! Maø tuoåi ñôøi cuûa hoï coøn treû laém, môùi möôøi taùm,

* * *

101

ñoâi möôi. Coøn con thì khoâng sao, meï ñöøng lo. Keå töø ngaøy vaøoñaây, boïn con ñaõ ñaùnh ñeán 60 traän roài, coù nhöõng ngaøy ñaùnh ñeánboán, naêm ñôït. Maø meï thuû töôûng töôïng xem, bao nhieâu bom ñaïnñaõ nhaèm xuoáng traän ñòa boïn con; coøn caùnh phaùo thuû treû boïncon thì ñaùnh thaät laø haêng neân bom ñaïn khoâng laøm sao gieát noåi.AØ, meï coù bieát khoâng, con ñaõ trôû thaønh phaùo thuû töø laâu roài nheù.Moãi traän ñòa chuùng con chæ trieån khai trong vaøi ba ngaøy, ñaùnhvaøi traän, xong phaûi cô ñoäng ñi traän ñòa khaùc. Di chuyeån luoân,vaát vaû laém, nhöng chính trong bom ñaïn maø con ñaõ lôùn leân raátnhieàu. Coù nhöõng laàn, maûnh bom hay maûnh roác-keùt gaêm vaøogheá, maûnh ñaïn vaêng vaøo haàm nhöng boïn con vaãn an toaøn. Coùnhöõng laàn bom bi, roác-keùt noå chæ caùch hai, ba meùt, nhôø coâng söïtoát maø khoâng ai dính ñaïn. Khaåu ñoäi con chieán ñaáu lieân tuïc maøchöa ai bò thöông. Boïn con vaãn thöïc hieän ñuùng khaåu hieäu cuûaNguyeãn Vieát Xuaân: “Haõy nhaèm thaúng quaân thuø! Baén!”. Caùnhphaùo thuû treû boïn con trong bom ñaïn vaãn bình tónh vaø duõng caûmlaém, meï aï!

Sô sô vaøi doøng, keûo meï laïi mong.Meï göûi cho con moät ít tieàn meï nheù, nhöng khoâng göûi ñöôïc thì

thoâi. Neáu böu ñieän nhaän chuyeån böu phaåm thì meï xem coù coønboä quaàn aùo naøo cuûa anh Chuùng thì göûi cho con. ÔÛ ñaây cô ñoängnhieàu, quaàn aùo raùch heát caû, meï aï.

Con nhôù meï nhieàu. Hoân meï.

T.V.H

102

Ñuùng 29 naêm, sau ngaøyhy sinh cuûa Huyønh KimTrung, chuùng toâi - nhöõng baïnhoïc caùch ñaây 36 naêm, taïitröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi - ñaõ ñeánthaêm gia ñình vaø thaép höôngcho baïn. Nhö nhöõng ñöùa conñi xa nay môùi trôû veà, chuùngtoâi uøa vaøo phoøng khaùch.Traân troïng giöõa phoøng laø baønthôø cuûa gia ñình, coù goùc daønhrieâng cho Trung, treân ñoù coùBaûng vaøng danh döï vaø quyeát

ñònh soá 110/LCT, kyù ngaøy 31 thaùng 12 naêm 1973 cuûa Chuû tòchToân Ñöùc Thaéng, truy taëng danh hieäu Anh huøng Löïc löôïng vuõtrang cho lieät só Huyønh Kim Trung. Chuùng toâi xeáp haøng ngangtröôùc baøn thôø coù di aûnh cuûa Trung vaø cuùi ñaàu maëc nieäm...

Kieán truùc sö Huyønh Kim Tröông - ba cuûa Trung, nguyeân laøTham möu tröôûng Quaân khu 7 hoài khaùng chieán 9 naêm, nay ñaõngoaøi 80 nhöng coù trí nhôù tuyeät vôøi. Nhöõng kyû nieäm veà haicuoäc khaùng chieán, veà nhöõng naêm thaùng cuøng coâng taùc vôùi cha

MINH ÑÖÙC thöïc hieän

Ñoïc nhaät kyù chieán tröôøngcuûa anh huøng lieät sóHUYØNH KIM TRUNG

103

meï chuùng toâi vaø veà Huyønh Kim Trung vaãn nhö in trong taâmtrí baùc. Baùc hoûi thaêm coâng vieäc töøng ñöùa. Rieâng vôùi baïnNguyeãn Thieän Nhaân, baùc aân caàn daën: “Chaùu ñaûm nhaän troïngtraùch vôùi thaønh phoá naøy. Raùng phaûi laøm thaät toát ñeå khoûi phuïloøng nhöõng ngöôøi ñaõ hy sinh.” Chuùng toâi nhö baày con quaâyquaàn beân ba meï, oân laïi nhöõng kyû nieäm veà Trung.

Ñaõ gaàn 30 naêm, Trung xa chuùng toâi. Thôøi gian troâi quanhanh quaù, vaïn vaät coù nhieàu thay ñoåi nhöng tình caûm cuûa luõbaïn hoïc ngaøy naøo vaãn theá; Trung nhö vaãn soáng trong chuùngtoâi. Khi coøn ôû tröôøng, chuùng toâi coù moät thoùi quen ghi nhaät kyù.Vì vaäy, khi ra maët traän, Trung vaãn duy trì thoùi quen ñoù vaø baïnñaõ ñeå laïi cho gia ñình vaø baïn beø nhöõng kyû nieäm voâ giaù.Chuùng toâi cuøng nhau giôû laïi nhöõng trang nhaät kyù chieán tröôøngcuûa Trung. Cuoán nhaät kyù ñaõ nhaàu naùt vì thôøi gian vaø vì nhöõngngaøy cuøng Trung ôû tuyeán löûa aùc lieät Quaûng Bình.

Khi coøn ôû tröôøng, Trung coù chaân trong Ban bieân taäp baùotöôøng ñaïi ñoäi; caäu coù naêng khieáu veõ, neân tôø bìa cuûa cuoán nhaätkyù ñöôïc trang trí raát ñieäu ngheä: moät caønh thoâng non moïc ngaysöôøn nuùi saùt bieån, ñang phaûi choáng choïi vôùi phong ba baõo taùp;xa xa, moät töông lai huy hoaøng ñang ñeán, caëp haûi aâu tungcaùnh trong bình minh ñang leân. Nhö moät truyeàn thoáng cuûa theáheä chuùng toâi, Trung khoâng queân vieát keøm theo hai baøi thô treântrang bìa nhö moät leõ soáng:

Ôi tuoåi treû say söa lyù töôûngDaán thaân vaøo ñöôøng tranh ñaáu tieàn phong

Laáy khoå aûi laøm moät nguoàn sung söôùngVaáp ngaõ – sôï gì, reøn luyeän aét thaønh coâng!

Chöa thaát baïi chöa phaûi ngöôøi töøng traûiChöa ñau thöông chöa phaûi böôùc vaøo ñôøiNeáu loøng ta cöù sôï möa saThì naéng ñeïp muøa xuaân ñaâu seõ thaáy

104

Ñaàu 1972, cuoäc khaùng chieán choáng Myõ ôû caû hai mieàn ñaõvaøo giai ñoaïn aùc lieät nhaát. Ñang hoïc naêm thöù 2 Ñaïi hoïc Caûnhsaùt, do yeâu caàu cuûa chieán tröôøng, ñeå ñaûm baûo giao thoângthoâng suoát cho con ñöôøng huyeát maïch chi vieän cho tieàn tuyeán,Trung ñaõ xung phong vaøo thöïc taäp caûnh saùt giao thoâng taïi moättroïng ñieåm: Beán phaø soâng Gianh!

Trung ñaõ ghi laïi trong nhaät kyù cuoäc soáng gian nan vaát vaû,suoát ngaøy ñeâm chòu ñöïng nhöõng traän bom raûi thaûm cuûa maùybay B52, nhöng cuoäc soáng cuûa quaân daân Quaûng Bình vaãn ñaàylaïc quan. Theá môùi bieát, cuoäc chieán naøo cuõng aùc lieät vaø trongchieán tranh, con ngöôøi yeâu cuoäc soáng bieát nhöôøng naøo! Ngoaøinhöõng giôø phuùt caêng thaúng ñöông ñaàu vôùi bom ñaïn, ñöùngñieàu ñoä caùc chuyeán xe leân xuoáng phaø, ra Baéc vaøo Nam; Trungraát nhôù nhaø, nhôù ba meï, nhôù phoá phöôøng Haø Noäi, nhôù maùitröôøng thaân yeâu, nhôù caû nhöõng buoåi troán hoïc vaøo raïp xemphim. Trung theøm coù moät chieác radio ñeå nghe ca nhaïc vaø tin

Baïn beø khoùa 5 quaây quaàn beân ba maù lieät só Huyønh Kim Trung, 19-08-2001

105

töùc hay moät chieác ghi-ta ñeå cuøng caát “tieáng haùt aùt tieáng bom”.Trung ghi laïi caûm xuùc caû nhöõng khi nhaän ñöôïc thö cuûa giañình vaø baïn beø, trong ñoù coù nhaéc ñeán baïn Maïnh Chieán, baïnTröôøng… (Khi ñoïc ñeán ñaây, chuùng toâi nhìn nhau: “Khoùa ta coùhai Tröôøng. Trung nhaéc ñeán Khaùng hay Coâng?”, thì oâng baïnNguyeãn Coâng Tröôøng giô tay xin nhaän ñoù chính laø mình!).

Trong nhaät kyù, Trung nhaéc caû ñeán moät coâ baïn gaùi teân H.(Vaäy laø Haø, Hoa hay Haïnh?… maø coù phaûi laø Haïnh em gaùi cuûaC. hay khoâng? Hoài ñoù, hai anh em quyù nhau laém, hay troøchuyeän taâm söï vôùi nhau, hình nhö coøn vieát caû thö cho nhau!).Giaù nhö Trung cuûa chuùng ta vöôït qua ñöôïc nhöõng naêm thaùngaùc lieät cuûa chieán tranh, ngaøy trôû veà, bieát ñaâu Trung seõ xaâydöïng vôùi coâ baïn H.. Roài 30 naêm sau, hai baïn cuõng coù con trai,con gaùi lôùn nhö con cuûa chuùng toâi baây giôø…

Thaønh tích chieán ñaáu cuûa Trung ñöôïc ghi trong hoà sôlöu taïi Phoøng thi ñua X15 (Boä Coâng an):

16-4-1972: Giaûi phoùng ñoaøn xe töø phiaù Nam ra bò taéc trongkhi maùy bay Myõ ñang ñaùnh phaù.

29-4-1972: Daäp taét löûa treân xe chôû ñaïn bò maùy bay ñòchbaén phaù, ñöa laùi xe bò thöông vaø coõng 1 coâng nhaân beán phaøñi caáp cöùu.

12-6-1972: Vaäïn ñoäng baø con cöùu xe haøng cuûa Ñoaøn 559ñang treân phaø bò maùy bay Myõ baén chìm...

Nhöõng trang nhaät kyù cuûa baïn toâi döøng ôû ngaøy 6 thaùng 8naêm 1972. Nhöõng doøng cuoái cuøng ñöôïc vieát thaät caûm ñoäng:

Ñeå baûo veä cuoäc soáng hoaø bình, haïnh phuùc cho moïi ngöôøilöông thieän, neáu phaûi ngaõ xuoáng thì cuõng khoâng coù ñieàu

* * *

106

gì phaûi aân haän. Toå quoác seõ maõi ghi coâng, daân toäc seõ ñôøi ñôøighi nhôù!...

Maù ôi, con thöông maù quaù! Ñaùng ra tuoåi giaø nhö maù laøtuoåi an nhaøn, nghæ ngôi vaø coù nhöõng ñöùa con lôùn phuïng söï.Theá nhöng vì Toå quoác keâu goïïi, nöôùc coøn thì nhaø coøn, nöôùcmaát thì nhaø tan, vì vaäy chuùng con phaûi taïm thôøi xa ba maù,anh chò vaø baø con, xa nhöõng maùi nhaø thaâân yeâu töø thuôû beùñöôïc sinh ra vaø lôùn leân, ñeå khoaùc suùng leân ñöôøng ñi khaép moïimieàn ñaát nöôùc... Chuùng con seõ thöïc hieän lôøi Baùc ñaõ daën:”Heãcoøn moät teân xaâm löôïc treân ñaát nöôùc ta, thì ta coøn phaûi chieánñaáu queùt saïch noù ñi!”. Queùt saïch roài, con seõ veà phuïng söï maù,nhö traêm ngaøn ñöùa con hieáu thaûo khaùc.

Hai tuaàn sau, ñuùng vaøo ngaøy 20 thaùng 8 naêm 1972, trongkhi maùy bay Myõ ñang ñaùnh phaù, Trung ñaõ cuøng daân quaân laovaøo cöùu kho ñaïn phaùo 37 vaø 85 ly. Vaùc ñeán hoøm ñaïn thöù 50thì ñaïn noå, Trung bò thöông raát naëng. Ñöôïc ñoàng ñoäi caáp cöùu.Bieát khoâng theå soáng ñöôïc, Trung ñaõ yeâu caàu cöùu ngöôøi khaùcnheï hôn. Vaø Huyønh Kim Trung ñaõ anh duõng hy sinh khi vöøatroøn 20 tuoåi.

Chæ coù theá heä treû Vieät Nam chieán ñaáu vì ñoäc laäp, töï do cuûaToå quoác môùi “coi caùi cheát nheï nhö loâng hoàng”, môùi coù nhöõnghaønh ñoäng phi thöôøng ñeán nhö theá! Huyønh Kim Trung cuûachuùng toâi ñaõ goùp phaàn toâ ñeïp theâm truyeàn thoáng cuûa tröôøngThieáu sinh quaân, mang teân Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi!

Thaùng 10-2001M.Ñ

* * *

107

Vì chuùng toâi laø lính TroãiPHAÏM VIEÄT CÖÔØNG *

Hoïc sinh khoùa 3

Caùc baïn lính Troãi thaân meán!Coù ai qua Dung Quaát, Quaûng Ngaõi thì nhôù ñeán thaêm Ngoâ

Ngôøi. Baïn ñang yeân nghæ taïi Nghóa trang lieät só xaõ Bình Ñoâng.Cöù ñeán doác Soûi, ñi theo höôùng Dung Quaát khoaûng 4-5km, seõgaëp chieác caàu ñaàu tieân thì döøng laïi, hoûi nhaø chuù Ngoâ Caâu. Choãnaøy ngaøy ñöa haøi coát cuûa Ngôøi veà chöa coù caàu, boïn mình phaûivöôït vònh baèng hai chieác muûng (loaïi thuyeàn nan hình troøn).

Moïi vieäc nhö Voõ Quoác Taán ñaõ keå. Coù ñieàu, khi veà nhaø chuù,mình thaät xuùc ñoäng. Cho duø ñaõ ñöôïc chuaån bò tö töôûng töø tröôùcnhöng khi mình vaø anh Ngoâ Saùng vaøo ñeán saân thì caû nhaø ñeàukhoùc, khoùc aàm leân, nhaát laø maù Ngôøi. Khoâng ai nghó moïi vieäc laïisôø sôø ra tröôùc maét nhö theá! Sau khi chuaån bò xong xuoâi, gia ñìnhcho môû boïc haøi coát vaø xeáp laïi theo thöù töï ñeå cho vaøo quaùch. Maølaï nhaát laø laïi thieáu maát moät ñoát ngoùn tay. Anh em mình veùt ñi veùt

* Ngöôøi baïn cuoái cuøng xaùch theo chieác va-li ñöïng haøi coát cuûa lieät só Ngoâ Ngôøiñang ñöùng taàn ngaàn ôû baõi bieån (xem “Sinh ra trong khoùi löûa” trang 65). Anh ñaõgöûi cho Ban bieân taäp thö caûm ôn cuûa chuù Ngoâ Caâu - cha lieät só Ngoâ Ngôøi, keømtheo di aûnh cuûa lieät só. Hieän anh soáng taïi 261 Traàn Phuùù, Ñaø Naüng (Ñieän thoaïi:0511-830055).

108

laïi boïc taêng ñöïng haøi coát maø khoâng tìm thaáy. Lo quaù! Khi moïingöôøi ñang buoàn raàu bôûi duø chæ coù moät ñoát ngoùn tay vaãn laømtrong loøng day döùt, nieàm vui khoâng troïn veïn, thì ba Ngôøi noùi:“Con noù hy sinh ôû Campuchia, laïi ñöôïc ñoàng ñoäi quy taäp veà bieângiôùi Taây-Nam, nay haøi coát ñöôïc baïn beø tìm kieám ñöa veà queâhöông. Theá laø quyù hoùa laém roài! Maø caùi phuùc naøy khoâng phaûi giañình naøo cuõng coù!”. Sau khi oâng noùi, ai naáy ñeàu caûm thaáy nheïnhaøng vaø lo noát phaàn vieäc coøn laïi.

Saùng hoâm sau, gia ñình toå chöùc tang leã ñuùng theo truyeànthoáng daân toäc. Coù baøn thôø vaø di aûnh lieät só ñaët trang troïng ôûgiöõa, höông khoùi nghi nguùt, gia dình môøi caû ban nhaïc, keøntroáng... Ñaïi dieän caùc cô quan, ñoaøn theå cuûa huyeän, xaõ cuøng baøcon mang voøng hoa ñeán vieáng. Sau leã truy ñieäu, moïi ngöôøicuøng tieãn ñöa Ngoâ Ngôøi veà nghóa trang lieät só.

Anh chò em khoùa 3 tröôùc ngaøy chia tay nhaø tröôøng trôû veà nöôùcnhaän nhieäm vuï môùi, heø 1968

109

Caâu chuyeän baïn beø, ñoàng ñoäi tröôøng Troãi ñaõ tìm kieám vaø ñöahaøi coát Ngoâ Ngôøi veà vôùi gia ñình, vôùi queâ höông laøm cho caùnboä, nhaân daân ôû ñòa phöông heát söùc caûm ñoäng. Ai cuõng thaéc maécvì sao giöõa gioâng toá thò tröôøng naøy vaãn coù nhöõng tình caûm ñeïpnhö theá? Rieâng mình, mình chæ noùi vôùi hoï ngaén goïn theá naøy:“Chuùng toâi soáng tình nghóa nhö vaäy vì chuùng toâi laø lính Troãi!”

Ngaøy ôû tröôøng, mình khoâng coù naêng khieáu veà moân Vaênneân coù gì nhôø caùc baïn bieân taäp laïi hoä!

Chuùc caùc baïn khoûe vaø haïnh phuùc! Nhôù nhau maõi nheù!

P.V.C

110

Leâ Minh Taân laø hoïc sinh khoùa 3 tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi. Sau khi toát nghieäp, Taân vaøo hoïc Baùch khoa,nhaäp nguõ roài ñi chieán tröôøng. Baïn ñaõ anh duõng hy sinh ngaøy1 thaùng 4 naêm 1974, taïi maët traän Quaûng Nam. Thaám thoaét theámaø ñaõ ba chuïc naêm!

Caát coâng tìm kieám gia ñình anh, chuùng toâi ñaõ gaëp vaø nhaänñöôïc nhöõng thoâng tin voâ cuøng quyù baùu. Treân tay toâi laø taám aûnhLeâ Minh Taân vôùi khuoân maët ñeïp trai, raïng rôõ, khoaùc treân mìnhboä quaân phuïc vaø anh ñang ñöa tay leân vaønh muõ trong ñoängtaùc chaøo ñuùng ñieàu leänh. Gia ñình coøn giöõ ñöôïc taám Theû ñoaønvieân ñöôïc caáp taïi chi ñoaøn Lôùp cheá taïo maùy (Ñoaøn tröôøng Ñaïihoïc Baùch khoa) ngaøy 1 thaùng 7 naêm 1970.

Döôùi ñaây laø laù thö vieát töø Quaûng Nam - laù thö ñaàu tieân vaøcuõng laø laù thö cuoái cuøng töø maët traän göûi veà gia ñình cuûa LeâMinh Taân:

Quaûng Nam, ngaøy 26 thaùng 3 naêm 1974Ba maù voâ cuøng kính meán!

Ñöôïc keát naïp Ñaûngmôùi vieát thö veà nhaø

TAÏ VIEÄT CHIEÁN * (khoùa 3) söu taàm

* Thöôïng taù, giaùm ñoác xí nghieäp Vuõ khí, Xí nghieäp lieân hieäp Z751.

111

Neáu con vaãn cöù tieáp tuïc im laëng thì con seõ laø thaèng con baáthieáu cuûa ba maù. Tinh thaàn cuûa con chöa bao giôø phaûi chòu ñöïngtrong traïng thaùi caêng thaúng, töï mình phaûi neùn loøng mình ñeánmöùc theá naøy. Haàu nhö töø Ngheä An vaøo ñeán ñaây con chöa nhaänñöôïc thö naøo cuûa ba, coøn thö vaø quaø cuûa gia ñình göûi vaøo conñeàu nhaän ñaày ñuû vaø nguyeân veïn. Con ñaõ gaëp chuù Baân vaø nghechuù keå laïi raát tæ mæ tình hình cuûa ba maù vaø gia ñình ta ngoaøi aáy.Cuõng khoâng phaûi laø con baän khoâng coù thì giôø ñeå göûi cho giañình moät vaøi laù thö nhôø ngöôøi ra Baéc boû hoä. Cöù moãi laàn nhaänñöôïc thö nhaø laø moät laàn trong ñaàu con dieãn ra söï xung ñoät tìnhcaûm maõnh lieät vaø cuoái cuøng caùi yù nghó chöa neân vieát ñaõ thaéng.Moãi laàn nhö vaäy con laïi khoùc thaàm moät mình ngoaøi röøng vaøcaøng nung naáu quyeát taâm ñi cho ñeán caùi ñích cuoái cuøng. Chínhtuy ôû khaùc ñôn vò (cuøng D nhöng khaùc C) nhöng noù raát hieåu taâmtraïng cuûa con vaø con cuõng yeâu caàu noù ñöøng noùi gì veà con trongnhöõng thö göûi veà gia ñình. Cho ñeán ngaøy hoâm nay, con môùi ñeánñöôïc caùi ñích ñoù: hoâm qua, chi boä ñaõ laøm leã keát naïp con vaøoÑaûng Lao ñoäng Vieät Nam quang vinh. Con nghó, chæ ñeán ngaøyhoâm nay thì laù thö göûi cho ba maù môùi coù giaù trò vaø con môùi ñuûcan ñaûm ñeå noùi cho ba maù bieát nguyeân nhaän taïi sao con laïi imhôi laëng tieáng laâu nhö vaäy!

Nhö ba maù ñaõ bieát, con vaøo ñaây töø thaùng 3 naêm ngoaùi. Suoátthôøi gian ôû ñôn vò huaán luyeän cuõng nhö haønh quaân ñi “B” con

Theû Ñoaøn vieân cuûa lieät só Leâ Minh Taân

112

ñeàu quyeát taâm reøn luyeän mình thöïc toát trong tö töôûng cuõng nhöchuyeân moân. Con ñöôïc caû ñôn vò tin töôûng, yeâu meán. Chi boächo con laøm lí lòch keát naïp vaøo cuoái thaùng. Ñuøng moät caùi, conphaïm khuyeát ñieåm khoâng kìm ñöôïc tính noùng giaän baát töû ñaõñaùnh moät ñoàng ñoäi chæ vì nguyeân nhaân raát voâ côù: caõi nhau trongcoâng taùc kó thuaät. Theá laø bao nhieâu coâng lao xaây ñaép töø tröôùcñeán giôø suïp ñoå tan taønh. Hoäi ñoàng quaân nhaân roài chi ñoaøn kieåmñieåm veà haønh vi voâ ñaïo ñöùc cuûa con. Con buoàn vaø chaùn naûnkhoâng ñeå ñaâu cho heát. Coù nhö vaäy môùi caøng thaám thía lôøi badaën hoài coøn ôû nhaø: “Phaûi suy nghó kó tröôùc khi laøm baát cöù vieäcgì!”. Con ñaõ khoâng laøm ñuùng lôøi höùa vôùi gia ñình tröôùc khi leânñöôøng laøm nhieäm vuï, con ñaõ ñi ngöôïc laïi ñöôøng maø gia ñìnhñang ñi, con khoâng xöùng ñaùng laø con cuûa ba maù.

Nhôø coù chi boä, Ñaûng uyû, tieåu ñoaøn heát loøng giuùp ñôõ vaø anhem cuõng nhìn thaáy maët toát cuûa con tröôùc kia neân con kieân trìlaøm laïi töø ñaàu. Daàu coù khoù khaên hôn tröôùc raát nhieàu, con vaãnphaûi laøm vì con chæ coù moät con ñöôøng laø ñi chung vôùi ba maù.Ñeán nay troøn moät naêm, moät naêm ñaày thöû thaùch vôùi söï ñi leâncuûa con, nay con ñaõ vinh döï cuøng ba maù gaùnh vaùc nhieäm vuïquang vinh cuûa Ñaûng giao phoù. Con bieát ñaây môùi chæ laø caùi moácñaàu tieân, coøn baûn thaân phaûi vöôn leân nhieàu hôn nöõa môùi ñaùpöùng ñöôc yeâu caàu cuûa caùch maïng. Duø sao thì ñaây cuõng laø moätcaùi moác quan troïng phaûi khoâng ba? Baây giôø con môùi thaáy loøngmình khoâng bò caén röùt vì nhöõng böùc thö ñaày tình thöông maø bamaù ñaõ giaønh cho con. Baây giôø con môùi thaáy mình thöïc söï laøngöôøi coù ích cho gia ñình, cho Toå quoác.

Nhaäân ñöôïc thö cuûa ba vieát töø traïi an döôõng (thaùng 12 naêm1973) con thöông ba voâ cuøng. Theá laø tai qua naïn khoûi, ba cuûachuùng con vaãn coøn maïnh khoûe chôø ngaøy sum hoïp nhö öôùc mongmaù noùi trong thö göûi cho con tröôùc ñaây. Ñeán ngaøy con veà khoângbieát toùc cuûa ba maù baïc nhieàu khoâng? Neáp nhaên treân traùn cuûa bamaù coù leõ daày theâm vì lo nghó cho tuïi con quaù nhieàu? Nhieàu ñeâmmuøa möa trong naøy, naèm laïnh khoâng nguû ñöôïc laïi nghó maø thöôngcho ba maù vaø caùc em ngoaøi aáy nhieàu khoâng ñeå ñaâu cho heát.

113

Laøm cho ba maù phaûi lo vaø ba môùi moå daäy phaûi ngoài vieát thö daøicho con cuõng laø loãi taïi con. Ba maù coù tha loãi cho con khoâng?Con luoân nguyeän caàu cho ba maù vaø caùc em luoân maïnh khoûe thìcon ôû chieán tröôøng bao laâu cuõng ñöôïc.

Veà phaàn con, töø luùc môùi vaøo ñaây cho tôùi giôø cuõng bò vaøi bacôn “soát reùt nghóa vuï”, moãi laàn keùo daøi khoaûng vaøi ngaøy. Tuyvaäy, ngöôøi con vaãn cöùng caùp vaø thaáy khoûe hôn tröôùc raát nhieàu.Sinh hoaït chuyeån moâi tröôøng maø con khoâng bò gaày vaø xanh ñichuùt naøo. Noùi vaäy coù khi ba maù khoâng tin nhöng tieác laø khoângcoù maùy aûnh chuïp göûi ra cho ba maù vaøi caùi laøm kæ nieäm. Ñôn vòtöø luùc vaøo ñeán giôø chæ laøm coâng taùc xaây döïng vaø huaán luyeän boåsung neân mang tieáng laø ôû chieán tröôøng maø chöa laàn naøo giaùpmaët lính nguïy. Chuùng con xaây döïng choã ôû ñaøng hoaøng, coù nhaøxe, nhaø ôû, nhaø beáp, nhaø aên, hoäi tröôøng... vv. Dinh cô to lôùn vaøquy moâ hôn baát cöù moät ñôn vò cô sôû naøo töông ñöông caáp ñaïiñoäi ngoaøi Baéc. Con cuõng laø moät tay ñi röøng laáy goã, laáy nöùa, laáylaù vaøo loaïi khaù (taát nhieân so vôùi anh em thì chæ laø hoïc troø!). Soángvôùi anh em boä ñoäi xuaát thaân töø noâng thoân môùi thaáy nhieàu ñöùctính toát ñeïp vaø tình caûm chaân thaät, saâu naëng cuûa hoï. Con tröôûngthaønh trong phaán ñaáu vaø töøng coâng vieäc laø nhôø anh em ñaáy.

Töø thaùng 8 naêm 1973 ñeán giôø boä ñoäi toaøn huaán luyeän boå sungvaø qua maáy laàn baén ñaïn thaät ñaõ chöùng minh anh em ngaøy caøngtinh thoâng trong khoa hoïc vaø trình ñoä kó, chieán thuaät. Rieâng laùi xethì tay laùi khaù laém vì ñaõ qua haøng nghìn caây soá ñöôøng TröôøngSôn, ñaõ xöû trí nhieàu tình huoáng phöùc taïp hôn ôû nhaø tröôøng. Conñöôïc phaân coâng vaøo toå giaùo vieân kó thuaät, chuyeân soaïn baøi vaø ñigiaûng ôû caùc ñôn vò. Khoâng bieát ngheà sö phaïm cuûa maù coù gioángnhö ngheà cuûa con ñang laøm baây giôø khoâng? Tuïi con ôû ñaây taênggia ñöôïc nhieàu lôïn gaø vaø rau xanh neân ñôn vò aên uoáng khoâng ñeánnoãi naøo. Teát vöøa roài treân khoâng caáp gì nhöng tuïi con moãi ñöùa vaãncoù hai baùnh chöng, keïo töï naáu vaø thòt gaø. Anh em ñoùn Teát coùchuaån bò neân vui ra pheát (chæ khoâng coù tieáng phaùo thoâi), laøm ñuûcaùc troø chôi vaø ñi chuùc Teát nhau. Ñaày ñuû leä boä! Ngoaøi khoaûnchaên nuoâi thì khoaûn saên baén cuõng laø moät nguoàn cung caáp thöïc

114

phaåm quan troïng. Lôïn röøng, nai, hoaüng vaø caû hoå, voi nöõa thænhthoaûng baén ñöôïc. (Xin noùi theâm, con cuõng laø moät xaï thuû xoâng xaùovaø coù uy tín cuûa ñôn vò ñaáy). Thuoác laù thì moãi anh cuõng coù 10ñieáu moãi thaùng nhöng chuû yeáu laø thuoác trong naøy (Cotab, RubiQueen...…vv) do anh em ñi coâng taùc ñoàng baèng mua veà. Neáu coùñieàu kieän ba göûi cho con ít thuoác laù ngoaøi aáy. Neáu coù Tam Ñaûo,Ñieän Bieân... thì ñöôïc coi nhö vaøng vì raèng sinh hoaït boä ñoäi, chaécba thöøa hieåu, ngoaøi thuoác laù thì khoâng coøn gì “quaàn chuùng vaø aámcuùng” hôn. Con khoâng nghieän vì neáu nghieän thì ñaõ nhaûy sang huùtthuoác laøo töø laâu roài, coù thì huùt coøn khoâng coù thì thoâi, chöùù conkhoâng theå caûm tình ñöôïc vôùi caùi ñieáu caøy hoâi muø.

Hoài thaùng 5 naêm 1973, con coù ñöôïc xuoáng ñoàng baèng ôû vuønggiaùp ranh giöõa ta vaø ñòch – chôï Bình Sôn, Quaûng Ngaõi – ñeå muahaøng. Con cuõng coù yù doø hoûi moïi ngöôøi veà tình hình xaõ mình (ngöôøita goïi laø xoùm Gieáng, thoân 2, khoâng bieát coù phaûi?) nhöng khoângtìm ñöôïc ai trong baø con cuûa mình caû. Con chæ ñöôïc ôû moät ngaøyneân khoâng coù thôøi gian thaêm hoûi nhieàu. Vöøa roài coù moät chuù ôûQuaân giaûi phoùng, cuõng daân Ñieän Hoàng, teân laø Baïn - noùi coù bieátbaùc Taïi nhaø mình. Theo nhö chuù Baïn thì baùc Taïi vaãn coøn soáng vaøñaõ vaøo Ñaø Naüng laøm aên. Xuoáng giaùp ranh thaáy caûnh Bình Sôntieâu ñieàu, chôï coù nhieàu haøng nhöng nhoû teïo vaø hoïp moãi ngaøy chækhoaûng 2 tieáng (vì sôï ñòch phaùo kích). Caùi ñoàng hoà cuûa ba cho conbò ñöùng, ñem xuoáng döôùi ñoù khoâng coù hieäu chöõa neân con göûithaèng Phuû (cuøng hoïc ñieän aûnh vôùi Thuaán ñang coâng taùc ôû ñoù)ñem chöõa hoä. Vì con phaûi leân nuùi sôùm neân noù vaãn ñeo, khoâng roõcoù chöõa ñöôïc khoâng vaø bao giôø môùi gaëp noù ñeå laáy.

Veà toå chöùc vaø tình hình chung cuûa ñôn vò haàu nhö khoâng coùgì thay ñoåi. Chính ôû khaùc ñaïi ñoäi vôùi con töø hoài vaøo Ngheä Anñeán giôø (vì hai ñöùa ñeàu laø daân kó thuaät neân khoâng theå cuøngmoät ñôn vò). Tuy vaäy, noù vaãn sang choã con chôi luoân. Quaø cuûaba maù göûi vaøo con chia cho noù cuøng höôûng. Khoaûng cuoái thaùngnaøy, boïn con seõ ñi laøm nhieäm vuï ôû moät vò trí môùi, sau ñoù seõchuyeån sang nhaäp vaøo B3 (Koân Tum). Con seõ khoâng coøn ôûcuøng E vôùi chuù Baân nöõa maø veà E cuûa chuù Ngoï (hieän chuù ñang

115

taäp huaán ôû ngoaøi Baéc nhö chuù Baân, khoaûng thaùng 6 môùi vaøo).Boïn con ñaõ chuaån bò chieán tröôøng töông ñoái chu ñaùo maáy thaùngnay, trình ñoä anh em ñöôïc naâng cao roõ reät qua huaán luyeän boåsung, khí theá mong muoán laäp coâng trong traän ñaàu soâi suïc toaønñôn vò. Con seõ quyeát taâm chöùng minh loøng kieân trung, duõngcaûm cuûa mình vôùi Ñaûng trong traän ñaàu. Bao giôø ñaùnh xongcon seõ vieát thö veà baùo laïi vôùi ba maù, gia ñình. Chaéc chaén laø coùnhieàu chuyeän hay!

Tình hình cuûa con trong naêm qua laø nhö vaäy. Baét ñaàu töø naycon seõ vieát thö ñeàu veà cho nhaø. Coøn chuyeän Nga hay Bích conñaõ queân töø laâu vaø nhöõng chuyeän veà hoï con coi nhö moät daây ñaøncaâm tieáng. Trong naøy, con ñaõ tieáp xuùc vôùi moät lôùp ngöôøi khaùchoï hoaøn toaøn. Ñoù laø nhöõng coâ gaùi thanh nieân xung phong, boäñoäi giao lieân hay gaùc ba-rie maø tuïi con thöôøng gaëp, ñaõ taïo chocon nhöõng suy nghó khaùc haún tröôùc kia. Ñoái vôùi con baây giôøchuyeän vôï con quaù voâ nghóa so vôùi nhieäm vuï vaø nhöõng ñoàngñoäi quanh mình, con seõ khoâng bao giôø baän taâm veà nhöõng chuyeänvôù vaån aáy.

Thuaán vaãn hay ñeán nhaø mình ñaáy chöù? Cho con hoûi thaêm noùvaø chuùc noù coâng taùc toát. Chæ coù noù laø thaèng baïn hieåu töông ñoáisaâu haäu quaû cuûa nhöõng loái choïn baïn baát töû nhö con tröôùc kia.Muoán veà uoáng moät böõa bia vôùi chuù Nghóa nhöng phaûi heïn dòpkhaùc. Chuùc gia ñình chuù maïnh khoûe vaø tuò nhoùc caát ñöôïc nhieàucaù ôû ao. Cho con göûi lôøi hoûi thaêm caäu môï Taàm, dì Muøi chuùNgoïc, coâ Lan chuù Haûi, caäu Kî vaø gia ñình chuù Laân “thoït” (khoângroõ thaèng Thaéng con cuûa chuù ra sao roài?). Bieát baø con mình khoûelaø con raát möøng, toái löûa taét ñeøn maø coù nhau thì coøn gì quyù hôn!(Con khoâng roõ coù neân göûi lôøi hoûi thaêm coâ vôï môùi cuûa caäu Kîhay khoâng?).

Chuùc ba maù vaø caùc em maïnh khoûe, luoân gaëp may maén trongcoâng taùc vaø trong moïi chuyeän khaùc. Ba coá gaéng aên khoûe cholaïi söùc ba nheù!

Con cuûa ba maù – Minh Taân.

116

(Suyùt queân! Cho con hoûi thaêm Thuyû – baïn Tieán vaø chuùc coâgiaùo môùi moïi söï nhö yù. Neáu coù theå baûo Thuyû vieát thö cho con).

T/B: Chôø thö sau cuûa con veà haõy göûi thö cho con vì ñòa chænaøy chæ coù giaù trò khoaûng moät tuaàn nöõa thoâi. Nhöng coù theå göûitheo ñòa chæ sau: 759-621 TB22

Ñuùng saùu ngaøy sau, Leâ Minh Taân ñaõ hy sinh. Ñoïc laù thö tacoù caûm giaùc nhö anh ñaõ döï baùo tröôùc ñieàu gì!? Coøn döôùi ñaâylaø laù thö cuûa Nguyeãn Tö Chính, ñoàng ñoäi thaân thieát cuûa Taân.Hôn boán thaùng sau, Chính môùi daùm vieát veà nhaø cho ba maùTaân baùo tin anh ñaõ hy sinh. Ñöôïc pheùp cuûa gia ñình, xin giôùithieäu vôùi thaày troø toaøn tröôøng.

Koân Tum ngaøy 15 thaùng 9 naêm 1974Coâ chuù Böôûi kính meán!Ñaàu thö chaùu xin chuùc coâ chuù maïnh khoûe, coâng taùc toát. Khi

ñöôïc thö naøy, chaéc coâ chuù seõ buoàn laém, nhöng chaùu tin coâ chuùseõ vöôït qua ñöôïc vì coâ chuù laø ngöôøi töøng traûi.

Tröôùc heát, chaùu phaûi xin loãi coâ chuù vì chaùu ñaõ khoâng daùmbaùo tin buoàn naøy cho coâ chuù. Coâ chuù haõy tha loãi cho chaùu! Quaûthöïc chaùu khoâng bieát neân xöû trí theá naøo vì sôï vieát veà seõ laøm coâchuù buoàân, aûnh huôûng tôùi söùc khoûe, nhaát laø khi chuù ñang ñichöõa beänh.

Coâ chuù kính meán! Leâ Minh Taân ñaõ hy sinh hoài 1 giôø 30 phuùt,ngaøy 1 thaùng 4 naêm 1974.

Töø ngaøy ñi chieán ñaáu, chaùu vôùi Taân ôû cuøng moät ñaïi ñoäi. Moãiñöùa phuï traùch kó thuaät moät trung ñoäi. Khi vaøo ñeán Ngheä An, theophaân coâng, chaùu chuyeån sang ñaïi ñoäi khaùc vaø haønh quaân vaøoQuaûng Nam. Thôøi gian ñoù, chuùng chaùu thöôøng ñeán chôi vôùinhau. Taân coù baûo: “Bao giôø ñöôïc keát naïp Ñaûng môùi vieát thö veànhaø”. Vì vaäy maø coâ chuù khoâng nhaän ñöôïc thö cuûa Taân.

Coâ chuù kính meán!

* * *

117

Hoâm ñoù laø ngaøy 1 thaùng 4, ñang söûa xe boãng thaáy coù ngöôøiñeán baùo tin Taân bò thöông naëng. Chaùu voäi chaïy ñeán thì thaáy Taânñaõ qua ñôøi. (Caùc y-baùc só cöùu chöõa raát tích cöïc nhöng khoâng coùkeát quaû). Nhìn thi haøi Taân maø chaùu khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét.Söï vieäc xaûy ra quaù ñoät ngoät laøm chaùu cuõng khoâng theå tin ôûchính mình. Caøng nhìn Taân, nöôùc maét caøng chaûy ra maø khoângcoù caùch naøo ñeå cöùu Taân soáng laïi. Chaùu ñaõ thöùc suoát ñeâm beânthi haøi Taân. Ñôn vò ñaõ tìm vaùn ñoùng caùi quan taøi raát chaéc choTaân. Hoâm sau, anh em ñöa Taân veà nôi an nghæ cuoái cuøng.

Coâ chuù aï, ñoà ñaïc vaø di aûnh cuûa Taân ñaõ ñöôïc tieåu ñoaøn göûileân Ban Chính saùch. Chaùu ñaõ ñaùnh daáu laïi vò trí choân caát cuûaTaân ñeå sau naøy coâ chuù caàn ñeán. Taân ñaõ ñöôïc keát naïp Ñaûng.

Thoâi ñeán ñaây chaùu xin döøng buùt. Chaùu chuùc coâ chuù maïnh khoûe!Chaùu cuûa coâ chuù – Nguyeãn Tö Chính(Caây soá 34, ñöôøng 46B, caùch saân bay Khaâm Ñöùc 8km. HT:

759656-TB22)

Sau chieán tranh, gia ñình ñaõ cuøng ñoàng ñoäi tìm kieám moäphaàn cuûa Taân. Döïa theo sô ñoà moä chí vaø moác maø Nguyeãn TöChính ñaùnh daáâu, ñoäi tìm kieám xôùi tung vuøng ñaát ñaõ choân caátanh. Ñaøo ñi caét laïi maø khoâng tìm thaáy haøi coát. Cuoái cuøng, giañình mang moät naém ñaát, coi laø haøi coát Leâ Minh Taân, quy taäpveà Nghóa trang lieät só thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Môøi caùc baïn ñeán thaêm gia ñình lieät só Leâ Minh Taân, coâ chuùLeâ Böôûi hieän soáng taïi 69/24 Nô Trang Long, quaän Bình Thaïnh,thaønh phoá Hoà Chí Minh.

T.V.C.

* * *

118

Loøng meï

HÖÕU THAØNH

Nhaân ngaøy Thöông binh - Lieät só, 27 thaùng 7 naêm 1993,anh em Troãi ñaõ ñeán thaêm gia ñình lieät só Vuõ Chí Duõng - hoïcsinh khoaù 4 vaø laø con trai baùc Vuõ Coâng Thuyeát, nguyeân thöùtröôûng Boä Y teá.

Naêm hoïc cuoái ôû tröôøng, anh thöôøng taâm söï vôùi baïn beø veànguyeän voïng ñöôïc ñi chieán ñaáu. Sau Teát, coù ñôït khaùm tuyeånñi Lieân Xoâ hoïc laùi maùy bay chieán ñaáu Mig-21, anh ñaõ thamgia. Heø naêm 1969, sau khi thi toát nghieäp, Vuõ Chí Duõng cuøng40 anh em ñöôïc Cuïc Caùn boä tuyeån leân Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaânsöï treân Thaäm Thình (Vónh Phuù). Vöøa chaân öôùt chaân raùo nhaäphoïc, anh nhaän ñöôïc giaáy baùo truùng tuyeån phi coâng. Thôøi gianñoù, chieán tröôøng mieàn Nam ñaõ trôû neân aùc lieät, khoâng theå yeântaâm hoïc taäp, Duõng töø choái caû vieäc ñaøo taïo phi coâng laãn hoïc ñaïihoïc. Anh vieát ñôn xin ñi chieán ñaáu. Thaáy con trai raát quyeáttaâm, khoâng theå choái töø nguyeän voïng cuûa tuoåi treû, baùc Thuyeátñöa anh leân gaëp caùc chuù ôû Cuïc Caùn boä. Thaáy Duõng naèng naëcñoøi ñi chieán tröôøng, caùc chuù ñaõ phaûi chaáp nhaän. Vaø anh ñaõ trôûthaønh moät chieán só giaûi phoùng cuûa Sö ñoaøn 10, hoaït ñoäng ôû ñòabaøn Taây Nguyeân. Ngaøy aáy, cöù möôøi thanh nieân mieàn Baéc vaøochieán tröôøng, thì coù ñeán chín ngöôøi hy sinh vì chöa ñuû kinhnghieäm chieán ñaáu vaø vì söï aùc lieät cuûa chieán tranh. Sau naøy,moät baùc só chieán tröôøng - baïn cuûa baùc Thuyeát, ñaõ keå laïi: anh

119

bò thöông vaø chính tay oâng ñaõ phaãu thuaät cho anh. Nhöng veátthöông quaù naëng, khoâng qua khoûi. Ngaøy 6 thaùng 12 naêm1971, Duõng hy sinh khi vöøa troøn 20 tuoåi.

Ngaøy ñeán thaêm gia ñình ôû 22 Phan Huy Chuù, chæ coù baùcgaùi ôû nhaø. Anh em traøn caû vaøo phoøng khaùch, caùi phoøng voánraát roäng nhöng hoâm nay nhö heïp laïi. Khoaùc voäi chieác aùo hoanaâu giaûn dò, baùc run tay pha traø vaøo aám vaø roùt nöôùc cho töøngñöùa. Baùc xuùc ñoäng noùi: “Nghe tin caùc chaùu laïi chôi maø baùccöù ra ra vaøo vaøo suoát töø saùng tôùi giôø, laøm gì cuõng cöù loùng ngaloùng ngoùng. Cöù nhö laø thaèng Duõng nhaø baùc saép veà... Theá laønoù ñaõ ñi xa hôn 20 naêm roài. Nhöng khoâng bao giôø baùc nghónoù ñaõ hy sinh, noù cöù nhö ñang ñi coâng taùc xa. Neáu veà ñeánnhaø, nhaát ñònh noù seõ saø vaøo loøng baùc laøm nuõng...”. Nghe ñeánñaây chuùng toâi röng röng nöôùc maét vaø hình dung ra ngaøy hysinh baïn mình coøn treû quaù, coøn ngöôøi meï naøo cuõng luoânnghó con mình beù boûng. Baùc taâm söï: “Hoâm noù nhaäp nguõ, baùckhoâng khoùc nhö maáy baø baïn cuõng coù con ñi cuøng ñôït. Baùc

Caùc baïn beân haøi coát lieät só Vuõ Chí Duõng.

120

nghó noù ñi roài noù laïi veà. Ngaøy naøo baùc cuõng chæ quanh quaånôû nhaø, khoâng daùm ñi xa, maø neáu coù phaûi ñi xa thì cuõng voäimaø veà. Chæ sôï noù veà laïi khoâng gaëp meï.”

Chuùng toâi laëng leõ thaép höông leân baøn thôø coù di aûnh cuûa VuõChí Duõng. Trong khung aûnh cuûa baïn coù gaén taám huaân chöôngGiaûi phoùng vôùi phaàn cuoáng nöûa xanh nöûa ñoû. Xin caùm ôn baïnvaø caùm ôn caû meï! Meïï cuûa chuùng con daùm trao cho Toå quoácnhöõng gioït maùu quyù nhaát cuûa ñôøi mình maø khoâng moät so ño,toan tính. Cho ñeán khi nhöõng gioït maùu thöông yeâu nhaát aáymaát ñi thì laïi goàng mình leân gaéng chòu! Meï thaät vó ñaïi!

Chaép hai tay tröôùc di aûnh baïn, chuùng toâi thaàm khaán: Duõngôi, baïn seõ soáâng maõi trong chuùng toâi vaø trong loøng meï! 1

Thaùng 8 naêm 1995, Tuoåi treû Sö ñoaøn 10, Quaân ñoaøn 3ø ñaõcoù thö baùo tin cho gia ñình. Vaø nhöõng ngaøy ñaàu heø naêm 2003khi tìm ñöôïc gia ñình Duõng, chò Thanh Höông ñaõ chuyeån chotoâi laù thö ñoù:

Kính göûi: Ñaûng uyû vaø UBND phoá Phan Huy Chuù, Haø NoäiChuùng toâi toû loøng toân kính ñoái vôùi theá heä cha anh ñaõ hy

sinh xöông maùu cuûa mình cho söï nghieäp giaûi phoùng daân toäc,thoáng nhaát Toå quoác. Nhaân ñôït hoaït ñoäng kyû nieäm 50 naêm,ngaøy Caùch maïng Thaùng Taùm vaø Quoác khaùnh 2 thaùng 9, theåtheo nguyeän voïng cuûa Tuoåi treû Sö ñoaøn 10, chuùng toâi ñaõ quyeátñònh söû duïng “Quyõ tình ñoàng ñoäi” trong thaùng 8 naêm 1995ñeå ghi thö thaêm hoûi vaø thoâng tin cho caùc ñòa phöông cuøng

1 Maáy thaùng sau ngaøy chuùng ta ñeán thaêm, baùc trai roài baùc gaùi qua ñôøi. Vaäy laøDuõng ñaõ gaëp boá meï!

* * *

121

thaân nhaân caùc lieät só ñaõ chieán ñaáu, hy sinh, xaây ñaép neântruyeàn thoáng anh huøng cuûa Sö ñoaøn; bieát ñöôïc ñòa chæ nôi annghæ cuûa ngöôøi thaân ñeå khi coù ñieàu kieän thuaän tieän cho vieäcthaêm vieáng.

Xin kính nhôø Ñaûng uyû, Chính quyeàn ñòa phöông vaø nhaândaân phöôøng chuyeån ñeán:

OÂng baø Vuõ Coâng ThuyeátÑòa chæ: 22 Phan Huy Chuù, Haø NoäiCoù con teân laø: Vuõ Chí Duõng, sinh...Nhaäp nguõ:... Ñôn vò: C11, D9, E66, F10Ñaõ chieán ñaáu vaø anh duõng hy sinh ngaøy 6 thaùng 12 naêm

1971.Thi haøi ñöôïc quy tuï ôû nghóa trang Plaây Caàn,Soá oâ: 01 – Soá haøng: 15 – Soá moä: 288.Kính chuùc quyù ñòa phöông vaø gia ñình An khang, haïnh

phuùc.

Leã truy ñieäu lieät só Vuõ Chí Duõng taïi ñaøi hoùa thaân Hoaøn Vuõ,Vaên Ñieån, Haø Noäi ngaøy 27-7-2003

122

Ñòa chæ lieân laïc: Phoøng Chính trò, Sö ñoaøn 10, Quaânñoaøn 3

HT: 4AH.4002 – Thò xaõ Kon Tum.TM. Tuoåi treû Sö ñoaøn 10 – Thieáu taù Leâ Minh Nghóa.

Sau ñoù, ngaøy 11 thaùng 3 naêm 1998, treân baùo Phuï nöõ Thuûñoâ coù teân Vuõ Chí Duõng trong danh saùch lieät só Haø Noäi, an taùngtaïi Nghóa trang lieät só Sa Thaày. Thaáy coù söï thay ñoåi, chuùng toâiñaõ göûi thö cho ñôn vò. Ngaøy 2 thaùng 6 naêm 2003, Phoøng Chínhtrò - Sö ñoaøn 10, ñaõ coù thö traû lôøi vaø thoâng baùo: Do coù söï dichuyeån theo quy hoaïch chung, nay soá moä cuûa lieät só Vuõ ChíDuõng laø 848, thuoäc haøng soá 1, taïi Nghóa trang lieät só huyeän SaThaày (Kon Tum). Trong laù thö naøy chuùng ta coøn ñöôïc bieát sau2 naêm reøn luyeän trong quaân nguõ vaø chieán tröôøng, Duõng ñaõ trôûthaønh moät trung só vôùi chöùc vuï tieåu ñoäi phoù. Thaàm nghó, tieánboä nhö theá phaûi keå ñeán caû nhöõng naêm thaùng laø hoïc sinhThieáu sinh quaân. Giaù nhö Duõng vöôït qua ñöôïc söï taøn khoác cuûachieán tranh, chaéc chaén seõ coøn tröôûng thaønh.

Vaø nhaân ngaøy Thöông binh – Lieät só naêm 2003, chò gaùi VuõChí Duõng ñaõ leân Kon Tum chuyeån haøi coát cuûa em veà Haø Noäi.Saùng ngaøy 27 thaùng 7, Ban Lieân laïc tröôøng cuøng thaày Baân vaøcaùc baïn khoùa 4 ñaõ coù maët ôû Ñaøi hoaù thaân Hoaøn Vuõ Vaên Ñieånlaøm leã truy ñieäu ñoùn Duõng veà queâ höông.

Duõng ôi, chuùng toâi raát töï haøo vì baïn!

H.T

123

Nhôù baïn Nguyeãn Vaên Ôn

TRÖÔNG ÑOÂNG NHAÂNHoïc sinh khoùa 5

Muøa xuaân 1971, khi ñang tröïc phuïc kích taàu chieán ñòch ôûvuøng bieån Hoøn Meâ, Hoøn Maùt (Cöûa Hoäi, Ngheä An), phaân ñoäitaàu 22 nhaän ñöôïc leänh veà gaáp Haûi Phoøng, chuaån bò “nhieäm vuïñaëc bieät D6”: thay maët löïc löôïng vuõ trang Vieät Nam ñoùn tuøbinh do Myõ-nguïy trao traû döôùi söï giaùm saùt cuûa UÛy ban quoác teá.

Nhö thoâng leä, sau chuyeán ñi bieån daøi ngaøy, taàu chuùng toâicaäp caûng Haø Ñoaïn (Haûi Phoøng) ñeå röûa nöôùc maën. Xong vieäc,anh em ruû nhau leân bôø “ñi thaêm ñaát lieàn”. Khi gheù vaøo moätquaùn nhoû, khoâng xa caûng, baát ngôø toâi gaëp laïi Nguyeãn Vaên Ôn.Caû hai oâm laáy nhau, tay baét, maët möøng. Lính cuøng tröôøng maø!Chuùng toâi keå cho nhau ñuû thöù chuyeän treân ñôøi. Ngaøy ôû tröôønghaén hoïc khoùa 4, toâi khoùa 5 nhöng (sau naøy) laïi cuøng nhau veàQuaân chính Phaû Laïi reøn luyeän.

Thôøi kì ñoù, Ôn vöøa toát nghieäp khoùa ñaøo taïo “ñaëc coângnöôùc”, ñang chôø ñi B. Phaân ñoäi cuûa Ôn seõ boå sung cho B2,chieán tröôøng aùc lieät ôû mieàn Ñoâng Nam boä (goàm caû Röøng Saùcvaø vuøng ven ñoâ Saøi Goøn - Gia Ñònh). Sau moät hoài haøn huyeân,

124

chia nhau ñieáu thuoác, maåu keïo laïc, chuùng toâi phaûi chia taynhau, heïn ngaøy gaëp laïi ôû thaønh phoá Caûng.

Nhöõng ngaøy taàu chuùng toâi veà Xöôûng 46 (ngay caàu Haï Lyù)“leân ñoác” ñeå “caûi daïng” thaønh taàu daân söï, toâi vaãn qua laïi ThuyûNguyeân, ñeán trung ñoaøn 126 thaêm Ôn. Ôn cuõng nhieàu laàn veàthaønh phoá chôi vaø nguû laïi döôùi taàu toâi. Baïn keå nhieàu veà moätcoâ gaùi ñang laø sinh vieân Sö phaïm Haûi Phoøng. Thaät tieác, toâichöa moät laàn gaëp maët. Sau ñoù, phaân ñoäi toâi rôøi Haûi Phoøng ñilaøm nhieäm vuï. Cuoái naêm ñoù, quay laïi Haûi Phoøng, toâi ñeán thaêmÔn. Nghe noùi Ôn laø moät chieán só gioûi, ñöôïc giöõ laïi laøm caùnboä khung ñaøo taïo lôùp lính môùi. Thaät khoâng ngôø, ñoùn toâikhoâng phaûi laø Ôn maø laïi laø moät tin ñau loøng: Nguyeãn Vaên Ônñaõ hy sinh ôû cöûa Hang Lôùn (Ñoäng Lôùn). Nghe anh em keå laïi:Ñeâm ñoù, trong chöông trình dieãn taäp, Ôn cuøng ñoäi tröôûng baùocaùo “kyõ thuaät ñaùnh taàu ñòch ñang neo treân soâng”. Giöõa caùcchieán só ñaëc coâng khi ôû döôùi nöôùc phaûi lieân laïc vôùi nhau thoângqua moät sôïi daây duø. Ôn coù nhieäm vuï laën qua maïn taàu phíangoaøi bôø, ñaët boäc phaù roài kích noå ñaùnh chìm taàu ñòch. Khiñang thao taùc, khoâng hieåu vì lí do gì maø Ôn maát lieân laïc vôùiñoäi tröôûng. Nöôùc ñeâm giaù laïnh coäng vôùi doøng thuûy trieàu ñangleân ñaõ cöôùp ñi söï soáng cuûa Ôn. Vaäy laø Ôn ñaõ hy sinh trong khilaøm nhieäm vuï!

Sau ñoù, laø chieán tranh, laø xa caùch. Roài chieán tranh qua ñi,nhieàu laàn toâi nhôø ñoàng ñoäi cuõ ôû Haûi quaân tìm kieám thoâng tinveà Nguyeãn Vaên Ôn. Vaäy maø voâ voïng! Haàu heát baïn chieán ñaáucuûa Ôn ñaõ hy sinh. Bieát Nguyeãn Vaên Ôn ñöôïc truy taëng lieät só,toâi ñaõ nhôø luïc tìm ñoáng hoà sô quaûn lí lieät só cuûa trung ñoaøn 126vaø caû quaân chuûng nhöng khoâng thaáy coù baát cöù thoâng tin naøolieân quan ñeán caùi teân Nguyeãn Vaên Ôn. Luïc laïi kyù öùc, toâi nhôùmang maùng ngaøy ñoù anh em trong ñôn vò Ôn ñaõ goïi Ôn vôùimoät caùi teân khaùc?! Ñuùng… ñuùng laø baïn cuûa chuùng ta khi ñaêng

125

lính ñaõ ñoåi teân khaùc1! Vì cuøng tröôøng neân toâi chæ khaéc ghi caùiteân Nguyeãn Vaên Ôn aán töôïng chöù khoâng heà nhôù teân môùi ñöôïcanh em goïi. Vaäy, toâi chæ coøn bieát vieát nhöõng doøng naøy ñeåtöôûng nhôù ñeán moät ngöôøi baïn hoïc cuûa chuùng ta ñaõ hy sinhkhi coøn trai treû. Leõ ra baïn cuõng ñöôïc soáng trong hoaø bình nhöchuùng ta; nhöng cuõng chính vì söï hoaø bình aáy, baïn ñaõ ra ñi!

Quaân caûng Ba Son, 2005T.Ñ.N

1 Khi chieán tranh qua ñi, chuùng toâi môùi bieát khoâng chæ Nguyeãn Vaên Ôn maønhieàu baïn (nhö Huy Ñaêng veà Haûi quaân) hay Phaïm Vaên Haïo (vaøo chieán tröôøngB2) cuõng ñoåi teân. Ñaõ töûng coù caâu hoûi: vì sao laïi phaûi ñoåi teân? Nhieàu laàn trao ñoåivôùi nhau, roài coù yù kieán: Anh em ta bò aûnh höôûng loái soáng cuûa Ruoài Traâu, khi ñilaøm caùch maïng thì coá daáu heát tung tích cuûa mình! Coù leõ laø vaäy! Caùc baïn thaätduõng caûm vaø tuyeät vôøi!

126

Nhôù tôùi Baùc Hoà, trong chuùng ta haún khoâng queân caâu chuyeänngaøy ôû Vieät Baéc, hoài khaùng chieán 9 naêm, caùc caùn boä cuøng laømvieäc gaàn Ngöôøi ñaõ ñöôïc ñaët nhöõng caùi teân gheùp laïi thaønh caâukhaåu hieäu “Tröôøng-Kyø-Khaùng-Chieán-Nhaát-Ñònh-Thaéng-Lôïi”.Theá heä chuùng toâi coù moät baïn hoïc laø con trai cuûa baùc Hoaøng HöõuKhaùng, moät trong nhöõng caùn boä ñöôïc Baùc ñaët teân ngaøy ñoù. Baïnlaø Nguyeãn Laâm, hoïc sinh khoùa 5 tröôøng Thieáu sinh quaân NguyeãnVaên Troãi.

Naêm 1971, khi vaøo hoïc naêm thöù hai Ñaïi hoïc Thuyû lôïi, nghetheo leänh Toång ñoäng vieân, xin pheùp boá meï, Laâm cuøng baobaïn beø leân ñöôøng nhaäp nguõ. Sau thôøi gian huaán luyeän, caùcbaïn ñöôïc boå sung cho chieán tröôøng mieàn Nam. Ñaây laø nhöõnglaù thö cuûa baïn doïc ñöôøng haønh quaân göûi veà maø gia ñình ñaõtrao cho chuùng toâi vaøo moät ngaøy ñaàu heø 20031.

Ngaøy 3 thaùng 8 naêm 1972Anh Sôn meán!

LEÂ HOØA BÌNH * (khoùa 5) söu taàm

Nhöõng laù thödoïc ñöôøng haønh quaân

* Caùn boä toå chöùc tröôøng Thöông maïi Haø Noäi.1 Ñaõ trích ñaêng trong muïc “Nhöõng böùc thö thôøi cöùu nöôùc”, Tuoåi treû Chuû nhaät,ngaøy 20-7-2003.

127

Hoâm nay chuùng em döøng chaân ôû Quaûng Bình. Nghæ ôû moätlaøng ven soâng Gianh. Chieàu qua luùc 6 giôø maùy bay Myõ môùiñaùnh phaù thì 10 giôø 30 chuùng em ñeán.

Quaûng Bình, tröôùc kia nghe noùi cöù töôûng töôïng ra ñaát ôû ñaâychoã naøo cuõng chæ coù maûnh bom, maûnh ñaïn nhöng hoaøn toaønngöôïc laïi. Söï soáng vaãn phaùt trieån, con ngöôøi vaãn bình tónh laømcoâng vieäc cuûa mình cho duø maùy bay cöù gaàm rít treân ñaàu, tieángbom ñaïn noå ì aàm xa xa. Xoùm laøng veà ñeâm khoâng coù aùnh ñeønnhöng trong boùng ñeâm aáy vaãn thaáy moät söï soáng maõnh lieät.Chuùng em ñaõ ñi qua Ninh Bình, Thanh Hoùa, Ngheä An, Haø Tónh.Giôø laø Quaûng Bình. Luùc nguû trong röøng, luùc nguû nhaø daân. Cöù 7giôø toái thì leân xe ñi, quaõng 2 giôø 30 saùng thì ñeán binh traïm.Doïc ñöôøng ñi coù luùc bom ñaïn noå ngay beân ñöôøng, ñeøn duø baäpbuøng saùng khoâng luùc naøo ngôùt. Duø bom ñaïn, duø phaùo saùngnhöng xe vaãn ñi. Bình tónh laï thöôøng! Khoâng coøn laï vaø sôï gìbom ñaïn.

Nguyeãn Laâm (thöù 2 töø beân phaûi) cuøng caùc baïn ôû Phong Khaåu,ñaàu naêm 1968

128

Ñeâm nay, chuùng em seõ vöôït soâng Gianh vaø ñi tieáp vaøo trong.Caøng vaøo trong nhòp soáng caøng gaáp gaùp. Khi ôû ngoaøi kia coønñöôïc nghæ 2, 3 ngaøy ôû moät binh traïm; coøn vaøo ñaây, trong ñeâmvöøa ñeán thì chieàu toái laïi ñi ngay. Ñi xe xoùc laém, em hay bò meätvaø maát nguû neân hai beân thaùi döông ñau nhöùc. Nhöng ñöùa naøocuõng vaãn vui. Nguû trong röøng maéc voõng chuïm laïi, ñöùa naøo cuõngmuoán keå chuyeän nhaø cho baïn beø nghe. Taùn nhö cuoäi. Laï laém,trong ñeâm khoâng ñeøn ñoùm thì duøng phaùo saùng thay ñeøn, tieángcöôøi noùi hoøa trong tieáng bom thaáy caøng vui nhoän hôn. Luùc naøycoù ai coù theå nghó tôùi caùi cheát cô chöù! Chieán tröôøng ñaõ ñaûo loänhaøng loaït thoùi quen sinh hoaït cuûa chuùng em. Thöùc veà ñeâm, nguûban ngaøy, taêng voõng thay giöôøng chieáu, tình ñoàng ñoäi thay chotình caûm gia ñình, tieáng cöôøi ñuøa thay cho söï uû doät cheát choùc.Em coøn nhôù moät caâu thô cuûa ai ñoù: “Thaáy queâ höông qua tieángcöôøi ñoàng ñoäi”.

Chuùng em chöa bieát ngaøy naøo veà nhöng ai cuõng mong ñeánngaøy ñoù. Neáu ñöôïc veà thìø thaät laø may maén, ngöôïc laïi thì cuõng dosoá phaän. Nhöng duø theá naøo vaãn phaûi tin laø ta seõ soáng, seõ trôû veà.

Tin töùc gia ñình chaéc khoù maø bieát ñöôïc. Cho neân bao giôø emcuõng töï nhuû: “Vaãn theá. Vaãn bình an”. Giaû söû ôû nhaø coù vieäc gìanh phaûi caùng ñaùng caû phaàn vieäc cuûa em nöõa ñaáy. Coøn chuyeänrieâng cuûa em, Hoa höùa nhaát quyeát seõ chôø. Em coù noùi: “Neáu chôøñöôïc thì toát, neáu khoâng chôø ñöôïc anh cuõng khoâng traùch”. Neáucoù dòp ñöôïc veà, anh nhôù laïi chôi vôùi gia ñình baùc Thuyû nheù!

Chieàu hoâm em ñi, baùc Thuyû leân nhaø mình aên côm. Tröa ñoù,chò Haûi bieát tin em ñi cuõng coá veà. Toái hoâm aáy khaùch ñeán nhaømình ñoâng laém, giaù anh maø ôû nhaø thì vui quaù. Khoaûng 9 giôø toái,boá meï, chò Haûi, Hoa cuøng maáy ñöùa baïn ñöa em vaøo taän choã traûpheùp. Saùng hoâm sau, baùc Thuyû vaø Hoa vaøo chôi. Ñeán toái, boámeï, chò Haûi vaø Hoa laïi vaøo thaêm. Nghó tôùi hoâm chia tay laøm emcöù thaáy löu luyeán, nhieàu khi nhôù nhaø ñeán phaùt böïc caû mình. 7giôø toái ngaøy 20 thaùng 7 chuùng em leân taàu ôû ga Vaên Ñieån. Theá laøxa Haø Noäi töø ñaây!

129

Khaû naêng boïn em seõ vaøo Quaûng Trò anh aï. Ñi “B” ngaén coùcaùi hay nhöng cuõng coù caùi dôû. Trang bò thì thaät ñaày ñuû. Aênuoáng doïc ñöôøng raát toát, nhöng khi tôùi Quaûng Trò thì khoâng coønrau xanh. Caùi gì seõ dieãn ra phía tröôùc thì chöa roõ, song em luoânnghó seõ coøn nhieàu khoù khaên gian khoå. Mình caàn noã löïc, coágaéng hôn tröôùc.

Thoâi em döøng buùt ñaây. Chuùc anh khoûe, bình an vaø gaëp nhieàumay maén! Toát nghieäp xong maø em ñöôïc bieát tin thì hay quaù!

Em cuûa anh. Nguyeãn Laâm.

Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1972Meï kính yeâu,Caùc em meán yeâu!Tröa ngaøy 14 thaùng 8, khoaûng 1 giôø 30, chuùng con vöôït soâng

Beán Haûi, roài ñi suoát cho ñeán 9 giôø toái môùi tôùi nôi truù quaân. Caûkhoaûng ñaát roäng bao la hôn 10 km2 khoâng heà coù moät ngoïn caâycao naøo nguyeân veïn. Choã naøo cuõng coù hoá bom, hoá ñaïn. Khoângmoät boùng ngöôøi, nhöng ñöôøng ñi nhaàu naùt veát deùp cuûa boä ñoäi ta.Chuùng con ñi qua traän ñòa phaùo cuõ cuûa ñòch. Treân trôøi khoâng luùcnaøo vaéng tieáng maùy bay trinh saùt cuûa ñòch. Thænh thoaûng laïi coùmoät toáp maùy bay B52 bay qua. Chuùng neùm bom ôû xa nghe roõtieáng bom noå vaø thaáy khoùi bay mòt muø. Chuùng con phaûi vöôïtnhanh qua nhöõng ñoài tranh, raát deã loä.

Tay traùi con bò möng muû ôû ngoùn thöù tö. Raát buoát vaø noåimoät haïch lôùn ôû naùch. Con bò soát, nhöng soát thì soát cöù phaûi ñithoâi meï aï. Luùc naøy khoâng chæ ñi baèng söùc löïc maø coøn phaûi ñibaèng tinh thaàn. Tröø caùi tay ñau coøn söùc khoûe con raát toát. Chieàunay chuùng con ñöôïc baøn giao sang ñôn vò chieán ñaáu. Coù leõchuùng con seõ ñoùng quaân ôû Quaûng Tri thoâi.

Tình hình con laø nhö vaäy, baùo ñeå meï vaø caùc em bieát. Meï yeântaâm nheù!

* * *

130

Chuùc meï cuûa con maïnh khoûe. Meï nhôù giöõ söùc khoûe cho toát.Ngaøy veà con seõ thaáy meï raát maïnh khoûe vaø vui. Chuùc caùc emngoan, hoïc gioûi.

Con chôø mong ngaøy ñöôïc veà gaëp meï.Con cuûa meï. Nguyeãn Laâm.

Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1972Anh Sôn meán!Em ñaõ vaøo ñeán ñaát mieàn Nam roài. Vuøng ñaát Quaûng Trò nhieàu

bom ñaïn, hoang vaéng, toaøn laø ñoài coû tranh. Ñi suoát moät ngaøymoät ñeâm maø chæ nghe thaáy tieáng chim keâu coù moät laàn. Moät

vuøng roäng lôùn hoang vu, nham nhôû veát bom ñaïn. Maùy bay trinhsaùt OV-10 bay nhieàu. B52 neùm bom lieân tuïc.

Söùc khoûe em noùi chung vaãn toát. Ngoùn tay thöù tö bò möng muûneân hoâm qua haønh quaân bò soát nheï. Chieàu nay, chuùng em ñöôïcbaøn giao cho sö 325. Trung ñoaøn em ñoùng chaát ôû Myõ Chaùnh.

* * *

131

Tröa qua chuùng em vöôït soâng Beán Haûi. Con ñöôøng qua vó tuyeâùn17 tuy nhoû nhöng qua laïi thoaûi maùi. Ta coù ñöôøng daây lôùn baécqua soâng ñaáy anh aï.

Sô qua tình hình nhö vaäy ñeå anh bieát. Em döøng buùt nheù!Em cuûa anh. Nguyeãn Laâm.

Ñaây chính laø böùc thö cuoái cuøng cuûa Laâm göûi veà chogia ñình.

Baét ñaàu nhöõng ngaøy chieán ñaáu aùc lieät cuûa “Muøa heø ñoû löûa1972”. Chæ ba tuaàn sau ñoù, ngaøy 5 thaùng 9, trong moät traänchieán ñaáu khoâng caân söùc, Nguyeãn Laâm ñaõ anh duõng hy sinh.

Duø ñaõ hôn 30 naêm troâi qua, nhöng chuùng toâi maõi khoângqueân ñöôïc ngöôøi baïn thaân thieát thuôû naøo. Maùu cuûa baïn ñaõ toâthaém theâm maøu côø truyeàn thoáng cuûa quaân ñoäi, ñaõ laøm ñeïptheâm caùi teân cuûa tröôøng ta. Xin nghìn laàn caùm ôn baïn –Nguyeãn Laâm!

L.H.B

Baïn Toâ Phan Hoàng Nam (Phoù toång giaùm ñoác Coâng ty Baûoveä Long Haûi), sau khi ñoïc Baùo Tuoåi Treû, ñaõ vieát cho chuùngtoâi: “Baøi baùo xuùc ñoäng quaù. Nhôù ngaøy coøn beù em goïi anhLaâm laø “caäu Laâm” vì baïn em laø chaùu anh Laâm. Em coøn nhôùnhö in, anh Laâm ñeïp trai laém..…”

* * *

132

Ñaùp soá cuûa baøi toaùnGhi theo lôøi keå cuûa Traàn Minh Sôn (khoùa 5)

HOAØNG LONG thöïc hieän

Trong laàn hoïp maët cuûa hoïc sinh khoùa 5 ôû phía Baéc, cuoáinaêm 2002, Leâ Hoøa Bình ñöa ñeán moät loâ saùch “Sinh ra trongkhoùi löûa”. Saùch thaät ñeïp vaø noäi dung khaù hay. Möøng quaù, aicuõng tranh thuû mua ít nhaát moät cuoán laøm kyû nieäm. Mangthieáu tieàn, laïi bò “beänh só”neân toâi chöa coù saùch trong tay, thaáyvaäy, Tuaán “seäu” thoâng caûm cho möôïn (vaû laïi cuoán saùch cuûaTuaán ñöôïc anh em trong Nam “kính bieáu” luùc vaøo thaønh phoáHoà Chí Minh coâng taùc). Veà nhaø, toâi dôû ra ñoïc say söa, taát caûtuoåi thô döôøng nhö ñöôïc taùi hieän gioáng moät boä phim taøi lieäuñang quay tröôùc maét. Vaø coù moät baøi khi ñoïc, toâi xuyùt la leân:“Thì ra laø noù!”…

… Sau khi ôû Trung Quoác veà Höng Hoùa, thaùng 10 naêm 1968,toâi leân tröôøng Trung caáp Quaân giôùi, hoïc boå tuùc heát chöông trìnhlôùp 10. Taïi ñaây, toâi coù gaëp Nguyeãn Theá Baéc (Baéc “bu”). Ñeánthaùng 5 naêm 1969, xung phong nhaäp nguõ, toâi ñöôïc ñieàu veà sö320B, ñoùng quaân ôû Hoøa Bình. Sau boán thaùng huaán luyeän ôû NinhBình, ñôn vò leân ñöôøng ñi B vôùi maät danh laø Ñoaøn 2232. Thaùng4 naêm 1970, ñôn vò vöôït Tröôøng Sôn qua Laøo vaø xuoâi ñöôøng HoàChí Minh, doïc Tröôøng Sôn taây veà Ngaõ ba Ñoâng Döông. Töø ñaátCampuchia chuùng toâi vöôït bieân giôùi veà Taây Ninh roài tôùi ñoùngquaân ôû Ñöùc Hoøa, Ñöùc Hueä, thuoäc tænh Long An. Ñôn vò môùi laøÑoaøn Hoa Lö, trung ñoaøn 3, tieåu ñoaøn 8.

133

Moät ñeâm sau Teát Taân Hôïi (ñaàu 1971), toâi ñöôïc tieåu ñoaøn cöûñi ñoùn taân binh ôû Binh traïm 31 (Ñaàm Be). Ñaõ nöûa ñeâm, trôøise laïnh vaø toái nhö böng, khoâng roõ maët ngöôøi. Caû traêm lính môùicuûa Ñoaøn 2296, sau haøng thaùng trôøi roøng raõ “xeû doïc TröôøngSôn”, nay ñaõ coù maët taïi ñaây. ÔÛ ñieåm nhaän quaân, caùn boä quaânlöïc caàm ñeøn pin coù ñieåm saùng chæ vöøa baèng haït ñoã, soi leândanh saùch ñoïc teân töøng ngöôøi. Ñeán teân ai, ngöôøi ñoù hoâ to:“Coù!” vaø böôùc sang moät beân, nôi ñôn vò tieáp nhaän. ÔÛ Ñoaøn2296 veà, laàn naøy, lính Haûi Höng coù naêm ngöôøi, trong ñoù coùNhaân. Vì ñaõ khuya, trôøi toái neân chaúng thaáy ñöôïc maët muõi caùnhlính môùi ra sao, chæ nghe ñöôïc moãi tieáng “coù” cuõng khoâng theånhaän ra baïn mình. Giao nhaän quaân xong, caùc tieåu ñoaønnhanh choùng ñöa anh em veà ñôn vò.

Voán laø “lính cuõ”, saün coù quan heä vôùi anh em trong trung ñoaøn,toâi ñöôïc nghe hoï khaùo nhau ôû tieåu ñoaøn 7 coù Nhaân môùi veà, töønglaø thieáu sinh quaân ôû Queá Laâm (Trung Quoác). Ñieåm laïi anh emtrong tröôøng, toâi nhôù lôùp treân (khoùa 3 vaø 4) coù tôùi hai ngöôøi teânlaø Chí Nhaân, nhöng khi taû khuoân maët vaø daùng ngöôøi thì anh emnoùi khoâng phaûi, Nhaân naøy treû hôn. Thôøi gian troâi qua, moãi tieåuñoaøn ñoùng quaân xa nhau ñeán caû chuïc caây soá, khoâng coù dòp naøogaëp Nhaân ñeå haøn huyeân, roài taùc chieán lieân mieân. Ngay caû khiNhaân hy sinh toâi cuõng khoâng heà bieát. Ngaøy ñoù thanh nieân mieànBaéc vaøo Nam chieán ñaáu hy sinh nhieàu laém…

… Heát chieán tranh, toâi may maén trôû veà. Hai möôi taùm naêmsau, khi ngoài nhaø ñoïc ñeán baøi “Ñi tìm moä lieät só Phaïm VaênHaïo”, toâi ñaõ baät khoùc. Thaät khoâng theå ngôø Phaïm Vuõ Nhaân laïichính laø baïn chieán ñaáu trong cuøng trung ñoaøn 3 (Ñoaøn HoaLö) vôùi toâi. Vaø Nhaân khoâng phaûi ai xa laï maø chính laø PhaïmVaên Haïo cuøng ñaïi ñoäi, cuøng khoùa 5, suoát maáy naêm ôû tröôøngTroãi. Ngaøy ôû tröôøng, haén moäc maïc laém; buoåi sinh hoaït vaênngheä naøo cuõng coù tieát muïc saùo truùc cuûa Haïo “coà”. Haïo cuûa

134

chuùng ta ñaõ caû gan thay caû teân, ñoåi caû hoï, daáu caû boá meï ñeåñöôïc ñi boä ñoäi (vì boá ñang laø só quan, neáu cöù ñaêng kyù toøngquaân baèng teân thaät thì bò truy ra ngay). Söï lieàu lónh coù suy nghónaøy coù leõ chæ coù ôû “lính Troãi”?!…

Toâi coøn nhôù laàn ñi chuaån bò chieán dòch “Chen-la 2”, vaøothaùng 2 naêm 1971, ôû phía ñoâng Loä 7 (thuoäc tænh Coâng-poângChaøm), saùt ñöôøng bieân. Laàn ñoù toâi coù gheù qua tieåu ñoaøn 7 tìmNhaân nhöng khoâng gaëp. Nhaân cuøng ñôn vò ñi laáy gaïo. Ít ngaøysau, vaøo moät ñeâm thaùng 4, tieåu ñoaøn toâi vaø tieåu ñoaøn 7 cuûaNhaân ñaõ taäp kích cöù ñieåm Voùt-thô-maây, quaàn nhau vôùi sö 25bieät ñoäng quaân. Traän naøy, quaân ta toaøn thaéng. Coù khaû naêngtrong traän naøy Nhaân bò thöông naëng vaø ñöôïc ñöa veà Binh traïmtieàn phuông T1 roài môùi hy sinh.

Khi caùc baïn trong Nam baùo cho toâi ñòa chæ cuûa anh PhaïmVaên Hieån, anh trai Haïo, toâi ñaõ tìm gaëp vôï choàng anh. Laàn ñoù,khi noùi chuyeän chaép noái caùc quan heä vaø söï kieän, toâi chôït nhôùtrong trung ñoaøn coøn coù moät ñoàng ñoäi teân laø Moân, ñoàng höôngvôùi Haïo, cuøng Ñoaøn 2296, daân Thanh Haø. Sau chieán tranh,anh ñaõ trôû veà vaø bieát khaù nhieàu veà Haïo. Toâi seõ coá gaéng lieânlaïc vôùi Moân, hy voïng anh seõ cung caáp theâm nhieàu thoâng tinveà lieät só..

Raát caùm ôn “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I! Bôûi cuoáân saùch ñaõcho toâi moät ñaùp soá cuûa baøi toaùn ñaët ra caùch ñaây hôn 30 naêm.

H.L

Khi vieát xong baøi naøy thì chuùng toâi nghe tin Tuaán “seäu” bò taibieán maïch maùu naõo, phaûi naèm vieän. Caàu mong cho baïn choùngkhoûi ñeå coøn coù maët trong nhöõng buoåi sinh hoaït truyeàn thoáng.

135

Thaùng gieâng 1972, vaøo giai ñoaïn aùc lieät nhaát cuûa cuoäckhaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc, haøng nghìn hoïc sinh, sinhvieân Haø Noäi maø tuoåi ñôøi môùi möôøi taùm, ñoâi möôi, nghe theotieáng goïi cuûa Toå quoác ñaõ leân ñöôøng nhaäp nguõ. Hoï ñöôïc caùc söñoaøn chuû löïc huaán luyeän ñeå trôû thaønh nhöõng ngöôøi lính tröôùckhi ra maët traän.

Töø Haø Noäi, lính môùi leân xe haønh quaân vaøo Nga Sôn, ThanhHoùa. Ngaøy ñi hoïc, hoï chæ bieát Nga Sôn qua maáy caâu thô luïcbaùt, nay laïi ñöôïc soáng ñuùng vuøng ñaát laøm chieáu coùi noåi tieáng.Tieåu ñoaøn 611, sö 338 tieáp nhaän soá taân binh naøy vaø toå chöùcluyeän quaân trong 6 thaùng. Maáy anh em hoïc sinh tröôøng NguyeãnVaên Troãi (Taêng Tieán, Baù Linh, Chaán Bieân, Höõu Daân, LamSôn…) vaãn giöõ lieân laïc vôùi nhau. Rieâng Tieán vaø Linh ñöôïcphaân veà cuøng moät tieåu ñoäi vôùi Baïch Quoác Bình (moät chaøng traiHaø Noäi). Cho duø giaëc Myõ môû roäng chieán tranh phaù hoaïi ramieàn Baéc, nhöng caùnh lính treû vaãn khoâng caûm thaáy gian khoå;cöù sau giôø huaán luyeän laø vui ñuøa, nghòch ngôïm. Coù laàn theøm

Chuyeän veà moät lieät só,baïn toâi 1

TRAÀN KIEÁN QUOÁC *Hoïc sinh khoùa 5

1 Baøi ñaêng treân baùo QÑND cuoái tuaàn ra ngaøy 28-7-2002.* Phoù giaùm ñoác Cty Vieät Vöông, Thaønh phoá Hoà Chí Minh.

136

thòt choù, caû tieåu ñoäi ñaõ keùo nhau ñi “aên chòu” ôû phoá Nga Sôn,khoâng coù tieàn anh em ñaõ ñònh ñaët muõ coái gaùn nôï (!).

Cuoái thaùng 6, Quoác Bình, Baù Linh vaø Höõu Daân ñöôïc phaân veàsö ñoaøn 304. Rieâng sö ñoaøn 338 vöôït Tröôøng Sôn sang Haï Laøogiuùp baïn giaûi phoùng Saravan vaø Atoâpô. Sau Teát 1973, keát thuùcchieán dòch, sö ñoaøn 338 ruùt quaân ra Baéc. Qua baïn beø ôû sö ñoaøn304, anh em bieát tin Linh ñaõ hy sinh. Veà ñeán Haø Noäi, ñöôïc nghæpheùp, thaùng 8 naêm aáy, Tieán vaø Lam Sôn ruû nhau ñeán thaêm giañình baïn ôû ñöôøng Traàn Quoác Toaûn nhöng caû hai ñaõ giaáu coâHoàng tin buoàn naøy…

Baïch Quoác Bình, ngöôøi ñoàng ñoäi beân Linh ñeán giaây phuùtcuoái cuøng, töø Haø Noäi ñaõ göûi cho toâi laù thö vôùi nhieàu taâm söï:“Xin keå cho anh kyû nieäm veà traän ñaùnh ñaàu tieân nhöng cuõnglaø traän cuoái cuøng cuûa Linh. Ñuùng hoâm ñoù, Linh hy sinh. Nghóveà ñoàng ñoäi, nhaát laø nhöõng ngöôøi ñaõ maát, thì chaúng bao giôøqueân ñöôïc…”

Huaán luyeän xong, Bình vaø Linh veà cuøng moät tieåu ñoäi. Heátñôït nghæ pheùp 10 ngaøy, saùng 18 thaùng 6 naêm 1972, ñôn vò leânñöôøng haønh quaân vaøo Nam. Sau moät thaùng trôøi haønh quaân,ñôn vò taäp keát veà moät caùnh röøng thuoäc huyeän Höôùng Hoùa(Quaûng Trò) vaø ñöôïc nghæ moät tuaàn chôø giao quaân. C2 ñöôïc boåsung theâm 25 chieán só môùi, trong ñoù coù Bình vaø Linh. QuaAÙnh, lieân laïc ñaïi ñoäi, anh em bieát ñöôïc quaân soá C2 hieän coøncoù 45 ngöôøi. Tuaàn ñaàu chæ ñi vaùc gaïo, vaùc ñaïn vaø söûa sangcoâng söï. Hai ñöùa ñöôïc phaân naèm cuøng haàm. Thôøi gian naøy,caùnh lính môùi taäp nghe tieáng reùo cuûa phaùo kích, thöû ñoaùnñieåm noå, taäp chaïy bom B52...

Chieàu 26 thaùng 8 naêm 1972, nhaø beáp cho “aên töôi” vôùi thòtlôïn hoäp, ca-la-thaàu khoâ cuûa Trung Quoác, canh naáu vôùi rau taàu

* * *

137

bay keøm theâm ba goùi boät giaûm khaùt. Tröôùc böõa aên, coù thoângbaùo: ñeâm nay, ñôn vò seõ taäp kích cöù ñieåm 105 Baéc, thuoäc daõyTröôøng Phöôùc. Côm nöôùc xong, hai ñöùa veà haàm tranh thuûnhaém maét. 11 giôø ñeâm, leänh taäp trung. Linh vaø Bình xaùch AKvaø 300 vieân ñaïn. Moãi ngöôøi coøn mang theo bi-ñoâng nöôùc,löông khoâ, côm naém, xeûng daõ chieán, taêng, voõng cuøng maët naïphoøng ñoäc, boâng baêng; ngoaøi ra coøn mang giuùp ñoàng ñoäi haiquaû ñaïn B40.

Tieåu ñoaøn cöû trinh saùt xuoáng daãn ñöôøng. Goïi laø ñaïi ñoäinhöng chæ coù 18 ngöôøi tham traän ñeâm aáy. Ngoaøi C tröôûng vaøba lính cuõ ñöôïc cöû laøm B tröôûng, coøn laïi laø lính môùi. Soá ôû laïihaäu cöù laøm nhieäm vuï tieáp öùng. Theo chaân trinh saùt, anh emmen ñoài vaø loäi suoái gaàn boán tieáng ñoàng hoà môùi ñeán chaân caoñieåm. Taïi vò trí taäp keát, C tröôûng haï leänh: “Cao ñieåm naøy domoät tieåu ñoaøn nguïy choát giöõ. Ñaïi ñoäi ñöôïc giao nhieäm vuï luoànsaâu, loùt saün, ñôïi hoûa löïc cuûa trung ñoaøn baén cheá aùp, caùc muõiseõ taán coâng. Ba muõi boá trí caùch nhau 100m. Khi coù leänh, chæ

Thaày, troø tröôøng Troãi trong ngaøy trao kyû nieäm chöôngcho gia ñình lieät só Ñaëng Baù Linh

138

huy caùc muõi seõ duøng ñaïn vaïch ñöôøng phaùt hoûa, sau ñoù, caùcchieán só môùi ñöôïc noå suùng”.

Nhaän leänh xong, caùnh lính treû ngoài beät luoân xuoáng loøngsuoái caïn, nguû gaø nguû gaät. Khi ñöôïc ñaùnh thöùc, muõi do B tröôûngLong phuï traùch goàm naêm chieán só ñöôïc trang bò B40 vaø phoùnglöïu M79 leân ñöôøng. Anh em ñi khom theo haøng moät ngöôïc leânñoài. Sau 30 phuùt thì ñöôïc leänh taûn ra, choïn nôi aån naáp. Nöûañeâm veà saùng, trôøi toái om khoâng moät aùnh traêng. Nhöõng ngoïncoû tranh saéc nhoïn ñaâm tua tuûa treân maët ñaát ñaày ñaù soûi. Caûkhoâng gian yeân aéng, kheùt leït muøi thuoác suùng…

Ñeán giôø G, moät aùnh chôùp loøe saùng! Sau ñoù, ñaïn coái, 12 ly7, roài haøng traøng ñaïi lieân baén leân ñænh ñoài, tieáng AK ñieåmxaï… Caùnh lính môùi uø heát caû tai, hoa caû maét maø chöa ñöôïc noåsuùng. Döôùi aùnh chôùp chæ caùch choã hai ñöùa naèm quaõng 300m,Bình nghe thaáy caû tieáng lính nguïy la heùt vaø nom roõ boùngchuùng nhaùo nhaøo tìm nôi aån naáp. Ngôùt tieáng phaùo vaø coái, chæcoøn tieáng suùng boä binh, anh em bí maät tieáp caän traän ñòa ñòch.Boø hôn 100m, boãng coù moät quaû mìn chieáu saùng kích noå. Theoquaùn tính, Bình laên ngay sang traùi, truùng moät hoá ñaïn phaùo.Laäp töùc caùc côõ ñaïn treân cao ñieåm baén tôùi xoái xaû. Choïn aùnh löûañaàu noøng ôû höôùng gaàn nhaát, Bình ñi hai ñieåm xaï, roài laên khoûichoã naáp. Anh vaãn nghe thaáy tieáng suùng cuûa Linh ñieåm xaï hai,ba vieân moät. Thaáy Linh boø nhanh veà phía tröôùc, Bình ñaõ coáboø leân vaø theùt to: “Baén xong phaûi laên ñi ngay keûo dính ñaïn”.Tieáng suùng vaãn noå raùt… Trôøi baét ñaàu höûng saùng… Coù tieángphuït vaø chaïm noå cuûa ñaïn B40… Baén xong, vöøa laên ñi maáyvoøng thì tay Bình chaïm vaøo moät ngöôøi… lay chaân thaáy khoângnhuùc nhích... laät muõ ra thì nhaän ra Long. Anh ñaõ bò maát nöûamaët, chaéc do truùng ñaïn coái caù nhaân.

Tieáp tuïc boø leân, vöøa môùi nghe tieáng ñieåm xaï cuûa AK thaätgaàn thì laïi nghe tieáng reân khe kheõ. Bình goïi Linh maø khoâng

139

thaáy ñaùp laïi. Khi boø ngang qua môùi thaáy Linh ñang naèmsaáp, tay ñeå ngay döôùi buïng. Laät ngöôøi anh leân maø khoângthaáy chaân quay theo, voäi côûi quaàn daøi cuûa Linh keùo xuoángthì thaáy coù hai veát thöông - moät veát laøm gaãy ñuøi phaûi, moätveát ôû buïng döôùi. Maùu ra nhieàu. Maét Linh khoâng nhaém ñöôïc,moâi maáp maùy. Anh luïc tuùi aùo laáy moät mieáng saâm nhoû chovaøo mieäng Linh. Ñuùng luùc aáy, Aùnh boø tôùi: “Leänh ruùt laâu roàimaø chuùng maøy khoâng nghe aø?”. Noùi roài Aùnh laáy tay sôø khaépngöôøi Linh: “Hình nhö Linh cheát roài, ngöôøi laïnh laém”. Khoângtin vaøo maét mình, Bình côûi aùo sôø khaép nôi roài gheù tai vaøongöïc Linh maø coù caûm giaùc tim vaãn coøn ñaäp. Moät noãi ñau traøoleân trong anh, chaúng leõ maát moät thaèng baïn thaân nhanh ñeántheá? Môùi chieàu qua, hai ñöùa coøn oâm nhau nguû trong haàm…Phaûi moät luùc môùi tónh taâm, Bình töø töø ñöa tay leân vuoát maétLinh, caëp maét Linh kheõ nhaém laïi. Khoâng coøn thôøi gian, Aùnhthaùo voõng ñeo sau löng traûi xuoáng ñaát roài 2 ñöùa ñaët Linh naèmvaøo beân trong. Ñaây ñoù ñaïn vaãn noå. Aùnh vaø Bình vöøa boø vöøakeùo Linh xuoáng chaân ñoài. Ñaët taïm Linh ôû bôø suoái caïn, Bìnhvaø Aùnh coøn phaûi leân ñoài maáy laàn nöõa ñeå ñöa thi haøi anhLong, dìu Quang bò gaãy chaân, ñöa Ngoïc xuoáng. Döôùi chaâncao ñieåm, löïc löôïng chi vieän cuûa ñaïi ñoäi ñaõ tôùi caùng thöôngbinh, töûû só veà haäu cöù. Treân ñöôøng veà, ñôn vò coøn bò ñòchphaùo kích vaø tröïc thaêng cuûa chuùng ñuoåi raùt raït. May maøkhoâng bò thöông vong, toån thaát theâm…

Veà ñeán haäu cöù, vieäc ñaàu tieân laø caáp cöùu thöông binh vaø laømcaùc thuû tuïc chính saùch cho lieät só. Linh ñöôïc ñaët ngay ngaén trongmoät taám taêng. Moät anh baïn nheùt maûnh giaáy coù ghi teân tuoåi vaøñôn vò vaøo chieác loï penecicline, ñaäy nuùt laïi vaø nheùt vaøo tuùi aùoLinh. Caùc lieät só ñöôïc choân ngay taïi haäu cöù vaø vò trí caùc naám moäñöôïc ñaùnh daáu caån thaän treân baûn ñoà taùc chieán. Xong xuoâi, anhem voäi vaøng laáp ñaát. Moät loaït ñaïn baén leân trôøi vónh bieät!

140

…Roài chieán tranh qua ñi, Bình tìm veà thaêm gia ñình… Cuoáithö anh vieát: “… Chaéc raèng toâi ñaõ khoâng quaù cöôøng ñieäu,nhöng thöïc teá coøn aùc lieät hôn nhieàu. Cho ñeán giôø keå laïichuyeän naøy, toâi vaãn thaáy gai heát caû ngöôøi… Trong traän maïc,baïn beø ñaõ nhöôøng heát may maén cho mình. Ñöôïc trôû veà sauchieán tranh laø moät haïnh phuùc lôùn!”

Thôøi gian troâi qua, lieân laïc bò giaùn ñoaïn. Phaûi cho ñeán khiÑaëng Quyù Lai (anh ruoät Linh) doïn deïp nhaø môùi tìm laïi ñöôïcmaåu giaáy ghi ñòa chæ cuûa Bình. Ñieän thoaïi ra Haø Noäi thì Bìnhñaõ chuyeån nhaø. Kieân trì tìm kieám, anh ñaõ noái laïi lieân laïc vôùiBình. Bình göûi vaøo caû sô ñoà cao ñieåm 105 Baéc cuøng haäu cöù, nôichoân caát Linh vaø ñoàng ñoäi. Töø 1976 ñeán 1983, moät soá löôïng lôùnhaøi coát caùc lieät só ôû Quaûng Trò ñöôïc quy taäp. Do trong tuùi aùo Linhvaãn coøn loï penecicline neân boä phaän quy taäp xaùc nhaän haøi coátLinh ñaõ ñöôïc caûi taùng. Linh vaø ñoàng ñoäi ñöôïc chuyeån veà nghóatrang lieät só xaõ Haûi Leä (Haûi Laêng). Nhöng khoâng hieåu vì lyù dogì maø nhöõng thoâng tin quyù baùu ñoù bò thaát laïc, moä cuûa Linh cuøngnhieàu lieät só khaùc ñaõ trôû thaønh voâ danh. Ñeán naêm 1993, tænh choxaây döïng nghóa trang lieät só huyeän Haûi Laêng vaø moä caùc lieät só ôûHaûi Leä laïi ñöôïc quy taäp veà ñaây. Cho duø ñaõ ñöôïc veà moät nghóatrang lôùn vaø ñeïp, nhöng thaät ñau loøng vì khoâng bieát vò trí moälieät só Ñaëng Baù Linh vaø bao ñoàng ñoäi hieän naèm ôû ñaâu!

Töø naêm 1998, gia ñình Linh, maø tröïc tieáp laø vôï choàng anhLai, ñaõ nhieàu laàn töø thaønh phoá Hoà Chí Minh ra Quaûng Trò nhôøsöï giuùp ñôõ cuûa caùc nhaø ngoaïi caûm ñeå tìm em. Theo chæ daãncuûa Bình, anh ñaõ tìm veà cao ñieåm 105 Baéc vaø ñaõ ñaøo laáy moäthoäp ñaát mang veà thaønh phoá. Moä tuy chöa tìm ñöôïc nhöng ñaáttaïi nôi Linh naèm xuoáng ñöôïc gia ñình coi laø moät phaàn maùuxöông cuûa anh! Roài laàn thöù hai, laàn ba…

* * *

141

Moät sôùm ñaàu heø, chuùng toâi ñeán thaêm gia ñình. Ba meïLinh môøi chuùng toâi leân thaép nhang cho anh. Theá laø Linh hysinh ñaõ troøn 30 naêm. Di aûnh baïn ñaët beân caïnh baèng Toå quoácghi coâng. Troâng Linh thaät treû vaø ñeïp trai; baïn khoaùc ngoaøichieác voû aùo boâng Troãi ñeåù loù ra coå aùo quaân phuïc xuaân heø.Ngaøy coøn ôû nhaø, Linh thích nghe ca nhaïc baèng chieác radio-cassette Aiwa. Nay maù Linh ñaët noù ngay treân baøn thôø. Caïnhñoù laø hoäp sôn maøi coù daùn tôø giaáy ghi maáy doøng chöõ vi tính:“Ñaát laáy taïi cao ñieåm 105 Baéc, tænh Quaûng Trò, nôi ÑaëngBaù Linh vaø haøng ngaøn ñoàng ñoäi ñaõ chieán ñaáu vaø hy sinh”.

Taêng Tieán coù maët ñaõ taâm söï: “Sau ngaøy thoáng nhaát,töôùng Toâ Kyù - nguyeân Tröôûøng ban Ban Lieân laïc truyeànthoáng sö ñoaøn 330-338 - ñaõ choïn teân “Thaønh ñoàng Toåquoác” cho taám kyû nieäm chöông taëng cho nhöõng cöïu chieánbinh caùc theá heä. Teát Nhaâm Ngoï, ñoàng ñoäi cuõ ñaõ laøm caùc thuûtuïc ñeå Linh ñöôïc truy taëng. Chaùu ñaõ xin pheùp Baïch Quoác Bìnhñeå ñöôïc mang noù vaøo cho gia ñình…” Anh nhaéc ñi nhaéc laïicaâu noùi ngaøy ñoù cuûa töôùng Mai Hieàn - nguyeân sö tröôûng söñoaøn 338: “Toâi thöïc söï yeâu quyù vaø kính troïng caùnh lính treûnhaäp nguõ naêm 1972 veà tieåu ñoaøn 611. Vì Toå quoác, hoï ñaõ daùmnhaän laáy caùi cheát cho chính mình”.

Maù Linh ngheïn ngaøo: “Bieát thaày giaùo vaø baïn hoïc cuõ laïithaêm, ôû döôùi ñoù Linh vui laém”. Baø kheõ lau nöôùc maét vaø ñaëttaám kyû nieäm chöông ngay ngaén beân di aûnh…

Xin thay maët nhöõng ngöôøi coøn soáng chaép noái cuoäc ñôøi cuûalieät só Ñaëng Baù Linh qua kyû nieäm cuûa nhöõng ngöôøi thaân vaøñoàng ñoäi. Xin coi ñaây nhö moät neùn höông thaønh kính töôûngnieäm nhaân ngaøy Thöông binh - Lieät só!

Saøi Goøn, thaùng 7 - 2002

T.K.Q

142

Quang sinh vaø lôùn leân ra trong moät gia ñình giaøu truyeànthoáng caùch maïng. Ba laø oâng Chu Taán Ñaït, ngöôøi ñaõ goùp coângxaây döïng neân ngaønh quaân giôùi Nam Boä hoài khaùng chieán 9naêm; meï laø baø Traàn Thò Ngoïc Löu – moät caùn boä mieàn Nam taäpkeát. Ñeán thaùng 10 naêm 1965, khi chieán tranh choáng Myõ vaøogiai ñoaïn aùc lieät treân phaïm vi caû nöôùc, Quang ñöôïc tuyeånchoïn vaøo tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Nhöõngnaêm thaùng hoïc taäp, reøn luyeän trong moâi tröôøng quaân ñoäi ñaõtaïo döïng trong anh baûn lónh cuûa ngöôøi chieán só caùch maïng.

Cuoái naêm 1971, khi ñang laø sinh vieân Ñaïi hoïc Sö phaïm 2Haø Noäi, Quang xung phong toøng quaân choáng Myõ. Vì ba anhñang taïi nguõ neân Quang chöa phaûi ñi ñôït naøy, nhöng anh ñaõnaèn nì vôùi meï: Chôø hoïc xong sôï seõ heát giaëc! Ngaøy 22 thaùng 12naêm aáy, Quang ñaïp xe chôû meï xuoáng taän Caàu Giaáy, vaøotröôøng gaëp thaày Thanh (Chuû nhieäm khoa Coâng nghieäp) ñeå kyùvaøo ñôn, ñoàng yù cho con nhaäp nguõ. Ít ngaøy sau, Quang veàkhoe: “Hoâm nay, con cuøng anh em ñaõ chích maùu kyù vaøo laùcôø truyeàn thoáng cuûa Ñoaøn tröôøng. Ñôït naøy, 300 sinh vieân caùctröôøng Sö phaïm cuøng 30 thaày giaùo ñöôïc bieân cheá veà cuøng moättieåu ñoaøn huaán luyeän. Vui laém! Anh trai cuûa Hieàn, baïn gaùi conôû phoá Nhaø Thôø, cuõng ñi ñôït naøy. Mai taäp trung…” Saùng muøng3 thaùng gieâng naêm 1972, caùc “taân binh Sö phaïm” ñöôïc thaày

Ghi cheùp theo lôøi keå cuûa ñoàng ñoäivaø meï lieät só Chu Taán Quang

KIEÁN QUOÁC

CHU TAÁN QUANGRöïc saùng teân anh!

143

coâ giaùo, baïn beø vaø gia ñình löu luyeán tieãn leân ñöôøng, heïnngaøy chieán thaéng trôû veà. Trong soá ngöôøi ñi tieãn, Quang thaáyboùng Hieàn ñöùng vaãy maõi.

Ngaøy 17 thaùng gieâng naêm 1973, ñôn vò leân ñöôøng vaøoNam. Teát naêm aáy, anh vieát thö veà baùo tin ñôn vò ñang haønhquaân doïc Tröôøng Sôn. Vöôït qua gian khoù, tieåu ñoaøn sinh vieânñaõ vaøo tôùi Nam boä, boå sung cho sö ñoaøn 5. Taïi ñaây, anh ñöôïcbieân cheá vaøo ñaïi ñoäi 2, tieåu ñoaøn 4, trung ñoaøn 2.

Tuy thaát baïi naëng neà ôû khaép chieán tröôøng, giaëc Myõ buoäcphaûi kyù Hieäp ñònh Pa-ri veà Vieät Nam vaø ruùt quaân veà nöôùc,nhöng chuùng vaãn duøng nguïy quyeàn tieáp tuïc chieán tranh baèngkeá hoaïch “traøn ngaäp laõnh thoå”, laán chieám vuøng giaûi phoùng.Caøng gaàn thaéng lôïi, caøng nhieàu gian nan, nhaát laø khi phaûi ñoáimaët tröïc tieáp vôùi lính nguïy. Vì thaønh tích chieán ñaáu, Quangñöôïc ñeà baït trung ñoäi phoù. Cuoái naêm 1973, taïi Buø Boâng (thuoäctænh Quaûng Ñöùc cuõ), trung ñoäi anh ñöôïc giao choát giöõ treân moätquaû ñoài.

Anh em trong ñôn vò luaân phieân tröïc chieán, ñaùnh traäntröôùc, nghæ traän sau. Ñeâm hoâm tröôùc vöøa daãn anh em ñideïp muõi ñaùnh noáng ra cuûa ñòch, leõ ra hoâm nay ñöôïc nghænhöng coù ñoàng ñoäi bò thöông, anh xung phong tröïc thay.Coù baùo ñoäng, ba tieåu ñoaøn nguïy ñang daøn quaân laán chieám.Quang chæ huy trung ñoäi daøn traän vaø chaën ñöùng muõi tieáncoâng chính dieän cuûa ñòch. Thöøa thaéng xoác tôùi, Quang xaùchAK xoâng vaøo ñoäi hình giaëc. Ñoàng ñoäi thöông vong gaàn heát,töông quan löïc löôïng cheânh leäch. Khoâng may, anh ñaõ loïtvaøo voøng vaây. Ñieåm xaï ba phaùt moät, Quang naõ gaàn heát babaêng maø ñòch vaãn ñoâng nhö kieán. Voøng vaây xieát chaët. Kheõboùp coø, nghe tieáng “caïch” khoâ khoác. Heát ñaïn! Laïnh luøngbaät choát döông leâ, anh saün saøng ñaùnh giaùp laù caø. Khoângqueân “thaát tuyeät kyõ” trong baøi “ñaâm leâ quyeát thaéng”, ñöôïc

144

thaày Traàn Sinh daïy ngaøy coøn ôû tröôøng Thieáu sinh quaâncuøng nhöõng baûn lónh toâi luyeän trong chieán tranh, maét haènleân nhöõng tia maùu, Quang ñaõ duøng löôõi leâ vaø baùng suùng haïthuû ba teân ñòch. Vöøa nhöù muõi leâ sang beân traùi thaèng thöù töthì noù nhanh tay ñaùnh muõi suùng gaït cheùo xuoáng. Nhanhnhö chôùp laät baùng suùng, anh choïc ngöôïc muõi leâ truùng tim.Maùu oäc ra xoái xaû, haén ñoå vaät xuoáng ñaát laøm löôõi leâ gaãy ñoâi.Khi teân thöù naêm xoâ töø sau tôùi, anh chæ kòp ngoài thuïp xuoáng.Thaân noù nhaøo qua ñaàu. Vaø cuoäc vaät loän baét ñaàu… Ñaõ maátquaù nhieàu söùc trong traän giaùp chieán. Maëc! Duøng heát söùcquaät ngaõ vaø ñeø leân ngöôøi teân ñòch, thöøa cô anh caén ñöùt coåhaén. Teân ñòch cong ngöôøi leân thôû haét. Haønh ñoäng duõngcaûm cuûa chieán binh Vieät coäng khieán nhöõng teân coøn laïikhieáp vía thaùo chaïy. Xa xa, tieáng suùng AK cuûa quaân tañang ñeán chi vieän… Cuõng ñuùng thôøi khaéc aáy, moät teân ñòchnaáp sau buïi caây nhaém Quang sieát coø. Tay phaûi Quang chækòp ñöa leân nôi traùi tim, roài taét thôû. Trôøi chaïng vaïng, luùc ñoùquaõng 6-7 giôø toái ngaøy 29 thaùng 12 naêm 1973.

… Sau ngaøy toaøn thaéng, trung taù Chu Taán Ñaït ñöôïc giaonhieäm vuï tieáp quaûn tröôøng Quaân cuï Goø Vaáp (thuoäc Toång cuïckyõ thuaät tieàn phöông nguïy). Thaùng 8 naêm 1975, ngaøy trungñoaøn 2, sö 5 toå chöùc toång keát chieán dòch, oâng ñaõ ñöôïc môøi döïcuøng vôùi Chính uyû Traàn Ñaêng Thaïch. Tröôùc leã möøng coâng,ñôn vò cöû hai caùn boä mang theo sô ñoà moä chí, ñöa oâng ñi tìmmoä Chu Taán Quang. Môùi coù hai naêm maø treân moä ñaõ ñuøn leânmoät toå moái lôùn. Khi ñaøo leân, thaáy thi theå Quang coøn nguyeânveïn, baøn tay phaûi vaãn ñaët nôi traùi tim, ñoàng ñoäi vaø oâng ñaõthaép höông choân Quang laïi vò trí cuõ. Khi chia tay, ñôn vò heïnngaøy boác moä taäp theå seõ baùo cho gia ñình.

* * *

145

Roài chieán tranh bieân giôùi, sö 5 laïi leân ñöôøng… Cho ñeán giôø,27 naêm ñaõ troâi qua vaãn khoâng heà coù moät thoâng tin gì veàQuang. Sau ngaøy oâng Ñaït maát, gia ñình cuøng ñoàng ñoäi nhieàulaàn caát coâng leân Buø Boâng tìm moä phaàn cuûa anh. Nhöng thôøigian troâi qua, caûnh xöa ñoåi thay coäng vôùi söï taøn phaù cuûa conngöôøi, vieäc tìm kieám trôû neân voâ cuøng khoù khaên.

Nhaân 27 thaùng 7 naêm nay, maáy ñöùa baïn thuôû Thieáu sinhquaân ruû nhau ñeán thaêm gia ñình. Meï Löu ñöa chuùng toâi leânthaép nhang cho Quang. Di aûnh baïn ñaët beân caïnh baûngvaøng “Toå quoác ghi coâng” cuøng huaân chöông Khaùng chieánchoáng Myõ haïng Ba. Meï taâm söï: “Sau ngaøy hy sinh, vôùihaønh ñoäng anh huøng cuûa Quang, ñôn vò coù yù ñònh laäp hoàsô ñeà nghò truy taëng danh hieäu Anh huøng. Song nghe noùichöa ñuû tieâu chuaån vì khoaùc aùo lính môùi coù 2 naêm…”

- Theá coøn 5 naêm Thieáu sinh quaân? – Ai ñoù thaéc maéc.- Maø thoâi caùc con aï, caùi quyù nhaát laø baïn beø, ñoàng ñoäi vaø

caùnh lính sinh vieân khoâng queân Quang. Caûm phuïc tröôùc

Caùc baïn khoùa 6 ñeán thaêm gia ñình lieät só Chu Taán Quang

146

haønh ñoäng anh huøng cuûa Quang, Phaïm Öông - moät lính sinhvieân - ñaõ saùng taùc baøi haùt “Nhôù thöông Chu Taán Quang”.Ngaøy oâng Ñaït leân thaêm ñôn vò, trong ñeâm vaên ngheä, hai anhÑöùc Cöôøng vaø Hoaøng Haûi vöøa khoùc vöøa ñeäm ñaøn cho QuoácTuaán haùt baøi ñoù. Ba noù ñaõ ghi baêng cassette vaø göûi ngay raHaø Noäi cho gia ñình, khi ñoù, coâ vaø caùc em ñang soáng ôû khutaäp theå Cao-Xaø-Laù…

Meï Löu röng röng nöôùc maét baät maùy cassette cho chuùng toâinghe laïi baøi ca. Ñaõ 27 naêm troâi qua, chaát löôïng baêng töø ñaõgiaûm, nhieãu taïp nhieàu nhöng vaãn nghe roõ lôøi ca:

Mieàn Nam queâ höông anh, löûa ñaáu tranh ñeâm ngaøy röïc chaùyCaàn Thô queâ höông anh, löûa hôøn caêm truùt leân noøng suùngÑaïn phaùo quaân xaâm laêng taøn phaù queâ höông anhHôøn caêm ñang chaát loøng giuïc góa anh leân ñöôøngChu Taán Quang ôi! Löôõi leâ anh choùi ngôøi,röïc saùng tim muoân ngöôøi cuøng xoâng leân gieát thuøTraän ñòa khaép nôi nôi daøo daït nhôù thöông anh – ngöôøi chieán só trung kieân baát khuaátLöôõi leâ caêm hôøn toûa leân aùnh theùp, beø luõ tay sai khieáp vía kinh hoànVì mieàn Nam yeâu thöong, vì mieàn Nam queâ höông, treân tuyeán ñaàu anh ñöùng hieân ngangTöøng phuùt giaây höôùng veà Thuû ñoâ thaân yeâu,Böôùc treân ñöôøng queâ höông chieán thaéng coøn in daáu chaân anh.Chu Taán Quang ôi, Chu Taán Quang ôi!

Saøi Goøn, ñaàu Thu 2002

K.Q

147

Coâ Löu, meï lieät só Chu Taán Quang, vöøa göûi cho chuùng toâitaám aûnh cuûa anh khoaùc treân mình boä quaân phuïc xuaân heø, ñaàuñoäi muõ coái, treân vai ñeo khaåu tieåu lieân AK, chaân xoû deùp caosu. AÛnh ñöôïc chuïp taïi Nho Quan, Ninh Bình, tröôùc ngaøyQuang leân ñöôøng ñi “B”. Troâng anh raén roûi, tröôûng thaønh saunhöõng ngaøy huaán luyeän.

Laù thö tröôùc giôø ra traänBAN BIEÂN TAÄP

Chu Taán Quang tröôùc ngaøy vaøo chieán tröôøng

148

Vaø tröôùc khi vaøo traän, anh ñaõ vieát veà…Ñeâm 16 thaùng gieâng 1973 - 2 giôø 30 phuùtBa maù kính meán!Sôùm mai con leân ñöôøng ñi chieán ñaáu. Thôøi gian töông ñoái

gaáp, ñoù laø yeâu caàu cuûa chieán tröôøng. Con khoâng kòp baùo tin veànhaø cho ba maù bieát tröôùc. Tröôùc khi ñi, con höùa vôùi ba maù seõluoân luoân laøm troøn nhieäm vuï, laøm ñuùng nhöõng ñieàu daïy doã cuûaba maù. Con seõ xöùng ñaùng laø con cuûa ba maù.

Con mong ba maù ôû nhaø maïnh khoûe. Ba thì coâng taùc toát, coønmaù thì mau khoûi beänh.

Thoâi con taïm döøng buùt.Con trai Chu Taán Quang.

Ñaây laø böùc thö cuoái cuøng cuûa lieät só Chu Taán Quang, göûi veàcho gia ñình ôû Haø Noäi.

Cuoái naêm ñoù, ngaøy 29 thaùng 12 naêm 1973, trong traän chieánñaáu choáng laán chieám cuûa lính nguïy ôû Buø Boâng (tænh QuaûngÑöùc cuõ), ngöôøi trung ñoäi phoù cuûa chuùng ta ñaõ anh duõng chieánñaáu ñeán vieân ñaïn cuoái cuøng.

Sau ñoù, anh ñaõ giöông löôõi leâ gaén treân khaåu tieåu lieân AKñaùnh giaùp laù caø vaø tieâu dieät boán teân ñòch nhö taám göông duõngsó Hoaøng Vaên Noâ ôû maët traän Ñieän Bieân Phuû, trong khaùngchieán choáng Phaùp. Löôõi leâ bò gaãy, anh tieáp tuïc quaàân nhau vôùiteân giaëc thöù naêm. Vôùi söùc löïc coøn laïi, löïa theá, baát ngôø anh ñaõcaén ñöùt coå haén. Khieáp vía tröôùc tinh thaàn quaû caûm cuûa chieánbinh coäng saûn, quaân ñòch tan taùc. Nhöng moät teân naáp töø xa ñaõnoå suùng vaøo sau löng anh. Chu Taán Quang ñaõ anh duõng hysinh khi vöøa troøn 21 tuoåi.

B.B.T

149

Vôùi traùch nhieäm cuûa nhöõng ngöôøi coøn soáng, caùc baïn khoùa6, baèng coá gaéng toái ña cuûa mình, baèng moïi caùch ñeå tìm ñöôïcmoä phaàn, haøi coát cuûa nhöõng lieät só.

1. Thö ngoû göûi caùc baïn khoùa 6Ñaàu thaùng 12 naêm 2002, baïn Nguyeãn Nam Ñieän taëng toâi

moät tôø Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân coù ñaêng tin tìm hai moä lieät laøñoàng ñoäi cuûa khoùa ta: Voõ Nguyeân Troïng vaø Chu Taán Quang.

Toâi coù thaân quen nhaø ngoaïi caûm Phan Thò Bích Haèng, ngöôøiñaõ tìm ñöôïc haøng nghìn moä lieät só vaø caû nhöõng nhaø caùch maïngnoåi tieáng nhö Löông Ngoïc Quyeán, nhaø vaên Nam Cao...…Toâi vaøÑieän ñeán thaêm gia ñình Chu Taán Quang, xin taám aûnh baïn vaøgöûi ngay ra Haø Noäi cho coâ Haèng. Coù aûnh Quang, nhaø ngoaïicaûm ñaõ thaép höông, khaán baùi vaø “noùi chuyeän” ñöôïc vôùi Quang.Ñuùng 22 thaùng 12 naêm aáy, coâ Haèng göûi cho toâi laù thö ghi laïinhöõng gì Quang ñaõ taâm söï, keøm theo sô ñoà nôi choân caát Quangôû Buø Boâng. (Chuyeän quaû laø taâm linh vaø thaàn bí!). Nhöõng thoângtin ñoù ñöôïc chuyeån ngay cho gia ñình. Khi xem, em trai Quangñaõ thoát leân: “Ñuùng laø nôi em ñaõ nhieàu laàn tìm ñeán theo chæ daãncuûa ñoàng ñoäi naêm xöa. Vaäy maø...”

Hoâm nay, nhaân dòp hoïp khoùa, xin thoâng baùo vôùi caùc baïn tinnaøy vaø ñeà nghò chuùng ta haõy cuøng gia ñình tìm kieám moä phaàncuûa baïn.

Döông Thaùi Bieân1

Töø moät böùc thö ngoûBAN BIEÂN TAÄP

1 Hoïc sinh khoùa 6.

150

2. Thö cuûa nhaø ngoaïi caûmNgaøy 20 thaùng 12 naêm 2002Göûi anh BieânAnh Quang vaãn naèm ôû Buø Boâng vaø raát mong gia ñình, ñoàng

ñoäi leân thaêm, boác moä anh ñöa veà Saøi Goøn. Anh raát buoàn vì suoáttöø naêm 1975 ñeán giôø, gia ñình vaø ñôn vò khoâng quay trôû laïi. Moäanh vaãn coøn ñoù. Khi choân laïi vaãn coù bia vaø ñaùnh daáu baèng moäthoøn ñaù. Sau nhieàu naêm, khu vöïc naøy ñaõ thay ñoåi, nhöng treân moäanh coù moät buïi hoa röøng raát ñeïp. Tieåu ñoaøn 4 ñaõ coù laàn quy taäpmoä lieät só ôû khu vöïc naøy. Noùi vôùi ñoàng ñoäi cuûa anh haõy lieân heävôùi tieåu ñoaøn 4, trung ñoaøn 2 ñeå laáy sô ñoà moä chí cuûa anh.

Thöa caùc thaày, coâ, caùcanh chò vaø caùc baïn tröôøngTroãi!

Hy voïng raèng, vôùi nhöõngchæ daãn naøy, khoùa 6 seõ cuønggia ñình tìm ra moä phaàn lieätsó Chu Taán Quang. Vaø neáucaùc khoùa khaùc trong nhaøtröôøng vaãn coøn nhöõng lieät sóchöa tìm ñöôïc, neáu ñieàu kieäncho pheùp, xin môøi lieân laïcvôùi baïn Döông Thaùi Bieân(ñieän thoaïi: 0903349009), ñeåchaép noái vôùi nhaø ngoaïi caûmPhan Thò Bích Haèng. Coâ saünsaøng giuùp ñôõ chuùng ta laømnhöõng vieäc aân nghóa naøy.

B.B.T

Sô ñoà tìm moä cuûa lieät só Chu Taán Quang

151

HUYØNH HOÀNGHoïc sinh khoùa 6

Thoâng tin veàlieät só Voõ Nguyeân Troïng

Ñaõ nhieàu laàn, Ban Lieân laïc phía Nam göûi tin nhaén tìm ñoàngñoäi treân Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân, treân taïp chí “Söï kieän vaøNhaân chöùng”, ñaõ vieát thö cho Phoøng Chính saùch quaân khu 9vaø Boä Chæ huy quaân söï tænh Thanh Hoùa nhöng khoâng thaáy hoàiaâm. Coøn sö ñoaøn 1 (ñôn vò cuûa Troïng) thì ñaõ giaûi theå. Vaäy bieáttìm ñaâu moä baïn mình, trong khi gia ñình Troïng thì hoaøn toaønvoâ voïng vaø chæ troâng chôø vaøo chuùng ta…?

Moät chieàu heø naêm nay, chuùng toâi nhaän ñöôïc laù thö töø moätñoàng ñoäi cuûa Troïng. Ñoù laø cöïu chieán binh Phaïm QuangThö1, thöôïng taù, nguyeân tröôûng ban Chính saùch Boä Chæ huyquaân söï tænh Thanh Hoùa. Chuùng toâi ñaõ lieân laïc vôùi nhau.Qua nhöõng thoâng tin coù ñöôïc, xin ghi laïi nhöõng gì veà lieät sóVoõ Nguyeân Troïng.

1 Nay anh nghæ höu taïi 581 phoá Cöõa Höõu, phöôøng Taân Sôn, thaønh phoá ThanhHoùa (ñieän thoaïi: 037-757022).

152

… Sau khi rôøi tröôøng Troãi, Troïng veà soáng vôùi gia ñình ôû thòxaõ Thanh Hoùa. Ngaøy aáy ba Troïng, baùc Voõ Nguyeân Löôïng,ñang laø bí thö Tænh uûy. Vaøo ñaàu naêm hoïc 1970-1971, ñaát nöôùcphaûi huy ñoäng theâm löïc löôïng chi vieän cho chieán tröôøng vaøTroïng cuõng laø moät trong nhöõng thanh nieân xung phong nhaäpnguõ. Baùc Löôïng raát uûng hoä, maëc duø coù ñuû lí do ñeå Troïng ñöôïcôû laïi mieàn Baéc, tieáp tuïc hoïc taäp. Baùc ñaõ haønh ñoäng ñuùng vôùilöông taâm vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu veà Ñaûng ôû tænh.Haønh ñoäng aáy ñaõ ñoäng vieân caùc gia ñình vaø thoâi thuùc haøngngaøn thanh nieân, hoïc sinh Thanh Hoùa leân ñöôøng nhaäp nguõ.Trong nhöõng ngaøy luyeän quaân, baùc ñaõ ñeán thaêm vaø ñoäng vieâncaùc chieán só treû cuûa tænh nhaø.

Sau thôøi gian huaán luyeän, Troïng ñöôïc boå sung vaøo trungñoaøn 52 thuoäc sö ñoaøn 320 (E52, F320). Khi ñôn vò haønhquaân vaøo mieàn Taây Nam boä, E52 ñöôïc ñoåi sang phieân hieäuE46 (do ñoàng chí Bính laø E tröôûng, ñoàng chí Vî laø E phoù,ñoàng chí Minh laø chuû nhieäm Chính trò) thuoäc sö ñoaøn 1(ñoàng chí Thöông laø chính uûy vaø ñoàng chí Taï Leänh laø phoùchính uûy). Ñoàng ñoäi cuõ cuøng trung ñoaøn ôû Thanh Hoùa vaãnnhôù nhö in hình aûnh Troïng ngaøy ñoù raát thö sinh, ñeïp trai,soáng hoàn nhieân, voâ tö. Suoát thôøi gian cuøng soáng vaø chieánñaáu, Troïng luoân ñöôïc anh em trong cô quan Tham möu quyùmeán. Troïng cuøng ñôn vò laên loän treân ñaát An Giang, KieânGiang, roài rong ruoåi khaép maët traän Campuchia: Coâng-poângChô-naêng, Coâng-poâng Sö-pö, Coâ Coâng... vaøo muøa khoâ naêm1971. Moãi khi coù dòp gaëp nhau, anh em Thanh Hoùa thöôøngñoäng vieân nhau tieáp tuïc phaùt huy truyeàn thoáng queâ höông,truyeàn thoáng gia ñình. Troïng coøn keå nhieàu veà maùi tröôøngThieáu sinh quaân thaân yeâu.

Bao phen leânh ñeânh trong röøng traøm muøa nöôùc noåi. Luùcbaáy giôø tieåu ñoaøn 6 thuoäc E46 coù tình hình phöùc taïp. Hieáu -

153

tieåu ñ oaøn tröôûng - vì khoâng chòu ñöôïc gian khoå ñaõ chieâu hoài.Vì vaäy ngaøy 5 thaùng 6 naêm 1972, Troïng ñöôïc theo thaùp tuøngñoàng chí Vî, E phoù, xuoáng laøm vieäc vôùi Ban chæ huy tieåu ñoaøn,ñoùng quaân ôû xaõ Döông Hoøa, huyeän Kieân Löông. Chieàu hoâmñoù, sau khi trôû veà Sôû chæ huy trung ñoaøn, Troïng tranh thuûxuoáng beáp laáy côm cho cô quan. Treân ñöôøng veà thì baát ngôøbò phaùo kích, Troïng khoâng may dính maûnh ñaïn. Bò thöông raátnaëng nhöng Troïng khoâng maát ngay maø coøn ñöôïc caùc baùc sótrung ñoaøn caáp cöùu. Baùc só Khieâm, ngöôøi Haø Noäi, ñaõ duøng sô-ranh ruùt caû maùu treân caùnh tay mình ñeå cöùu Troïng nhöng… baátlöïc. Ñeâm hoâm ñoù, Troïng maát vaø hoâm sau ñöôïc ñôn vò mai taùngtaïi nghóa trang xaõ Döông Hoøa, huyeän Kieân Löông, gaàn Ngaõ baHoøn Choâng. Sau ñoù chæ ít ngaøy, trong traän chieán ñaáu baûo veäthöông binh khi ñòch caøn vaøo beänh xaù, baùc só Khieâm cuõnganh duõng hy sinh.

… Anh Thö coøn cho bieát ñaïi taù Tröông Ngoïc Thoáng, nay laøphoù chuû tòch Hoäi Cöïu chieán binh tænh Thanh Hoùa vaø thieáu taùNguyeãn Vieát Hoa, hieän nghæ höu ôû xaõ Ngö Loäc, Haäu Loäc,Thanh Hoùa cuøng nhieàu caùn boä, chieán só E46 ñang sinh soángôû Thanh Hoùa bieát raát roõ veà Troïng. Trong laù thö göûi veà ngaøy 19thaùng 8 naêm 2004, anh Phaïm Quang Thö coù vieát:

Toâi thöïc söï xuùc ñoäng khi nhaän ñöôïc laù thö taâm huyeátcuûa Ban Lieân laïc tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn VaênTroãi. Chöa gaëp caùc anh nhöng toâi caûm thaáy aám loøng vìñaõ cung caáp cho caùc anh nhöõng thoâng tin raát ñaày ñuû veàTroïng, baïn toâi.

Laø con trai duy nhaát trong gia ñình, toâi vaøo chieán tröôøngtöø naêm 1967 vaø ñaõ bò thöông tôùi ba, boán laàn. Cuoái naêm 1972taïi An Höng toâi bò thöông naëng, maõi sau ngaøy giaûi phoùngmôùi ra Vieän 108 moå laïi veát thöông nhöng vaãn coøn moät ñaàuñaïn AR-15 trong ñuøi. Duø sao thì mình vaãn coøn soáng, coøn ñöôïc

154

veà ñoaøn tuï vôùi gia ñình. Aáy laø haïnh phuùc hôn ñoàng ñoäi ñaõngaõ xuoáng raát nhieàu!

Qua thö caùc anh, toâi cuõng raát traân troïng vaø bieát ôn tröôøngThieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ coáng hieán cho Toå quoáchai thaày giaùo vaø 26 hoïc sinh, trong ñoù coù Voõ Nguyeân Troïng,ngöôøi baïn, ngöôøi em, ngöôøi ñoàng chí thaân thieát cuûa toâi!

H.H

Cuoái thaùng 8-2004, Voõ Hoàng Vaân, chò gaùi cuûa Troïng, theohöôùng daãn cuûa ñoàng ñoäi, ñaõ veà chieán tröôøng xöa tìm moä phaàncuûa em. Lyù Taán Hueä (khoùa 7) - giaùm ñoác nhaø maùy xi maêngHaø Tieân 2 - ñaõ chu ñaùo saép xeáp choã nghæ cho chò vaø taïo ñieàukieän ñi laïi. Vaäy maø chöa thaáy. Chuùng toâi vaø gia ñình cuøng xaùcñònh: vieäc tìm kieám coøn raát nhieàu khoù khaên vì chieán tranh ñaõqua ñi maáy chuïc naêm….

155

Toâi vaø Maïnh Minh cuøng hoïc lôùp 4A, tröôøng Beá Vaên Ñaøn(Ñoáng Ña, Haø Noäi). Gia ñình hai ñöùa laïi ôû cuøng Nhaø 2, khutaäp theå quaân ñoäi Nam Ñoàng. Maïnh Minh coù anh trai laø MaïnhQuang hoïc treân hai lôùp. Moãi saùng nghe tieáng huyùt saùo, vöøa thoømaët ra laø thaáy ngay caùi mieäng caäu ta ñang toe toeùt cöôøi döôùichaân caàu thang. Hai ñöùa vöøa ñi vöøa veùo töøng maåu baùnh mì boûvaøo mieäng vaø nhaån nha truy baøi cho tôùi taän coång tröôøng.

Trong nhöõng ngaøy giaëc Myõ ñaùnh phaù ñieân cuoàng ra mieànBaéc, toâi vaø Maïnh Minh cuøng ñöôïc goïi leân tröôøng Vaên hoùa quaânñoäi maø sau naøy laø tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, tuykhoâng coøn hoïc chung moät lôùp. Moät buoåi toái muøa ñoâng naêm1966, coù chieáu phim ôû Goác ña Hieäu boä. Hoâm ñoù chieáu boä phimlòch söû Trung Quoác coù nhaân vaät Maïnh Töû 1. Chaúng hieåu MaïnhTöû coù gì gioáng Maïnh Minh hay khoâng maø sau khi xem veà, caûlôùp nhaát loaït goïi baïn laø Maïnh Töû (!).

Nhôù Maïnh MinhNGUYEÃN HOAØNG ANH *

Hoïc sinh khoùa 6

* Baùc só chuyeân khoa 2 Phaãu thuaät thaàn kinh Vieän 115, thaønh phoá Hoà Chí Minh.1 Khoång Töû soáng thôøi Xuaân Thu-Chieán Quoác (Trung Quoác), coù tôùi 3000 hoïc troø. MaïnhTöû laø hoïc troø xuaát saéc cuûa Töû Tö – moät moân ñoà cuûa Khoång Töû. Maïnh Töû coù coângnaâng cao vaø phaùt trieån lí luaän cuûa Khoång Töû neân Ñaïo Nho sau naøy coù teân laø “Hoïcthuyeát Khoång-Maïnh”.

156

Naêm 1970, khi tröôøng keát thuùc nhieäm vuï ñaøo taïo thì khoùa6 chuùng toâi vöøa hoïc xong chöông trình lôùp 9 phoå thoâng. Caûboïn trôû veà gia ñình. Caùnh khoùa 6 ôû “quaân khu” Nam Ñoàngcoøn coù Nguyeãn Quang Duõng vaø Phaïm Quang Vinh (daân Nhaø8) cuøng veà hoïc taïi tröôøng phoå thoâng caáp III Ñoáng Ña. Sau naøyDuõng keå laïi, Maïnh Minh coøn laø hoïc sinh gioûi cuûa khoái lôùp 10.Naêm hoïc 1970-1971 baïn ñöôïc nhaø tröôøng choïn ñi thi hoïc sinhgioûi Toaùn caáp thaønh phoá. Nhöng chaû hieåu sao, hay vì quyù baïnhôn chuyeän thi cöû; saùng hoâm ñoù, Minh ñaõ khoâng döï thi maø boûñi chôi cuøng Duõng. Nghó laïi, coù leõ ñaây laø moät ñaëc ñieåm “hôibò dôû” cuûa “lính Troãi” nhöng coù neùt ñaùng neå kieåu “Löông SônBaïc”. Raát ngang taøng vaø chí khí.

Thaät ñau loøng, moät tai naïn giao thoâng khuûng khieáp ñaõ cöôùpñi cuoäc soáng cuûa meï Maïnh Minh vaøo ñaàu naêm 1971. Chínthaùng sau ngaøy meï maát cuõng laø luùc cuoäc khaùng chieán choángMyõ vaøo giai ñoaïn aùc lieät. Nhö bao thanh nieân cuøng löùa, MaïnhMinh xung phong leân ñöôøng nhaäp nguõ. Tröôùc ngaøy nhaäp nguõmoät tuaàn, anh nhaän ñöôïc giaáy baùo truùng tuyeån ñeà ngaøy 15thaùng 9 naêm 1971 vaøo tröôøng Ñaïi hoïc Cô ñieän Baéc Thaùi. Maátmeï chæ coøn laïi boá, anh doàn heát tình caûm cho oâng. Boá anh, moätngöôøi lính töøng tham gia hai cuoäc khaùng chieán, ñaõ taâm söï: Laøthanh nieân khi ñaát nöôùc coù ngoaïi xaâm thì phaûi ñaùnh giaëc,ñaùnh giaëc xong veà hoïc cuõng chöa muoän. Nghe lôøi boá, anh ñaõmang caû tuoåi xuaân ra traän.

Maïnh Minh cuøng ñoàng ñoäi ñöôïc sö ñoaøn 311 (Quaân khuThuû ñoâ) huaán luyeän taân binh taïi vuøng ñoài nuùi Taân Laïc (HoøaBình). Sau huaán luyeän, caùc anh leân ñöôøng boå sung cho Ñoaønvaän taûi 559. Ñôn vò ñoùng ôû phía taây Tröôøng Sôn (Nam Laøo)ñeå chuaån bò cho cuoäc tieán coâng chieán löôïc ñaàu naêm 1972,nhaèm taïo ra böôùc chuyeån caên baûn, laøm thay ñoåi cuïc dieänchieán tranh.

157

… Cho ñeán moät ngaøy giöõa thaùng 5 naêm 2003, toâi ñöôïc anhMaïnh Quang chuyeån cho nhöõng laù thö cuûa Maïnh Minh vieátgöûi boá doïc ñöôøng haønh quaân 1.

Ngaøy 27 thaùng 2 naêm 1972Boá kính meán,Nhö vaäy laø con ñaõ ñeán ñaây ñöôïc hai ngaøy. Hieän con ôû Nam Haø,

huyeän Kim Baûng, xaõ Ñaïi Cöông, caùch ga Ñoàng Vaên khoaûng 3km.Toái moàng 8, thaèng Vinh ñeøo con ñeán Ñaïi Moã. Con nguû ñeâm ôû

ñoù. Saùng hoâm sau laïi ñöôïc goïi ñi tieàn traïm, tìm choã ñoùng quaâncho ñôn vò. Theá laø con khoâng coøn dòp ñeå veà nhaø thaêm boá.

Ngaøy mai, chuùng con ñöôïc ñoåi quaân trang, nhaän caùc trang bòñi “B”. Saùng nay, baùc Traàn Duy Höng 2 vaø moät soá caùn boä ôû Boä töleänh Thuû ñoâ ñeán ñôn vò con ñoäng vieân vaø trao nhieäm vuï. Chæ vaøingaøy nöõa thoâi laø chuùng con leân taàu ñi chieán ñaáu, phaûi xa HaøNoäi, xa mieàn Baéc, xa caùc em cuøng taát caû baø con coâ baùc tronggia ñình vaø haøng xoùm. Töø giôø trôû ñi, con khoâng coøn thôøi gian ñeåveà thaêm caùc em nöõa ñaâu, boá aï!

Tröôùc khi ñi xa, con cuõng chaúng coøn vöôùng maéc gì caû, raát antaâm vaø saün saøng ñi baát cöù nôi ñaâu maø Toå quoác vaø nhaân daân caànñeán. Con seõ hoaøn thaønh nhanh choùng vaø toát ñeïp moïi nhieäm vuïñöôïc giao, khoâng laøm ñieàu gì aûnh höôûng ñeán truyeàn thoáng cuûagia ñình ta.

Chuùc boá vaø caû gia ñình maïnh khoûe. Boá cho con göûi lôøi hoûithaêm söùc khoûe cuûa taát caû baø con haøng xoùm vaø caùc em.

Con cuûa gia ñình. Maïnh Minh.TB: Tieác quaù boá aï, chuùng con khoâng coù hoøm thö vì ôû ñaây raát

ít ngaøy.

1 Ñaõ trích ñaêng trong “Tuoåi treû Chuû nhaät”, ngaøy 25-5-2003.2 Baùc só Traàn Duy Höng, coá Chuû tòch Uyû ban Haønh chính thaønh phoá Haø Noäicuøng caùn boä ñeán ñoäng vieân caùc ñôn vò, coù chieán só laø con em Thuû ñoâ.

158

Khaêm Muoän – Chuû nhaät, ngaøy 5 thaùng 3 naêm 1972.Boá kính meán!Chuùng con vöøa qua moät ñeâm haønh quaân vaát vaû baèng oâtoâ töø

Boá Traïch (Quaûng Bình) ñeán Khaêm Muoän (Nam Laøo). Ngaøy kiaseõ coù moät ñôn vò ñeán ñaây nhaän quaân. Caùc ñoàng chí ñaïi ñoäitröôûng vaø chính trò vieân laøm nhieäm vuï huaán luyeän, sau khi giaoquaân xong seõ tieáp tuïc quay ra Baéc laøm nhieäm vuï huaán luyeänquaân môùi. Con tranh thuû vieát thö göûi veà ngay cho gia ñình.

Baây giôø chuùng con aên nguû ñeàu ôû röøng, maø röøng ôû ñaây caây raátto vaø cao, caønh laù um tuøm. ÔÛ döôùi ñaát thì ngöôïc laïi, raát ít caây, chæcoù caây con chöù khoâng coù caây raäm raïp. Ñeå ôû raát toát nhöng raátnhieàu muoãi, môùi coù 4 giôø chieàu maø muoãi ñaõ bay ra ñaày.

Chæ coøn moät ngaøy nöõa thoâi, chuùng con tieáp tuïc haønh quaân,nhöng chöa bieát ñi ñaâu. Chaéc laø laïi vaøo saâu vuøng Ñöôøng 9 –Nam Laøo. Töø nay trôû ñi, vieäc göûi thö cuûa con cuõng khoù khaênhôn, boá aï. Nhöng neáu coù ñieàu kieän laø con seõ vieát thö veà baùo tincho boá, boá cöù yeân taâm. Con raát khoûe vaø seõ vieát thö cho boá.

Mong boá vaø caùc em khoûe.Ñöùa con ñi xa cuûa gia ñình. Maïnh Minh.(Con phaûi göûi aûnh veà cho boá vì ôû ñaây chuùng con khoâng ñöôïc

pheùp mang theo aûnh).

Ngaøy 8 thaùng 3 naêm 1972.(Laù thö thöù hai keå töø khi sang ñaát Laøo).Boá kính meán!Sau hai ngaøy khoâng vieát thö veà cho gia ñình, con thaáy nhôù

quaù boá aï. Con tin chaéc laù thö thöù nhaát theå naøo boá cuõng nhaänñöôïc vì noù göûi qua maáy caùn boä ñaïi ñoäi ñöôïc ra Baéc.

Boá aï! Leõ ra ñaïi ñoäi con seõ cuøng tieåu ñoaøn haønh quaân boä vaøo“B”, seõ vaøo taän Taây Ninh, nhöng caáp treân laïi ruùt moät ñaïi ñoäi ra

* * *

* * *

159

ñeå ñi laøm moät nhieäm vuï khaùc. Khoâng bieát laø nhieäm vuï gì (thösau con seõ noùi roõ), chæ bieát chuùng con haønh quaân toaøn baèng oâtoâ.Chæ ba ngaøy nöõa laø chuùng con ñeán vò trí taäp keát.

Doïc ñöôøng haønh quaân thaät laø nguy hieåm. Coù choã xe chuùngcon phaûi vöôït qua nhöõng vuøng ñaát troáng, nôi ñoù maùy bay B52 ñaõquaàn naùt, caây coái trô truïi. Trong khi maùy bay trinh saùt OV-10 vaømaùy bay phaûn löïc quaàn ñaûo thì xe chuùng con vaãn cöù ñi. (Concuõng chaû hieåu vì sao maø noù khoâng baén?!).

Haønh quaân baèng xe nhö vaäy cuõng chaúng söôùng gì, boá aï. Hoâmñaàu phaûi ñi boä 2 tieáng ñoàng hoà môùi tôùi nôi ñoã xe, phaûi chôø ñeán9 giôø ñeâm, xe môùi baét ñaàu chaïy vaø ñeán 10 giôø saùng hoâm sau xemôùi tôùi vò trí nghæ chaân. Sau ñoù, boïn con nghæ ñeán 4 giôø saùng môùileân xe ñi tieáp vaø 10 giôø saùng nay thì ñeán ñaây, chôø saùng sôùm mailaïi leân ñöôøng...…

AÊn uoáng ôû ñaây cuõng raát khoå, choã laáy nöôùc caùch choã ôû hôn1km, côm aên töø hoâm sang Laøo ñeán nay khoâng coù laáy moät ngoïnrau. Theøm rau voâ keå ... Ñôøi boä ñoäi khoå thì raát khoå, nhöng vaãn laïcquan vaø yeâu ñôøi...

Con vaãn khoûe nhöng gaày ñi nhieàu, ñen hôn vaø nhôù baïn beø,nhôù gia ñình, nhôù baø con haøng xoùm laém laém! Con giôø chæ coùthôøi gian ñeå vieát thö cho boá thoâi, neáu roãi, con seõ vieát thö cho anhQuang. Con ñang thieáu nguû vaø raát caàn nguû, boá aï. Con ñaõ quaàngthaâm caû hai maét roài.

Boá cho con göûi lôøi hoûi thaêm söùc khoûe cuûa anh Quang vaø haiem cuøng baø con coâ baùc trong gia ñình vaø haøng xoùm.

Ñöùa con ñi xa cuûa gia ñình.Maïnh Minh.

Ngaøy 21 thaùng 3 naêm 1972.Boá kính meán!Böùc thö naøy laø böùc thö thöù tö keå töø khi con sang ñaát Laøo.

* * *

160

Trong suoát quaõng ñöôøng haønh quaân baèng oâtoâ raát vaát vaû, raátbaån nhöng raát an toaøn. Ñoaïn nguy hieåm nhaát laø ñoaïn vöôït quaÑöôøng 9, vì ñoù laø moät baõi troáng, caây raát thaáp maø buïi nhieàu, hoâmñoù OV-10 bay lieân tuïc khoâng nghæ. Vaøo khoûang 9 giôø saùng, ñoaønxe cuûa chuùng con coù treân 10 chieác chôû caû gaïo laãn ngöôøi ñi quaÑöôøng 9. Xe cuûa con laø chieác thöù hai, vöôït qua Ñöôøng 9. Sau 15phuùt, maùy bay trinh saùt phaùt hieän ñaõ goïi phaûn löïc ñeán neùm bom.Luùc con ñang nhaåy xuoáng xe ñeå traùnh thì moät quaû bom noå caùchcon 500m, laøm chaùy moät chieác xe cuûa ñoaøn baïn ñang treân ñöôøng.Maùy bay phaûn löïc quaàn ñaûo ñeán 30 phuùt nöõa nhöng khoâng laømchaùy theâm chieác naøo vaø khoâng ai bò thöông, maëc duø chuùng thaûraát nhieàu bom. Ngaøy hoâm ñoù, chuùng con phaûi ñôïi ñeán 5 giôøchieàu môùi ñi ñöôïc.

Boá aï! Hieän nay con ñang ôû Ñoaøn 559, sö 471, Ñoaøn vaän taûiQuang Trung vaø ôû trong Binh traïm 46, thuoäc tænh Saravan. Nhieämvuï cuûa chuùng con chöa roõ laém, nghe ñaâu taïm thôøi ñöùng gaùcmaùy bay ban ngaøy ñeå baùo cho caùc ñoaøn xe vaän taûi bieát maøtraùnh. ÔÛ ñaây, ña soá maùy bay trinh saùt hoaït ñoäng ban ñeâm, coønban ngaøy thænh thoaûng coù L-19 vaø OV-10.

Noùi chung, ôû vò trí naøy muøa khoâ raát an toaøn maëc duø ñaây laøvuøng ñöôïc giaûi phoùng môùi hôn moät thaùng. Thò traán Saravan caùchchoã con ñoùng quaân hôn 4 tieáng ñi boä vaø xung quanh ñeàu coù daânLaøo sinh soáng. Nghe noùi boïn phæ ôû Laøo hoaït ñoäng maïnh vaøomuøa möa, neân vaøo muøa möa chuùng con phaûi caån thaän hôn.

ÔÛ ñaây aên uoáng, sinh hoaït ñeàu khoù khaên: khoâng coù rau xanhvaø thòt töôi; choã taém vaø choã aên laø hai vuõng nöôùc ñoïng cuûa consuoái caïn, raát nhieàu noøng noïc vaø raùc baån. Ñöôïc caùi, gaïo vaø cuûiôû ñaây raát doài daøo,aên no nhöng phaûi ñeà phoøng löûa vaø khoùi.

Chuùc boá vaø caùc em maïnh khoûe, coâng taùc toát.Ñöùa con ñi xa cuûa gia ñình. Con Maïnh Minh.TB: Con vaãn khoûe vaø an taâm coâng taùc. Boá cöù yeân taâm.(Böùc thö naøy coù leõ veà nhaø tröôùc böùc thö thöù ba vì con göûi qua

ngöôøi veà Haø Noäi).

161

Chæ vaøi ngaøy sau, trong traän chieán ñaáu aùc lieät, ñaûm baûo chomaët traäïn, anh bò truùng ñaïn, ñöôïc ñoàng ñoäi sô cöùu. Ñieàu kieänchieán tröôøng aùc lieät vaø thieáu thoán, khoâng cöùu ñöôïc ñoâi chaân;taïi traïm quaân y tieàn phöông, caùc baùc só buoäc phaûi ra quyeátñònh caét boû vaø chuyeån anh veà tuyeán sau. Goïi laø “tuyeán sau”nhöng Quaân y vieän 4 naèm khoâng xa maët traän, thöông binhphaûi naèm haàm vaø haøng ngaøy phaûi höùng chòu nhöõng traän möabom aùc lieät. Vaøo ngaøy 25 thaùng 3, baùo ñoäng B52! Quaân y vieänchæ toaøn y, baùc só vôùi nhöõng thöông binh naëng thì laøm sao coùtheå cô ñoäng ñoäi hình traùnh raûi thaûm. Baát löïc! Caû vieän naèm goïntrong veät bom. Khoùi löûa muø mòt, haøng traêm quaû bom noå truùngñoäi hình. Maïnh Minh cuøng haàu heát caùc thöông, beänh binh vaøy, baùc só ñaõ hy sinh anh duõng.

Ít laâu sau nghe tin ñau thöông naøy, toâi khoâng coøn tin ôû chínhtai mình. Chaû leõ ñoù laïi laø söï thaät? Toâi khoâng laøm sao queân ñöôïcthaèng baïn ñeïp trai, hieàn laønh vaø raát vui tính. Ngöôøi nhö MaïnhMinh sao maø cheát ñöôïc!? Toâi ngaån ngô maáy thaùng trôøi thöôngnhôù baïn. Minh hy sinh khi coøn quaù treû, chöa troøn tuoåi 19!

Trong soá naêm laù thö ñaõ göûi veà, gia ñình khoâng nhaän ñöôïc laùthö thöù ba (coù theå ngöôøi mang thö ñaõ hy sinh doïc ñöôøng raBaéc). Coøn laù thö ñeà ngaøy 21 thaùng 3 naêm 1972, chính laø laù thöcuoái cuøng cuûa anh. Toâi ñaõ khoùc khi caàm treân tay chieác phongbì thö Maïnh Minh göûi veà töø maët traän. ÔÛ maët tröôùc coù daùn contem böu chính Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, moät goùc phong bìñaõ xeù nhöng chöõ coøn ñoïc ñöôïc:

“… i xaKính göûi: BoáNhaø 2, buoàng 49Khu taäp theå Nam Ñoàng – Haø Noäi”

* * *

162

Maët sau bì thö thaáy indaáu böu chính nhöngkhoâng roõ ngaøy vaø coøn löulaïi neùt chöõ cuûa MaïnhMinh:

“Toâi! Ñöùa con xa cuûagia ñình.

Caûm ôn taát caû coâ baùc vaøcaùc ñoàng chí naøo ñaõ manglaù thö naøy cuûa toâi ra mieànBaéc xaõ hoäi chuû nghóa thaânyeâu cuûa toâi vaø ñeán tay giañình toâi.

CAÙM ÔN & RAÁT CAÙMÔN!

Ngöôøi ñi xa. MaïnhMinh.”

Xin nghìn laàn caûm ôn baïn ñaõ chieán ñaáu vaø hy sinh ñeåchuùng toâi ñöôïc soáng ñeán ngaøy hoâm nay! Maïnh Minh thaân yeâu,baïn seõ soáng maõi trong loøng chuùng toâi!

Nhaén vôùi anh em tröôøng Troãi: ai coù dòp qua Nghóa trang lieätsó Tröôøng Sôn, xin nhôù gheù thaêm Maïnh Minh. Taïi khu daønhcho nhöõng lieät só thuoäc quaän Ñoáng Ña (Haø Noäi) coù moät naámmoä vôùi taám bia ghi roõ: “Lieät só Nguyeãn Maïnh Minh – Sinh ngaøy20 thaùng 8 naêm 1953. Queâ quaùn: Ñoáng Ña, Haø Noäi - Hy sinhngaøy 25 thaùng 3 naêm 1972, taïi maët traän phía Nam”.

N.H.A

* * *

163

Nguyeãn Maïnh Quang, moät ngöôøi baïn cuõ ñang laø só quanquaân ñoäi, coù keå laïi chuyeän tình côø tìm thaáy moä lieät só NguyeãnMaïnh Minh, em trai mình, nhö sau:

“… Nhöõng naêm 70 theá kyû tröôùc, gia ñình toâi nhaän ñöôïcgiaáy baùo töû chæ veûn veïn maáy doøng chöõ: “Ñoàng chí NguyeãnMaïnh Minh, hy sinh ngaøy 25-3-1972 taïi Maët traän phía Nam”.Bao nhieâu naêm ñaõ troâi qua, cöù ñeán ngaøy em hy sinh ghi tronggiaáy baùo töû laø gia ñình laïi toå chöùc gioã. Giaù maø bieát em ñangnaèm ôû ñaâu treân Toå quoác naøy ñeå ñöôïc moät laàn ñeán thaép höông.

Caùch ñaây hôn hai naêm, khi ñoïc baùo Haø Noäi Môùi thaáy coù baøighi laïi chuyeán vieáng thaêm Nghóa trang Lieät só Tröôøng Sôn cuûaVieän Veä sinh dòch teã. Taùc giaû vieát veà caûm xuùc khi thaêm moä cuûacaùc lieät só thuoäc khu Ñoáng Ña, trong ñoù coù keå teân Nguyeãn MaïnhMinh vaø ñoàng ñoäi. Vôï choàng toâi laäp töùc tìm ñeán vôùi Baùo vaø cuoáicuøng tìm ñöôïc ñòa chæ anh Phong, moät baùc só cuûa Vieän - taùc giaûbaøi baùo. Khi gaëp, anh Phong keå laïi chuyeän ñaõ xaûy ra:

- Toâi voán laø daân Ñoáng Ña, trong chuyeán vieáng thaêm Nghóatrang Tröôøng Sôn, toâi coù chuû yù tìm ñeán thaêm moä cuûa anh emcuøng khu. Thaät kheùo saép xeáp, khoâng hieåu sao maáy ngoâi moäcuûa anh em ôû Khu taäp theå quaân ñoäi Nam Ñoàng thuoäc ÑoángÑa laïi naèm saùt beân nhau. Khi baät dieâm thaép höông cho caùc

Taâm linhLAN PHÖÔNG ghi

164

anh thì boãng thaáy ngöôøi raïo röïc vaø treân aùo mình coù veät naùmñen nhö bò beùn löûa. Maø ngoïn löûa caùch ngöïc caû moät caùnh tay.Ngaïc nhieân quaù, toâi ñaõ töï hoûi: “Leõ naøo ñoù laïi laø söï thaät?”. Linhtính maùch baûo coù ñieàu gì khaùc thöôøng! Chôø cho nhang beùnlöûa, toâi cuùi xuoáng caém ba neùn vaøo baùt nhang cuûa ngoâi moä gaànnhaát thì thaáy treân taám bia moä coù doøng chöõ “Lieät só NguyeãnMaïnh Minh. Sinh ngaøy 20-8-1953. Queâ quaùn: Ñoáng Ña, HaøNoäi. Hy sinh ngaøy 25-3-1972, taïi maët traän phía Nam”.

Sau khi caém xong nhang cho caùc ñoàng ñoäi, toâi laáy maùyaûnh chuïp ngay moä caùc anh. Veà Haø Noäi, toâi vieát baøi keå teâncaùc anh göûi cho Baùo. Hy voïng neáu gia ñình Minh vaø caùc giañình khaùc chöa bieát caùc anh ñang naèm ôû ñaâu thì ñaây cuõnglaø dòp... Chuyeän laø vaäy! Thaät laø may, thoâng tin ñoù ñaõ ñeánñöôïc vôùi gia ñình.

- Caûm ñoäng quaù! – Maïnh Quang raân raán nöôùc maét – Chuùngtoâi ngaøn laàn xin caûm ôn anh! Qua anh maø vôï choàng toâi bieátñöôïc em noù ñang naèm ôû ñaâu treân maûnh ñaát naøy, ñieàu maø maáychuïc naêm nay chuùng toâi haèng mô öôùc. Khoâng bieát noùi gì hôn...xin caùm ôn anh!

- Coù gì ñaâu anh Quang. Chuùng toâi phaûi caùm ôn gia ñìnhanh, gia ñình nhöõng lieät só môùi phaûi, vì coù lieät só vaø coù caùc giañình lieät só thì chuùng toâi môùi ñöôïc soáng nhö ngaøy hoâm nay.Vieäc laøm cuûa toâi cuõng laø söï traû ôn, anh aï! Coøn caùi aùo toâi maëchoâm aáy toâi treo trong tuû laøm kyû nieäm. Thieâng lieâng laém!”

20-8-2003, ngaøy Maïnh Minh troøn 50 tuoåiL.P

165

Seû chiaPHAÏM NHAÁT TRUNG *

Hoïc sinh khoùa 5

Thaùng 6. Chieàu ñang veà treân Nghóa trang lieät só Tröôøng Sôn.Naéng ñaõ saép taét. Gioù loàng loäng töø phía bieån thoåi vaøo. Khoùi töønhöõng neùn nhang môùi thaép treân nhöõng naám moä lieät só xuoâitheo chieàu gioù taïo neân laøn söông môø aûo. Moät coâ gaùi ñang quyø

* Trung taù, ñoäi tröôûng Ñoäi Caûnh saùt giao thoâng, thaønh phoá Quy Nhôn.

Coâ giaùo Nguyeãn Thò Bích Lieân tröôùc moä lieät só Nguyeãn Maïnh Minh

166

goái tröôùc moä lieät só Nguyeãn Maïnh Minh, maét röng leä, hai taychaép laïi, mieäng thaàm khaán cho anh maõi yeân nghæ vaø phuø hoächo nhöõng ngöôøi coøn soáng.

Ñoù laø Nguyeãn Thò Bích Lieân, coâ giaùo daïy Vaên ôû tröôøng phoåthoâng cô sôû Leâ Lôïi thaønh phoá Quy Nhôn. Laø con nhaø lính, naêm1954, gia ñình taäp keát ra Baêùc. Ñaàu naêm 1961, ba Lieân quayveà mieàn Nam chieán ñaáu, ñeán naêm 1964 ñaõ anh duõng hy sinh.Laø giaùo vieân Vaên, Lieân raát yeâu quyù hình töôïng anh boä ñoäi CuïHoà treân saùch baùo vaø trong nhöõng baøi giaûng. Ñaëc bieät naêm roài,coâ thöïc söï xuùc ñoäng khi ñöôïc anh trai cho ñoïc cuoán “Sinh ratrong khoùi löûa”. Coâ ñoàng caûm vôùi nhöõng gì caùc anh tröôøngTroãi ñaõ vieát. Ngaøy nhaø tröôøng toå chöùc du khaûo thì Kim Loan,moät ñoàng nghieäp, vì baän vieäc khoâng tham gia ñöôïc, ñaõ töøThaønh phoá Hoà Chí Minh göûi ra laù thö keøm theo tôø Tuoåi treûChuû nhaät coù baøi “Nhôù lieät só Nguyeãn Maïnh Minh”. Qua Loan,caùc anh tröôøng Troãi nhôø Lieân khi ra Quaûng Trò coá tìm cho ñöôïcmoä anh Minh. Tröôùc khi xe chaïy, anh Caûnh daën theâm: “Minhlaø baïn hoïc cuøng khoùa, hy sinh ñaõ hôn 30 naêm. Tìm ñöôïc moä,nhôù thay anh thaép höông… Hình nhö vì coøn khoù khaên neângia ñình chöa coù dòp vaøo thaêm Minh.”

Trong chuyeán du khaûo, Lieân cuøng thaày coâ seõ qua thaêm coáñoâ Hueá, ñoäng Phong Nha vaø Nghóa trang Tröôøng Sôn. Nhaäntraùch nhieäm lôùn lao naøy, suoát doïc ñöôøng, luùc naøo Lieân cuõngchaêm chaêm nghó veà anh Minh. Thaät laø thöông! Anh hy sinhkhi vöøa 19 tuoåi. Ngaøy aáy coøn treû quaù, anh chöa vôï con, thaämchí chöa heà bieát ñeán caûm giaùc rung ñoäng khi caàm tay ngöôøibaïn gaùi!… Khi döøng chaân ôû Hueá, coâ ñaõ xuùc ñoäng ñoïc cho caûñoaøn nghe nhöõng laù thö cuoái cuøng cuûa anh ñaêng treân muïc“Nhöõng böùc thö thôøi cöùu nöôùc”.

Treân ñöôøng veà, ñaõ 3 röôõi chieàu, ñoaøn chæ coøn caùch Nghóatrang Tröôøng Sôn 18km, thaáy maây ñen keùo ñeán ñaày trôøi. Sôï

167

möa, moät soá coù yù muoán ñi thaúng nhöng ai ñoù ñaõ noùi: “Phaûiñeán chöù, vì moät ñoàng nghieäp ñaõ nhôø chuùng ta vieáng giuømmoä ngöôøi baïn”. Theá roài xe thaúng tieán. Tôùi nôi, laàn theo thoângtin ñaõ ghi trong soå tay, coâ tìm veà khu caùc lieät só thuoäc quaänÑoáng Ña (Haø Noäi). Thaät may, Lieân gaëp chò Hoàng, moät quaûntrang raát giaøu tình caûm, nhôø tìm moä. Moä anh ôû ngay trungtaâm neân deã tìm. Vöøa ñoïc thaáy teân anh treân taám bia moä, trongcoâ traøo leân caûm xuùc cuûa ngöôøi em gaùi tìm thaáy anh trai saubao nhieâu naêm löu laïc. Khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét, coâ guïcñaàu xuoáng moä. Phaûi moät laùt môùi tónh taâm laïi ñöôïc. Tay Lieânrun run queït dieâm maõi môùi thaép cho boù nhang beùn löûa. Coâcaém ba neùn leân baùt nhang treân moä anh, roài caû ñoaøn laàn löôïtvaøo thaép nhang. Lieân vöøa lau nöôùc maét vöøa len loûi giöõa caùchaøng moä caém cho caùc ñoàng ñoäi quanh anh. Chò Hoàng ngaøynaøo cuõng ñöôïc chöùng kieán nhöõng hình aûnh xuùc ñoäng nhövaäy maø vaãn khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét:

- Anh trai em ñaáy ö?- Khoâng, baïn hoïc cuûa anh em… Em thay maët anh...- Yeân taâm ñi, chuùng toâi cuõng laø nhöõng cöïu chieán binh seõ

thay gia ñình höông khoùi cho caùc lieät só.- Gia ñình anh Minh ôû taän ngoaøi Haø Noäi, baïn beø cuõng ôû xa…

em xin göûi chò ít tieàn ñeå lo höông hoa cho anh vaøo ngaøy raèm,muøng moät.

- AÁy cheát, ñaáy laø traùch nhieäm vaø Nhaø nöôùc cuõng ñaõ coùchính saùch...

Noùi maõi chò nhaát quyeát khoâng nhaän… Luùc xe chaïy roài, Lieânvaãn giaøn giuïa nöôùc maét.

Sau chuyeán du khaûo trôû veà, coâ giaùo Lieân luùc naøo cuõng tö löï.Moät noãi buoàn man maùc. Coâ hình dung laïi caûnh Nghóa tranglieät só Tröôøng Sôn baùt ngaùt, coù haøng vaïn naám moä naèm baït

168

ngaøn treân nhöõng quaû ñoài. Haøng vaïn chieán só ñaõ naèm laïi nôichieán tröôøng aùc lieät, haøng nghìn lieät só coù danh nay laïi thaønhkhuyeát danh vaø coù leõ cuõng khoâng ít moä lieät só chöa moät laànñöôïc gia ñình ñeán thaêm. Maø caû ñaát nöôùc naøy ñaâu chæ coù moätNghóa trang Tröôøng Sôn!1

Ngaøy Kim Loan vöøa töø Thaønh phoá trôû veà, Lieân ñem ngaychuyeän chuyeán ñi keå laïi: “Tröôùc khi ñi nhaän ñöôïc thö baø, toâithaáy naëng neà quaù. Maø lo nhaát, lôõ maø… Ai maø bieát tröôùc. Coùñieàu ai cuõng ngaïc nhieân, anh Minh ñaâu phaûi laø anh ruoät maøsao Lieân khoùc gheâ quaù…”. Vöøa nghe, nöôùc maét ñaõ loàngquanh, Loan ngheïn ngaøo: “Mình maø ñöôïc ñi chuyeán aáy, chaéccuõng vaäy, vì Lieân laø em tröôøng Troãi thì mình cuõng laø daâutröôøng Troãi ñaáy chöù!”

Quy Nhôn, heø 2003P.N.T

Khi baøi vöøa leân trang, Ban bieân taäp ñaõ nhaän ñöôïc thö cuûacoâ giaùo Loan göûi veà. Cuoái thö coù ñoaïn: “Ñaây laø ñieän thoaïi cuûachò Hoàng ôû Nghóa trang Tröôøng Sôn, em ghi ñeå thænh thoaûnganh goïi ra caûm ôn chò aáy. Em ñònh 27 thaùng 7 naøy seõ goïi rathaêm hoûi, chuùc söùc khoûe ñeå ñoäng vieân chò aáy ôû nôi khoù khaêncuûa Toå quoác. Chò Ñoaøn Thò Hoàng, 053.883378...”. Chieàu 19

1 Theo thoáng keâ ñeán ngaøy 27-7-2003: Caû nöôùc coù gaàn 3.000 nghóa trang lieät só vaømôùi quy taäp ñöôïc 886.700 moä lieät só, trong ñoù 132.700 moä do gia ñình tröïc tieápchaêm soùc. Hieän coøn treân 300.000 lieät só chöa tìm ñöôïc phaàn moä hoaëc coù moänhöng coøn khuyeát danh.

169

thaùng 7, chæ coøn hôn tuaàn leõ nöõa laø ñeán Ngaøy thöông binh,lieät só, toâi ñaõ baám ñieän thoaïi theo soá Loan daën. Hai, ba laànchuoâng reo. Khoâng ai nhaác maùy... Chaéc giôø naøy, tay caàm boùnhang ñaõ beùn löûa, chò ñang len loûi giöõa nhöõng haøng moä chí.Xin caûm ôn chò Hoàng vaø nhöõng ñoàng nghieäp ñaõ vaø ñang thaymaët gia ñình vaø chuùng toâi chaêm soùc, thaêm nom moä MaïnhMinh vaø ñoàng ñoäi!

Cuoái naêm 2003, Traàn Chí Thoï trong chuyeán ñi doïc TröôøngSôn ñaõ taït qua ñaây. Khi ñöùng tröôùc moä Maïnh Minh ñaõ baámmaùy goïi cho toâi. Laïi coù moät baïn Troãi ñeán thaêm Minh.

Roài moät coâ baïn, coâng taùc ôû Toång cuïc Kyõ thuaät, khi vaøo laømvieäc ôû Quaûng Trò, ñaõ nhaén tin veà: “Hoâm qua, vaøo Nghóa trangTröôøng Sôn, tìm ñöôïc moä anh Maïnh Minh (sinh naêm 1953,nhaø ôû Khu taäp theå Nam Ñoàng), em ñaõ thaép höông cho baïnTroãi caùc anh, coù caû hoa hueä nöõa...…”

Ngaøy 19 thaùng 7 naêm 2004, Höõu Thaønh email veà cho BanBieân taäp: “Thöù Baûy, toâi ñi thaêm ñöôøng Hoà Chí Minh, ñoaïn ALöôùi ñeán Ñoàng Hôùi. Coù gheù qua Nghóa trang lieät só Tröôøng Sônvieáng caùc lieät só vaø thaép höông cho Nguyeãn Maïnh Minh. Laànsau ai qua nhôù mang theo hoäp sôn ñoû ñeå toâ laïi chöõ treân biamoä Minh vaø ñoàng ñoäi!”.

Vaäy laø Maïnh Minh vaãn ñöôïc soáng trong tình anh em...

170

Sau Teát Quyù Muøi, nhaän ñöôïc cuù ñieän thoaïi cuûa Nguyeãn HöõuHaø (khoùa 7) töø treân Buoân Meâ Thuoät baùo veà ñaõ gaëp Y Nguyeân– Voõ Ñoäng Sôn. Giôø baïn laø Hieäu phoù tröôøng Ñaïi hoïc TaâyNguyeân. Toâi möøng quaù, quay ngay soá maùy di ñoäng 0905159908thì nghe tieáng traû lôøi: “Y Nguyeân ñaây… “

- Coù nhôù chuùng tao khoâng? K., P. ñaây.- Nhôù chöù, nhôù khoùa 5 tröôøng Troãi laém.Theá laø xa nhau ñaõ 35 naêm. Ra tröôøng, Y Nguyeân veà hoïc

Ñaïi hoïc Noâng nghieäp ôû Traâu Quyø, Gia Laâm. Nghe noùi, sau ñoùcoù ñi nghieân cöùu sinh ôû Hungary roài veà daïy ôû Ñaïi hoïc TaâyNguyeân. Toâi hoûi thaêm veà lieät só Y Hoaø, em trai Y Nguyeân, thìñöôïc keå laïi: “Y Hoaø xung phong ñi boä ñoäi vaø naêm 1972 thìvaøo maët traän Quaûng Trò. Chieán tröôøng aùc lieät quaù, Hoøa hy sinh.Gia ñình cuõng chæ ñöôïc baùo töû chöù khoâng bieát moä phaàn ôû ñaâu.Tìm kieám maõi khoâng coù keát quaû, sau naøy gia ñình ra QuaûngTrò, laáy veà ít ñaát ôû maët traän, ñöa vaøo Nghóa trang lieät só tænhÑaéc Laéc. Coi ñoù laø haøi coát cuûa em…” Vaäy laø cho ñeán giôø, thaàytroø chuùng ta môùi bieát ñöôïc söï thaät veà tin “hoaøn thaønh vieäc boácmoä cuûa Y Hoøa” maø baùc Y Wang, meï lieät só, ñaõ vieát trong thögöûi Hoäi tröôøng naêm 19951. Thaät caûm ñoäng!

Nhöõng laù thö cuûalieät só Y HOØA

MINH PHÖÔNG thöïc hieän

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, trang 52.

171

Ñeå laáy tö lieäu cho cuoán saùch, Ban Bieân taäp ñaõ ñeà nghò giañình cung caáp cho caùc thö töø, buùt tích cuûa lieät só. Vaø gia ñìnhñaõ giuùp chuùng ta gaëp laïi baïn trong nhöõng ngaøy caùch ñaây ñaõhôn 30 naêm2.

Ngaøy 11 thaùng gieâng naêm 1972Ba maù thöông meán!Theá laø sau hai ngaøy haønh quaân vôùi hôn 60 caây soá, hoâm nay ñôn

vò con ñaõ ñeán nôi ñoùng quaân. Vaøo boä ñoäi, quaû thöïc sau maáy ngaøyñaàu con ñaõ thaáu roõ caùi naëng nhoïc, vaát vaû cuûa noù. Tröôùc maét coønbao nhieâu khoù khaên, gian khoå, con ñaõ xaùc ñònh cho mình raát roõ bamaù aï. Con haønh quaân raát khoûe vaø khoâng bò tuït laïi ñaèng sau. Con ñaõñöôïc tieåu ñoäi ñeà nghò khen ôû trung ñoäi. Huøng, con chuù Noâng, ñöôïcgöûi giaáy khen veà gia ñình vì coù tinh thaàn ñoàng ñoäi. Ba maù aï, con xinhöùa trong cuoäc thöû söùc tôùi (laáy cuûi, laøm nhaø, luyeän taäp quaân söï) seõlaøm thaät toát ñeå xöùng ñaùng laø con cuûa ba maù.

Trong maáy ngaøy haønh quaân vöøa roài, moãi khi meät laø con laïisöïc nhôù tôùi lôøi ba maù daën doø vaø caûm thaáy söùc löïc mình taêng leângaáp boäi. Khoù khaên seõ coøn nhieàu, tröôùc maét laø voâ vaøn gian khoå

2 Ñaõ trích ñaêng trong Tuoåi Treû Chuû nhaät, ngaøy 10-8-2003.

172

nhöng con xin theà quyeát taâm phaán ñaáu vöôït qua, ba maù aï.Con quyeát chí xin ra nôi tuyeán löûa aùc lieät nhaát ñeå ñoï söùc vôùiquaân thuø sau 3 thaùng huaán luyeän, chöù khoâng muoán ôû nôi naøokhoâng ñöôïc ñaùnh giaëc.

Cuoäc soáng ôû boä ñoäi raát vui ba maù aï. Tuy coù khoù khaên giankhoå, coù luùc no luùc ñoùi, song con raát vui vì ñaõ thöïc hieän ñöôïc öôùcmô cuûa ñôøi mình. Ba maù aï, duø coù phaûi aên côm ngoâ, côm mì,uoáng nöôùc möông nhöng con vaãn caûm thaáy mình raén roûi haúnleân. Naøo leo ñeøo, loäi suoái, vaùc naëng maø con khoâng caûm thaáymeät. Ba maù haõy vui vôùi söï tröôûng thaønh cuûa con, ba maù nheù!Cho con göûi lôøi thaêm anh Nguyeân, chò Thanh vaø caùc em. Tieåuñoäi tröôûng cuûa con göûi lôøi thaêm gia ñình.

Cuoái cuøng con chuùc ba maù maïnh khoûe, yeân taâm coâng taùc.Coøn con seõ quyeát taâm reøn luyeän thaät toát ñeå xöùng ñaùng laø ñöùacon ngoan cuûa gia ñình.

Con cuûa ba maù. Y Hoøa.Hoøm thö cuûa con: 643134 JC13

Hoøa Bình, ngaøy 28 thaùng 2 naêm 1972Ba maù kính meán!Hoâm nay con vieát thö cho ba maù. Ñieàu tröôùc tieân con muoán

baùo tin laø chuùng con luyeän taäp raát khaån tröông vaø hình nhö seõhaønh quaân vaøo tröôùc muøa möa naêm nay. Vöøa roài Thaùi Hoøa vaøLöông Hoaø ñaõ qua hoïc A tröôûng beân tröôøng quaân chính. Giôø chæcoøn laïi con, Chaán Höng vaø Sôn thoâi. Thaèng Höng cuõng ñöôïc ñihoïc nhöng noù vieát ñôn xin ôû laïi, vì ñi hoïc ñeå laøm caùn boä khunghuaán luyeän taân binh chöù khoâng ñöôïc ñi B. Soá con may neân khoângcoù teân trong danh saùch ñi hoïc. Nghe A tröôûng noùi laø cuoái thaùng3 seõ ñöôïc veà pheùp. Nhöng cuõng coù theå coù leänh laø ñi ngay chaúngkòp veà nhaø nöõa. Neáu ñöôïc veà pheùp möôøi ngaøy thì haønh quaân töøñaây veà Haø Noäi ñaõ maát hai ngaøy, chæ ñöôïc nghæ saùu ngaøy vì maátboán ngaøy ñi ñöôøng.

* * *

173

Sang tuaàn sau, khoaûng ngaøy muøng 3 thaùng 4, chuùng con seõbaén ñaïn thaät. Ngaøy muøng 5 seõ ñi daõ ngoaïi leân Taân Laïc, ñeáncuoái thaùng 3 thì trôû veà vaø coù theå ñöôïc nghæ pheùp, ba maù aï.

ÔÛ ñaây, daïo naøy ngaøy naéng choùi chang. Taäp ngaøy taäp ñeâmkhaù meät nhöng ngöôøi khoûe ra. Con quyeát taâm chieán ñaáu thaätduõng caûm ñeå laøm veû vang cho gia ñình ta. Tuy coøn moät soá khuyeátñieåm nhöng con seõ söûa chöõa ba maù aï.

Cuoái thö con nhaén maù mua cho con maáy caùi ruoät bi vaø göûicho con caùi aûnh gia ñình ta vì sôï khoâng ñöôïc veà pheùp, ba maù aï.Maù mua cho con maáy caùi tem nöõa. Chæ theá thoâi.

Cuoái cuøng con chuùc ba maù, anh Nguyeân, chò Thanh vaø caùcem maïnh khoûe.

Con cuûa ba maù. Y Hoøa.

174

Thanh Hoùa…...Ba maù kính meán!Qua baûy ngaøy haønh quaân, hoâm nay con ñaõ ñeán Thanh Hoùa.

Ñöôøng ñi raát gian khoå. Vöøa ñi taàu, ñi boä, ñi xe. Ñeâm nay boïncon tieáp tuïc haønh quaân baèng xe. Theá laø ñaõ caùch Haø Noäi 200kmroài maù aï. Maùy bay Myõ neùm bom naùt beùt vaø quaàn suoát ngaøy suoátñeâm. Hoâm ñeán Ninh Bình boïn con phaûi ñi chuyeån ñaïn trong khimaùy bay Myõ gaàm rít ñieân cuoàng. Luùc aáy cuõng sôï. Toa chôû ñaïnphaùo haïng naëng bò truùng bom noå suoát ñeâm. Thanh nieân xungphong ñeán nhöng khoâng daùm vaøo cöùu. Hai trung ñoäi cuûa conñöôïc tieåu ñoaøn ñieàu ñeán.

Khoâng coøn bao laâu nöõa laø boïn con seõ vaøo ñeán vuøng giaûiphoùng cuûa mieàn Nam vaø ñöôïc tham gia chieán ñaáu. Seõ bieát theánaøo laø gay go aùc lieät.

Ba maù yeân taâm, khi veà ñeán ñôn vò môùi con seõ vieát thö veà baùohoøm thö. Ba ñöùa ôû cô quan mình vaãn maïnh khoûe. ÔÛ nhaø chaéc ñisô taùn heát roài ba maù nhæ? Con ñi xa nhöng cuõng raát lo cho nhaø tavì baây giôø noù ñaùnh phaù maïnh laém.

Tình hình nhö vaäy. Tieàn con coøn 10 ñoàng, laïp xöôøng vaãn coønvaø caù hoäp cuûa maù cho thì hoâm nay ñuïc ra aên. Chieàu toái nay laøboïn con tieáp tuïc ñi vaø coù theå ñeán Haø Tónh. Toaøn ñi ñeâm, ngaøythì laên ra nguû, maëc cho maùy bay gaàm ruù. Doïc ñöôøng gaëp nhöõngñoaøn xe chôû thöông binh töø trong Nam ra nhieàu. Xe coä taáp naäp.

Thoâi con taïm döøng buùt nheù. Chuùc ba maù vaø caû nhaø maïnh khoûe.Cho con göûi lôøi thaêm coâ Thoáng, chuù Aùi Phöông, coâ Queá. Maù baùo laøcon vaãn khoûe vaø quyeát taâm chieán ñaáu ñeán ngaøy toaøn thaéng.

Con cuûa ba maù.

* * *

* * *

175

Ngaøy 12 thaùng 7 naêm 1972Ba maù kính meán!Con ñaõ ñeán ñòa ñieåm giao quaân. Nhö vaäy laø sau 12 ngaøy

haønh quaân, hoâm nay con ñaõ trôû thaønh lính cuûa sö 312. Ñôn vòmôùi cuûa con seõ vaøo saâu trong Nam, ba maù aï. Seõ coù theå ñi quaTaây Nguyeân vaø döøng ôû ñoù moät, hai thaùng.

Ba maù ôi, theá laø töø nay con ñaõ vaøo trong tuyeán löûa vaø ñöôïcchieán ñaáu thöïc söï roài. Nhöng cuõng coù ñieàu buoàn vì bò xeù leûkhoâng ñöôïc ôû cuøng thaèng Sôn vaø Chaán Höng nöõa. Sôn noù buoànlaém. Boïn con hình nhö bò ñieàu ñi ñôn vò khaùc vaø veà haäu cöù thìphaûi. Con vaø Vuõ Trung cuøng moät soá con em caùn boä trôû veà sö boä.Con ñang lo neáu khoâng ñöôïc chieán ñaáu thì chaùn laém. Chæ sôï laïilaøm lính thoâng tin thoâi. Mong sao ñöôïc ñi chieán ñaáu thì söôùng.Hieän boïn con ñang ôû ñaàu caàu cuûa mieàn Baéc, maáy hoâm nöõa seõvaøo Quaûng Trò. Hoâm nay, caùn boä khung huaán luyeän quay trôû raneân con vieát thö naøy nhôø Chính trò vieân phoù ñem ra.

Ba maù kính meán! Hieän giôø söùc khoûe cuûa con raát toát. Ñöôïccaáp phaùt nhieàu thöù neân ba-loâ raát naëng. Maùy bay vaãn quaàn ñaûonhöng chöa bò bom traän naøo. Chuùng con ñoùng quaân beân moät consoâng lôùn, nöôùc raát maùt vaø trong. Khi naøo vaøo ñeán mieàn Nam thìcon seõ víeât thö baùo tin cho ba maù bieát.

Cuoái thö con chuùc ba maù khoûe. Con cuûa ba maù ñaây. Y Hoøa.TB: Ba maù cho con göûi lôùi hoûi thaêm anh Gioûi.

Mieàn Nam Vieät NamBa maù thöông meán cuûa con!Hoâm nay töø maûnh ñaát xa xoâi vaø noùng boûng naøy con laïi vieát

thö veà thaêm ba maù vaø gia ñình.Ba maù aï! Hieän con vaãn maïnh khoûe vaø ñang chôø nhaän nhieäm

vuï. Chæ coøn vaøi ngaøy nöõa thoâi laø cuoäc chieán ñaáu seõ baét ñaàu, ñöùacon cuûa ba maù seõ thöïc söï böôùc vaøo toâi luyeän trong loø löûa chieán

* * *

176

tranh. Söï cheát choùc khoâng coøn laø nieàm sôï haõi ñoái vôùi con. Söïmong muoán laäp coâng luoân troãi daäy hôn bao giôø heát. Luùc naøo concuõng nghó laøm sao trong cuoäc chieán saép tôùi mình seõ gieát ñöôïcnhieàu giaëc ñeå roài lôõ coù sao cuõng khoûi aân haän. Maùy bay vaø phaùokích ñaõ thaønh côm böõa. Ban ñeâm phaùo saùng ñuû loaïi ñua nhaubaén leân trôøi, ban ngaøy thì maùy bay raø saùt ngoïn caây tìm kieám.Ngaøy naøo maø khoâng thaáy boùng maùy bay quaàn ñaûo baén phaù thìtöï nhieân trôû neân laï laãm, traùi quy luaät. Maëc maùy bay, phaùo kích,nhöõng sö ñoaøn chuû löïc cuûa ta vaãn raàm raäp tieán vaøo giaûi phoùngHueá vaø caùc tænh.

Rieâng tuïi con thì buoàn cuõng coù maø vui thì cuõng nhieàu. Vuinhaát laø ñaõ ôû trong chieán tröôøng maø vaãn coøn taäp ñaùnh traän giaû.Ñeâm qua, tuïi con vöøa taäp ñaùnh bieät kích. Coøn ngaøy vaãn hai böõacôm roài laïi chôi vôùi nguû. Naèm voõng nhieàu ñeán noãi ñau caû löng.Taém soâng thì ngaøy ñeán hai, ba baän. Chaúng hieåu soâng gì maø sôùmnöôùc ngoït, chieàu nöôùc maën. Aên uoáng kham khoå, moãi tieåu ñoäingaøy chæ ñöôïc moät hoäp thòt, coøn rau thì phaûi töï ñi kieám laáy aên.Rieâng mì chính vaø ruoác laïi quaù nhieàu neân aên cuõng ñôõ.

Thaèng Sôn vaø Höng vaãn cuøng ñaïi ñoäi vôùi con. Khoûe caû. ÔÛnhaø ba maù ñöøng lo gì nhieàu nheù! Con vaãn chöa nhaän ñöôïc thönaøo cuûa ba maù. Ñaây laø laù thö thöù tö con vieát veà nhaø. Caùc emvaãn khoûe chöù aï? Nhaø ta coù ñi sô taùn heát chöa?

Con chuùc ba maù vaø caû nhaø maïnh khoûe. Nhaén anh Nguyeânvaø chò Thanh vieát thö cho con nheù!

Con cuûa ba maù.Chieán só Quaân giaûi phoùng mieàn Nam Vieät Nam, Y Hoøa

Mlodunzu.Hoøm thö cuûa con: 651091 JA014

Ngaøy 18 thaùng 8 naêm 1972Ba maù thöông nhôù cuûa con!

* * *

177

Hoâm nay, töø Quaûng Trò con vieát thö cho ba maù. Sau chaëngñöôøng haønh quaân vöôït Tröøông Sôn noùng boûng, con vöøa nghæ chaân.

Ba maù aï! Ñeán nay, tuïi con moãi ñöùa moät nôi khoâng coøn ñöôïcsoáng chung vôùi nhau nöõa. Vaãn thuoäc sö ñoaøn nhöng thaèng Sôn(con chuù Chieán) veà ñôn vò coâng binh, coøn con vôùi thaèng ChaánHöng ôû laïi tieåu ñoaøn cuõ vöaø bieân cheá thaønh tieåu ñoaøn 12 ly 7phaùo phoøng khoâng cuûa sö. Buoàn quaù ba maù aï! Hoâm chia tay,thaèng Sôn khoùc quaù. Hieän chöa bieát noù ôû ñaâu, Nam hay Baéc?

Coøn ñôn vò con chæ laø ñôn vò phuïc vuï chieán dòch. Buoàn quaù vìkhoâng ñuôïc ôû boä binh chieán ñaáu maët giaùp maët vôùi quaân thuø.Con baây giôø gaày hôn tröôùc vì vöøa qua hai thaùng gian nan, aùclieät. Vaøo ñaây môùi thaáy ôû ngoaøi Baéc tuïi con reøn luyeän chaúng aênthua gì caû. Luùc ôû nhaø thì söôùng nhö tieân, vaøo ñaây thì chaúng coù gìaên, chæ coù côm vôùi muoái thoâi. Nhöng vì meät neân aên vaãn raátkhoûe. Naáu côm thì chaät vaät maát maáy tieáng ñoàng hoà môùi chín vìmaùy bay quaàn suoát. Nguû haàm thì aåm thaáp, laày loäi vaø muoãi nhieàuvoâ keå. Saùng daäy vöøa chui ra khoûi maøn laø muoãi ñoát nhö ñieân,toaøn nhaèm vaøo ñaàu. Haønh quaân lieân tuïc suoát ngaøy suoâùt ñeâm.Vaùc suùng ñaïn naëng neân hai vai söng ñoû raàn caû leân. Coù moät ñieàumay maén laø con vaãn chöa bò soát reùt laàn naøo caû. Khoâng bieát seõtheá naøo nhöng giôø thì vaãn khoûe. Vì ñaõ xaùc ñònh tröôùc seõ khoùkhaên gian khoå neân con quyeát vöôït qua. Nhieäm vuï chieán ñaáu laøtreân heát maø.

Quaûng Bình, Vónh Linh, Quaûng Trò giôø laø moät neân daân chuùngra vaøo nhö ñi chôï. Tuy vaäy, ôû vuøng môùi giaûi phoùng coøn khaùphöùc taïp, chính quyeàn caùch maïng ôû ñaây phaûi raát vöõng. Coù cöûahaøng baùch hoùa cuûa ta cung caáp nhieàu maët haøng vaø baùn caû baènghai thöù tieàn. Haøng hoùa Myõ thì baõi boû trieät ñeå. Daân chuùng ñaõquen vôùi B52, khaép nôi chi chít nhöõng veät bom B52, nhieàu khuröøng ñaõ bò chuùng thieâu huyû baèng ñòa.

Ba maù ôi! Hieän giôø chuùng con vaãn naèm chôø chieán dòch. ÔÛQuaûng Trò vieäc giaønh giöõ ñaát raát gay go, nhaát laø vuøng giaùp ranhngaøy naøo cuõng coù chieán söï. Boïn con chæ baén maùy bay thoâi, neáucaêng laém môùi haï taàm ñeå ñaùnh boä binh ñòch. Vì tieåu ñoaøn môùi

178

nhaän suùng vaø môùi thaønh laäp, chöa chieán ñaáu traän naøo. Con vaøthaèng Vuõ Trung vaãn ôû cuøng moät ñaïi ñoäi vôùi thaèng Höng. Khi haønhquaân ôû Tröôøng Sôn, boïn con gaëp nhieàu ñoàng baøo daân toäc VaânKieàu. Hoï chæ thích ñoåi gaïo laáy gaø chöù khoâng thích ñaù löûa neân ñaùlöûa con vaãn coøn. Thuoác boå Polyvitamine cuûa maù cho con vaãn giöõmoät goùi. Maù aï, baây giôø môùi thaáy B1 laø caàn thieát vì khoâng taøi naøotìm ñöôïc moät coïng rau. Kieám ñöôïc ít laù khoai, laù saén laø möønglaém. Baây giôø thòt hoäp cuõng chaúng coøn, chæ coù maém toâm, muoái, ítruoác neân ngöôøi ñöùa naøo cuõng phôø phaïc. Mì chính thì nhieàu laém,boïn con cöù pha töøng thìa mì chính vôùi nöôùc laõ laøm canh chan aên.

Ba maù aï! Baây giôø con môùi thaáy nhôù nhaø, nhôù ba maù vaø anhchò em. ÔÛ giôùi haïn giöõa caùi soáng vaø caùi cheát nhieàu luùc öùa caûnöôùc maét vì nhôù nhaø. Bieát ñaâu vaø vónh vieãn con chaúng coøn ñöôïcthaáy ba maù vaø anh chò em con nöõa. Trong chieán ñaáu ñieàu ñoù ñaõtrôû thaønh bình thöôøng, caùi cheát chaúng ñe doïa ñöôïc ai nhöng noùvaãn cöù rình raäp ñaâu ñaây. Lính tieåu ñoaøn 56 cuøng huaán luyeän vôùituïi con vöøa bò B52 raûi thaûm laøm cheát ba ñöùa vaø bò thöông cuõngnhieàu. Tieåu ñoaøn con cuõng bò maùy bay neùm bom vaø baén roâc-keùt, may maø khoâng ai bò sao. Con vaãn giöõ moät caùi aûnh cuûa giañình nhöng thieáu chò Thanh vaø thaèng Trung, thaèng Thaéng. Nhöngcuõng chaúng sao caû vì con vaãn nhôù vaø hình dung ra chuùng noù.

Ba maù ôi, khoâng hieåu ôû nhaø baây giôø ra sao? Ba maù coù ñöôïcmaïnh khoûe khoâng? Anh Nguyeân vaø chò Thanh hoïc ra sao roài?Chò Thanh naêm nay coù khoûe khoâng, coù ñoã ñaïi hoïc khoâng? ConNhung, thaèng Trung, thaèng Thaéng naêm nay chaéc hoïc ôû Chi Neâ?Maù baûo raèng con vaãn maïnh khoûe vaø vaãn nhôù chuùng noù nheù!Con vaãn haønh quaân, chöa nghæ vaø chaéc chaúng bao giôø nghæ ñaâu.Coøn Thaùi Hoøa khoâng hieåu baây giôø noù ôû ñaâu? Chaéc laø noù thômhôn tuïi con roài. Nhöng thoâi, sau naøy veà chaéc tuïi con seõ laïi thômhôn. Chính trò vieân cuûa con noùi chæ coøn ñaùnh ñoä moät hay haichieán dòch nöõa thoâi.

Cuoái thö con chuùc ba maù vaø caû nhaø maïnh khoûe, chuùc caû nhaøgaëp nhieàu may maén.

179

Con cuûa ba maù.Quaân giaûi phoùng Baéc Quaûng Trò – Y Hoøa.Hoøm thö cuûa con: 651091 JA01TB: Con ñaõ vieát veà nhaø boán, naêm laù thö nhöng vaãn chöa nhaän

ñöôïc thö naøo.

Ñaây laø laù thö cuoái cuøng cuûa Y Hoøa göûi veà cho gia ñình.Hai thaùng sau, ngaøy 16 thaùng 10, Y Hoøa ñaõ anh duõng hy

sinh khi vöøa troøn 18 tuoåi.

M.P

Sau khi nhöõng laù thö cuoái cuøng cuûa lieät só Y Hoøa ñöôïc ñaêngtrong baøi “Söï thaät veà moät laàn boác moä” , Nguyeãn Thanh Sôn -baïn chieán ñaáu (soáng cuøng khu taäp theå cuûa Ban Daân toäc Trungöông ôû doác Ngoïc Haø, Haø Noäi) ñaõ goïi ñieän cho Hoà Baù Ñaït. Sônngheïn ngaøo: “Y Hoaø hy sinh khi ñang giöõ choát taïi ñoài Chaùy,gaàn khu vöïc La Vang, huyeän Trieäu Phong, tænh Quaûng Trò”.

Bieát ñaâu ñaáy, thoâng tin naøy seõ laø giuùp chuùng ta tìm ñöôïchaøi coát cuûa baïn?

180

Toâi vaø Thaéng chôi thaân vôùi nhau vì cuøng khu taäp theå 16ALyù Nam Ñeá. Thaéng laø con trai baùc Ngoâ Töø Vaân (sau naøy laøToång bieân taäp Taïp chí Quaân ñoäi Nhaân daân) vaø coâ Toaøn. Töønhoû ñöôïc hoïc vi-oâ-loâng neân Thaéng thöôøng ñi bieåu dieãn trongcaùc ñeâm lieân hoan vaên ngheä. Naêm 1970, sau khi tröôøng Troãigiaûi theå, boïn lôùp nhoû chuùng toâi trôû veà hoïc trong caùc tröôøngcaáp III ôû Haø Noäi. Toâi hoïc lôùp 8, coøn Thaéng hoïc treân moät lôùp(duø caäu keùm toâi moät tuoåi). Naêm hoïc 1971-1972, Thaéng vaøohoïc naêm cuoái heä phoå thoâng 10 naêm. Thôøi gian naøy, tìnhhình chieán söï trôû neân aùc lieät, chieán tranh ñang vaøo giai ñoaïncuoái. Ñaûng - Chính phuû phaûi ñoäng vieân thanh nieân caû nöôùc,trong ñoù coù caû lôùp sinh vieân ñaïi hoïc vaø hoïc sinh phoå thoângra maët traän. (Leõ thöôøng hoï phaûi tieáp tuïc hoïc taäp ñeå chuaån bòlöïc löôïng cho ngaøy mai khi chieán tranh keá thuùc). Toâi vaøThaéng cuõng “xung traän” ñôït naøy. Chuyeän ñi lính cuõng coùnhieàu kæ nieäm thuù vò.

Cuoái naêm 1971. Chieàu ñoù, khi ñang khaên taém vaét vai, haitay oâm chaäu quaàn aùo chôø ñeán löôït tröôùc cöûa nhaø taém taäp theå

HOÀ BAÙ ÑAÏT *Hoïc sinh khoùa 8

Nhaø baùo, lieät só Ngoâ Taát Thaéng

* Tröôûng phoøng Xuaát nhaäp khaåu, Coâng ty UPGAIN, thaønh phoá Hoà Chí Minh.

181

cuûa khu, toâi thaáy Taát Thaéng daãn Huøng Thaéng chaïy laïi.(Cuõng phaûi cuøng oân ngheøo nhôù khoå, ngaøy ñoù laøm gì coùphoøng taém rieâng trong moãi gia ñình. Ñaõ vaøo nhaø taém taäp theåthì cuõng chæ coù nöôùc maùy giaù laïnh, cho duø trôøi ñang ñoâng. Vaøsoáng trong khu taäp theå neân “caùi gì” cuõng “taäp theå” – beáp aêntaäp theå, nhaø taém taäp theå, vaø caû “chuyeän kia” cuõng… “taäptheå” noát! Vì vaäy maø saùng saùng, cöù thaáy moät loaït só quan taù,uùy - ñoâng thì maëc quaàn aùo nguû; heø thì côûi traàn, maëc quaànñuøi, naém tay vo tôø giaáy baùo, gaëp nhau chaøo hoûi, thaäm chíbaøn baïc caû tình hình chieán söï ngay “taïi ñoù”). Caäu oangoang: “Thaèng Huøng Thaéng nhaäp nguõ ñôït naøy. Tao cuõng ñaõlaøm ñôn tình nguyeän. Maøy theá naøo?”. Lính Troãi coù truyeànthoáng “ñaõ phaùt laø ñoäng”, moät thaèng laøm laø caû boïn cuøng huøatheo. Maùu quaù, toâi hoûi tæ mæ caùch vieát ñôn. (Hieàm moät noãi,trong ñôn phaûi coù yù kieán gia ñình!). Trong boán ñöùa thìTröôøng Vyõ vaø Huøng Thaéng vöøa qua tuoåi 17 (taïm ñöôïc chaápnhaän), coøn toâi - 16 vaø Taát Thaéng môùi 15. Nghe chuùng baïnruû, queân caû taém, toâi chaïy veà chui vaøo goùc phoøng bí maät vieátxong ñôn nhöng chöa bieát laøm sao ñeå thuyeát phuïc ñöôïc bameï. Chôït naåy ra “meïo” laøm giaû chöõ kí(!) vaø toâi ñaõ thöïc hieän.

Coù giaáy baùo, caû boán ñöùa ñi khaùm söùc khoûe. Tuy hôi nheï kínhöng cöûa naøo cuõng qua. Ngaøy Khu ñoäi Hoaøn Kieám göûi giaáybaùo tuyeån quaân veà nhaø thì ba meï toâi vaø baùc Vaân, coâ Toaøn môùingaõ ngöûa. Tröôùc vieäc ñaõ roài, maø con em trong khu ñi caû ñaáy,theá laø ba meï chuùng toâi chaáp nhaän cho ñi.

Saùng sôùm ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1971, hoïc sinh caùc tröôøngcaáp III ôû Haø Noäi taäp trung veà vöôøn hoa Baùch Thaûo, sau PhuûChuû tòch, ñeå döï leã kyû nieäm ngaøy thaønh laäp Quaân ñoäi Nhaândaân Vieät Nam. Treân leã ñaøi coù caû baùc Voõ Nguyeân Giaùp cuøngnhieàu töôùng lónh vaø ñaïi dieän UÛy ban Haønh chính thaønh phoá.Nhaân dòp naøy, Thuû ñoâ laøm leã tieãn con em leân ñöôøng nhaäp nguõ

182

taäp trung, taïo neân quaû ñaám theùp nhaèm thay ñoåi cuïc dieänchieán tröôøng. Ngoâ Taát Thaéng, ngöôøi ñaõ vieát ñôn tình nguyeännhaäp nguõ baèng maùu, ñöôïc chæ ñònh thay maët thanh nieân HaøNoäi, ñoïc quyeát taâm thö. Huøng Thaéng, Tröôøng Vyõ vaø toâi cuõngñöôïc môøi leân leã ñaøi. Chaû laï gì lính Troãi, ngoaøi ñôøi thì nghòchngôïm nhöng ñöùùng tröôùc ñaùm ñoâng thì run nhö caày saáy. Vì xaáuhoå maø ba ñöùa chæ daùm thaäp thoø ñöùng ñaèng sau caùnh gaø, thænhthoaûng môùi loù maët ra. Nhìn xuoáng döôùi thaáy haøng vaïn hoïcsinh, sinh vieân, coù caû caùc thaày giaùo (treân ñaàu ñoäi muõ coái caênglöôùi nguî trang, treân mình khoaùc taám duø phoøng khoâng loangloå maøu xanh cöùt ngöïa). Höøng höïc khí theá ra quaân.

Nghe Taát Thaéng ñoïc quyeát taâm thö maø loøng toâi raïo röïc.Thaéng gioûi vaên neân lôøi leõ trong baøi raát xuùc ñoäng, noùi leân tìnhyeâu queâ höông vaø chí caêm thuø giaëc saâu saéc. Vôùi yù chí quaätcöôøng, theo böôùc cha anh, theá heä treû Haø Noäi quyeát khoâng sôïgian khoå, saün saøng hy sinh xöông maùu cho thaéng lôïi cuoáicuøng. Khi “röøng tay” giô leân keøm theo tieáng hoâ “quyeát taâm” maøloøng toâi traøn ngaäp nieàm töï haøo vì thaèng baïn mình - moät thaènglính Troãi, ñaõ laøm raïng danh nhaø tröôøng!

Sau ñoù ít böõa, chuùng toâi leân ñöôøng. Cuøng ñi ñôït naøy coøn coùHoà Phöông Bình (khoùa 7). Leân ñeán Baõi Nai (Löông Sôn, HoaøBình), taïi ñôn vò huaán luyeän cuûa Boä tö leänh Thuû ñoâ (C42, D54,E59), chuùng toâi coøn gaëp Thaùi Hoøa, Y Hoøa (khoùa 7), Vuõ Trung(khoùa 8) vaø anh Laâm “taéc ly” (khoùa 5) veà cuøng ñaïi ñoäi, Taán“caùo” (khoùa 6) ôû ñaïi ñoäi beân, coøn tieåu ñoaøn beân caïnh coù BaïchQuoác Ñoaøn, Kim Cöôøng (khoùa 7). Huaán luyeän ñöôïc ít böõa thìtoâi vaø Taát Thaéng bò tieåu ñoaøn goïi leân traû veà ñòa phöông vôùi lí do:chöa ñuû tuoåi. Thuyeát phuïc khoâng noåi, buoàn thiu, khoaùc ba-loâ trôûveà, trong loøng tieác khoâng ñöôïc cuøng chuùng baïn ra traän. Veà HaøNoäi, Thaéng ñaõ coá thuyeát phuïc boá, taùc ñoäng vôùi caùc chuù cho veàñôn vò coâng binh, sau ñoù phuïc vuï chieán ñaáu ôû Quaûng Trò.

183

Sau chieán dòch Quaûng Trò 1972õ, Tröôøng Vyõ, Huøng Thaéng vaøTaát Thaéng ñöôïc goïi ñi hoïc tröôøng Só quan Coâng binh. Bieátnaêng löïc cuûa mình, Taát Thaéng ñeà ñaït vaø ñöôïc chaáp nhaän cöûñi hoïc Ñaïi hoïc Baùo chí. Vöøa hoïc, Thaéng vöøa vieát cho xongtruyeän “Sau caønh vi-oâ-let”. Ra tröôøng, Thaéng xin veà laøm phoùngvieân Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân. Cuoái naêm 1978, tuy laø phoùngvieân treû vaø vöøa môùi cöôùi vôï, Thaéng ñaõ thuyeát phuïc ñeå Toångbieân taäp ñoàng yù cho tham gia chieán dòch Bieân giôùi Taây-Nam.Laø phoùng vieân maët traän, xoâng xaùo nhö moät ngöôøi lính vôùi xaøcoät ngang hoâng, maùy aûnh ñeo vai vaø suùng luïc caàm tay, NgoâTaát Thaéng vöøa cuøng ñoàng ñoäi chieán ñaáu, vöøa tranh thuû vieátbaøi, chuïp aûnh, kòp göûi veà cho Baùo.

Trong traän chieán ñaáu aùc lieät truy queùt taøn quaân Poân Poát, khiñang nhoâ ngöôøi leân caàm maùy chôùp caûnh chieán tröôøng aùc lieätthì chieác xe taêng M113 cuûa Thaéng truùng ñaïn. Tim anh ngöøngñaäp. Luïc trong tuùi Thaéng, ñoàng ñoäi tìm thaáy hai cuoän phim vöøachuïp xong, ghi laïi hình aûnh chieán ñaáu möu trí, duõng caûm cuûachieán só ta. Ngay taïi maët traän, trong danh saùch nhöõng caùn boä,chieán só laäp coâng xuaát saéc trong traän ñaàu, ñöôïc ñeà nghò caáptreân taëng thöôûng huaân chöông Chieán coâng coù teân Nhaø baùo -lieät só Ngoâ Taát Thaéng.

Cuõng naêm ñoù, Nhaø xuaát baûn Haø Noäi ñaõ cho in vaø phaùthaønh taäp saùch “Sau caønh vi-oâ-let”. Moät laàn nöõa baïn laïi goùpphaàn laøm raïng danh nhaø tröôøng!

Ngoâ Taát Thaéng ôi, baïn seõ soáng maõi!

H.B.Ñ

184

Ñaõ bieát tin veàlieät só Laïi Xuaân Lôïi

KIEÁN QUOÁC

Baïn Nguyeãn Quoác Khaùnh (khoaù 7) baùo cho Ban bieân taäp:teân lieät só Laïi Xuaân Lôïi coøn thieáu! Ngay hoâm sau, ngaøy 19thaùng 3, toâi vieát thö cho gia ñình. Chieàu 23 thaùng 4, nhaän ñöôïcñieän thoaïi töø Nam Ñònh, ngöôøi goïi laø Thanh Hoàng, em gaùi lieätsó. Möøng quaù! Hai anh em taâm söï…

… Chuù Laïi Xuaân Thaùt, boá Lôïi, töøng coâng taùc ôû Cuïc Baûo veävaø laø thö kí cuûa Cuïc tröôûng Kinh Chi. Naêm 1971, oâng chuyeånngaønh ra Coâng an veà coâng taùc ôû Nam Ñònh. Cuoái naêm 1971,ñang laø hoïc sinh lôùp 10 tröôøng chuyeân Leâ Hoàng Phong, ngheleänh Toång ñoäng vieân, Laïi Xuaân Lôïi ñaõ nhieàu laàn vieát ñôn xinnhaäp nguõ nhöng ñeàu bò baùc vôùi lí do: môùi 16, chöa ñuû tuoåinhaäp nguõ (Lôïi sinh ngaøy 10 thaùng Gieâng naêm 1955); hôn nöõaboá vaø anh ñang coâng taùc trong löïc löôïng vuõ trang. Khoâng naûn,Lôïi vieát tieáp ñôn baèng maùu. Laàn naøy, Thaønh ñoäi Nam Ñònhphaûi chaáp nhaän. Ngaøy 31 thaùng 12 naêm 1971, Lôïi nhaäp nguõ,huaán luyeän boä binh ôû Thanh Hoaù; sau ñoù theo ñôn vò haønhquaân ngöôïc trôû ra Ñoâng Anh huaán luyeän cao xaï. Ngaøy 29thaùng 4 naêm 1972, sö ñoaøn phoøng khoâng 367 cuûa Lôïi boå sungcho chieán tröôøng. Treân ñöôøng haønh quaân vaøo Nam, ngaøy 2thaùng 5 naêm 1972, caû ñoäi hình bò maùy bay Myõ neùm bom, khiqua ñòa haït Kyø Anh (Haø Tónh). Nhieàu caùn boä, chieán só hy sinh,trong ñoù coù Laïi Xuaân Lôïi.

185

Cuõng töø sau khi nhaän laù thö cuoái cuøng, ñeà ngaøy 29 thaùng4, vieát töø Ñoâng Anh, gia ñình maát lieân laïc. Sau ngaøy 30 thaùng4 naêm 1975, khoâng thaáy Lôïi veà, boá meï lo laéng. Ñeán naêm1977, môùi nhaän ñöôïc giaáy baùo töû nhöng khoâng bieát Lôïi ñöôïcchoân caát ôû ñaâu. Ñaõ töøng laø lính, quen bieát nhieàu, oâng Thaùtthaêm hoûi nhieàu nôi, gaëp caû ñoàng ñoäi cuõ laø oâng Phuïc (Cuïctröôûng Cuïc Chính saùch) nhôø vaû. Nhöng voâ voïng…

Maõi tôùi naêm 1990, moät ñoàng ñoäi cuõ ñeán thaêm, keå laïi: “Chaùubò thöông trong traän bom ngaøy aáy. Sau ñoù, nhöõng ngöôøi coønsoáng tieáp tuïc haønh quaân vaøo Nam. Ñôn vò hy sinh nhieàu…Chaùu nhôù Lôïi ñöôïc an taùng taïi nghóa trang lieät só Kì Anh”.Ngay sau ñoù, gia ñình toå chöùc chuyeán ñi tìm Lôïi. Ñöôïc söï giuùpñôõ cuûa Phoøng Chính saùch Quaân khu Boán, gia ñình tìm thaáymoä phaàn cuûa Lôïi. Ñeán ngaøy 25 thaùng 7 naêm 1996, theonguyeän voïng gia ñình, haøi coát Lôïi ñöôïc chuyeån veà queâ. Quaânkhu Boán, Thaønh phoá Nam Ñònh vaø gia ñình ñaõ toå chöùc troïngtheå leã ñoùn nhaän haøi coát. Hieän Lôïi an nghæ taïi nghóa trang lieätsó xaõ Nam Vaân, thaønh phoá Nam Ñònh. OÂng Thaùt maát naêm2003. Naêm sau, meï Lôïi cuõng ra ñi.

Neáu ai coù dòp veà Nam Ñònh, nhôù taït qua thaêm Laïi Xuaân Lôïi,baïn cuûa chuùng ta1.

Caän ngaøy chieán thaéng 30-4-2005K.Q

1 Lieân laïc vôùi em gaùi: Laïi Thò Thanh Hoàng, 152 Haøn Thuyeân, Nam Ñònh. Ñieänthoaïi: 0350.644440.

186

Nhöõng laù thöcuûa lieät só Laïi Xuaân Lôïi

NGUYEÃN QUOÁC KHAÙNH (khoùa 7) söu taàm

Ngaøy… thaùng 2 naêm 1972Boá kính meán!Sau ba ngaøy haønh quaân meät nhoïc, töø 26 ñeán 29, chuùng con ñaõ

ñeán ñòa ñieåm truù quaân môùi taïi xaõ Phuù Nhuaän, huyeän Nhö Xuaân,tænh Thanh Hoùa. Con keå laïi cuoäc haønh quaân cho boá nghe nheù!

Vaøo saùng 26, chuùng con rôøi Ñaëng Xaù, haønh quaân 25km ñeántruù quaân ôû xaõ Yeân Döông, huyeän YÙ Yeân, tænh nhaø. Ñeán 1 giôø tröangaøy 27, chuùng con tieáp tuïc haønh quaân qua thò xaõ Ninh Bình vaønghæ ñeâm caùch ñoù 4km. 12 giôø tröa ngaøy 28, chuùng con haønhquaân ra ga ñeå leân taøu; nhöng coù truïc traëc neân phaûi quay veà, ñôïiñeán 6 giôø chieàu môùi quay laïi. 9 giôø toái, chuyeán taøu quaân söï khôûihaønh. 2 giôø 30 ñeâm, taøu döøng taïi ga Minh Khoâi, chuùng con xuoángtaøu, haønh quaân 22km nöõa ngay trong ñeâm. Ñeán 8 giôø saùng ngaøy29 môùi tôùi ñaây. Doïc ñöôøng haønh quaân, con raát khoûe, ngoaøi mangvaùc vuõ khí, quaân trang cuûa mình, con coøn mang hoä phaàn caùcbaïn yeáu. Hieän nay, con soáng taïi nhaø moät ñoàng baøo ngöôøi Möôøng,ñaây cuõng laø laàn ñaàu tieân ñöôïc soáng treân nhaø saøn. Teát naøy coù leõcon khoâng ñöôïc veà aên teát vôùi gia dình. Neáu coøn tieàn, boá göûi chocon moät ít ñeå con goùp vôùi anh em lieân hoan teát, boá nheù!

Con xin taïm döøng buùt ôû ñaây. Con chuùc boá maïnh khoûe, coângtaùc toát! Con trai cuûa boá. Laïi Xuaân Lôïi

* * *

187

Thanh Hoùa, ngaøy 3 thaùng 4 naêm 1972Boá kính meán!Con ñaõ nhaän ñöôïc thö cuûa boá caùch ñaây ba hoâm. Hoâm nay,

tranh thuû nghæ tröa, con bieân thö thaêm boá. Boá coù maïnh khoûekhoâng? Chaéc coâng vieäc vaãn baän roän nhö xöa? Caùc anh, caùc chòcon theá naøo?

Coøn veà phaàn con, cuoái thaùng 3 vöøa qua, ñöôïc leänh ñi chieánñaáu. Ñôn vò ñaõ ñònh cho con ñi pheùp, nhöng ñeán chieàu hoâm ñoùthì hoaõn laïi. Chuùng con tieáp tuïc huaán luyeän vôùi möùc ñoä khaåntröông hôn. Coù hoâm trôøi möa to, vaãn luyeän taäp. Hoâm 1 thaùng 4vöøa qua, chuùng con ñöôïc neùm löïu ñaïn thaät. Ngay laàn ñaàu tieân,con neùm truùng muïc tieâu ôû cöï li 30m, ñöôïc xeáp loaïi khaù. Chæ saùuhoâm nöõa laø chuùng con baén ñaïn thaät, baøi 1. Con höùa vôùi boá vaøgia ñình laø seõ ñaït loaïi khaù trôû leân. Saép tôùi, chuùng con seõ böôùcvaøo ñôït luyeän taäp caêng thaûng, meät nhoïc hôn. Con bieát nhieàukhoù khaên, gian khoå ñang chôø ôû phía tröôùc, thöû thaùch con. Contin mình seõ vöôït qua nhöõng thöû thaùch gay go, aùc lieät cuûa chieántröôøng vaø cuoái cuøng seõ hoaøn thaønh nhieäm vuï moät caùch veû vang.

Thoâi, baây giôø ñaõ baùo thöùc, chuùng con laïi ra thao tröôøng ñaâyboá aï.

Con chuùc boá vaø gia ñình maïnh khoûe!Con trai uùt cuûa boá. Laïi Xuaân Lôïi (HT: 704615 JC10)

Ñoâng Anh, Haø Noäi, ngaøy 16 thaùng 4 naêm 1972Boá kính meán cuûa con!Chaéc nhaän ñöôïc thö naøy boá seõ khoâng khoûi ngaïc nhieân? Ñôn

vò chuùng con ñoät ngoät thay ñoåi nhieäm vuï. Töø traïng thaùi chuaån bòñi B, nay toaøn ñôn vò chuyeån sang huaán luyeän chieán, kó thuaätmôùi – quaân chuûng phoøng khoâng. Con khoâng coøn laø anh lính boäbinh nöõa maø laø lính cao xaï, baûo veä saân bay Thuû ñoâ. Moät giôøchieàu hoâm qua, 15 thaùng 4, chuùng con haønh quaân baèng oâtoâ rôøi

* * *

188

Nhö Xuaân, Thanh Hoùa, chaïy theo ñöôøng 1 veà ñeán ñaây luùc 10giôø ñeâm. Nôi chuùng con ñoùng quaân laø xaõ Vaân Noäi, huyeän ÑoângAnh, caùch Haø Noäi 22km. Ñôn vò con gaàn toång kho cuûa Toångcuïc Haäu caàn. Ngaøy 13 thaùng 4 vöøa qua, con ñaõ ñöôïc vinh döïkeát naïp vaøo Ñoaøn. Chuùng con phaûi oån ñònh nôi aên, choán ôû vaøluyeän taäp ngay. Vì vaäy con chæ vieát voäi vaøi doøng cho boá vaø giañình bieát tin.

Chuùc boá vaø gia ñình maïnh khoûe. Boá cho con ñòa chæ cuûa caùcanh, caùc chò. Boá baûo anh Theá ñöøng göûi thuoác cho con nöõa nheù!

Con cuûa boá. Laïi Xuaân Lôïi

Ñoâng Anh, ngaøy 26 thaùng 4 naêm 1972Boá kính meán cuûa con!Hoâm nay, con tranh thuû vieát thö cho boá. Boá aï, theá laø chuùng

con ñaõ böôùc vaøo hoïc taäp ñöôïc moät tuaàn roài. Moät tuaàn qua, chuùngcon ñaõ sô boä naém ñöôïc moät soá kó thuaät cuûa phaùo. Phaùo cuûachuùng con laø phaùo cao xaï 37mm, loaïi phaùo ñaõ baén rôi nhieàumaùy bay nhaát trong hoï phaùo cao xaï. Con ñöôïc phaân coâng laøphaùo thuû soá 4, phaûi ñöùng treân maäm phaùo laáy höôùng, goùc taø vaøtoác ñoä muïc tieâu, giuùp cho caùc phaùo thuû soá 1 vaø 2 ngaém vaø baéntruùng muïc tieâu. Coâng vieäc cuûa phaùo thuû soá 4 khoâng naëng nhoïcnhöng ñoøi hoûi phaûi nhanh vaø chính xaùc. Con ñaõ coá gaéng hoïc taäpvaø böôùc ñaàu naém ñöôïc coâng vieäc cuûa mình.

Neáu boá coù leân Haø Noäi hoïp thì boá leân chôi vôùi con vaøi tieángñoàng hoà. Ñi xe ñeán ngaõ ba Vaân, nôi coù cöûa haøng baùch hoaùcuûa huyeän Ñoâng Anh, boá reõ phaûi vaøo con ñöôøng ñaát ñoû. Ñi ñoä300m gaëp caùi coång gaùc thì laø choã con ôû. Boá cöù hoûi tröïc ban:con ôû B2, C5.

ÔÛ nhaø daïo naøy tình hình phoøng khoâng caêng thaúng laém haû boá?Anh chò con vaø chaùu coù khoûe khoâng? Coù phaûi ñi sô taùn xa nhaøkhoâng? Dì vaø caùc chò, caùc em coù khoûe khoâng?

* * *

189

Con raát baän neân chæ vieát thö cho boá moãi thaùng ñöôïc hai laànvaø raát ngaén ñeå boá bieát tin con. Con vaãn khoûe.

Con chuùc boá cuûa con maïnh khoûe maõi!Con cuûa boá, Laïi Xuaân Lôïi. (HT 680455 JA01).

Ñoâng Anh, ngaøy 29 thaùng 4 naêm 1972Boá kính meán!Tình hình hieän nay raát khaån tröông. Coù leõ chuùng con saép ñi

chieán tröôøng maø khoâng ñöôïc veà pheùp. Vuõ khí vaø trang bò cuûañôn vò ñaõ saün saøng. Chöa bieát hoâm naøo ñi, nhöng chaéc seõ khoângcoøn xa nöõa, boá aï.

Con raát phaán khôûi. Ngaøy coøn ôû boä binh, con raát muoán ñöôïcvaøo chieán tröôøng tröïc tieáp caàm suùng gieát giaëc. Nay vôùi nhieämvuï môùi, keû thuø vaãn laø Myõ, nguïy nhöng muïc tieâu khoâng phaûinhöõng teân ñòch maø laø nhöõng chieác maùy bay. Roài ñaây, trong cuoäcchieán ñaáu gian khoå, aùc lieät hôn, thì khoaûng caùch giöõa caùi soángvaø caùi cheát cuõng gaàn nhau hôn. Con nghó raèng, ñôøi ngöôøi aicuõng phaûi cheát vaø chæ cheát coù moät laàn; song con seõ choïn chomình caùi cheát vinh quang vì Toå quoác. Con saün saøng vöôït quamoïi thöû thaùch gay go, aùc lieät nhaát. Boá haõy tin con trai cuûa boá seõchíeân thaéng taát caû. Con raát tin töôûng laø seõ soáng vaø trôû veà vôùi boá,meï vaø anh chò em moät caùch vinh quang, xöùng ñaùng laø ñöùa concuûa boá meï, cuûa Toå quoác.

Nhaän ñöôïc thö naøy thì boá ñöøng vieát thö cho con nöõa. Khi naøocoù ñòa chæ môùi, con seõ vieát thö veà ngay.

Cuoái cuøng, con chuùc boá kinh yeâu cuûa con maïnh khoûe maõimaõi.

Con trai cuûa boá. Laïi Xuaân Lôïi.12 giôø 30 phuùt, ngaøy 29 thaùng 4.

* * *

* * *

190

Vaâng, ñaây chính laø böùc thö cuoái cuøng cuûa lieät só Laïi XuaânLôïi. Ba ngaøy sau, ñuùng ba ngaøy, Laïi Xuaân Lôïi ñaõ hy sinh ôû KyøAnh, treân ñöôøng ra maët traän…

N.Q.K

Lieät só Laïi Xuaân Lôïi ñaõ veà vôùi queâ höông.

191

Ngöôøi vieát ñôn baèng maùuxin ñi boä ñoäi

LEÂ TRÍ DUÕNG *Hoïc sinh khoùa 8

Nhöõng naêm 60, hai gia ñình cuûa toâi vaø Buøi Thoï Tuyeán cuøngsoáng ôû Khu taäp theå quaân ñoäi soá 1A Hoaøng Vaên Thuï, khoâng xaQuaûng tröôøng Ba Ñình. Ngay töø khi môùi 6-7 tuoåi, chuùng toâi ñaõkeát thaân vôùi nhau. ÔÛ khu taäp theå coù anh Tuaán Sôn lôùn hôn 4-5 tuoåi nhöng hay giao du vôùi boïn treû con chuùng toâi. Anh laø ñaàutroø baøy ra nhöõng troø chôi troán tìm, “soâ-veâ”, treøo me treøo saáu hayñaùnh traän giaû moãi ñeâm. Heø ñeán, anh ruû reâ caû boïn xaùch ñeøn pinñi laàn töøng goác caây xaø cöø doïc ñöôøng Hoaøng Dieäu ñeå baét ve, saùtbôø töôøng Thaønh coå. Ñöùa naøo cuõng coù moät boä söu taàm veà caùc loaøive, naøo laø coà coä, ve kim, ve saàu… Vì boá meï baän ñi laøm, khoângcoù ai troâng neân bò nhoát suoát ngaøy trong nhaø, toâi chæ coù theå thoømaët ra cöûa soå troø chuyeän vôùi luõ baïn. Vì vaäy maø anh Sôn ñaõ ñaëtcho caùi teân “Trí doát”. Coøn Tuyeán vì da traéng nhö boät neân bò gaùn

* Ñaïi taù, Cuïc Taùc chieán ñieän töû , Boä toång Tham möu.

192

cho caùi teân “heáu”! Caùnh nhoùc con ôû Khu 1A “xöng huøng, xöngbaù” khaép moät vuøng quanh beå bôi Ba Ñình, khu nhaø Quoác hoäivaø doïc theo ñöôøng ñoâi Hoaøng Dieäu rôïp maùt vôùi nhöõng goác xaøcöø coå thuï. Tuoåi thô cuûa chuùng toâi ñeïp nhö theá ñaáy! Thaät thuù vò!

Heø naêm 1965, maáy anh lôùn tuoåi ñöôïc goïi leân tröôøng Vaênhoùa quaân ñoäi. Hoâm caùc anh taäp trung ôû Traïm 66 ñeå ra xe leânTraïi Hoøe (Haø Baêùc), boïn treû chuùng toâi ñi tieãn. Xe chaïy roài maøvaãn cöù nhìn theo, aùnh maét ñaày kính phuïc. Ñöùa naøo cuõng môöôùc seõ coù luùc ñöôïc nhö vaäy. Moãi kì caùc anh veà nghæ pheùp laømoãi laàn boïn toâi nghe ñöôïc nhieàu ñieàu môùi laï. Anh Sôn trongboä quaân phuïc aùo blu-doâng bay, quaàn xanh khoâng quaân,göông maët nghieâm nghò keå laïi nhöõng caâu chuyeän cuûa caùnhthieáu sinh quaân hoïc taäp, reøn luyeän nhö moät ngöôøi lính thöïc söïlaøm ñöùa naøo cuõng nuoát nöôùc boït öøng öïc. Chuùng toâi baûo nhau:“Coá phaûi hoïc cho heát caáp I ñeå xin boá meï cho leân tröôøng theocaùc anh.”

Heø naêm 1967, heát lôùp 4, Tuyeán, toâi vaø caùc baïn cuøng löùatrong khu ñöôïc caùc chuù baùo noäp hoà sô laøm thuû tuïc nhaäptröôøng. Tröôøng ngaøy ñoù ñoùng taän thaønh phoá Queá Laâm (TrungQuoác), bieát laø phaûi xa cha meï nhöng ñöùa naøo cuõng vui nhöhoäi vì saép ñöôïc trôû thaønh “boä ñoäi con”. (Noùi vaäy ñeå ai khoângphaûi laø con nhaø lính cuõng thoâng caûm!). Moät chieàu thaùng 8, saumoät traän neùm bom cuûa maùy bay Myõ vaøo Haø Noäi, boá meï ñeøoxe ñaïp chôû chuùng toâi mang theo ñoà ñoaøn veà taäp trung ôû Khutaäp theå Nam Ñoàng. Toái ñoù, caû boïn leân xe veà Haø Taây. Töø ñaây,hoâm sau ñi baèng xe loäi nöôùc vöôït soâng Hoàng leân Baéc Kaïn,theo ñöôøng 1B. Töø Baéc Kaïn, chuùng toâi leân Laïng Sôn, qua HöõuNghò Quan sang Baèng Töôøng, Trung Quoác. Sau moät ñeâm ngoàitaàu lieân vaän quoác teá, sôùm hoâm sau, chuùng toâi coù maët ôû QueáLaâm. Ñaõ thaân nhau töø ngaøy ôû cuøng khu taäp theå, sang ñaây toâivaø Tuyeán “heáu” caøng thaân nhau hôn.

193

Thaùng 8 naêm 1968, caû tröôøng veà Vieät Nam. Hoäi caáp II ñoùngquaân ôû Trung Haø, ngay caïnh beán phaø soâng Ñaø sang huyeänTam Noâng, Phuù Thoï. Moãi ñeâm, khi ñaõ leân giöôøng truøm chaênngang coå, tai vaãn ngoûng leân nghe chöông trình “Ñoïc truyeänñeâm khuya” cuûa Ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam. Tuyeán raát meâ nhöõngchuyeän veà boä ñoäi ñaëc coâng. Tuyeán baûo toâi, khoâng hieåu saomoãi caùnh chæ bieân cheá vaøi ba chieán só, maø boä ñoäi ñaëc coângñaùnh hieäu quaû nhö vaäy, laøm lính Myõ thaát kinh?! Haøng ngaøy,Tuyeán raát chòu khoù taäp theå duïc vaø luyeän theâm maáy baøi voõ taykhoâng do thaày Traàn Sinh daïy. Maø buoàn cöôøi laém, ñeán naêm1970, boïn lôùp toâi ñaõ ôû tuoåi “daäy thì” nhöng khoâng hieåu saobaép tay, baép chaân vaãn cöù beù coûn con! Troâng ñöùa naøo ñöùa naáykhaúng khiu. Heø naêm aáy, nhaø tröôøng keát thuùc ñaøo taïo vaø traûhoïc sinh veà vôùi gia ñình.

Boá Tuyeán laø baùc Buøi Thoï Tö, cuoái nhöõng naêm 60 nhaännhieäm vuï Chæ huy tröôûng Boä chæ huy quaân söï tænh Thaùi Bình.Caû gia ñình theo boá veà thò xaõ soáng ôû trong Khu taäp theå boántaàng Leâ Lôïi. Tuyeán veà thò xaõ tieáp tuïc hoïc chöông trình caáp IIIphoå thoâng. Thaùng 5 naêm 1971, hoïc xong lôùp 8 (heä 10 naêm)cuõng laø luùc tình hình chieán söï treân chieán tröôøng ñaõ vaøo giaiñoaïn aùc lieät. Caû nöôùc suøng suïc trong khí theá cuûa Leänh toångñoäng vieân. Tuyeán nì neøo meï:

- Meï cho con ñi boä ñoäi ñôït naøy.- Con coøn beù quaù, môùi 16, ai ngöôøi ta nhaän?- Ñöôïc meï ôi, mieãn laø boá meï ñoàng yù. Baïn con ôû Haø Noäi ñi

heát caû ñôït naøy.Laø ngöôøi boá ngöôøi meï, ai chaúng thöông con, nhöng khi

ñaát nöôùc laâm nguy, sao maø giöõ con ñöôïc. Meï Lieân ñaõ rôùmnöôùc maét khi nghe Tuyeán naøi næ. Tuyeán caén raêng duøng daolam raïch ngoùn tay cuûa mình laáy maùu vieát laù ñôn xin nhaäpnguõ vaø hy voïng, nhaän ñöôïc ñôn naøy chaéc caùc chuù seõ caûm

194

thoâng vaø ñoàng yù. Khi laù ñôn göûi tôùi Ban chæ huy quaân söï thòxaõ, caùc chuù ñaõ laéc ñaàu: “Chaùu coøn beù quaù, chöa ñuû tieâuchuaån”. Caàm laù ñôn baèng maùu trôû veà, hai maét ñoû hoe, Tuyeángiuïc meï: “Boá thì ñang baän huy ñoäng thanh nieân caû tænh choñôït toøng quaân naøy, coù leõ naøo con laïi khoâng höôûng öùng? Meïphaûi giuùp con! Khoâng ñi ñôït naøy thì coøn coù cô hoäi naøo nöõameï?”. Suy nghó luùc laâu roài meï Lieân gaït nöôùc maét, ñaïp xe,mang hoà sô cuûa Tuyeán xuoáng xaõ Hoaøng Dieäu (huyeän ÑoângHöng), giao cho caùc chuù: “Caùc chuù aï, cuõng laø choã quen bieát,chaùu noù quyeát taâm ñi ñôït naøy neân toâi phaûi nhôø ñeán caùc chuù.Nguyeän voïng cuûa chaùu cuõng laø yù nguyeän cuûa hai chuùng toâi”.Sau khi baøn baïc, xaõ chaáp nhaän vaø ñôït aáy, Tuyeán ñi theo ñoäihình cuûa huyeän Ñoâng Höng.

Leõ ra taân binh ñôït naøy ñöôïc huyeän giao quaân huaán luyeänôû moät ñôn vò phaùo binh, nhöng vì muoán tröïc tieáp ñöôïc ñoái maëtvôùi keû thuø vaø trong loøng saün coù tình yeâu vôùi binh chuûng Ñaëccoâng maø Tuyeán ñaõ nhôø boá taùc ñoäng ñeå ñöôïc chuyeån veà ñônvò huaán luyeän ñaëc coâng. Tuyeán chaêm chæ luyeän taäp töø nhöõngbaøi voõ thuaät ñeán nhöõng chieán thuaät tieàm nhaäp, ñaùnh khí taøi,nguïy trang… Keát thuùc huaán luyeän, vì thaønh tích hoïc taäp maøñôn vò muoán giöõ Tuyeán laøm trôï giaùo. Bieát yù ñònh caáp treân,Tuyeán döùt khoaùt töø choái ôû laïi, quyeát taâm: “Ra ñi ñôït naøy, moät- xanh coû, hai - ñoû ngöïc!”. Vôùi yù chí nhö vaäy cuûa moät chieán sóthì khoâng moät thuû tröôûng naøo coù theå töø choái. Tuyeán cuøng ñônvò leân ñöôøng. Vì nguyeân taéc bí maät maø gia ñình khoâng heà bieátTuyeán thuoäc ñôn vò naøo, ngaøy naøo rôøi mieàn Baéc ñi “B” vaø ñoùngquaân ôû ñaâu...

Sau ngaøy toaøn thaéng, chôø maõi khoâng thaáy Tuyeán trôû veà. Thötöø cuõng chaúng heà coù. Vôùi linh caûm cuûa moät ngöôøi meï, baø Lieân

* * *

195

lo laéng: “Boá môùi maát ñöôïc hôn moät naêm, chaû leõ laàn naøy ñeánlöôït noù?”. Baø chaïy ñi doø hoûi moïi nôi maø khoâng coù tin töùc. Aicuõng laéc ñaàu.

Roài moät hoâm, moät ñoàng ñoäi mang quaân phuïc coøn kheùt muøithuoác suùng, tìm ñeán Khu taäp theå boán taàng. Anh hoûi thaêm ñeánñuùng gia ñình Tuyeán. Caàm cheùn nöôùc cheø maõi treân tay maøkhoâng sao uoáng ñöôïc, anh aáp uùng:

- Chaùu… con laø baïn… cuøng ñôn vò, nhaø ngay… NamÑònh. Con môùi ra…

- Tuyeán theá naøo con?- Tuyeán… Tuyeán… ñaõ hy sinh roài, meï ôi. – Noùi roài anh laáy

hai tay oâm maët.- Thaät vaäy haûø con? – meï Lieân oøa leân, nöùc nôû.Trong nöôùc maét, anh ñaõ keå laïi toaøn boä caâu chuyeän Tuyeán

hy sinh. Trong moät traän ñaùnh aùc lieät dieãn ra ôû Bieân Hoøa, ngaytrong giaây phuùt môû cöûa ñoät phaù, anh ñaõ truùng ñaïn. NgaøyTuyeán ra ñi laø ngaøy 23 thaùng 3 naêm 1974, chæ coøn hôn moätnaêm nöõa laø caû nöôùc coù hoøa bình!

Nöôùc maét öôùt ñaãm hai goø maù, baø laëng im goàng mình leânchòu ñöïng: Coù maát maùt thì con trai mình cuõng chæ laø moät tronghaøng chuïc vaïn ñöùa con cuûa ñaát nöôùc naøy! Quaù ñau buoàn, baøñaõ leân baùo vôùi Boä chæ huy quaân söï tænh. Ngay sau ñoù, caùc ñoàngchí ñaõ cöû caùn boä sang tìm gaëp ñoàng ñoäi cuûa anh taïi NamÑònh. Moïi thoâng tin ñöôïc xaùc nhaän.

Ñeán ngaøy 17 thaùng 11 naêm 1976, gia ñình nhaän ñöôïcbaèng Toå quoác ghi coâng do Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng kyù.Nöûa naêm sau, ngaøy muøng 1 thaùng 5 naêm 1977, Boä chæ huyquaân söï Thaùi Bình môùi chính thöùc göûi giaáy baùo töû veà chogia ñình(?). Vaø chuïc naêm sau, ngaøy 2 thaùng 7 naêm 1986,Chuû tòch Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc Tröôøng Chinh ñaõ kyù quyeát

196

ñònh truy taëng lieät só Buøi Thoï Tuyeán Huaân chöông Khaùngchieán haïng Ba vì coâng lao trong cuoäc khaùng chieán choángMyõ cöùu nöôùc.

Ngaøy Thöông binh, lieät só naêm nay, caùc baïn khoùa 8 ñaõ toåchöùc ñeán thaêm meï Lieân vaø gia ñình. Meï soáng vôùi Buøi Thò Caàm,em gaùi Tuyeán, gaàn laøng SOS Caàu Giaáy. Ñaõ qua tuoåi 81, caùchñaây maáy naêm meï vöøa traûi qua moät traän tai bieán maïch maùu naõoneân ñi laïi khoù khaên. Mong öôùc cuûa meï laø laøm sao tìm ñöôïc nôiTuyeán yeân nghæ, ñeå moät laàn ñeán thaêm.

Nieàm ao öôùc töôûng nhö ñôn giaûn aáy, vaäy maø gaàn 30 naêmqua khoâng thöïc hieän ñöôïc! Meï thöông yeâu, sau bao nhieâunaêm löu laïc nay môùi tìm ñöôïc meï vaø chuùng con seõ laø ngöôøi coágaéng sôùm tìm kieám ñeå Buøi Thoï Tuyeán ñöôïc veà vôùi meï!

Tìm ñöôïc meï Lieân nhaân 27-7-2003L.T.D

Caùc baïn khoùa 8 thaân meán!Xin môøi caùc baïn ñeán thaêm meï lieät só Buøi Thoï Tuyeán.Hieän nay, meï Nguyeãn Thò Hoàng Lieân soáng khoâng xa Laøng

SOS Caàu Giaáy, ñieän thoaïi 04-7640064.

197

Chieàu Chuû nhaät, 27 thaùng 7 naêm 2003, treân VTV1 coù truyeànhình tröïc tieáp cuoäc maïn ñaøm veà Chính saùch vôùi nhöõng ngöôøicoù coâng. Cuõng hoâm ñoù, coù thö töø Haø Noäi vaøo göûi keøm nhöõngthoâng tin veà lieät só nhoû tuoåi nhaát tröôøng - Buøi Thoï Tuyeán.Chuùng toâi ñaõ lieân laïc ngay vôùi em gaùi Tuyeán. Saùng nay, emñaõ fax cho toâi böùc thö keøm theo laù thö cuoái cuøng cuûa Tuyeángöûi veà gia ñình.

Haø Noäi, ngaøy 30 thaùng 7 naêm 2003Xin göûi Ban Bieân taäp “Sinh ra trong khoùi löûa” laù thö cuoái cuøng

cuûa anh Tuyeán, vieát cho ngöôøi anh hoï (con oâng baùc ruoät), treânñöôøng haønh quaân vaøo Nam. Gia ñình em khoâng coøn giöõ ñöôïc laùthö naøo nöõa.

Mong raèng ñoïc laù thö naøy, caùc anh seõ hieåu hôn veà ngöôøiñoàng ñoäi cuûa caùc anh.

Em gaùi – Buøi Thò Caàm

Lôøi chaøo vónh bieät !

BAN BIEÂN TAÄP

* * *

198

Thö Tuyeán vieát voäi vaøng, voûn veïn treân hai trang giaáy nhöngchöùa ñaày taâm huyeát cuûa ngöôøi lính treû, saün saøng ra ñi vì nghóalôùn.

Haø Tónh, ngaøy 14 thaùng gieâng naêm 1972Anh Chuùc kính meán!Hoâm nay, sau khi haønh quaân töø Vinh veà ñaây, boïn em nghæ ñeå

chôø oâtoâ vaøo Quaûng Bình. Em voäi vieát maáy doøng veà cho anh.Anh Chuùc aï, vaøo ñeán ñaây, em ñöôïc trang bò ñaày ñuû nhö cho

moät ngöôøi lính chieán. Sô sô cuõng 30kg, vì ñi xa neân phaûi mang

199

nhieàu thöù. Boïn em coøn haønh quaân vaøo taän B2, ñöôøng haønh quaândaøi ñeán 2000km vaø seõ soáng, chieán ñaáu ôû ngoaïi oâ Saøi Goøn. Theálaø, hoâm nay coøn treân ñaát Haø Tónh thì mai, chæ saùng mai thoâi laøchaân chuùng em ñaïp “treân trieàn nuùi cao Tröôøng Sôn” roài.

Anh Chuùc yeâu quyù! Em cuõng ñaõ nhieàu laàn ñi xa, nhieàu laàn xanhaø, nhöng phaûi noùi thaät raèng, laàn naøy khi taàu chuyeån baùnh,loøng em xao xuyeán voâ cuøng. Cuõng khoâng hieåu vì sao?! Nhìn coätcaây soá cöù vun vuùt luøi laïi phía sau: Haø Noäi - 20km, roài 30, 100,150, 200, ngaøy caøng xa daàn, xa daàn, roài khoâng nhìn thaáy gì nöõa.Nöôùc maét em muoán traøo ra, ñieàu maø caùch ñaây 10 naêm veà tröôùcem töôûng raèng seõ khoâng bao giôø coù nöõa.

Anh Chuùc aï! Neáu nhö coù moät nhaø vaên ñi cuøng treân chuyeántaàu naøy thì seõ taû chuyeán ñi naøy cuûa boïn em nhö theá naøo? Chætieác raèng em chæ laø moät anh lính, bình thöôøng nhö moïi anh línhkhaùc, cuõng chæ coù nhöõng lôøi noùi chaân thaønh, moäc maïc. Chaúngbieát noùi sao khi caùc meï, caùc anh, caùc chò, caùc em giô tay vaãychaøo nhöõng ngöôøi lính treû chuaån bò böôùc vaøo cuoäc thöû löûa. Coøntreân taàu cuûa lính thì nhö moät röøng tay vaãy maõi, vaãy maõi. Emcuõng theá, con ngöôøi em töôûng nhö goã ñaù theá maø nöôùc maét cöùöùa ra, tay cöù vaãy vaãy duø tröôùc maét khoâng phaûi ngöôøi thaân thuoäccuûa mình! Em bieát noùi gì baây giôø? Chæ bieát raèng, ngaøy mai laøcuoäc chieán ñaáu môùi!

Thoâi, anh cho em taïm döøng buùt vì thôøi gian coøn raát ít. OÂtoâñeán roài. Ngaøy mai ñaây trong cuoäc chieán ñaáu maùu löûa aáy, coù theåem seõ ngaõ xuoáng thì moãi gòot maùu cuûa em phaûi ñoåi laáy moät giaùcao nhaát. Vaø neáu ñoù laø söï thaät thì cho em göûi lôøi chaøo vónh bieät!

Chuùc anh khoûe, treû, coâng taùc, hoïc taäp toát!Em cuûa anh. Buøi Thoï Tuyeán.

Hai naêm sau, ngaøy 23 thaùng 3 naêm 1974, khi chæ coøn hôn365 ngaøy nöõa laø im tieáng suùng thì traùi tim cuûa Buøi Thoï Tuyeán

* * *

200

ñaõ ngöøng ñaäp vì moät phaùt ñaïn cuûa keû thuø. Ngöôøi chieán só treûñaëc coâng aáy hy sinh khi anh vöøa troøn 19 tuoåi.

Vaø ñaõ gaàn ba chuïc naêm roài maø gia ñình chöa bieát anh ñangyeân nghæ nôi ñaâu. Ngöôøi meï giaø ñaõ qua tuoåi 80 vaãn laàm luõi ñôïichôø! Meï thöông yeâu, cuõng chöøng aáy naêm chuùng con môùi tìmñöôïc meï. Chuùng con, nhöõng baïn beø cuûa Tuyeán, seõ cuøng nhaubaét ñaàu cuoäc ñi tìm ñoàng ñoäi. Raùng chôø, meï nheù!

B.B.T.

Ngaøy 7 thaùng 8 naêm 2003. Ñoïc “Laù ñôn baèng maùu”Baøi vieát veà Tuyeán mang cho toâi moät caûm xuùc khoù taû, noù

nhaéc laïi moät thôøi thô aáu ñaày moäng mô nhöng cuõng raát maõnhlieät cuûa nhöõng caäu hoïc sinh “quaân khu”. Nhöõng ngaøy ôû 1AHoaøng Vaên Thuï, Tuyeán laø moät ñöùa em voâ cuøng thaân thieát vôùitoâi. Gia ñình Tuyeán ngheøo vaø ñoâng con (coù naêm anh em,Tuyeán laø con thöù tö, coøn Caàm laø uùt) nhöng soáng raát tình caûm.Boá meï Tuyeán luoân coi boïn treû tinh nghòch chuùng toâi nhö conchaùu trong nhaø.

Ñoïc laù thö cuoái cuøng cuûa Tuyeán vieát cho Chuùc, (Chuùc cuõnglaø baïn toâi), toâi ñaõ öùa nöôùc maét. Lôøi leõ trong thö cuûa moät ngöôøilính treû, tuoåi môùi 18, tröôùc giôø ra traän thaät bình thaûn vaø chanchöùa tình ngöôøi, nhöng cuõng heát söùc chöõng chaïc…...

Traàn Tuaán Sôn

* * *

201

Laàn cuoái gaëp nhau NGUYEÃN TRÍ DUÕNG

Hoïc sinh khoùa 3

Sau ngaøy veà hoïc ôû Thaäm Thình (Vónh Phuù), vì thaáy hoïc kóthuaät khoù vaøo, toâi ñeà ñaït vôùi Cuïc Caùn boä cho chuyeån veà tröôøngSó quan Haäu caàn. Tröôøng Haäu caàn, ngaøy ñoù, ñoùng ôû gaàn Khoxaêng Ñöùc Giang (Gia Laâm). Ñaàu naêm 1972, khi ta taäp trunglöïc löôïng vaøo maët traän Quaûng Trò, quyeát laøm chuyeån bieán theátraän treân chieán tröôøng, thì Boä Toång ñaõ huy ñoäng hoïc vieân caùcnhaø tröôøng, boå sung cho chieán dòch. Theá laø toâi leân ñöôøng vôùiñaày ñuû vuõ khí, ñaïn döôïc: ba-loâ ñeo vai vôùi hai boä aùo quaàn,khaåu AK sau löng, oáng nhoøm moät beân, xaø-coät baûn ñoà moät beân,bi-ñoâng nöôùc tooøng teng cuøng hai traùi löïu ñaïn moû vòt vaø condao gaêm. Ñôn vò toâi nhaän nhieäm vuï raát ñaëc bieät, khoâng ñöôïcpheùp loä bí maät cho baát kì moät ai. (Ngaøy ra ñi cuõng khoâng ñöôïcpheùp taït qua nhaø thaêm meï).

Thôøi gian ñoù, quaõng thaùng 6 naêm 1972. Baét ñaàu vaøo heø,trôøi naéng, noùng nhö ñoå löûa, nhaát laø khi ñaët chaân vaøo ñeánñaát Thanh Hoùa. Maø haønh quaân thì haàu nhö baèng ñoâi chaânvì ñi baèng xe raát nguy hieåm, deã bò maùy bay ñòch phaùt hieän,neùm bom. Quaàn aùo, muõ ñeàu “rung rinh laù nguïy trang”, aùoñaãm moà hoâi, gaëp gioù Laøo laïi khoâ ngay. Moät buoåi tröa, ñaõquaù giôø Ngoï, toáp chuùng toâi haønh quaân qua moät laøng thuoäcvuøng nuùi huyeän Thoï Xuaân (mieàn taây Thanh Hoaù). Doïc

202

ñöôøng, caùc ñôn vò gaëp nhau, lính traùng keû ñi, ngöôøi ôûû, chaøonhau í ôùi vaø tìm ñoàng höông. Chôït thaáy beân veä ñöôøng coùcaùnh lính taân binh, caäu naøo caäu naáy raát maêng tô, ñang goáiñaàu leân muõ tranh thuû nghæ tröa döôùi boùng caây. Nhìn caùc em,toâi chôït nghó tôùi thaèng Chí Cöôøng, ñöùa em trai mình. Khoângbieát coù noù trong ñoaøn quaân naøy khoâng?

Ñang maûi böôùc, boãng nghe tieáng goïi:- Anh Duõng!Quay laïi thì thaáy ba ñöùa em laø hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh

quaân Nguyeãn Vaên Troãi: Nguyeãn Laâm (em Löông Sôn)1, Y Hoaø(em Y Nguyeân)2 vaø Phöông Bình (em Hoà Xuaân Nam)3. Chuùngnoù möøng rôõ baät daäy, chaïy theo toâi:

- Anh vaøo hay ra?- Ñang vaøo Quaûng Trò.- Toâi traû lôøi nhöng khoâng ñöôïc pheùp

döøng, vaãn phaûi chaïy theo ñoäi hình haønh quaân.- Boïn em cuõng vaäy, chaéc seõ veà sö 325. Sao anh khoâng hoïc

nöõa aø?- Khoâng, hoïc nhöùc ñaàu laém. Chaùn quaù, anh xin ñi “B”. –

(Toâi phaûi doái caùc em maø khoâng daùm loä nhieäm vuï cuûa ñôn vòmình).

Ba ñöùa vöøa baùm theo toâi vöøa noùi chuyeän. Thì ra Laâm ñanghoïc naêm thöù hai ñaïi hoïc, coøn hai ñöùa vöøa thi xong lôùp 10phoå thoâng. Laâm ruùt trong tuùi ra goùi Tröôøng Sôn bao ñoû, dí vaøotay toâi:

1 Con ñaïi taù Hoaøng Höõu Khaùng, cuïc tröôûng Cuïc Caûnh veä, ngöôøi baûo veä Baùc Hoàthôøi gian 1945-1951.2 Con phoù tröôûng Ban Daân toäc Trung öông Y Wang.3 Con lieät só Traàn Quoác Thaûo, nguyeân bí thö Thaønh uyû Saøi Goøn 1956-1957 vaøTrung öông cuïc mieàn Nam.

203

- Thoâi, anh caàm laáy bao thuoác maø huùt. Tuïi em vaãn coønthuoác laøo vaø maáy ñöùa huùt chung laø ñöôïc roài.

- Anh ñi nheù! Maáy ñöùa coá giöõ gìn! – Toâi ngheïn ngaøo noùi.Ba ñöùa ñaõ theo toâi ñeán hôn 200m môùi döøng laïi, vaãy tay

chaøo. Maét toâi nhoøe nöôùc maét nhöng khoâng daùm quay laïi nhìncaùc em.

Thaät ra ñôn vò toâi nhaän nhieäm vuï nghi binh chieán dòch.Luùc gaëp ba ñöùa laø khi toáp nghi binh cuûa toâi ñang mangphieân hieäu Ñoaøn 48B cuûa sö 308B. Ba-loâ, suùng oáng treân vaicuøng maùy thu phaùt voâ tuyeán soùng ngaén 102E. Chuùng toâi cöùaâm thaàm ñi tôùi moät ñòa ñieåm, theo quy ñònh cuûa Boä Toång, thìdöøng laïi, roài môû maùy phaùt soùng leân trôøi, duøng thoaïi vaø tín coátình laøm loä laø sö ñoaøn 308B ñaõ vaøo ñeán ñaây. Sau ñoù laïi laàmluõi coõng maùy, coõng suùng leân ñöôøng. Laàn ñoù, chuùng toâi ñaõ vaøoñeán maët traän Quaûng Trò roài laïi voøng ra xöng danh moät söñoaøn môùi. Cöù nhö vaäy tieáp tuïc laøm nhieäm vuï nghi binh choñeán khi chieán dòch keát thuùc. Sau naøy nghó laïi môùi thaáy, caùcchieán dòch cuûa ta khi trieån khai ñaõ ñöôïc “caùc cuï” tính toaùnchi li ñeán töøng böôùc.

Ngaøy hoøa bình, trôû veà nhaø, gaëp Löông Sôn ñöôïc nghe keå laïi:trong ba ñöùa thì chæ Phöông Bình coøn soáng trôû veà, Y Hoøa vaøNguyeãn Laâm ñaõ anh duõng hy sinh. Nghe xong toâi caûm thaáytroáng traûi laøm sao! Chieán tranh taøn khoác ñaõ cöôùp ñi nhöõng ñöùaem maø leõ ra chuùng ñöôïc pheùp tieáp tuïc hoïc taäp ñeå xaây döïng ñaátnöôùc sau chieán tranh. Caùc em thaät duõng caûm vaø ñaõ coù nhöõngsuy nghó, nhöõng haønh ñoäng phi thöôøng, raát ñaùng töï haøo! Toâi giöõmaõi trong tim kyû nieäm veà nhöõng giaây phuùt gaëp nhau hieám hoitreân ñöôøng haønh quaân. Coù ai ngôø ñoù laïi laø laàn cuoái!

N.T.D

204

Quaûng Trò vaø nhöõng ñoàng ñoäicoøn naèm laïi

LEÂ CHÍ HOØA * Hoïc sinh khoùa 5

Heø naêm 1973, khi ñang baän roän oân thi heát naêm thöù ba thìthaáy tröïc ban baùo coù khaùch. Chaïy ra coång Baûo Sôn thì thaáy LeâBình vaø Chính “ñen” ñang ngoài chôø trong phoøng khaùch. Boïntoâi oâm laáy nhau möøng rôõ: “Chuùng maøy ra khi naøo?”

- Môùi töø Quaûng Trò ra. – Bình chaäm raõi traû lôøi – Cuïc Caùn boächo hai thaèng veà hoïc.

- Quaù hay! Theá laø töø nay laïi ñöôïc gaàn nhau.Leâ Bình hoïc cuøng khoùa 5 vôùi toâi, Phan Nam vaø Kieán Quoác.

Naêm 1970, caäu thi vaøo Hoïc vieän Thuyû lôïi (maø chaû hieåu saongaøy aáy duy nhaát coù tröôøng ñaïi hoïc naøy ñöôïc goïi laø Hoïcvieän?). Cuoái naêm 1971, coù leänh Toång ñoäng vieân, boán thaèngkhoùa toâi ñang hoïc ôû Thuyû lôïi (Leâ Bình, Cöôøng “meøo”, Laâm “taécly” vaø Doanh “maùn”) ñeàu xin nhaäp nguõ. (Veà nguyeân taéc, con

* Ñaïi taù, Cuïc Taùc chieán ñieän töû, Boä Toång tham möu.

205

em boä ñoäi ñöôïc mieãn ñôït naøy vì cha meï ñang taïi nguõ, nhöngchaû leõ con daân thì ñi coøn con boä ñoäi thì ôû nhaø? Kì quaù!). Boánbaïn ra ñi thaät nheï nhaøng. (Noùi vaäy, Cöôøng vaø Doanh chaécchöa “dính” em uùt, chöù Leâ Bình vaø Laâm thì ñaõ…coù!). Vaø boánbaïn ñaõ trôû thaønh nieàm töï haøo cuûa khoùa 5! Nghe qua baùo ñaøithaáy chieán söï xaûy ra aùc lieät ôû Thaønh coå Quaûng Trò, moãi laàn gaëpnhau chuùng toâi cuøng chia seû söï lo laéng: Khoâng hieåu boán chaøng“ngöï laâm quaân” cuûa lôùp ra sao!

Vaø hoâm nay, khi caäu trôû veà, göông maët ñen nheûm, aùo quaàncoøn kheùt leït muøi chieán traän, raâu ria tua tuûa, veû maët meät moûi.Troø chuyeän moät luùc, boïn toâi ñöa ngay hai ñöùa ñi laøm thuû tuïcnhaäp hoïc, roài ra gieáng taém röûa cho saïch buïi ñöôøng.

Chieàu thöù baûy, toâi baùo cho Taán Lôïi, Ngoïc Sôn, Aùi “khæ” töøTrung caáp Cô khí veà “hoäi quaân”, möøng thaèng baïn töø maët traänmôùi trôû veà. Goïi laø lieân hoan nhöng thaät ñôn giaûn: hai baothuoác Ñieän Bieân bao baïc (tuaàn tröôùc veà Haø Noäi vaøo Giao teámua, coøn giaáu ñöôïc chöa bò anh em baét mang ra huùt), hai naûichuoái tröùng cuoác môùi beâ töø quaùn baø “Beät” veà cuøng moät bòch laïcrang noùng gioøn. Chieán “thoän” chaû hieåu kieám ñaâu ñöôïc chairöôïu traéng, cuõng mang ra goùp vui. Côm nöôùc xong, boïn toâi heïnnhau ra saân boùng cuûa tröôøng, keùo ra ñaàu goân naèm daøi treân coûchôø baïn. Ngoïn coû ñaâm vaøo da ngöa ngöùa khoù chòu, nhöng…maëc! Caùnh Taán Lôïi kieám ñöôïc caû moät goùi keïo boïc laïc ba lôùpgiaáy cuûa Xí nghieäp keïo Haûi Haø. Trôøi toái daàn, gioù chieàu maùt röôïitöø höôùng Tam Ñaûo thoåi veà. Anh em rì raàm baøn taùn: “Daïo naøythaèng Bình thay ñoåi quaù, laàm lì ít noùi, huùt thuoác nhieàu hôn vaøhay suy tö… Hình nhö coù ñieàu gì khoâng vui?”

Nöûa tieáng sau, hai thaèng môùi tôùi. Bình voäi thanh minh:“Toái nay, ñaïi ñoäi vöøa taïâp trung ñoäng vieân caùnh lính chieántröôøng trôû veà neân boïn tao ra muoän. Tuaàn sau vaøo hoïc roài.”Boïn toâi voäi môû goùi laïc ñang uû trong giaáy baùo vaø baøy keïo,

206

chuoái, röôïu ra “tæ thí”. Cheùn röôïu voøng quanh, vöøa uoáng LeâBình vöøa chaäm raõi keå laïi: “… Sau ngaøy nhaäp nguõ, caû boánthaèng tao veà cuøng sö ñoaøn 325 cuûa chuù Leâ Kích vaø chuùNguyeãn Coâng Trang. Rieâng tao vaø Cöôøng “meøo” ñöôïc ôû cuøngñaïi ñoäi. Boïn tao vöôït soâng Thaïch Haõn vaøo Thaønh coå töø ñaàuthaùng 7. Lính 325 nghòch thì quaù trôøi nhöng boïn nguïy moãilaàn nghe teân thì khieáp vía! Toaøn lính sinh vieân nhöng ñaùnhraát kieân cöôøng. Quaân nguïy coá gaéng chieám laïi nhöng khoângñöôïc, lieân tuïc bò ñaùnh baät ra, maëc duø hoaû löïc chuùng raátmaïnh. Vaát vaû laém, nhaát laø moãi laàn thay quaân. Luùc ngöngtieáng suùng, lính tieåu ñoäi tao ruû nhau xaêm leân mình hai chöõ“Toå quoác” vì coù thaèng moø vaøo haàm ñòch kieám ra thoûi möïcTaøu. Tao vaø Ñinh Tuaán xung phong cho hai thaèng baïn ñeø ralaáy kim xaêm vaøo ngöïc. Ñau laém nhöng coá nghieán raêng chòuñöïng. Maáy ñöùa coøn laïi nhôø hai ñöùa tao xaêm giuùp nhöng ñòchlaïi taán coâng, khoâng coøn luùc naøo raûnh.” – Bình vaïch ngöïc chochuùng toâi xem hai chöõ thieâng lieâng aáy vaø caû hình ngöôøichieán só giaûi phoùng khoaùc aùo chieán baøo, tay xaùch AK ñangtrong tö theá xung phong, ñöôïc xaêm treân caùnh tay traùi. Coù theámôùi thaáy heát söï kieân cöôøng, duõng caûm cuûa ñoàng ñoäi chuùngta, chieán ñaáu ñeå giaønh giöõ töøng meùt ñaát cuûa Thaønh coå QuaûngTrò. Bình rít moät hôi thuoác thaät saâu roài noùi tieáp: “Lính ta ñaõgiöõ ñöôïc Thaønh coå trong suoát 81 ngaøy ñeâm. Hy sinh cuõngnhieàu! Chuùng maøy khoâng theå töôûng töïông noåi, coù thaèng baïnsaùng nay coøn cöôøi cöôøi noùi noùi, chieàu ñaõ nghe tin noù ñi. Ñeánngaøy cuoái cuøng, 27 thaùng 7, thaèng Cöôøng “meøo” dính ñaïn.Chính tay tao beá noù veà haàm chæ huy trong Dinh tænh tröôûng.Noù maát maùu nhieàu, naëng quaù, khoâng qua khoûi. Maø sao laïi coùsöï truøng hôïp kì laï, hoâm ñoù ñuùng laø Ngaøy thöông binh, lieät só?!Raïng saùng hoâm sau, boïn tao coù leänh phaûi rôøi choát, vöôït soângveà bôø Baéc. Ñaønh phaûi ñeå noù ôû laïi. Sau ñoù, lính nguïy vaøoThaønh ñaõ hoûa thieâu töû só vaø caû thöông binh naëng roài vöùt xaùc

207

xuoáng soâng. Toäi laém! Sau ñoù, thaèng Laâm hy sinh ngaøy 5thaùng 9, roài Doanh “maùn” ñi sau noù hôn chuïc ngaøy. Caû ñaïiñoäi tao haàu nhö cheát heát, Ñinh Tuaán cuõng trôû thaønh lieät só.Tao vaø Chính “ñen” may maén laønh laën trôû veà nhöng ngöôøiluùc naøo cuõng haâm haáp soát, cöù nhö ñi treân maây. Phieâu dieâulaém! Cuøng ñi vôùi nhau… maø boïn noù… khoâng trôû veà… Buoànlaém!” – Bình ngheïn ngaøo, laáy khaên lau nöôùc maét. Boïn toâi xuùcñoäng theo. Lính Troãi khoâng chæ coù khoùa 5, maø caû anh emkhoùa 6, khoùa 7 cuõng tham gia Chieán dòch 81 ngaøy ñeâm. Nghenoùi Y Hoaø, em Y Nguyeân, cuõng hy sinh taïi Quaûng Trò…

Môùi ñaây, sau haøng chuïc naêm môùi baét lieân laïc ñöôïc vôùi YNguyeân, anh em ñöôïc bieát roõ hôn: Gia ñình ñaõ caát coâng tìmkieám Y Hoøa nhieàu naêm nhöng voâ voïng. Quaûng Trò roäng nhötheá, nôi naøo cuõng bò bom B52 vaø ñaïn phaùo caùc loaïi caày xôùi naùtbeùt. Xaùc nhieàu chieán só hy sinh ñaõ ñöôïc ñoàng ñoäi choân caát laïibò bom ñaïn ñaùnh baät leân, chæ coù moät soá ñöôïc anh em choânlaïi… Coù nhöõng ñoàng chí “cheát” ñeán hai, ba laàn vì bom ñaïngiaëc caøy xôùi! Laàn cuoái cuøng, gia ñình Y Hoøa ñaõ laáy moät goùi ñaátnôi chieán tröôøng aùc lieät naêm xöa, coi ñoù laø haøi coát cuûa con emmình, ñöa veà Nghóa trang lieät só Buoân Meâ Thuoät!

Tröôøng hôïp lieät só Ñaëng Baù Linh (khoùa 6) cuõng khaù ñaëcbieät. Linh hy sinh ngay traän ñaàu ôû Cao ñieåm 105 Baéc QuaûngTrò. Ngaøy quy taäp, do trong tuùi aùo vaãn coøn “loï penecicline”1

1 Trong chieán tranh, khi choân caát lieät só ngoaøi maët traän, ñoàng ñoäi phaûi vieátnhöõng thoâng tin (hoï teân, ngaøy hy sinh, ñôn vò …) vaøo maåu giaáy nhoû, roài cuoän laïinheùt vaøo loï penecicline vaø ñaäy nuùt. Sau ñoù, nheùt loï vaøo tuùi aùo ngöïc lieät só, roài môùichoân caát.

* * *

208

neân anh em xaùc nhaän haøi coát Linh ñaõ ñöôïc caûi taùng. Anh ñöôïcquy taäp veà nghóa trang lieät só xaõ Haûi Leä. Khoâng roõ nguyeânnhaân vì sao thoâng tin quyù baùu trong loï thuyû tinh bò thaát laïc, moäcuûa Linh cuøng nhieàu lieät só trôû thaønh khuyeát danh. Naêm 1993,moä caùc lieät só ôû xaõ Haûi Leä ñöôïc chuyeån veà nghóa trang huyeänHaûi Laêng. Nhöng thaät ñau loøng vì khoâng bieát vò trí moä lieät sóÑaëng Baù Linh hieän naèm ôû ñaâu!? Ñaõ nhieàu laàn, gia ñình töøThaønh phoá ra Quaûng Trò nhôø caùc nhaø ngoaïi caûm chæ daãn: ñeánngoâi moä soá…, haøng…, coù veát nöùt treân maët, coù con böôùm ñenbay quanh… thì ñuùng! Luùc ñi tìm moä phaàn, hieän töôïng xaûy rañuùng nhö chæ daãn cuûa thaày, nhöng khi xaùc minh kó thì laïikhoâng phaûi moä Linh! Roài anh trai Linh tìm veà Cao ñieåm 105Baéc, ñaøo laáy moät hoäp ñaát mang veà, coi ñoù laø moät phaàn maùuxöông cuûa em mình!

Rieâng haøi coát lieät só Buøi Höõu Thích (khoùa 1), sau naøy, ñöôïcquy taäp veà Nghóa trang lieät só huyeän Haûi Laêng.

Theá laø anh em Troãi chuùng ta coù saùu ngöôøi vónh vieãn naèmlaïi chieán tröôøng Quaûng Trò. Haøi coát coù lieät só chöa tìm thaáy, coùbaïn ñaõ tìm thaáy nhöng roài moä laïi trôû thaønh khuyeát danh. Naêmnay, nghe tin caùc nhaø khoa hoïc ñaõ öùng duïng ñöôïc “coâng ngheägien” ñeå xaùc nhaän lieät só. Hy voïng raèng, trong töông lai khoângxa seõ tìm ñöôïc haøi coát vaø moä phaàn cuûa nhöõng lieät só tröôøng Troãichuùng ta. Thaày troø chuùng ta coøn hy voïng!

L.C.H

* * *

209

Vôùi moät gia ñình lieät só

VAÂN ANH thöïc hieän

Ñuùng 35 naêm, keå töø ngaøy Ñoã Taán Myõ cuøng moät soá baïnrôøi tröôøng ñi chieán ñaáu, chuùng toâi môùi tìm gaëp ñöôïc anh.Caûm ñoäng nghe keå laïi töôøng taän caùi cheát cuûa Nguyeãn VaênNgoïc, chuùng toâi khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Laø lieät só ñaàutieân cuûa tröôøng, Ngoïc hy sinh ngay treân traän ñòa phaùo caoxaï 57 ly, baûo veä phaø Beán Thuyû vaøo ngaøy 10 thaùng 10 naêm1968, khi chæ coøn 21 ngaøy nöõa, giaëc Myõ buoäc phaûi “neùmbom haïn cheá” treân toaøn mieàn Baéc. Ngoïc ñi ngaøy aáy coøn treûquaù, môùi 18 tuoåi ñaàu!

… Khi coâng ngheä vieãn thoâng phaùt trieån thì vieäc lieân laïcthaät deã daøng, vaán ñeà coøn laïi laø vieäc keát noái nhöõng ñòa chæ coùtrong boä nhôù... Goïi ra Haø Noäi cho anh Ba Bieån thì xin ñöôïc soámaùy cuûa anh Nghieâm Só Chuùng (phoù chuû nhieäm Toång cuïc Kyõthuaät). Toâi reo leân trong maùy: “Chaøo thaày Chuùng, sinh vieân cuûathaày ôû Ñaïi hoïc quaân söï ñaây. Em laø… thaày coù nhôù? Sao ngaøyñoù thaày khoâng cho tuïi em bieát, Ngoïc chính laø em thaày?”. Haønhuyeân roài, anh Chuùng cho bieát, coâ Traàn Thò Ngoï - meï Ngoïc -ñang ôû phoøng 12, nhaø A5, khu taäp theå Nam Ñoàng.

210

Laïi nhaác maùy goïi ra Haø Noäi nhôø Thaéng Lôïi, Taêng Tieán(khoùa 8), thay maët anh em ñeán thaêm coâ. Taïi Nam Ñoàng, caùcem ñaõ noái ñieän thoaïi cho toâi noùi chuyeän vôùi coâ. Theá môùi bieátcuoäc ñôøi coâ thaät vaát vaû, Ngoïc laø con rieâng cuûa coâ, boá Ngoïc ñaõhy sinh hoài Chín naêm. Hoøa bình, veà Haø Noäi, coâ xaây döïng vôùichuù Ñieàm (khi ñoù laø Tö leänh Boä ñoäi duø). Anh Nghieâm SóChuùng laø con rieâng cuûa chuù, coøn meï anh ñaõ hy sinh ngaøy ôûChieán khu D. Ngoïc sau naøy coøn coù theâm hai ñöùa em. Roài chuùÑieàm bò ung thö vaø maát taïi Haø Noäi… Thaêm coâ veà, Lôïi ñieänthoaïi cho toâi: “Thaáy coâ vaát vaû quaù, anh thöû baøn xem coù caùchnaøo... Ngay taám aûnh cuûa anh Ngoïc treân baøn thôø cuõng ñaõ cuõlaém roài.” Khoâng suy nghó, toâi noái maùy ngay vôùi Leâ Bình ôû HaøNoäi. Hai ñöùa thoáng nhaát: vieäc laøm naøy chæ coù yù nghóa khi huyñoäng ñöôïc söùc maïnh taäp theå!

Ñieän thoaïi cho Phuïc Quoác (Ban Lieân laïc khoùa 4). Qua daêmcaâu, anh thoáng nhaát ngay caùch laøm. Thö cho caùc baïn ôû haûingoaïi ñöôïc göûi ngay sau ñoù. Khoâng laâu sau, ban vaän ñoäng ñaõnhaän ñöôïc 1 trieäu trích töø quyõ khoùa 4 cuøng thö cuûa ba baïn Troãiôû Leipzig (Hoaøng Quang, Toân Gia Quyù, Phaïm Voõ Huøng) keømtheo 150 Euro.

Ngaøy chuû nhaät 22 thaùng 12 naêm 2002, taïi khaùch saïn BaSon, khoùa 5 toå chöùc hoïp maët. Ban toå chöùc coù saùng kieánphaùt ñoäng baïn beø, thaày coâ cuøng ñoùng goùp laäp soå tieát kieämcho meï lieät só. Thuøng ñoùng goùp ñöôïc ñaët trang troïng giöõaphoøng döôùi taám phoâng coù doøng chöõ “Hoïp maët khoùa 5tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, 1965-2002”. Thaày,coâ vaø caùc baïn coù maët laàn löôït leân thaû vaøo thuøng nhöõngñoàng tieàn nghóa tình. Caûm ñoäng hôn khi chaùu Nhaõ Nam (8tuoåi, con baïn Chænh Huaán) ruùt trong tuùi ra tôø möôøi nghìnñöa cho ba: “Ñaây laø taøi saûn duy nhaát cuûa con, con xin ñoùnggoùp cuøng caùc chuù, caùc baùc.”

211

Soá tieàn ñoùng goùp hoâm ñoù laø 1.400.000ñ cuøng vôùi tieàncuûa khoùa 4 vaø caùc baïn ôû CHLB Ñöùc ñöôïc chuyeån ngay raHaø Noäi. Hai baïn Leâ Bình vaø Nguyeãn Theá Baéc ñaõ tieáp nhaänsoá tieàn naøy. Nhaân dòp Teát Quyù Muøi, caùc baïn ñaõ mang taámaûnh lieät só cuøng soá tieàn nghóa tình ñeán thaêm coâ. Giöõa khoângkhí cuûa ngaøy xuaân ñang veà, caùc baïn traân troïng ñaët taám aûnhcuûa Ngoïc leân baøn thôø vaø thaép nhöõng neùn nhang töôûng nhôùñeán ngöôøi baïn thaân thieát, ngöôøi lieät só ñaàu tieân cuûa nhaøtröôøng.

Sau Teát ta, Toâ Vaên Hoaønh saép xeáp thôøi gian töø Quy Nhônra Haø Noäi vaø ñeán thaêm gia ñình Ngoïc ôû Nam Ñoàng. Nhö moïilaàn tôùi thaêm, cöù gaëp Hoaønh laø coâ laïi khoùc. Coâ Ngoï nhôø Hoaønhchuyeån lôøi hoûi thaêm vaø caûm ôn tôùi thaày troø ôû phía Nam. Hoaønhcoøn ñöôïc coâ taëng laïi cho ba laù thö cuoái cuøng cuûa Ngoïc göûi meïtöø maët traän. Nhöõng laù thö aáy ñöôïc vieát, theá maø ñaõ 35 naêm. Ñoïcnhöõng gì baïn vieát môùi thaáy Ngoïc laø ngöôøi con coù hieáu, baïn raátyeâu thöông meï vaø Ngoïc cuûa chuùng ta laø moät ngöôøi lính duõngcaûm, baïn khoâng sôï hy sinh, xöùng ñaùng laø moät ñaøn em cuûaanh Troãi.

Ngoïc thaân yeâu, xin maõi caûm ôn baïn! Baïn ñaõ goùp phaàn toâñeïp theâm cho truyeàn thoáng cuûa nhaø tröôøng. Baïn ñaõ hy sinh ñeåchuùng toâi ñöôïc soáng!

V.A

212

Luoân nhôù ñeán nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát, nhöõng baïn ñaõ hysinh vaø thaêm hoûi gia ñình hoï laø moät neùt ñeïp cuûa lính tröôøngTroãi. Xin giôùi thieäu cuøng thaày, coâ vaø caùc baïn, thö cuûa HoaøngQuang, Toân Gia Quyù, Phaïm Voõ Huøng – ba anh em ñang soángtaïi Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc, göûi cho coâ Traàn Thò Ngoï - meï cuûalieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc (hoïc sinh cuûa khoùa 4).

Chuùng chaùu soáng vôùi nhau coøn thaân thieát hôn caû anh em ruoät.

Thö göûi töø Leipzig

213

Leipzig ngaøy 27 thaùng 10 naêm 2002Kính thöa coâ,Tröôùc heát xin töï giôùi thieäu, chuùng chaùu laø Toân Gia Quyù,

Hoaøng Quang vaø Phaïm Voõ Huøng, caùc hoïc sinh cuõ cuûa tröôøngNguyeãn Vaên Troãi. Hieän nay, ba ñöùa chaùu ñang sinh soáng vaølaøm vieäc taïi Leipzig (Coäng hoøa Lieân bang Ñöùc). Noùi vaäy chaéccoâ hieåu? Chuùng chaùu mong coâ haõy coi chuùng chaùu nhö conchaùu trong nhaø. Vöøa qua, nhaän ñöôïc tin cuûa caùc baïn trongnöôùc baùo sang vaø ñöôïc ñoïc nhöõng doøng keå laïi nhöõng giaâyphuùt chieán ñaáu vaø anh duõng hy sinh cuûa Ngoïc, chuùng chaùukhoâng sao caàm ñöôïc nöôùc maét. Thôøi gian ñi thaät laø nhanh!Môùi ngaøy naøo maø baây giôø chuùng chaùu ñeàu ôû löùa tuoåi 50, nhöngkyû nieäm veà nhöõng naêm thaùng tuoåi thô hoïc cuøng vôùi Ngoïc,khoâng bao giôø chuùng chaùu queân ñöôïc.

Caùc baïn trong nöôùc baùo tin sang ñaõ tìm vaø ñeán thaêm ñöôïccoâ, laøm chuùng chaùu thaáy raát yeân taâm vaø phaán khôûi. ÔÛ nôi xakhoâng ñeán thaêm coâ ñöôïc, ba ñöùa chaùu cuøng toaøn theå gia ñìnhxin göûi tôùi coâ lôøi chuùc söùc khoûe, haïnh phuùc. Hy voïng moät ngaøygaàn ñaây, neáu coù ñieàu kieän veà Vieät Nam, chuùng chaùu seõ ñöôïcñeán thaêm coâ.

Theo truyeàn thoáng cuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, chuùng chaùuluoân coi gia ñình cuûa baïn nhö gia ñình mình. Mong coâ haõy nhaänlaáy moùn quaø nhoû – 150 Euro cuûa ba ñöùa chaùu.

Moät laàn nöõa, xin chuùc coâ cuøng toaøn theå gia ñình doài daøo söùckhoûe vaø haïnh phuùc.

Toân Gia Quyù, Hoaøng Quang, Phaïm Voõ Huøng

214

Xuaân Quyù Muøi, tìm ñöôïcgia ñình baïn Löu Duõng

NGUYEÃN PHÖÔÙC NGOÏCHoïc sinh khoùa 5

1. Ñaàu xuaân Nhaâm Ngoï, saùch ñaõ phaùt haønh, Ban bieân taäpcoù yù ñònh taëng cho caùc gia ñình lieät só vaø gia ñình caùc baïn LaâmDuy, Löu Duõng, Vaên Hoaø vaø Chaâu Linh. Nhöng bao naêm roài,khoâng coù lieân laïc, bieát göûi ñaâu? Coù moät laàn ñieän thoaïi ra HaøNoäi thì ñöôïc bieát thaày Nguyeãn Phong coù taëng chuù Löu Dung(boá Löu Duõng) moät cuoán. Chuùng toâi thôû phaøo nhöng vaãn thaáycanh caùnh trong loøng...

2. Chieàu 23 Teát. Coù ñieän thoaïi cuûa Traàn Hoøa Bình: “Vöøanhaän ñöôïc thö cuûa chuù Löu Dung. Caûm ñoäng quaù! OÂng ñeánngay!”. Caùc baïn coù theå töôûng töôïng xem anh em chuùng toâi vuiñeán möùc naøo! Toâi coù maët ngay taïi Vieän 175 vaø cay cay soángmuõi, ñoïc böùc thö chuù vieát.

Xin ñaêng nguyeân vaên böùc thö ñeå caùc thaày, coâ vaø anh chòem tröôøng ta, ñöôïc giaûi toûa nhöõng gì coøn aùy naùy.

Haø Noäi, ngaøy 16 thaùng gieâng naêm 2003Chaùu Hoaø Bình thaân meán!

215

Chuù xin töï giôùi thieäu, chuù laø Löu Dung - boá cuûa baïn LöuDuõng, baïn hoïc cuøng caùc chaùu taïi Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi.

Chuù ñaõ ñoïc heát cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa” cuûa caùc chaùu.Ñoïc xong, chuù heát söùc vui möøng vaø caûm ñoäng! Vui möøng vìcaùc theá heä hoïc sinh cuûa nhaø tröôøng ñaõ tieáp böôùc Cha Anh moätcaùch xuaát saéc. Caùc baøi vieát cuûa caùc chaùu suùc tích vaø theå hieäntình caûm raát gaén boù vôùi Ñaûng vaø quaân ñoäi. Caùc chaùu khi böôùcvaøo ñôøi, duø coâng taùc ôû trong hay ngoaøi quaân ñoäi, luoân phaùt huyñöôïc baûn chaát cuûa “Boä ñoäi Cuï Hoà”, töï tin, vöõng böôùc treân conñöôøng maø caùc chuù, caùc baùc vaø cha meï ñaõ ñi qua.

Baøi “Nhôù ba ngöôøi baïn sôùm ñi xa” cuûa Hoøa Bình ñaõ laøm chuùxuùc ñoäng khoâng sao caàm ñöôïc nöôùc maét! Löu Duõng töø nhoû raátkhoå nhöng heát söùc thöông yeâu coâ chuù vaø caùc em. Hoâm ñöôïcvaøo tröôøng Troãi, Duõng hôùn hôû ñi chuïp aûnh cuøng caùc em. Nhöngcoù ngôø ñaâu, ñoù laø böùc aûnh cuoái cuøng chuïp vôùi gia ñình ñeå roài ñixa maõi, khoâng bao giôø trôû veà! Thöïc ra, vieäc thaønh laäp TröôøngNguyeãn Vaên Troãi laø moät söï quan taâm raát lôùn cuûa Ñaûng vaø quaânñoäi vôùi gia ñình caùn boä ñaõ coù nhieàu coáng hieán cho söï nghieäpcaùch maïng, thöông yeâu chaêm soùc cho caùc chaùu ñöôïc hoïc taäpan toaøn trong nhöõng naêm thaùng chieán tranh, ñeå sau naøy trôû thaønhngöôøi keá tuïc söï nghieäp caùch maïng. Song, soá phaän gia ñình coâchuù ñaõ khoâng ñöôïc höôûng nieàm chaêm lo aáy. Cho duø nhö vaäy,thay maët gia ñình, chuù chaân thaønh caûm ôn taám loøng cuûa caùcchaùu vôùi ngöôøi sôùm ñi xa.

Sau naøy, ñöôïc quaân ñoäi cöû ñi hoïc boå tuùc ôû Hungary, chuù coùgaëp baùc Traàn Vuõ – Tuøy vieân quaân söï. Chuù raát xuùc ñoäng tröôùc söïcö xöû vaø loøng nhaân töø cuûa baùc Vuõ, roài caû söï quan taâm cuûa baùcLeâ Quang Ñaïo (Phoù chuû nhieäm Toång cuïc Chính trò) ngaøy aáy.

Chaùu thaân meán! Thö naøy ñeán cuõng ñaõ saép Teát, chuù chuùcchaùu vaø gia ñình sang naêm môùi luoân maïnh khoûe, haïnh phuùc,caùc chaùu nhoû hoïc gioûi vaø ngoan ngoaõn.

Cho chuù göûi lôøi hoûi thaêm ñeán thaày coâ vaø caùc baïn ñaõ ñöôïclôùn leân töø maùi tröoøng Nguyeãn Vaên Troãi!

216

Thaân aùi! – Löu Dung(Ñòa chæ cuûa chuù: Nhaø A6, Phoøng 25, Baéc Nghóa Taân, quaän

Caàu Giaáy, Haø Noäi).

3. Tieáp caâu chuyeän coøn dôû dang! Saùng 4 Teát Quyù Muøi, 10giôø, chuoâng ñieän thoaïi reo. Tieáng ñaàu daây beân kia: “Leâ Bìnhñaây. Chuùc möøng naêm môùi! Chuùng toâi ñang ñeán chuùc Teát giañình Löu Duõng. OÂng noùi chuyeän vôùi chuù Löu Dung nheù!”. Roàihai chuù chaùu toâi cuøng chuùc cho moät naêm môùi an khang, thònhvöôïng. Chuù thoâng baùo ñaõ nhaän ñöôïc thö cuûa anh em töø thaønhphoá Hoà Chí Minh göûi ra, ñuùng nhöõng ngaøy ñaàu Xuaân.

Chaúng bieát noùi gì hôn, toâi taâm söï: “Theá laø cuoái cuøng chuùngchaùu ñaõ tìm ñöôïc coâ chuù vaø caùc em. Xin coâ chuù haõy coi chuùngchaùu nhö Löu Duõng…”

Vôùi toâi ñaây laø chuyeän caûm ñoäng nhaát cuûa nhöõng ngaøy ñaàuXuaân Quyù Muøi!

N.P.N

217

Chuùng toâicoù moät ngöôøi meï nhö theá !

HOÀ XUAÂN NAM *Hoïc sinh khoùa 3

Trong hôn ngaøn hoïc sinh cuûa tröôøng ta coù nhieàu baïn laø con emgia ñình caùn boä, boä ñoäi mieàn Nam taäp keát sau naêm 1954, hoaëccon em caùc gia ñình thuoäc “dieän chính saùch”. Ba maù caùc gia ñìnhtaäp keát, ngoaøi vieäc coâng taùc taïi cô quan, ñôn vò cuûa mình, coøntham gia sinh hoaït trong hoäi ñoàng höông caùc tænh. ÔÛ Haø Noäi, moãilaàn hoïp ñoàng höông thöôøng toå chöùc taïi Caâu laïc boä Thoáng Nhaát(naèm ñoái dieän vôùi khaùch saïn Phuù Gia, Bôø Hoà) hoaëc Caâu laïc boäÑoaøn Keát (naèm ngay quaûng tröôøng Nhaø haùt Lôùn). Caùc gia ñìnhnaøy ñeàu coù trong danh saùch do Ban Thoáng nhaát trung öông quaûnlí. Chuû nhieäm Ban Thoáng nhaát luùc baáy giôø laø baùc Nguyeãn VaênVònh (boá em Minh Thanh, Minh Tuaán tröôøng ta).

Coâ Ngoâ Thò Hueä, coøn goïi laø coâ Baûy Hueä (vôï baùc NguyeãnVaên Linh) laø ngöôøi tröïc tieáp phuï traùch caùc gia ñình chính saùchthuoäc Ban Thoáng nhaát. Nhöõng gia ñình naøy coù boá hoaëc meï,

* Giaùm ñoác Coâng ty dòch vuï ñaàu tö, Boä Thöông maïi.

218

hoaëc caû hai ñang hoaït ñoäng bí maät trong caùc tænh, thaønh phíaNam, döôùi cheá ñoä haø khaéc cuûa Myõ-nguïy. Vôùi traùch nhieäm cuûamình, coâ naém raát vöõng hoaøn caûnh cuûa töøng gia ñình, thaäm chínhôù caû teân cuûa töøng ñöùa con trong nhaø. Coâ thöôøng thay maëtBan, ñi thaêm hoûi, trao quaø ñoäng vieân moãi khi Teát ñeán, nhaátlaø khi caùc gia ñình gaëp khoù khaên trong cuoäc soáng. (Vaø giañình coâ Baûy Hueä cuõng thuoäc “dieän chính saùch” vì baùc NguyeãnVaên Linh luùc baáy giôø hoaït ñoäng bí maät ôû “R”).

Toâi coøn nhôù, baùc Saùu Daân (Voõ Vaên Kieät) vì hoaït ñoäng bímaät trong Nam Boä, khoâng coù ñieàu kieän chaêm soùc neân ñaõ göûihai anh em Voõ Duõng vaø Voõ Hieáu Daân ra Baéc nhôø baïn beø,ñoàng chí nuoâi hoä. (Theá môùi thaáy baäc cha meï chuùng ta saünsaøng hy sinh tình caûm gia ñình, göûi con em vöôït haøng ngaøncaây soá ra cho baïn beø ñoàng chí nuoâi döôõng, ñeå lao vaøo cuoäcñaáu tranh caùch maïng). Coâ Baûy Hueä ñoùn hai anh em veà nhaønuoâi vaø coi Duõng, Daân nhö con ñeû cuûa mình. Coâ lo laéng töø

Coâ Baûy Hueä trong ngaøy ñoùn haøi coát lieät só Traàn Quoác Thaûo veà Thaønh phoá

219

mieáng côm, manh aùo cho ñeán vieäc hoïc haønh. Coâ nhö ngöôøimeï hieàn chaêm soùc hai anh em nhöõng luùc oám ñau, xa cha meï.Con coâ - caùc em Hoøa, Bình vaø Linh - yeâu quyù anh Duõng vaøHieáu Daân nhö anh em ruoät thòt. Coøn Duõng vaø Daân goïi coâ vôùihai töø thaân thöông “dì Baûy”.

Khoâng chæ hai anh em Duõng, Daân maø nhieàu hoïc sinh mieànNam cuõng ñöôïc coâ daønh cho tình caûm vaø söï quan taâm nhötheá. Caùnh “con em chính saùch” ôû tröôøng Troãi coù Phan Tieán,Phaïm Thaùi Bình (Bình “taây”), toâi cuøng nhieàu baïn nhö CoângDuõng, Ñoàng Hieàn… cöù moãi laàn ñöôïc veà Haø Noäi laïi ñaïp xe ñeánthaêm coâ, aên böõa côm vôùi gia ñình. Xa cha meï, gaëp coâ, ñöôïcthaêm hoûi chaêm soùc, chuùng toâi nhö ñöôïc gaëp chính meï ñeû cuûamình. Nhöõng thieáu thoán tình thöông ñöôïc coâ buø ñaép phaànnaøo. Chuùng toâi lôùn leân vaø tröôûng thaønh cuõng nhôø tình caûm aáy.Boïn hoïc sinh mieàn Nam chuùng toâi goïi coâ laø “maù”.

Caûm ñoäng nhaát laø ñaàu naêm 2002, ngaøy tröôøng ta taëng coâcuoán “Sinh ra trong khoùi löûa”, coâ ñoïc say söa vaø khen coù nhieàubaøi vieát cuøng tö lieäu raát hay. Coâ noùi vôùi rieâng toâi: “Caùi aûnhthaèng Duõng caùc con tìm ñöôïc ñöa vaøo saùch ñeïp quaù, gioáng noùquaù. Coâ hình dung ngay ra caùi thaèng hoài beù nghòch quaù trôøi,vaäy maø khi tröôûng thaønh ñaõ xung phong ñi “B”. Veà tôùi Saøi Goønroài khoâng chòu laøm lính thoâng tin laïi xin caùc chuù cho veà Khu9 laøm lính trinh saùt. Noù ñaõ duõng caûm xoâng ra traän tuyeán chieánñaáu traû thuø cho maù, cho hai em vaø cho ñoàng baøo mieàn Nam.Lính Troãi caùc con ñaõ goùp phaàn laøm veû vang cho daân toäc…”

H.X.N

220

Röøng Tröôøng Sôn hai ñöùa töøng maéc voõngNaèm beân nhau troø chuyeän suoát ñeâm thaâuAùnh traêng saùng loït qua khe taùn laù“O-veâ möôøi”1 thöôøng bay löôïn treân ñaàuThaû phaùo saùng ñeå tìm quaân ta ñaáyNhöng röøng giaø che chôû, chuùng thaáy ñaâu.

Meâ maûi chuyeän sau naøy, ngaøy giaûi phoùngVeà queâ höông caáy luùa vôùi troàng maàu

Thaày giaùo NGUYEÃN PHONG

Ñeâm traêng Tröôøng Sôn

1 OV-10, maùy bay trinh saùt cuûa Myõ, chuyeân moø maãm phaùt hieän caùc ñôn vò cuûa ta.

221

Ñaát trung du queâ mình nay ñeïp laémNhöõng ñeâm traêng hai ñöùa laïi cuøng nhau

Nam nöõ hai bôø ao thi haùt víVaø tình yeâu seõ ñeán moät laàn naøoVui keå maõi chuyeän ñôøi thöôøng xoùm ngoõHaõy coøn daøi ñeå laïi caùc ñeâm sauÍt ngaøy nöõa seõ cuøng nhau vaøo traänHai ñöùa mình cuøng coù quyeát taâm cao.

Nhöng bom raûi thaûm baïn khoâng coønChuyeän queâ höông boû dôû maát roài sao?Baïn naèm laïi treân Tröôøng Sôn huøng vóCuøng ñoàng ñoäi, toâi ñi tieáp vaøo saâu.

Traän cuoái cuøng tieán vaøo Dinh Ñoäc LaäpKhaép Saøi Goøn phaáp phôùi nhöõng côø saoToâi laïi nhôù hai ñöùa mình ñeâm aáyChuyeän queâ höông sau giaûi phoùng… ngaøy naøo.

Saøi Goøn 1976N.P

222

Phuø sa maënXin thaép neùn nhang töôûng nhôù caùc anh huøng, lieät só

tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ hy sinh nôicuoái nguoàn cuûa nhöõng doøng soâng

NGUYEÃN XUAÂN LAÊNG*Hoïc sinh khoùa 3

Keå ñi soâng ôi!1

Toâi muoán nghe taát caûHôõi con soâng chôû naëng phuø sa,Xöù Quaûng Trò - daãu quen maø raát laïBao lôùp ngöôøi qua, bao lôùp ñaát boài.

Toâi ñeán beân soâng vôùi taâm traïng boài hoài- Ñaâu roài nhæ? Ñaâu roài lòch söû?Soâng vaãn chaûy maëc nhieân daùng traàm ngaâm tö löï!Haõy keå toâi nghe… duø chæ ñoâi lôøi…!

* Giaùm ñoác Coâng ty Phaùt trieån kinh teá Vuõng Taøu.1 Beân bôø soâng Gianh (Quaûng Bình), lieät só Huyønh Kim Trung ñaõ hy sinh naêm1972. Beân bôø soâng Thaïch Haõn, chaûy qua Thaønh coå Quaûng Trò, laø nôi yeân nghæcuûa caùc lieät só : Buøi Höõu Thích, Nguyeãn Laâm, Vuõ Kieân Cöôøng, Trònh Thuùc Doanh,Ñaëng Baù Linh, Y Hoøa.

223

Toâi vaãn bieát: Trong suoát cuoäc ñôøiSoâng cuõng nhö ngöôøi: Buoàn vui ñuû caû.Coù khaùc chaêng:- Soâng ñuïc phuø sa muøa haï.- Soâng trong xanh noåi ñaù muøa ñoâng.

Nhöng soâng ôi! Soâng coù coøn nhôù khoâng?Nhöõng ñoàng ñoäi toâi ñeán beân soâng ngaøy aáyNhöõng con ngöôøi ñaàu traàn, löng chaùyNhöõng “thieân thaàn” ñi xuyeân boùng ñeâm!

Coù phaûi voâ tình? Hay laâu quaù soâng queân?Nhö con nöôùc vaãn ñoå xuoâi veà bieån…May coù lôùp phuø sa - phuø sa coøn löu luyeánGiöõ laïi trong mình bao kæ nieäm xa xaêm!

Thôøi gian troâi qua khoûa laáp thaùng naêmNhöng phuø sa ñeán hoâm nay coøn maënMang treân mình veát thöông chöa laønh haúnLaãn xöông, maùu bao ngöôøineân phuø sa coù vò maën… Soâng ôi!Ñoàng ñoäi toâi bao ngöôøi ñi xa roàiNhöng soâng khoâng boài - maø soâng chæ lôûNhöõng con ngöôøi treû trung töøng laøm neân baõo toá!Hoï ôû ñaâu baây giôø?

chæ coù phuø sa môùi noùi hoä soâng thoâi.

Toâi muoán xôùi leân bao lôùp ñaát boàiÑeå tìm daáu chaân nhöõng ñoàng ñoäi cuõ

224

Tìm nhöõng höông hoàn bao naêm yeân nguûHoï vaãn chöa veà sau cuoäc chieán tranh?

Toâi ñang ñi trong voâ taän maàu xanhNghe phuø sa vaãn thì thaàm keå maõi:- Ñaây nôi quaân vaøo, ñaây nôi vöôït baõi…Toâi nhö troâi trong huyeàn thoaïi…

chôi vôi!

Soâng vaãn voâ tình ñoå nöôùc veà khôiÑaâu coù bieát toâi ñang ñi ngöôïc doøng chaûy.Bôûi coù phuø sa!

lôùp phuø sa röïc moät maøu ñoû aáy!Vaãn maën maø vôùi bao chuyeän ñaõ qua.

Ai ñoù treân soâng ñang caát tieáng caHaùt veà chieán coâng cuûa moät thôøi xa aáy.Caâu haùt toûa lan - xoân xao - soùng daäy.Nhö lôùp phuø sa – chaäp chôøn maõi

… trong toâi!

Quaûng Trò, 8-2002T.X.L

Ñeán thaêm baùc Voõ Vaên Kieät, ba cuûa lieät só Voõ Duõng. Haø Noäi 27-7-1993.

Thaày troø chuùng toâi vaãn ñeán thaêm nôi anh Troãi yeân nghæ.

“Lôùp cha tröôùc, lôùp con sau...”,baùc Voõ Nguyeân Giaùp veà döï Hoäi tröôøng 15-10-1995.

Phuùt töôûng nhôù ñeán caùc anh huøng, lieät só vaø thaày, baïn ñaõ khuaát.

Thieáu sinh quaân Ñaëc coâng bieåu dieãn bay qua voøng löûa.

Hoïc sinh cuûa thaày Döông Minh Ñöùc (khoùa 3) trong ngaøy Hoäi tröôøng 1995.

Chæ chuùng ta giaø ñi, coøn Nuùi Con Voi (Queá Laâm) thì... treû maõi!

Töø caàu Thöôïng Haûi treân doøng Ly Giang, nhìn veà khu tröôøng cuõ ôû Xuyeân Sôn.

Saùng 16-10-2003, thaêm nôi Baùc Hoà ñaõ soáng vaø laøm vieäc ôû Queá Laâm(1938-1940).

Veà thaêm khu tröôøng Nguyeãn Vaên Beù, tröôøng Daân toäc ôû Giaùp Sôn.

Trao taëng saùch “Sinh ra trong khoùi löûa” cho Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây.

Tìm moä baïn ôû khu nghóa trang Quaù Töû Sôn.

Döôùi chaân Nuùi OÁc, trung taâm khu tröôøng Y Trung cuõ. Thaùng 6-2005.

Moãi laàn sinh hoaït khoùa 5 phía Namluoân coù maët caùc thaày, coâ vaø anh em caùc lôùp.

Cao “Tö leänh” vaø thaày Ñoã Kieám Tuyeânñeán thaêm Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ñaàu naêm 2005.

Baâng khuaâng nôi thaùc Bom Bom, cöûa röøng An Myõ, Ñaïi Töø.

225

Em ñöôïc ñoïc thô coâÑoïc roài muoán ñoïc maõiNhöõng doøng thô chöùa chanTình yeâu thöông nhaân loaïi

Ñoïc thô coâ, em thaáyTreân trôøi cao chuù bayQua nuùi röøng Tam ÑaûoOÂm laáy caû trôøi maây

Anh ñang laøm nhieäm vuïNhöng vaãn nhôù em yeâuEm yeâu, em haõy nguûMoät giaác thaät yeân noàng

Ñoïc thô coâYeâu nhau môùi nöûa chöøng chung soáng

OÂm haän “xa nhau”, nuoát leä cöôøi...

HUYØNH QUANG TÍN Hoïc sinh khoùa 2

226

Anh ñi laäp chieán coângMang veà nhieàu thaéng lôïiEm ôi, em haõy ñôïiAnh seõ veà, ngaøy mai!…

Coâ ôi! Coâ cöù ñôïiDuø chuù ñi xa roàiEm Thieân Höông1 seõ lôùnSeõ sôùm ñöôïc neân ngöôøi

Duø göông ñaõ vôõ roàiKhoâng theå naøo gaén laïiNhöng em tin ôû coâLaøm taám göông saùng maõi

… Mong coâ haõy vui töôi!

Queá Laâm, 24-4-1967 H.Q.T

1 Thieân Höông laø con gaùi cuûa coâ Thuïc vôùi chuù Leâ Troïng Long, phi coâng Mig-17trong bieân ñoäi cuûa anh huøng Laâm Vaên Lích. Hoâm ñoù, bieân ñoäi nhaän nhieäm vuïñaùnh chaën toáp maùy bay Myõ töø Thaùi Lan sang, baén phaù moät chieác caàu ôû phíanam Haø Noäi. Vöøa gaëp ñòch ôû Nho Quan, bieân ñoäi tröôûng Lích baén rôi ngay moätF-4. Chæ 30 giaây sau, chuù Long ñaõ xoâng vaøo ñoäi hình ñòch baén rôi chieác thöù hai.Boïn Myõ haï thaáp ñoä cao, döïa vaøo daõy Tam Ñieäp chaïy troán. Töø ñoä cao 3000m,chuù boå nhaøo ngaém chieác F-4 thöù ba boùp coø. Chieác F-4 bò thöông naëng, laùch quakhe nuùi. Vì ñaø lao xuoáng raát lôùn, chieác Mig khoâng theå caát ñaàu leân ñöôïc vaø ngoïnnuùi cuoái cuøng cuûa daõy Tam Ñieäp ñaõ chaën chuù laïi. Chuù Leâ Troïng Long ñaõ anhduõng hy sinh ngaøy 17 thaùng 6 naêm 1965.

227

Nhôù baïn !Nhöõng haøi coát aâm thaàm trong loøng ñaátNhaéc nhöõng ngöôøi ñang soáng phaûi thöông nhauNhaéc nhöõng ngöôøi coøn soáng...

NGUYEÃN KHAÙNH HOØA*Hoïc sinh khoùa 5

Maõi theo côm aùo ñôøi thöôøng Giaät mình, nhôù ngaøy gioã baïn Baøy hoàng ñoû cuøng hueä traéng Röng röng thöông baïn chín chieàu.

Toå quoác nhöõng naêm saùu möôi Cha, anh tieáp nhau ra traän Chuùng mình chöa caàm ñöôïc suùng Haäu phöông gaéng hoïc laøm ngöôøi

* Chuyeân vieân kyõ thuaät an toaøn, Boä Lao ñoäng.

228

Xa nhaø soáng vôùi baïn, thaày Maáy buoåi ñaõ laø ñoàng ñoäi Seû chia buoàn vui sôùm toái Thaønh gia ñình töï luùc naøo

Nhôù sao thaèng baïn hay cöôøiNghòch ngaàm, giaû vôø con gaùiCuoái tuaàn giaønh phaàn giaët aùoThaày la thöôøng nhaän loãi giuøm

Thaám thoaét mình ñaõ lôùn khoânChia tay muøa thi cuoái caápCuøng öôùc heïn ngaøy thoáng nhaátGaëp nhau tìm laïi baïn, thaày

Chieán tranh muoân neûo chia phoâiBaïn vaøo phía Nam löûa ñaïnMoät ngaøy naéng vöông khoùi suùngBaïn hy sinh giöõa chieán tröôøng.

Chôùm ñoâng phoá vaéng laõng ñaõng söôngAi qua ngoõ cuoán theo höông thu cuõMeï thôû daøi baàn thaàn ngoùng cöûa,Phaûi chi: Noù ñaõ coù ngöôøi…

Veà thaêm caùc cuï moät chieàuLính giaø caàm tay laéc maõiGaëp con boá nhö ñöôïc thaáyCon mình giôø ñaõ tröôûng thaønh

229

Hoäi tröôøng: thaày khoùc… baïn möøngÑieåm danh lôùp hoâ: Lieät só!Vaãn nhö ñöùng trong ñoäi nguõHuyùch tay giuïc baïn thay lôøi

Soáng thuûy chung, cheát saùng ngôøiMaùu xöông hoøa vaøo ñaát nöôùc.Thaáp thoaùng ñaâu ñaây nhöõng kyø hoïp lôùpMaõi tuoåi hai möôi giöõa ñaùm baïn giaø.

Khoùi höông daâng baïn chieàu möaRöôïu traûi ñaãm neàn ñaát laïnhBieát aâm döông quan san caùch trôûVaãn mong coá nhaân chaân cöùng ñaù meàm.

Chieàu Saøi Goøn möa laëng naéng leânNgöôøi chen ngöôøi noái nhau veà toåChôït giöõa ñôøi roän tieáng cöôøi quaù treûBaøy maâm leân ñi,Baïn ñeán roài…

Ñeâm gioã baïn veà.Saøi Goøn, 8-2003.

N.K.H

230

Lôøi höùa dang dôûKính taëng caùc baø meï lieät só !

NGOÂ VAÊN CÖÛU Hoïc sinh khoùa 5

Meï ôi, con seõ…Thuôû nhoû chaên traâu, thaû dieàuGioù thoåi phieâu dieâu, nguû queân treân goác raï.Saám voïng ì uøngVuøng daäy

Chaïy tìm traâu voäi vaõMöa rôi

Traâu ñaõ veà chuoàng Thaät laï?

Meï choaøng aùo tôi ñi ñoùn conMaø vaãn öôùt ñaàmMoâi meï run run(Meï neùn côn giaän)Bôûi meï thöông conMeï ôi con seõ

Ngaøy mai ngoan hôn.

Meï ôi, con seõ…Qua tuoåi moäng môNhöõng khaùt khao traøo daâng taâm hoàn treûNhöõng böôùc chaân theá heäMuoán aùt ñi tieáng suùng, tieáng bom.Meï naém tay con

231

Coá daáu ñoâi doøng nöôùc maétMoâi meï run run(Meï khoâng khoùc)Meï göôïng cöôøi cho vui loøng con.Meï ôi con seõBaèng anh baèng em.

Meï ôi, con seõ…Chaùi tranh beân hoài ñaõ doätKhi raûnh roài con veà doïi laïi laø xong.

Caùi gieáng nhaø ta nöôùc trongKhi veà con söûa laïi caùi gaàu cho deã muùc

Caùi caàu ao laâu ngaøy ñaõ muïcCon veà söûa laïi cho chaéc hôn

Maáy khuùc cuûi toMeï thieáu caùi ñunXong vieäc con seõ veà cheû

Trong nhaø chöa coù tieáng treûMeï ñöøng buoànCon seõ ñem veà cho meï naøng daâu.

Naêm thaùng troâi quaBeân ngoïn ñeøn daàuMeï thöùc thaâu ñeâmMeï mong, meï nhôùCon chæ veà trong hôi thôûTieáng gaø tænh giaác gaùy xoùm xa

Meï ôi con seõ…Maét meï nhaït nhoøa.

Haø Noäi, ngaøy 21-7-2003 N.V.C

232

Trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc vaø baûo veä Toåquoác, 28 thaày giaùo vaø hoïc sinh cuûa tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi ñaõ anh duõng hy sinh, nhieàu baïn bò thöôngtrong chieán ñaáu hay ñeå laïi moät phaàn thaân theå treân chieántröôøng. Maùu cuûa caùc thaày, caùc baïn ñaõ toâ thaém theâm truyeànthoáng veû vang cuûa maùi tröôøng mang teân Nguyeãn Vaên Troãi.

Ngoaøi noãi nieàm thöông tieác vaø nhöõng kyû nieäm trong saùngvôùi baïn beø; moãi lieät só coøn ñeå laïi nhöõng kyû vaät, giaáy baùo töû,nhöõng taám huaân, huy chöông… Xin traân troïng giôùi thieäu cuøngbaïn ñoïc!

Nhöõng gì...thaày, baïn ñeå laïi

BAN BIEÂN TAÄP

Quyeát ñònh truy taëng Anh huøng LLVTND cho lieät só Huyønh Kim Trung

233

Naém ñaát laáy töø Quaûng Tròvaø chieác radio

Ñaëng Baù Linh nghe ca nhaïcngaøy coøn soáng.

Giaáy chöùng nhaän gia ñình lieät sóÑaëng Baù Linh.

Kyû nieäm chöông Sö ñoaøn 330-338cho cöïu chieán binh Ñaëng Baù Linh.

234

Giaáy baùo töû vaø baèng Toå quoác ghi coâng cuûa lieät só Buøi Thoï Tuyeán.

Huaân chöông Khaùng chieán haïng Bacuûa lieät só Buøi Thoï Tuyeán

235

Baèng Toå quoác ghi coâng lieät só Laïi Xuaân Lôïi.

Giaáy chöùng nhaän Duõng só dieät Myõ caáp I cuûa baïn Ñoã Taán Myõ.

236

Xin boå sung truyeàn thoáng“quaân tình” ! 1

VAÂN ANH thöïc hieän

Khi chieán tranh ñaõ ñi qua, luùc ñaõ rôøi quaân nguõ thì nhöõngngöôøi lính, duø ôû phöông trôøi naøo, vaãn tìm ñeán vôùi nhau. Chuùngtoâi thöôøng noùi: “Tình thöông yeâu giöõa nhöõng ngöôøi lính coønhôn caû anh em ruoät thòt!”. Nhöõng chuyeän ñeïp veà tình caûm aáythaät laø nhieàu, keå sao heát! Queân sao ñöôïc khi giôø ñaây, vaãn coùnhöõng ñoàng ñoäi ñang maûi mieát nôi röøng saâu, nuùi cao haychieán tröôøng naêm xöa, ñeå tìm veà cho gia ñình haøi coát cuûa baïnmình. Boãng trong toâi vaêng vaúng lôøi baøi ca, coù moät thôøi chuùngtoâi vaãn cuøng haùt:

Ñeâm heø veà aùnh traêng vaøng chieáu khaép thoân laøngChieán tröôøng khoâng coøn tieáng suùng xöa hôøn oaùnGiôø naøy anh veà ñaâu,hôõi ngöôøi baïn cuõ cuøng binh ñoaøn,ñaõ tieáp böôùc cuøng ta treân quaõng ñöôøng xa?

Neáu giôø naøy baïn hieàn coøn thieáu moät gia ñình,Xin baïn ñöøng ngaïi nguøng veà choán queâ toâi

1 Baøi ñaêng treân Baùo Cöïu chieán binh TPHCM soá 151 (75) ngaøy 5-8-2003.

237

Mieàn ñoàng queâ phì nhieâu,noâng tröôøng lôøi haùt hoaø eâm ñeàmCoù nhieàu coâ ñeïp nhö khuùc ca ban chieàu 1

Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam ñöôïc nhaân daân goïi vôùi caùiteân trìu meán “Boä ñoäi Cuï Hoà “. Traûi qua hai cuoäc tröôøng chinh,khaùng chieán vaø baûo veä Toá quoác, quaân ñoäi ta ñaõ xaây döïngñöôïc truyeàn thoáng toát ñeïp, luoân ñöôïc ngôïi ca, thöïc hieän toát“quaân phong - quaân kyû”. Quaân ñoäi ta töø nhaân daân maø ra, vìnhaân daân maø chieán ñaáu vaø taùc phong cuûa nhöõng só quan,chieán só cuøng kyû luaät trong quaân ñoäi luoân ñöôïc coi laø chuaånmöïc nhaát: Taùc phong nhaø binh, kyû luaät nhaø binh!

Vöøa qua, toâi ñeán thaêm thaày giaùo Nguyeãn Ñoã - moät cöïuchieán binh ôû Goø Vaáp (thaønh phoá Hoà Chí Minh), ngöôøi thaàycuûa löùa hoïc sinh Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi (1965-1970). Trong nieàm vui sau nhieàu naêm thaày troø môùi gaëp laïi,thaày taâm söï: “Caû cuoäc ñôøi thaày theo caùch maïng, thì hôn 50naêm khoaùc aùo lính. Vôùi quaõng thôøi gian phuïc vuï quaân ñoäi,thaày nghieäm thaáy, ngoaøi hai truyeàn thoáng “Quaân phong, Quaânkyû”, thì boä ñoäi Cuï Hoà coøn coù truyeàn thoáng “Quaân tình”… Emthöû nghó!”

Sau khi toát nghieäp, theo göông cha anh, theo göông thaày,chuùng toâi cuõng trôû thaønh nhöõng ngöôøi lính caùch maïng. Theáheä chuùng toâi ngaøy aáy ñaõ goùp söùc löïc vaø xöông maùu, thaäm chìcaû tính maïng mình vaøo cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùunöôùc vaø baûo veä Toå quoác. Trong tay toâi coøn löu giöõ nhöõng böùc

1 Lôøi Vieät baøi ca Nga sau Chieán tranh veä quoác vó ñaïi 1945 “Nhöõng ngöôøi línhcuøng binh ñoaøn”.

* * *

238

thö cuûa Nguyeãn Laâm, moät ñoàng ñoäi, tröôùc ngaøy hy sinh ôû maëttraän Quaûng Trò trong “Muøa heø ñoû löûa 1972”:

Nguû trong röøng maéc voõng chuïm laïi, ñöùa naøo cuõng muoán keåchuyeän nhaø cho baïn beø nghe. Taùn nhö cuoäi. Laï laém, trongñeâm, khoâng ñeøn ñoùm thì duøng phaùo saùng thay ñeøn, tieáng cöôøinoùi hoøa trong tieáng bom, thaáy caøng vui nhoän hôn. Luùc naøy, coùai coù theå nghó tôùi caùi cheát cô chöù! Chieán tröôøng ñaõ ñaûo loänhaøng loaït thoùi quen sinh hoaït cuûa chuùng em. Thöùc veà ñeâm,nguû ban ngaøy, taêng voõng thay giöôøng chieáu, tình ñoàng ñoäithay cho tình caûm gia ñình, tieáng cöôøi ñuøa thay cho söï uû doätcheát choùc. Em coøn nhôù moät caâu thô cuûa ai ñoù: “Thaáy queâ höôngqua tieáng cöôøi ñoàng ñoäi”.

Coù theå noùi moät caùch chaéc chaén raèng, trong cuoäc soáng khoùcoù ñöôïc tình caûm giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi giaûn dò hôn, chaân thaønhhôn, thaân thieát hôn, trong saùng hôn vaø ñeïp ñeõ hôn tình caûmcuûa nhöõng ngöôøi lính vôùi nhau. Neân chaêng caàn boå sung theâmtruyeàn thoáng “Quaân tình” cho anh boä ñoäi Cuï Hoà?

Nhôù tôùi ñoàng ñoäi nhaân 27-7-2003.V.A

239

Ñaïi ñoäi tröôûngñaàu tieân

KIEÁN QUOÁC

Naêm 1965. Moät saùng thaùng 5, anh em toâi cuøng Huyønh TaánLôïi ra taäp trung ôû Cöûa Ñoâng, ñöôïc xe Toång cuïc Chính trò ñöa leântröôøng. Theo quoác loä 1A, chieác xe ca chaïy qua thò traán Gia Laâm,Ñoâng Anh, Baéc Ninh roài reõ vaøo Hieäp Hoøa (Haø Baéc). Doanh traïiôû treân moät quaû ñoài roäng, coù nhöõng raëng phi lao cao vuùt troàng haibeân saân boùng. Tröa heø, nghe gioù thoåi vi vu nhö ôû bieån Saàm Sôn.Laùn traïi cuûa töøng ñaïi ñoäi maùi lôïp coï, vaùch ñaát traùt buøn nhaøo vôùirôm, naèm ôû ven söôøn ñoài. Ñoái dieän laø nhöõng röøng traåu troàng laáy

Phaàn I:MAÙI TRÖÔØNG

NÔI CHIEÁN KHU XÖA

240

tinh daàu. Doïc saân boùng coøn nhöõng caàu treo maø maáy thaùng tröôùcñöôïc duøng cho caùc só quan reøn luyeän ñi “B”.

Tôùi Traïi Hoøe, vöøa khoaùc ba-loâ xuoáng xe, chuùng toâi ñöôïcmoät trung uyù ra ñoùn. Ñaây ñoù nhìn thaáy nhöõng caùi ñaàu huùi cua,nhöõng aùnh maét khoâng quen vaø nghe gioïng í ôùi: Lính môùi,chuùng maøy aï! Cuõng may, maáy thaèng baïn cuõ cuøng tröôøng: Baéc“ñen”, Buøi Chöông, Quoác Huøng ñaõ chaïy ñeán hoûi han vaø chædaãn, khieán chuùng toâi xoùa ñi nhöõng bôõ ngôõ ban ñaàu.

Ngöôøi ra ñoùn chuùng toâi laø thaày Ninh Cöû Tröïc, ñaïi ñoäi tröôûng.Ngay buoåi chieàu, thaày ñaõ höôùng daãn chuùng toâi caùc quy ñònhñieàu leänh trong quaân ñoäi. Noùi laø con nhaø binh nhöng thaät rañaây laø laàn ñaàu ñöôïc soáng trong doanh traïi. Nhìn toùc tai chuùngtoâi ñaõ quaù löùa vaø “khoâng ñuùng ñieàu leänh”, ngay chieàu hoâm ñoù,thaày goïi maáy ñöùa lính môùi ra ñaàu nhaø “goït”. Ngoài nghieâm,nghe tieáng keùo ñaùnh laùch taùch vaø khoâng bò toâng-ñô giaät ñau,chæ moät loaùng laø coù moät caùi ñaàu ñuùng kieåu. Sau naøy, nhieàu ñöùacoøn ñöôïc thaày truyeàn ngheà vaø ñaõ goùp phaàn laøm ñeïp cho ñôøi.

Ñöôïc phoå bieán, ngoaøi vieäc hoïc ñieàu leänh, ñaøo haàm haøo ñeàphoøng maùy bay Myõ thì chuùng toâi coøn phaûi oân vaên hoùa. Töôûngnghæ heø tôùi nôi roài laïi phaûi hoïc, thaät laø chaùn! Vaø giôø leân lôùp ñaàutieân khoâng phaûi ai xa laï maø chính thaày Tröïc caàm phaán böôùc leânbuïc giaûng. Chöõ thaày raát ñeïp, thaày giaûng raát deã hieåu laøm chuùngtoâi heä thoáng ñöôïc ngay chöông trình ñaõ hoïc. Ñöùa naøo cuõngphuïc laên; khoâng ngôø trong quaân ñoäi cuõng coù nhöõng ngöôøi giaùovieân gioûi nhö ôû tröôøng Lyù Thöôøng Kieät cuûa chuùng toâi.

Chieàu chieàu ñeán giôø theå thao, thaày cuõng ñaùnh traàn, chaïy rasaân vôùi tuïi toâi. Nhìn hai vai thaày noåi u, nghe boïn lính cuõ khaùonhau, coù cô theå nhö vaäy vì thaày quaù quen vôùi coâng vieäc ñoàngaùng. Thaày ñaù boùng raát kheùo vaø coøn baøy cho chuùng toâi loái ñaùtaäp theå. Ñöùc Duõng voán coù naêng khieáu boùng ñaù ñaõ meâ thaày töøñoù vaø nhaän thaày laø “anh nuoâi”. Thaày soáng khoâng heà xa caùch

241

chuùng toâi, thaäm chí ñaù boùng xong, thaày cuõng xaùch chaäu vaøquaàn aùo ra möông thuyû lôïi sau doanh traïi bôi loäi, ñuøa nghòch.

Treân töôøng coù treo nhöõng khaåu hieäu caét chöõ raát ñeïp, hoûi ramôùi bieát laø saûn phaåm cuûa thaày. Voán meâ veõ vaø trang trí, toâi ruûcaû Tröïc “dzón”, Traàn Hieàn, Nguyeãn Laâm caép traùp theo hoïc thaàyñeå trang trí baùo töôøng ñaïi ñoäi. Thaày coù kieán thöùc khaù roäng veàhình hoïa vaø bieát nhieàu kieåu chöõ trang trí töø italic, goâtic, courierñeán korin… Thaày coù theå vieát veõ baèng phaán maàu, buùt saùp, maàunöôùc, thaäm chí caû caùch trang trí xeù giaáy.

Moät buoåi toái sau giôø ñoïc baùo, nghe tieáng ñaøn maêng-ñoâ-linñang chôi baøi “Laøng toâi” cuûa Vaên Cao vaêng vaúng ñaâu ñaây.Theo tieáng ñaøn toâi moø ra goùc saân boùng thì thaáy caû boïn ñangngoài quanh nghe thaày chôi ñaøn. Laïi moät söï ngaïc nhieân vaøkhaâm phuïc ñeán vôùi toâi!

… Möôøi maáy naêm sau, tình côø toâi gaëp laïi thaày. Chieàu hoâmñoù, vöøa xuoáng taàu töø ñôn vò veà nhaø, ngang qua coång Vieännghieân cöùu Giaùo duïc thì thaáy thaày ñang gaùc xe ñöùng chôø ai.Vaãn khoaùc treân mình boä ñaïi caùn, vaãn daùng ngöôøi hôi guø vaøvaïm vôõ nhö xöa, khoâng laøm sao queân ñöôïc, toâi nhanh nhaåu:

- Chaøo thaày Tröïc.- OÂi, Kieán Quoác. Laâu quaù roài…- Thaày chôø ai ôû ñaây aï?- Thaày ñi ñoùn coâ. Coâ laøm vieäc ôû Vieän.Ñaõ bao naêm khoâng gaëp nhau, thaày troø ñöùng luoân beân

ñöôøng haøn huyeân. Sau ñoù, thaày môøi toâi khi naøo raûnh thì xuoángnhaø chôi. Vaøo moät saùng chuû nhaät (quaõng 1985 hay 1986), toâiruû Baéc “bu” cuøng xuoáng thaêm thaày. Tôùi ga Giaùp Baùt, theo chædaãn, hai ñöùa phoùng xe reõ traùi vaøo laøng Taùm. Ngoâi nhaø xinh

* * *

242

xaén coù caû maûnh vöôøn nho nhoû naèm saâu trong laøng. Thaàymöøng rôõ khi thaáy hai ñöùa tìm ñeán nôi. Nhaâm nhi beân taùch traøThaùi, thaày keå, khi veà coâng taùc ôû Quaân khu Thuû ñoâ, ngoaøi khaûnaêng chuyeân moân, treân phaùt hieän thaày coøn coù taøi leû trong vieäctrang trí noäi thaát vaø ñaõ giao nhieäm vuï phuï traùch xaây döïng Baûotaøng quaân khu. Khi xaây döïng thì laïi gaëp maáy em hoïc sinhkhoùa 8 tröôøng Troãi, theá laø thaày troø cuøng keát hôïp laøm vieäc. Thaàyraát vui vì tröôùc khi nghæ höu laïi coù ñieàu kieän goùp söùc vaøo coângvieäc heát söùc coù yù nghóa nhö theá.

Rieâng toâi, khoâng bao giôø queân ñöôïc thaày Ninh Cöû Tröïc,ngöôøi ñaïi ñoäi tröôûng ñaàu tieân trong cuoäc ñôøi binh nghieäp. Xintieát loä moät ñieàu, ôû tröôøng Troãi, chuùng toâi khoâng chæ coù moätngöôøi thaày taøi ba nhö theá!

K.Q

243

Nhöõng ngaøymôùi leân tröôøng

HAØ CHÍ THAØNH *Hoïc sinh khoùa 6

Chuyeän thöù nhaátNgaøy 13 thaùng 9 naêm 1965, toâi coù maët taïi “goác ña An Myõ

lòch söû”. Sau khi chia tay vôùi anh trai - ngöôøi thaân cuoái cuøngcoøn ôû beân mình luùc naøy, toâi cuøng moät luõ “nhoùc tì” lôùp 5 ñöôïcluøa leân moät chieác xe ca chôû veà ñaïi ñoäi. Anh toâi cuøng ñaùm baïnthì ñi ngöôïc trôû ra Traïi Cau. Ngoài treân xe vôùi luõ baïn môùi chöaquen, ngô ngaùc nhìn caûnh röøng nuùi Tam Ñaûo xanh rì, raäm raïp,toâi traàm ngaâm töôûng töôïng tôùi moät tröôøng Thieáu sinh quaân(nhö kieåu tröôøng Su-voâ-roáp), vôùi nhöõng khoái hoïc sinh trongquaân phuïc oai huøng, aùo boû trong quaàn, quaàn boû trong giaày,raàm raäp tieán böôùc y chang nhö trong caùc phim Lieân Xoâ ñaõñöôïc xem. Thaät huy hoaøng…

“Lính môùi! Lính môùi!” - tieáng la aàm ó keùo toâi trôû veà thöïc taïi.Xe döøng laïi beân moät bôø suoái. Moät con ñöôøng moøn nhoû daãnvaøo moät khu caây coái um tuøm. Ñaùm ñoâng nhöõng ñöùa nhoùcsaøn saøn nhö toâi, ñaàu troïc loùc (ñuùng ra laø huùi cua), traàn truøngtruïc, da seùm naéng, maëc ñoäc chieác quaàn ñuøi, ngoaùc mieängra gaøo : “Lính môùi! Lính môùi!”. Ñoù chính laø caùc ñoàng ñoäitöông lai cuûa toâi?

* Phoù Toång giaùm ñoác Lieân doanh Mercedes-Benz, thaønh phoá Hoà Chí Minh.

244

Theo höôùng daãn cuûa moät chuù boä ñoäi, maø sau naøy chuùng toâigoïi laø thaày Ninh, ñaùm chuùng toâi luïc tuïc töø treân xe xuoáng, theohaøng moät, ñi vaøo khu röøng giöõa hai haøng “lính cuõ” loän xoän,ñaày aán töôïng. Chuùng ñöa tay ra sôø moù chuùng toâi moät caùch vuiveû vaø thích thuù. Toâi ngheät maët ra, khoâng bieát neân thaát voïnghay vui möøng!?

Nhöõng hình aûnh ñaàu tieân veà tröôøng Troãi toàn taïi trong toâisuoát 40 naêm qua, khoâng heà phai môø…

Chuyeän thöù haiVaøi ngaøy sau buoåi hoïc ñaàu tieân veà Ñieàu leänh quaân ñoäi, saùng

ñoù, toâi ñi moät mình töø trong röøng (nôi C5 ñoùng quaân) ra goácña An Myõ. Töø xa thaáy moät baùc boä ñoäi ñang ñi ngöôïc laïi. Treânmình toâi khoaùc boä quaân phuïc môùi phaùt, ñaàu ñoäi muõ coái, chaân

Chuù Taân (Tuyeân huaán) vaø em Hoàng Anh (khoùa 8) ôû tröôøng môùi,Phong Khaåu 1968.

245

ñi giaày vaûi. Ra daùng moät quaân nhaân thöïc thuï (cho duø coøn thieáungoâi sao treân muõ)! Toâi laäp töùc nhôù ngay tôùi baøi hoïc ñieàu leänhmôùi ñöôïc hoïc: chaøo khi gaëp caáp treân.

Ñaàu toâi loän xoän yù nghó: Giô tay chaøo hay khoanh tay chaøo?Baùc boä ñoäi naøy ñuùng laø caáp treân nhöng baùc lôùn quaù, giô taychaøo coù voâ leã khoâng?… Nhöng yù thöùc cuûa moät “ngöôøi quaânnhaân” ñaõ thaéng. Haõy laøm ñuùng nhöõng gì ñaõ hoïc! Ñaây laø laàn ñaàutieân ñöôïc thöïc hieän nhö moät chuù boä ñoäi thöïc thuï, ñöøng boû qua!

Khi chæ coøn caùch baùc vaøi böôùc, toâi mæm cöôøi ngöûa maët leân(vì toâi chæ môùi cao coù “meùt moát”), maét nhíu laïi, giaäp chaânñöùng nghieâm, ñöa tay phaûi leân vaønh muõ, chaøo ñuùng ñieàuleänh. “Hoaøn toaøn nhö moät quaân nhaân chuyeân nghieäp!” – toâithaàm nghó.

Baùc boä ñoäi mæm cöôøi ñöa tay leân chaøo ñaùp laïi. Ñuùng nhöbaøi hoïc, toâi voâ cuøng haõnh dieän tính ñôïi cho baùc ñi qua seõ boûtay xuoáng vaø ñaøng hoaøng ñi tieáp vôùi nieàm töï haøo cuûa moätngöôøi lính thöïc thuï. Nhöng thaät baát ngôø, baùc tieán tôùi beá xoác toâileân, ghì chaët, hoân leân hai maù vaø lieân tuïc hoûi nhöõng caâu khoângcoù ghi trong Ñieàu leänh: “Chaùu teân gì? Maáy tuoåi roài? Hoïc lôùpmaáy? Leân tröôøng khi naøo? Coù thích khoâng? Nhôù cha meïkhoâng?…”. Toâi voâ cuøng ngaïc nhieân nhöng ñaõ trôû veà vôùi conngöôøi thaät cuûa mình vaø ngoan ngoaõn traû lôøi vôùi söï leã pheùp cuûamoät hoïc sinh lôùp 5, môùi 11 tuoåi.

Chia tay roài, ñi ñöôïc vaøi böôùc, baùc coøn ngoaùi laïi ñöa tay vaãyvaãy. Treân khoùe maét baùc thoaùng thaáy ñoïng gioït nöôùc, ñieàu maønhieàu chuïc naêm sau, khi ñaõ coù con, toâi môùi hieåu ñoù laø gioïtnöôùc maét cuûa ngöôøi cha. (Maõi sau naøy toâi môùi bieát baùc boä ñoäiñoù laø thaày Giaùm, ôû Phoøng Giaùo vuï nhaø tröôøng).

H.C.T

246

Ma cuõbaét naït ma môùi vaø...

TRAÀN QUOÁC VIEÄT *Hoïc sinh khoùa 5

Thaùng 10 naêm 1965, vöøa troøn 12 tuoåi, toâi leân tröôøng theoñoaøn con em caùc cô quan Trung öông. Tröôøng Vaên hoaù quaânñoäi Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ chuyeån veà Ñaïi Töø maáy thaùng nay.Tröa hoâm ñoù, vöøa xuoáng xe ôû Goác ña, chuùng toâi ñöôïc thaày CaoDuy Haäu (ñaïi ñoäi tröôûng) ra ñoùn vaø phaân ngay veà caùc trungñoäi. Laùn traïi ñaïi ñoäi 6 ngaøy ñoù treân khu vöïc ñoài traåu, naüm giöõadoanh traïi ñaïi ñoäi 101 vaø Goác ña Hieäu boä. Nhaäp lôùp xong thìñeán giôø aên tröa, maáy ñöùa “lính cuõ” goïi toâi ra xeáp haøng ñi aêncôm. Chuùng noù caém ñuõa vaøo tuùi quaàn sau vaø xoû baùt vaøo ñoâiñuõa thoâng qua voøng khuyeân. Caû lôùp theo ñöôøng caùi, xuoángdoác roài men theo bôø ruoäng ñeán nhaø aên. Nhaø aên roäng raõi, laømbaèng tranh tre, nöùa laù, naèm ngay beân bôø suoái. Nöôùc suoái trongvaét, maùt laïnh, roùc raùch chaûy. Nöôùc ñang caïn, coù theå nhaûy quatöøng taûng ñaù, vöôït qua suoái maø khoâng bò öôùt chaân. Côm boä ñoäikhoâng ngon nhö côm nhaø, böõa ñaàu tieân treäu traïo, nuoát maõikhoâng troâi. Nhìn chuùng noù aên maø coå toâi ngheøn ngheïn, hay laø

* Ñaïi taù, caùn boä an ninh Boä Coâng an.1 Khoaù 5 vaøo hoïc lôùp 6 neân goïi laø C6, coøn khoùa 1 vaøo hoïc lôùp 10 neân goïi laø C10.

247

vì nhôù nhaø? AÊn xong, chaû buoàn uoáng nöôùc, toâi theo caùc baïnveà nhaø roài naèm daøi ra giöôøng nhöng khoâng sao nguû ñöôïc.

Ñang naèm, môû maét nhìn leân daøn ba-loâ, thaáy “hoà loâ” ñöïngquaàn aùo bò xeâ dòch khoûi vò trí ban ñaàu. Thaáy laø laï, toâi ñöùngdaäy, vôùi tay keùo tuùi xuoáng thì thaáy naép tuùi bò môû ra. Kieåm trabeân trong thì thaáy hai goùi keïo nhaân laïc Haûi Haø vaø hai chieácaùo sô-mi, meï môùi mua ôû Giao teá, ñaõ khoâng caùnh maø bay. Nhìnquanh, thaáy ñöùa naøo cuõng nhaém maét nguû say. Ñaõ nhôù nhaø laïicaøng buoàn vì maát ñoà, toâi laàn ra ñaàu nhaø, ngoài thaãn thôø. Ñ.V.naèm caïnh giöôøng, khoâng thaáy toâi ñaâu, voäi chaïy ñi tìm. Gaëptoâi, noù hoûi: “Maøy coù chuyeän gì maø buoàn theá?”. Toâi keå laïichuyeän tuùi bò luïc vaø maát vaøi thöù. Nghe xong, Ñ.V. noùi: “Laïi macuõ baét naït ma môùi aáy maø. Ñöùa naøo môùi leân cuõng bò theá. Boïnnoù ñi aên ñaõ veà sôùm hôn vaø kieåm ba-loâ cuûa boïn lính môùi. Roàicuõng quen ngay thoâi!”. Quaû thaät, toâi khoâng hieåu “quen” laøquen theá naøo; nhaát laø khi, ñoù laïi laø taøi saûn cuûa rieâng toâi!?

Moät tuaàn sau, khi ñaõ quen vôùi cuoäc soáng môùi. Moät hoâm,thaáy Ñ.V. maëc caùi aùo raát môùi, toâi ngaïc nhieân thì ñöôïc ruû reâ:“Chieàu nay, theo tao!”. Chaû hieåu moâ teâ gì, cöù theo noù thöû xem.Giôø theå thao, luùc caùc lôùp ñaõ ñi taêng gia hay chôi ñaù boùng. Ñ.V.keùo toâi ñi taét ñoàng, sang khu doanh traïi ñaïi ñoäi 5 (nhoû hônchuùng toâi moät lôùp). Voøng qua maáy laùn, thaáy vaéng boùng ngöôøi,haén chaïy ngay ñeán vô heát quaàn aùo phôi treân saøo, cho vaøo ba-loâ. Thaáy noù lieàu lónh, toâi sôï quaù, hoát hoaûng giuïc veà. Treân ñöôøngveà, trong loøng thaáp thoûm, thænh thoaûng quay laïi, chæ sôï caùcthaày vaø tröïc ban phaùt hieän ñöôïc thì xaáu hoå laém. Khi veà ñeánnhaø, truùt ba-loâ ra, haén baûo toâi: “Cuoäc soáng taäp theå laø theá, maøyphaûi quen ñi!”.

Môùi chaân öôùt chaân raùo leân tröôøng, thaáy “lính cuõ” laøm vaäy,sôï baèng cheát, khoâng daùm keå cho ai. Vaøi ba thaùng sau, khi ñaõquen vôùi cuoäc soáng taäp theå, toâi taâm söï vôùi caùc thaày thì ñöôïc

248

giaûi thích, vieäc laøm toát ñeïp vaø thoùi hö, taät xaáu luoân toàn taïi trongmoãi ngöôøi. Ñieàu quan troïng laø phaûi phaân bieät ñöôïc phaûi, traùi,ñuùng, sai; vì ñieàu hay, leõ phaûi seõ giuùp ta tieán boä, coøn ñieàu dôû,sai traùi seõ laøm ta bieán chaát, thuït luøi. Vaø ñeå laøm ñöôïc nhöõng gìcaùc thaày ñaõ giaûng giaûi, toâi ñaõ phaûi maát raát nhieàu thôøi gian.Naêm naêm hoïc ôû tröôøng Troãi chöa ñuû, 5 naêm theo hoïc ñaïi hoïcvaãn chöa ñuû, roài sau ñoù, khi ra coâng taùc, toâi ñaõ coá gaéng tieáptuïc hoïc trong thöïc teá. Cho ñeán giôø, khi ñaõ qua caùi tuoåi 50, cuõngchæ daùm taïm nhaän raèng, mình môùi laøm ñöôïc moät phaàn nhöõnggì caùc thaày ñaõ daïy ngaøy ñoù!

Gaëp baïn ôû Quy Nhôn, 6-2004T.Q.V

249

Nhöõng troø nghòch ngôïmNgaïn ngöõ : “Nhaát quyû, nhì ma, thöù ba... hoïc troø”!

NGUYEÃN TIEÁN BAÉC *Hoïc sinh khoùa 5

Ñaët deùp leân buïngYeân Myõ, Ñaïi Töø, ñaàu thu naêm 1965. Anh em ñang say söa

nguû tröa thì nghe coøi tröïc ban baùo thöùc. Vöøa môû maét ra thì thaáychieác deùp ai ñoù ñaët ngay treân buïng, böïc quaù, toâi voäi caàm chieácdeùp neùm ra xa thì… thaáy chieác deùp bò giaät ngöôïc trôû laïi. Hoùara deùp bò buoäc baèng moät sôïi daây maø ñaàu kia ñaõ thaét chaët vaøongoùn chaân caùi cuûa toâi. Caû boïn thaáy vaäy cöôøi boø, khoaùi chí…

Veà sau môùi hay caùi troø nghòch ngôïm naøy thöôøng nhaém vaøoñoái töôïng naøo nguû thaät say, ít caûnh giaùc. Ñeå höôûng öùng troø naøyphaûi coù moät nhoùm vaø thoâng thöôøng chuû troø coù saün deùp vaø daâybuoäc (thaäm chí duøng caû daây chuoái). Sau khi lang thang quansaùt vaø phaùt hieän ra teân nguû say, chuû troø kheõ khaøng moø tôùi, ngoàixuoáng cuoái giöôøng, roài thöû ñoäng nheï xem baïn nguû ñaõ saychöa. Khoâng thaáy phaûn öùng, haén seõ luoàn moät ñaàu daây vaøongoùn chaân caùi, buoäc laïi (taát nhieân khoâng thít quaù chaët deã bòloä). Xong xuoâi, haén boû veà giöôøng naèm chôø… vaø keát quaû laø taïocho anh em nhöõng böõa cöôøi vôõ buïng!

* Tuyø vieân quaân söï taïi Thaùi Lan.

* * *

250

Muoãi Saøi GoønCuõng moät buoåi tröa heø, caû lôùp ñi aên côm veà ñeàu leân

giöôøng ñi nguû. Ñang mô mô maøng maøng, chôït thaáy maáy ñöùaxì xaøo ôû goùc phoøng, toâi heù maét nhìn, thaáy X. queït que dieâmroài cho chaùy gaàn heát thì thoåi taét löûa. Caàm maåu que dieâm ñaõthaønh tro chaám vaøo tuyùp thuoác ñaùnh raêng, xong xuoâi haénnhoùn chaân roùn reùn ñeán gaàn giöôøng T.. Gioù maùt haây haåy thoåivaøo phoøng, T. ñang say giaác noàng. Ngoù tröôùc ngoù sau X. nheïnhaøng ngoài xuoáng, kheùo leùo caàm maåu tro dieâm kheõ dính vaøophaàn ñuøi non cuûa T.. Vì moät ñaàu ñaõ coù kem ñaùnh raêng neânmaåu tro dính ngay. X. laïi baät dieâm roài chaâm vaøo ñaàu maåu tro.Laøm xong caäu chaïy bieán ra ngoaøi. Maåu tro baét löûa, ñoám löûabaèng con muoãi nhanh nhö chôùp beùn nhanh ñeán phaàn da…“OÁi!...”, T. keâu thaát thanh, laáy hai tay xoa ñuøi roài baät daäy ngôngaùc. Anh em nghe thaáy cuõng baät daäy, nhìn quanh nhöngkhoâng hieåu ñieàu gì ñaõ xaûy ra. Ngoù ra ngoaøi saân thaáy X. vaøH. ñang oâm buïng cöôøi, nhìn leân phaàn ñuøi non ñoû döø, döôøngnhö ñaõ hieåu vaán ñeà, T. chaïy voït ra saân ñuoåi theo hai ñöùa…

Cuõng töø böõa ñoù maø toâi bieát moät troø nghòch môùi - “muoãi SaøiGoøn”. Töø caùi tích ôû Nam boä chaèng chòt keânh raïch, meânhmoâng röøng ngaäp maën neân muoãi nhieàu nhö sao, ñeâm naèmkhoâng maéc maøn coù khi bò muoãi… “kheânh” ñi xa vaøi chuïcmeùt(!). Ra ñeán mieàn Baéc, vì nhôù queâ höông, nhôù caû tieáng vove nhö saùo thoåi cuûa muoãi röøng maø caùnh hoïc sinh mieàn Namñaõ nghó ra troø nghòch ngôïm naøy. Moät soá baïn töø tröôøng mieànNam veà tröôøng Troãi ñaõ mang theo troø chôi baøy cho anh em…Caùc baïn töøng laø naïn nhaân cuûa “muoãi Saøi Goøn” haún ñeán tröôùcluùc nhaém maét töø giaõ coõi ñôøi vaãn khoâng queân noùi vôï con veùnquaàn leân xem laïi!

* * *

251

Baét lôïn xoångNaêm hoïc 1966-1967, ñaïi ñoäi 71 ñoùng quaân treân moät quaû ñoài

ôû Suoái Chì, beân caïnh nhöõng nöông cheø vaø saén cuûa nhaân daân.Thöïc phaåm ngaøy ñoù raát khan hieám, tieáp phaåm phaûi chaïykhaép nôi ñeå lo rau, thòt cho caû nghìn con ngöôøi. Côm aên phaûiñoän theâm ngoâ, theâm saén; nhöõng böõa côm coù ñaïm thaät laø hieám.Ñeå taêng gia caûi thieän, moãi beáp aên ñeàu phaûi nuoâi theâm lôïn,vieäc gieát lôïn cuûa caùc beáp phaûi quay voøng theo lòch cuûa phoøngHaäu caàn.

Moät saùng chuû nhaät, nghe keûng baùo ñoäng, caùc lôùp taäptrung thì bieát coù lôïn xoång chuoàng, phaûi chia ra caùc muõi ñikieám. Caùnh B1 tay xaùch theo xoong chaäu, luøng suïc quanhlôùp. Phuïc Nghieäp nhanh maét phaùt hieän thaáy chuù lôïn ñang uïtòt ôû nöông saén, ngay treân con ñöôøng taét xuoáng beáp. Laäp töùchaén keâu leân roài caû ñaùm hoâ hoaùn, tay thì goõ xoong chaûo aàmó. Chuù lôïn hoaûng quaù lao ñaàu vaøo röøng saäy. Nghe oàn aøo moätgoùc ñoài, thaày Haäu ñaïi ñoäi tröôûng chaïy ngay ñeán. Saäy moïcthaønh röøng, cao ngaäp ñaàu ngöôøi nhöng töø laâu ñaõ coù moät“ñöôøng haàm” do anh em vaïch ra, ñeå laøm nôi “daáu quaân” moãichieàu troán hoïc. Nhôù ñeán boä phim tình baùo cuûa Lieân Xoâ maøchuùng toâi ñaët teân cho noù laø “haàm bí maät beân bôø soâng En-bô”.Voâ phuùc chuù lôïn laïi ruùc ñuùng vaøo “cöûa haàm”. “Toaùn saên lôïn”hoø heùt, tay caàm gaäy, reõ lau saäy, lao theo. Ñeán ñoaïn cuoái“ñöôøng haàm”, vì nhöõng goác saäy ken daày, chuù khoâng theå vaøosaâu hôn. Bò maéc keït giöõa nhöõng goác saäy, chuù thôû hoàng hoäc,moâng choång ra ngoaøi, hai chaân sau vaãn ñaïp maïnh mong ruùcvaøo saâu hôn. Gaàn hai chuïc ñöùa ñaõ bít kín loái vaøo. Thaày Haäubaùm theo sau nhöng khoâng laùch vaøo ñöôïc, coá noùi voïng vaøo:

1 Khoaù 5 ñaõ leân hoïc lôùp 7.

252

“Coá baét soáng, ñöøng ñaùnh cheát!”. Nhöng chuù lôïn thì quaù to,naëng ñeán 60-70 kí; coøn boïn treû, ñöùa lôùn nhaát chaéc cuõng chæmôùi ngoùt 40 kí, moãi laàn toùm ñöôïc caúng chaân chuù lôïn laø laïi bòchuù ñaïp, tung ra, ñau ñieáng. Taán Lôïi bò lôïn ñaïp raùch tay, toeùmaùu, ñaõ töùc giaän laáy gaäy phang thaät maïnh traû thuø: “Naøy thìñaïp… naøy thì ñaïp!”. Anh em vaây quanh huøa theo “ñaùnh hoäiñoàng”. Vì bò ñoøn lieân tieáp, quaù ñau neân maát söùc, chuù lôïnkhuîu chaân, naèm vaät ra khoâng coøn ñoäng ñaäy. Khi thaày Haäuvaø anh Cö (y taù) chui vaøo ñeán beân trong thì chuù ñaõ ngoûm.Phaûi chaät vaät maõi môùi loâi ñöôïc chuù ra ngoaøi ñeå khieâng veànhaø beáp.

Taán Lôïi sau khi ñöôïc baêng boù veát thöông ñaõ keùo maáy ñöùabaïn ra sau nhaø, to nhoû taâm söï: “Luùc ñoù vöøa ñau vöøa töùc, nhöngthaät ra cuõng ñaõ quaù laâu khoâng coù mieáng thòt vaøo buïng neân…tao ñaõ laøm lieàu. Nhôø vaäy maø caû tröôøng ñöôïc böõa aên coù thòt, coønñaïi ñoäi ta thì ñöôïc böõa “aên töôi” nguyeân caû boä loøng…”.

Theá môùi bieát cuoäc soáng ngaøy xöa thaät khoå! Vaø cuõng nhôølaàn baét lôïn ñoù maø caùc thaày phaùt hieän ra “haàm bí maät” cuûachuùng toâi… Ñaây cuõng laø moät thieät thoøi vôùi boïn nhoùc B1 hoàiñoù - loøng lôïn aên ngon thaät nhöng ñöùa naøo cuõng tieác caên haàmbí maät ñeán ngaån ngô!

N.T.B

253

Caùch ñaây troøn 40 naêm, ñuùng vaøo dòp khai giaûng naêm hoïcñaàu tieân, Xöôûng phim quaân ñoäi ñaõ cöû ñoaøn laøm phim thôøi söïtaøi lieäu veà ghi laïi nhöõng hình aûnh hoaït ñoäng cuûa thaày, troø nhaøtröôøng. Hôn chuïc naêm tröôùc, phim ñöôïc sao ra baêng videùonhöng chaát löôïng ñaõ xuoáng caáp. Trong taäp I “Sinh ra trongkhoùi löûa”, moät soá hình aûnh ñaõ ñöôïc trích laøm tö lieäu. Laàn naøy,chuùng toâi coá gaéng bieân taäp laïi ñeå chuùng ta coù theå hình dungra nhöõng ngaøy ñaàu khoù queân!

Boä phim taøi lieäuveà tröôøng

BAN BIEÂN TAÄP

Saép xeáp doanh traïi môùiChuyeån quaân töø Traïi Hoøeveà An Myõ

254

Vaøo röøng laáy tre nöùa veà döïnglôùp hoïc

Boùng ñaù, boùng chuyeàn luoân laømoân theå thao ham thích

Taém suoái, moät sinh hoaït khoângtheå thieáu vôùi thaày troø

Giôø aên ñeán roài! Giôø aên ñeán roài! Ngaøy khai tröôøng, haønh quaânra thaùc Bom Bom

Chuaån bò lôùp hoïc môùi

255

Thaày Hieäu tröôûng ñoïc dieãn vaênkhai maïc

Toaøn caûnh buoåi leã khai giaûng

Khoái hoïc sinhtrong leã khai giaûng

Ñoäi danh döï cuûa nhaø tröôøng

Hoïc sinh khoùa 5 Caùc coâ giaùo

256

Caùc thaày giaùo Chuùng toâi, hoïc sinh tröôøngVaên hoùa Quaân ñoäi, xin theà!

Giôø hoïc ñaàu tieân Moät buoåi leân lôùp

Söùc khoûe hoïc sinhluoân ñöôïc quan taâm

Chò nuoâi gaùnh côm xuoáng lôùp

257

Treân maûnh ñaátqueâ höông

Kính taëng xaõ Yeân Myõ, Ñaïi Töø !Thaày giaùo NGUYEÃN CHI PHAN

Ñoàng Phieâng, Yeân Myõ queâ taChieàu nay dìu daët baøi ca aân tình.Maây boâng traéng nuùi, daêng thaønhAáp iu loøng meï – aáy tình nöôùc nonMoät ngaøy neân nghóa saét sonLaøng treân, xoùm döôùi, ñaây coøn daáu xöa…Baø con, ai ñoùn ai ñöaNgöôïc xuoâi böõa sôùm, böõa tröa nuoâi mình?Naâu non, taám aùo nghóa tìnhChaét chiu naêm thaùng, meï giaønh cho con.Ñeâm ñem suùng noå coâng ñoànMeï ngoài beân beáp, maét moøn doõi troâng…Nhöõng khi nuùi chuyeån, röøng rungChôû che coù meï, aám löng con naèm.

* * *

258

Baám tay tính ñaõ bao naêmHoâm nay con laïi veà thaêm queâ nhaøXoán xang loøng treû ñi xaVui töø ngaõ baûy, ngaõ ba vui veà.Ñöôøng laøng roän tieáng chuoâng xeSoùng ñoâi anh chò, vui nghe chuyeän troøChaên traâu, beù haùt laïi hoøVeùo von saùo truùc, ñaøn coø traéng bayRuoäng nhaø boâng naëng, haït saâyGioù ngaøn haây haåy luøa maây treân ñoàngXanh um saén hoác, khoai moàngTung taêng caù loäi döôùi doøng möông phaiÑaïi Töø, Traïi Ñaïo luùa khoaiVoán nhieàu thöù nhaát, thöù hai trong vuøng.

Moät naêm laøm maáy traêm coângHôõi coâ em ôû xoùm Ñoâng, xoùm Ñoaøi?Nhöõng ngöôøi ñeïp gaùi, xinh traiChoân nhau, caét roán Voõ Nhai, Ñaïi TöøChaúng coøn löû khöû, löø khöø 1

Treû trung nhö löùa maêng tô ñaèng ngaø.Ñaûm ñang vieäc nöôùc, vieäc nhaøKhuya veà baøn baïc, tieáng gaø sang canhUoáng khuaây maáy aám cheø xanh

1 Tröôùc ñaây, Ñaïi Töø, Voõ Nhai laø hai troïng ñieåm cuûa beänh soát reùt neân daân ñòaphöông coù thaønh ngöõ “Löû khöû löû khöø, chaúng ôû Ñaïi Töø thì cuõng Voõ Nhai”.

* * *

259

Môùi xong coâng vieäc thaâm canh vuï muøaNuùi röøng vaãn tím hoa muaQueâ höông caùch maïng khaùc xöa nhieàu roàiBao naêm ñoåi môùi cuoäc ñôøiBaáy nhieâu naêm goïi teân Ngöôøi thieát tha.

Ñoàng Phieâng, Yeân Myõ queâ taChieàu nay dìu daët baøi ca aân tìnhMaây boâng traéng nuùi, daêng thaønhAáp iu loøng meï – aáy tình nöôùc nonThuyû chung, hai chöõ veïn troønHoâm nay meï laïi ñoùn con trôû veàNöôùc nguoàn, chín suoái möôøi kheSaùnh sao nghóa meï voã veà con yeâuNeàn xöa, döïng coät, baéc keøoMaùi tranh, vaùch ñaát, sôùm chieàu coù nhauCôm aên haït muoái, coïng rauCaøng gian khoå laém, caøng mau thaéng thuø

Ôi queâ höông meï chieán khuLaïi soâi caùch maïng muøa Thu naêm naøoSuùng göôm ñaõ xuoáng chieán haøoGiöõ laáy Ñình Caû, Taân Traøo, Baéc SônBaûo cho beø luõ Gioân SônÑöøng mang bom ñaïn doïa non, doaï giaøÑôøi con noái goùt theo chaThaày troø ñaõ quyeát xoâng ra traän naøy,

* * *

* * *

260

Ñoàng Phieâng vaãn thaúng ñöôøng caøyNhaø nhaø vaãn roän tieáng chaøy canh khuyaThoùc vaøng, vaøng oùng nong niaDeûo thôm aên böõa côm tröa gaïo muøaNgaân nga voïng tieáng chuoâng chuøaMaùi tröôøng sô taùn, gioù luøa qua songKhuya veà, laïnh ngaét ñeâm ñoângAÁm laïi muoân loøng, tình nghóa quaân daân…Ñaïi Töø, Yeân Myõ yeâu thaânSaét son trong daï, muoân laàn nhôù thöôngHoâm nay treân khaép neûo ñöôøngThieát tha gaëp laïi queâ höông Ñaïi TöøNghóa tình maûnh ñaát chieán khuNghìn naêm sau, chaúng bao giôø nhaït phai.

Thaùng 9-1965N.C.P

261

Kyû nieäm veà moät baøi thôLEÂ VOÕ TIEÂN HÖNG

Hoïc sinh khoùa 1

Toâi nhôù maõi xuaân Bính Ngoï (1966). Chieán tranh ñaõ môûroäng ra caû nöôùc. ÔÛ mieàn Nam, hôn 30 vaïn quaân vieãn chinhMyõ ñaõ ñoå boä vaøo. Nhöõng traän ñoï söùc naûy löûa ñaàu tieân ñaõ noåra maø lòch söû maõi maõi coøn ghi. Ñoù laø Nuùi Thaønh, Vaïn Töôøng,Ba Gia… ÔÛ mieàn Baéc, maùy bay Myõ vôùi Thaàn saám, Con ma…ñaõ neùm bom caùc thaønh phoá, thò traán, laøng maïc. Nhöng khoânglöïc Hoa Kyø ñaõ phaûi traû giaù. Haøng traêm maùy bay ñaõ bò baén rôi.

Thuû ñoâ Haø Noäi khoâng coøn ñöôïc bình yeân. Treân caû nöôùc, maùungöôøi daân Vieät ñaõ ñoå vaø keû thuø ñaõ phaûi traû nôï baèng maùu…

Nhöng khi muøa xuaân ñeán, Haø Noäi vaãn nhö muoân thuôû, vaãnröïc rôõ khoe muoân saéc hoa trong tieát trôøi xuaân. Chôï Ñoàng Xuaânvaø moïi con ñöôøng daãn ñeán ñeàu phuû ñaày hoa. Nhöõng nuï ñaøovöøa heù nôû treân nhöõng caønh ñaøo Nhaät Taân, nhöõng ñoùa hoa hoàng,hoa Lay-ôn hay nhöõng boù vi-oâ-let tím ngaùt, cuùc vaøng oùng aû…caû moät röøng hoa. Ñaëc bieät, ñeâm giao thöøa cho duø ñang chieántranh nhöng quanh Hoà Göôm vaãn daäp dìu taøi töû, giai nhaân, vaãnroän raøng tieáng phaùo möøng naêm môùi. Ñoäc ñaùo hôn cuûa Teát naêmñoù laø söï xuaát hieän cuûa töøng toáp, töøng toáp lính chieán trong boäquaân phuïc môùi Toâ Chaâu, ñaàu ñoäi muõ meàm coù gaøi sao nhoû. Hoïveà Thuû ñoâ vui Teát ñeå sang xuaân seõ leân ñöôøng Nam tieán. NgöôøiHaø Noäi töø ngôõ ngaøng ñaõ nôû nhöõng nuï cöôøi töôi vôùi nhöõng chuùlính treû nhöng raát chöõng chaïc trong binh phuïc. Coøn caùc chuù

262

lính, tuoåi chöøng 12 ñeán 16, khoûe maïnh, hoàn nhieân nhöngkhoâng daáu ñöôïc veû kieâu haõnh tröôùc nhöõng aùnh maét ngöôõng moängaém nhìn. Ñoù chính laø lôùp thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi,nhöõng haït gioáng ñoû ñang ñöôïc öôm troàng.

Nhöõng ngaøy vui troâi qua raát nhanh. Teát Bính Ngoï naêm aáydöôøng nhö moät caùi Teát khoâng nguû. Toaøn boä thôøi gian chæ daønhñeå thaêm gia ñình, baïn beø, ngöôøi thaân… vaø thaêm caû moät ñòadanh noåi tieáng.

Treân ñöôøng trôû veà ñôn vò, sau nhöõng phuùt soâi noåi haønhuyeân veà nhöõng ngaøy vui ôû Haø Noäi laø giaây phuùt traàm laéng, toâiboài hoài soáng laïi vôùi nhöõng caûm giaùc vui, buoàn, luyeán tieác laãnloän. Theá laø laïi phaûi xa Haø Noäi, xa baïn beø, ngöôøi thaân, xa baokyû nieäm tuoåi thieáu nieân. Phaûi xa roài nhöõng caëp maét ñen troøn,ngaäp ngöøng vôùi bao höùa heïn chöa daùm noùi, phaûi vónh bieättuoåi hoïc troø khi muøa hoa phöôïng coøn chöa tôùi…

Chieán tranh… trong soá nhöõng baïn cuøng hoïc ñaõ coù ngöôøileân ñöôøng ra traän!

Chieán tranh… Haø Noäi coù theå tieáp tuïc bò taøn phaù!Chieán tranh… ngaøy trôû veà - ai maát, ai coøn?

Anh Döông Quoác Tuaân (hoïc sinh khoùa 1) ñang oân baøi beân bôø suoái.

263

“Chieán tranh coù theå coøn keùo daøi 5 naêm, 10 naêm, 20 naêm..hoaëc laâu hôn nöõa. Haø Noäi, Haûi Phoøng vaø moät soá thaønh phoá, xínghieäp coù theå bò taøn phaù. Song nhaân daân Vieät Nam quyeát khoângsôï. Khoâng coù gì quyù hôn Ñoäc laäp, Töï do. Ñeán ngaøy thaéng lôïihoaøn toaøn, nhaân daân ta seõ xaây döïng laïi ñaát nöôùc ta ñaøng hoaønghôn, to ñeïp hôn…”. Lôøi hieäu trieäu cuûa Baùc ñaõ vang voïng nuùisoâng, khaéc saâu vaøo taâm khaûm moãi ngöôøi daân ñaát Vieät.

Xe cöù chaïy daäp deành, daäp deành. Xe ñang qua mieàn trungdu vôùi “röøng coï, ñoài cheø, ñoàng xanh ngaøo ngaït”. Hình aûnh cuûanhöõng ngaøy xuaân cöù chôït ñeán, chôït ñi, xaùo ñoäng loøng toâi. Chôïtkyû nieäm cuûa laàn ñeán vieáng moä Hoaøng Vaên Thuï ñöôïc taùi hieän.

Sôùm ñoù tieát trôøi laønh laïnh, gioù xuaân môn man. Maáy chaøngtrai lính Troãi ruû nhau ñaïp xe ra ngoaïi oâ, veà Hoaøng Mai. Chuùngtoâi ñaõ ñaët leân moä Anh nhöõng boù hoa töôi roài thaép cho Anhnhöõng neùn nhang. Höông hoa thôm ngaùt xen laãn khoùi höôngnghi nguùt. Boùng hình Anh nhö aån hieän ñaâu ñaây nhaéc chuùngtoâi nhôù tôùi caâu noùi baát huû, ñanh theùp cuûa Anh ôû phaùp tröôøng,tröôùc luùc keû thuø noå suùng: “Trong cuoäc ñaáu tranh sinh töû giöõachuùng toâi - nhöõng ngöôøi maát nöôùc vaø caùc oâng - nhöõng keûcöôùp nöôùc, söï hy sinh cuûa nhöõng ngöôøi nhö toâi laø moät söï dónhieân. Chæ bieát raèng: cuoái cuøng, chuùng toâi seõ thaéng!”

Töø caùi töù aáy, moät baøi thô xuaát thaàn hình thaønh trong ñaàu toâi.Sau naøy khi ghi laïi, toâi khoâng phaûi chöõa moät caâu naøo. Ñoù

chính laø baøi bích baùo nhaân dòp möøng sinh nhaät Ñaûng, mangtöïa ñeà “Vieáng moà Anh Hoaøng Vaên Thuï”. Thaày Nguyeãn Ñoã,ngöôøi thaày daïy Vaên, ngöôøi thaày daïy ñaïo laøm ngöôøi cho lôùpchuùng toâi, raát thích baøi thô ñoù. Trong chöông trình ngoaïi khoùacho lôùp 10, thaày ñaõ choïn baøi thô naøy ñeå bình giaûng.

Thaùng 10-2004L.V.T.H

264

Ñeâm nay beân röøngVieät Baéc *

Thaày giaùo CHI PHAN

Ñeâm nay beân röøng Vieät BaécToâi laéng ngheCaây coû rì raàmSuoái khe thaàm nhaéc:Ñaát anh huøng gieo haït gioáng muøa xuaânVaït luùa, voàng khoai, nöông saén nhaân daânÑaõ nuoâi döôõng nhöïng thieân thaàn Phuø ÑoångÑaõ chaép caùnh cho con ngöôøi bay boångCaùch maïng ñeán roài!Cuoäc soáng ta ôi!Moãi böôùc ñi phôi phôùi nhòp yeâu ñôøi…

* Baøi thô ñöôïc ñoïc tröôùc giaùo vieân vaø hoïc sinh toaøn tröôøng taïi Goác Ña, xaõ AnMyõ, huyeän Ñaïi Töø, ñeâm 18-5-1966.

265

Ñeâm nay sao trôøi laáp laùnhNhöõng ngoïn ñeøn thao thöùc naêm canh…Ôi nhöõng ngöôøi noái goùt cha anhCoù phaûi ñaây traän ñòa ñaáu tranhMaø aùnh maét long lanh saéc löûa?Thaày giaùo ngoài ñaây trong gian nhaø nhoûQuyeån soå tay ghi cheùp ñaày trangCoâng vieäc ngaøy mai, leân lôùp, hoïp tröôøngMaáy baïn tuyeân döôngMaáy em boû hoïc…Nhöõng yù nghó cöù haèn leân trong oùcChôïp maét ñi roài, loøng vaãn yeâu thöôngNhöõng ñöùa treû veà ñaây töø khaép neûo ñöôøng.

Ñeâm nay beân röøng Vieät BaécNhöõng ngoïn ñeøn thao thöùc naêm canh…Baùt nöôùc cheø xanhMaùt loøng anh chò,Nhöõng giaùo aùn ñaõ chín trong suy nghóVaãn baên khoaên töøng chöõ, töøng lôøiMoät leõ giaûn ñôn, kieán thöùc loaøi ngöôøiPhaûi trong saùng vaø choùi ngôøi chaân lí.Taâm trí ta coù bao giôø daùm nghæKhi em ta chaêm chæ hoïc haønhKhi keû thuø ñònh cöôùp maát maàu xanhKhi noâi treû ñang chaùy thaønh tro buïi.Oâi! Sôùm sôùm chieàu chieáu, traùi tim nhöùc nhoáiCoù leõ naøo ta chòu ngoài yeân,Traân ñòa ñaây, treän buïc giaûng giaùo vieân.

266

Ñeâm nay beân röøng Vieät BaécAùnh löûa hoàng soi toû maét aiChaûo caù, noài khoaiCaëm cuïi ñeâm daøi naáu nöôùng.Caùc chaùu aên gonCoâ cöôøi sung söôùngNhö meï hieàn soáng giöõa tình thöôngNöôùc maét, moà hoâi xaây döïng maùi tröôøng.

Ñeâm nay beân röøng Vieät BaécCaùc em ta yeân giaác caû roàiGioù röøng se laïnh ñoâi moâiNguû ngon em nheù, mai trôøi ñeïp hôn.Mong sao em lôùn, em khoânMau ra tieàn tuyeán röûa hôøn nuùi soângÑeâm nay traêm ñôïi nghìn troângÑeâm nay thao thöùc maø loøng xoân xang.

Thaùng 5-1966C.P

267

Moät ngöôøi baïn ñi chôi Caùt Tieân veà, taït vaøo phoøng cho toâi vaøiquaû traùm, goïi laø chuùt quaø… xöù röøng. Nhìn maáy quaû traùm ñaëttreân maët baøn buy-roâ saùng boùng, boãng thaáy ngoà ngoä… Hìnhquaû thon daøi, nhoïn hoaét, maøu saãm, khoâng coù veû “tieáp thò” chuùtnaøo. Neáu ai chöa töøng bieát noù, haún khoâng daùm aên. Nhìn ngaémchoác laùùt, toâi caàm moät quaû ñöa leân mieäng, vò ngoït chaùt hoangsô ngaøy naøo boãng nheø nheï trôû veà, thoaùng chuùt traùch cöù nhöcaâu thô xöa:

… Mình veà, röøng nuùi nhôù aiTraùm buøi ñeå ruïng, maêng mai ñeå giaø1…

Quaû traùm khoâng coù muøi thôm, khoâng saëc sôõ. Caàm leân thaáylaïnh. AÊn vaøo thì buøi. AÊn xong maø vaãn nhaàm nhaäm moät vò ngoïtxa xoâi…

Vò traùm

NGUYEÃN THANH ÑÖÔØNG *Hoïc sinh khoùa 4

* Kyõ sö thoâng tin, hieän coángtaùc taïi Ngaân haøng phaùt trieån Noâng nghieäp.1 Trích trong taäp thô “Vieät Baéc” cuûa Toá Höõu.

268

Chaúng ai troàng traùm caû. Noù moïc töï nhieân nôi röøng saâu, nuùithaúm, chaèng chòt daây leo. Neân khi aên traùm, ngöôøi nhaïy caûmkhoâng khoûi hay lieân töôûng ñeán choán sôn cuøng thuûy taän, boùngcaû aâm u… Thôøi thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ñoùng giöõaröøng saâu Ñaïi Töø (Vieät Baéc), laàn ñaàu tieân toâi ñöôc aên traùm khibôi ôû hoà suoái Bom Bom, nôi coù nhieàu traùm moïc treân vaùch ñaùcheo leo. Ngaøy aáy, chæ coù thöù naøy laø “ñaëc saûn” neân aên luùc naøocuõng thaáy ngon. Sau naøy ñi boä ñoäi, ñaõ khoâng ít laàn phaûi aêntraùm, böùa, maêng röøng thay côm. Luùc ñoù ñaõ khoâng thaáy ngonnöõa, thaäm chí coøn sôï noù. Nhöng vì caùi “nghieäp” vaäy neân vaãnphaûi aên. Duø sao quaû traùm cuõng ñaõ coù luùc cöu mang toâi trongnhöõng ngaøy laän ñaän… neân khoù maø queân.

Chieàu nay, ngoài trong phoøng laøm vieäc maùy laïnh chaïy eâmru, nhìn goùc phoøng coù maáy chai nöôùc khoaùng “La Vie” trongvaét, vôùi moät ñóa leâ taùo töôi nguyeân… toâi boãng thaáy buøi nguøi.Vò ngoït cuûa traùm coøn vöông vaát xa ngaùi. Vaãn bieát raèng giôø ñaâyít ngöôøi aên traùm, thaäm chí nhieàu ngöôøi chaúng coøn bieát ñoù laøthöù gì, nhöng vôùi toâi, söï hieän dieän cuûa noù cöù gôïi nhôù lan manlaém ñieàu kæ nieäm… Vaø toâi cöù laån thaån nghó raèng: Thôøi buoåinaøy, khi maø moïi thöù ñeàu coù theå laøm giaû ñöôïc, moïi loaïi traùi caâyñeàu coù theå taåm öôùp hoùa chaát, hoaëc bieán ñoåi gien, thì coù leõ chæcoøn quaû traùm laø khoâng ai laøm giaû hoaëc taåm öôùp.

Thaùng 4-2001N.T.Ñ

269

Nhôù Ñaïi TöøThaân meán taëng caùc baïn thieáu sinh quaân

Nguyeãn Vaên Troãi

ÑOÀNG XUAÂN HIEÀN Hoïc sinh khoùa 3

Moät chieàu toâi trôû veà ñaâyÑeå nhôù laïi moät thôøi tuoåi thô toâi ôû ñoùNôi coù nhöõng caùnh röøng xanh baït ngaøn trong gioùDoác nuùi môø xa, thaúm phía chaân trôøi…

Toâi ñöùng ñaây döôùi Goác ña traàm maëcBoãng nhôù Taân Traøo voïng haøo khí cha oângSuùng kíp – aùo naâu sôøn – chaân ñaïp ñaát…Phai Khaét, Naø Ngaàn… vang doäi chieán coâng!

Ñaïi Töø ôi, ta luoân khaéc trong loøngMoät kyù öùc tuoåi thô bao giôø trôû laïi?Duø nuoái tieác vaø thaùng naêm coøn maõi…Cöù qua ñi treân maùi toùc baïc nhoøa

Nhôù veà ngöôøi, ta boãng nhôù veà taKyû nieäm sao ñaønh queân naêm thaùng aáy?Ñaâu roài nhöõng Ñoàng Vaøng, Ñoàng ChaùyTraïi Böôûi, Traïi Cau… söông buoát giaù ñeâm naøo…Suoái Bom Bom thaùc ñoå soùng tuoân traøoTraéng xoùa ngaøn lau… chieàu möa phô phaát…

Ta nhôù nhöõng tröa heø tieáng ve röøng reùo raétGioù heo may teâ buoát nhöõng chieàu ñoâng

270

Vaø moät saùng xuaân, hoa röøng thôm ngaùt…Nhìn xaùc maùy bay rôi laû taû xuoáng caùnh ñoàng

Ôi tuoåi thô ta ôû nôi naøo choân chaëtCuõng khoaùc aùo xanh, cuõng boàng suùng, chaøo côøNhöõng ñeâm haønh quaân söông môø hai maétNaém côm vöøng, cuû saén… vaãn thaønh thô

OÂi tuoåi thô ta coù theå naøo queân ñöôïcNhöõng thaày coâ vaø baïn höõu, thaät gaànÑeàu khoâng heïn nhöng coù chung ñieàu öôùc:“Vì meï Vieät Nam trong saùng voâ ngaàn…”

Ñaïi Töø, 4-2003 Ñ.X.H

Ñaïi ñoäi hoïc sinh nöõ C11 taïi Caây ña Hieäu boä (An Myõ, Ñaïi Töø)ñaàu naêm hoïc 1966 - 1967

271

Taùc giaû baøi “Hieäu ca”MINH PHÖÔNG thöïc hieän

“Sinh ra trong khoùi löûa tröôøngta ñaõ lôùn leân,

Tröôøng ñeïp choùi ngôøi teân anhNguyeãn Vaên Troãi...…”

Ñoù laø môû ñaàu baøi “Hieäu ca” ñaõtheo chuùng ta, nhöõng cöïu hoïc sinhtröôøng Thieáu sinh quaân NguyeãnVaên Troãi (1965-1970), suoát 40 naêmqua. Nhôù laïi nhöõng ngaøy caû nöôùccuøng ñaùnh Myõ, anh em ta môùi chælaø nhöõng “chuù beù loaét choaét”. Vìcha meï ñang baän chieán ñaáu ngoaøimaët traän vaø ñeå chuaån bò cho ngaøymai, chuùng ta ñaõ ñöôïc tuyeån choïnvaøo tröôøng. Naêm hoïc ñaàu, tröôøng

ñoùng quaân ôû vuøng röøng nuùi Vieät Baéc. Taïi ñaây, khoâng chæ ñöôïchoïc vaên hoaù maø chuùng ta coøn phaûi reøn luyeän nhö nhöõng ngöôøilính. Nhöõng buoåi ñaøo haøng traêm meùt haøo phoøng khoâng quanhdoanh traïi, nhöõng ñeâm co ro trong taám aùo boâng, vai khoaùckhaåu suùng cao vöôït ñaàu ñi tuaàn tra canh gaùc, baûo veä ñôn vò,nhöõng giôø taäp ñoäi nguõ “aéc eâ” giöõa naéng heø, nhöõng chieàu haønhquaân xuyeân röøng Tam Ñaûo, nhöõng tieát hoïc xaï kích baén suùngCKC, AK ngoaøi thao tröôøng… ñaõ taïo neân baûn lónh ngöôøi línhcaùch maïng trong moãi chuùng ta. Trong chöông trình ñöôïc hoïc

Thaày Hoàng Tuyeán

272

caû theå thao, hoäi hoïa vaø aâm nhaïc. Tuy chæ laø moân phuï nhöngnhôø ñöôïc hoïc maø chuùng ta coù ñöôïc söùc khoûe vaø coù ñöôïcnhöõng caûm xuùc, nhöõng caùi nhìn thaåm myõ veà cuoäc soáng.

Baïn Chænh Huaán coøn giöõ maõi aán töôïng vôùi thaày giaùo HoàngTuyeán. Ngaøy ôû Suoái Chì, moät buoåi saùng thaùng 10 naêm 1966,giôø ñaïi soá, khi caû lôùp B1 (Taán Lôïi laøm lôùp tröôûng) ñang traät töïnghe giaûng thì boãng nghe moät gioïng haùt vuùt leân: “Doác nuùi caocao nhöng loøng quyeát taâm coøn cao hôn nuùi…”. Laï laém, tieánghaùt khoâng phaûi phaùt töø loa ñaïi ñoäi vì khoâng coù nhaïc ñeäm. Caûlôùp ngô ngaùc nhìn nhau thì thaày Tröïc noùi: “Caùc em môùi coùthaày daïy Nhaïc voán laø ca só töø Ñoaøn Vaên coâng Toång cuïc veà,thaày Hoàng Tuyeán. Saùng nay, thaày coù giôø ôû lôùp B2”. Nghe ñeánñaây, caû boïn leø löôõi vì lôùp hoïc cuûa B2 naèm ngay doác ñaïi ñoäi,caùch B1 caû traêm meùt. Thaáy gioïng thaày khoûe vaø vang xa nhövaäy laøm ñöùa naøo cuõng mong cho heát giôø ñeå chaïy sang B2 xemmaët. Ñaây laø laàn ñaàu tieân, luõ hoïc sinh chuùng ta ñöôïc nghe tröïctieáp moät ca só coù chaát gioïng oâ-peâ-ra. Caùi chaát “haøn laâm” naøycoù phaûi hoïc sinh tröôøng phoå thoâng naøo treân mieàn Baéc cuõngñöôïc tieáp xuùc(?), ñaây laø moät vinh haïnh cho lính tröôøng Troãi.Sau naøy moãi giôø hoïc cuûa thaày, khi moâ phoûng cho phaàn thanhnhaïc, thaày luoân caàm caùi “thanh la maãu” goõ nheï ñöa leân tainghe laáy chuaån, roài môùi haùt. Gioïng thaày ñöïôc daøy coâng luyeän,coù coäng minh, coäng höôûng. Caû boïn phuïc laên.

Trong laàn hoïp maët gaàn ñaây, thaàøy nhôù laïi: “Naêm hoïc 1966-1967, vöøa chaân öôùt chaân raùo khoaùc ba-loâ leân tôùi An Myõ, vaøo moätñeâm ñaàu ñoâng, khoaûng 12 giôø, Chính uûy Buøi Khaéc Quyønh ñaõgoïi leân giao nhieäm vuï: “Tröôøng ta ñaûm nhaän nhieäm vuï giaùo duïctheá heä keá caän cho quaân ñoäi, caàn phaûi coù moät baøi haùt truyeànthoáng. Baøi haùt phaûi mang nhòp ñieäu quaân haønh, huøng maïnh,theå hieän söï ra ñôøi cuûa tröôøng trong khoùi löûa chieán tranh vaø söïreøn luyeän cuûa caùc em tieáp böôùc cha anh. Ñaây cuõng laø moät

273

nhieäm vuï quan troïng ñoái vôùi ñoàng chí”. Thaät laø khoù, vì tuy laøtröôøng quaân söï nhöng ñoái töôïng laïi laø nhöõng em hoïc sinh maølôùp nhoû nhaát, tuoåi môùi 12-13. Trong khoâng gian huøng vó cuûa nuùiröøng Vieät Baéc - Caên cöù ñòa caùch maïng naêm xöa; trong söï tónhlaëng, söông ñeâm luoàn qua khe cöûa laøm thaày caøng tænh taùo. Vôùicaûm xuùc töø traùi tim ngöôøi giaùo vieân, thaày hình dung tröôùc maétnhöõng chuù beù tí hon, sau naêm thaùng hoïc taäp, reøn luyeän döôùi maùitröôøng quaân ñoäi, seõ trôû thaønh nhöõng ngöôøi lính chöõng chaïc,nhaän vaø hoaøn thaønh moïi nhieäm vuï Ñaûng giao. Vaø nhöõng noátnhaïc, nhöõng giai ñieäu daàn hieän leân treân trang baûn thaûo. Vieát roàilaïi xoùa. Caùi töù “Sinh ra trong khoùi löûa chieán tranh” ñaõ gaây moätaán töôïng raát maïnh. Ñaõ khuya, sôï ñoàng nghieäp maát nguû, thaày chækheõ haùt trong mieäng. Sau hai ñeâm mieät maøi lao ñoäng, thaàyxaùch baûn thaûo vaø caây ñaøn ghi-ta leân Hieäu boä, baùo caùo keát quaû.Chính uûy Quyønh, Hieäu tröôûng Tuaán cuøng Phoøng Chính trò ngheñi nghe laïi, baét giaûi thích töøng ñoaïn roài thoâng qua. Thaät laø sungsöôùng! Ngay sau ñoù, thaày ñaõ taäp trung quaûn ca caùc lôùp leân daïyñeå kòp phoå bieán cho toaøn tröôøng…”

Theá laø, nhöõng chuù thieáu sinh quaân chuùng ta ñaõ coù moät baøihaùt truyeàn thoáng. Moãi saùng tröôùc giôø leân lôùp vôùi ñoäi nguõ chænhteà vöøa ñi ñeàu vöøa haùt vang baøi “Hieäu ca”. Roài moãi toái, tröôùc giôøsinh hoaït baùo chí, chuùng ta laïi cuøng nhau voã tay haùt taäp theå:“Sinh ra trong khoùi löûa…”. Baøi ca ñaõ laøm chuùng ta theâm töï haøoveà maùi tröôøng thaân yeâu!

Nhöõng naêm thaùng ôû tröôøng, qua moãi ñôït hoäi dieãn vaên ngheä,thaày ñaõ phaùt hieän ra chaát gioïng baåm sinh cuûa Döông MinhÑöùc. Ngoài tröôùc ñaøn pi-a-noâ thaày ñaõ goõ nhöõng noát nhaïc höôùngdaãn Ñöùc luyeän nhöõng baøi thanh nhaïc ñaàu tieân. Sau naøy, khitoát nghieäp Ñaïi hoïc quaân söï, Minh Ñöùc ñaõ thi vaøo Nhaïc vieänHaø Noäi vaø ñöôïc ñaëc caùch vaøo hoïc Thanh nhaïc heä ñaïi hoïckhoâng qua trung caáp. Naêm 1993, anh ñöôïc Nhaø nöôùc phong

274

taëng danh hieäu Ngheä só öu tuù vaø hieän laø ñaïi taù, Hieäu phoùtröôøng Cao ñaúng ngheä thuaät quaân ñoäi.

Thaày khoâng queân laàn ñöa hoïc troø veà thu thanh ôû Ñaøi Tieángnoùi Vieät Nam: “Khi tröôøng ta veà nöôùc, nhaân Ngaøy thaønh laäpquaân ñoäi 22 thaùng 12 naêm 1969, thaày coøn ñöôïc giao nhieäm vuïñöa caùc em veà 28 Quaùn Söù thu moät chöông trình vaên ngheä. Töøsaùng sôùm, thaày, troø cuøng nhaïc cuï töø Trung Haø leân xe veà HaøNoäi. Ñaây laø laàn ñaàu tieân, caùc em ñöôïc thu thanh ôû moät phoøngthu quoác gia neân em naøo cuõng hoài hoäp, caùc thaày phaûi luoânñoäng vieân. Trong chöông trình thu keùo daøi nöûa tieáng, hôïp canam nöõ haùt baøi “Hieäu ca” vaø “Nghe lôøi Baùc, chuùng em thiñua”; rieâng em Bích Haø ñöôïc thu tieát muïc ñôn ca “Vöø ADính”… Vì danh döï nhaø tröôøng, caùc em ñaõ duõng caûm bieåudieãn moät chöông trình tuyeät haûo.”

Sau khi tröôøng ta keát thuùc nhieäm vuï ñaøo taïo, heø naêm 1970,thaày trôû veà tröôøng Vaên hoaù ngheä thuaät quaân ñoäi tieáp tuïc ñaøotaïo nhöõng chieán só treân maët traän vaên hoaù. Cuøng nhaø tröôøng,thaày ñaõ tham gia caùc buoåi bieåu dieãn phuïc vuï ñôn vò trong suoátnhöõng naêm thaùng choáng Myõ. Sau ñoù, thaày veà Nhaïc vieän HaøNoäi hoaøn thaønh chöông trình ñaïi hoïc.

… Caàm treân tay quyeát ñònh nghæ höu, ñaïi uùy Hoàng Tuyeánveà vôùi thaønh phoá bieån Vuõng Taàu. Duø phaûi böôn chaûi vôùi cuoäcsoáng ñôøi thöôøng nhöng thaày khoâng bò maát ñi caùi “maùu vaênngheä”. Ñaêng kyù sinh hoaït xong, thaày tham gia ngay vaøo vieäcdaøn döïng caùc tieát muïc vaên ngheä. Khoâng keå naéng möa, heã ñaõleân lòch taäp laø coù maët. Vôùi chaát gioïng khoûe ñaày chaát lính, thaàyñaõ ñoùng goùp vaøo thaønh coâng cuûa caùc ñôït hoäi dieãn quaàn chuùng.Naêm 1995, thaày daãn ñoäi Vaên ngheä Cöïu chieán binh Baø Ròa-Vuõng Taøu ra Haø Noäi bieåu dieãn. Khoâng chæ hoaït ñoäng trong ñoäi

* * *

275

vaên ngheä Cöïu chieán binh maø caùc xí nghieäp, nhaø tröôøng coùphong traøo caàn daøn döïng laø thaày saün saøng giuùp ñôõ. Thaày laømvieäc heát söùc voâ tö vôùi traùch nhieäm cuûa moät ngöôøi lính.

Sau nhöõng giôø phuùt hoaït ñoäng soâi noåi, thôøi gian tónh laëngtrong ñeâm, nghe tieáng soùng bieån rì raøo cuøng nhöõng ñôït gioù maùtkeøm theo vò maën chaùt cuûa bieån, laø luùc thaày thaû hoàn saùng taùcnhöõng ca khuùc veà ngöôøi lính töø maët traän trôû veà, veà nhöõngngöôøi cao tuoåi, veà caùc em thô, veà thaày, veà coâ, veà nhöõng daønkhoan thaém tình höõu nghò Vieät – Xoâ… Caàm treân tay taäp cakhuùc choïn loïc vôùi haøng chuïc baøi cuûa nhaïc só Hoàng Tuyeántrong nhöõng naêm gaàn ñaây, toâi khoâng khoûi caûm phuïc söùc laoñoäng saùng taïo vaø tình yeâu ngheä thuaät ôû thaày.

Nhaân hoïp maët cuûa khoùa 5 taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh toåchöùc taïi Khaùch saïn Ba Son vaøo saùng chuû nhaät, 23 thaùng 12naêm 2001, thaày troø chuùng toâi thöïc söï caûm ñoäng vì vöøa môùi ravieän moät thôøi gian, khoâng quaûn ñöôøng saù xa xoâi, thaày vaãn coùmaët. Treân neàn nhaïc organ do Phaïm Minh Nghóa ñeäm, ñöùngtreân saân khaáu, moät tay choáng ba-toong, moät tay caàm microâ,thaày vaãn caát cao gioïng cuøng chuùng toâi haùt vang baøi “Hieäu ca”:

“...Vinh quang thay tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi!Ngôøi choùi töông lai muoân vì sao saùng,Döôùi quaân kì töôi maàu chieán thaéngTöøng böôùc ta ñi lôùn maïnh khoâng ngöøngLöïc löôïng ta nhö soùng trieàu daângTroïn ñôøi ta hieán daâng cho Toå quoácTieán leân ñoaøn thieáu sinh ta quyeát chieán thaéng!”Xin caûm ôn thaày - taùc giaû cuûa baøi haùt veà tröôøng maø chuùng

em ñaõ haùt suoát 40 naêm qua!

M.P

277

Muøa chieán dòch,muøa vaên thô nôû roä 1

Thaày giaùo CHI PHAN

Böôùc vaøo hoïc kì II cuûa naêm hoïc ñaàu tieân, ñôït thi saùng taùcthô vaên veà “Nhöõng ngöôøi noái goùt cha anh döôùi maùi tröôøngNguyeãn Vaên Troãi” ñöôïc phaùt ñoäng. Tính ñeán nay, Ban chaámthi ñaõ nhaän ñöôïc hôn 100 taùc phaåm töø caùc khoaù göûi veà. Saugaàn moät tuaàn, chuùng toâi ñaõ hoaøn thaønh ñôït ñaàu sô keát.

Ban chaám thi baøn baïc, thaûo luaän vaø coù moät soá nhaän xeùt:Caùc taùc phaåm döï thi vieát theo nhieàu theå loaïi (thô, vaên xuoâi,

kòch...). Veà thô coù thô ñaû kích, thô tröõ tình; veà vaên xuoâi coùtruyeän ngaén, hoài kí, nhaät kí, buùt kí, ghi cheùp…vv

Moät ñieåm noåi baät laø caùc taùc giaû böôùc ñaàu ñaõ bieát vaän duïngtheå truyeän, theå kyù vaøo vieäc theå hieän noäi dung. Theå loaïi ñaõphong phuù maø noäi dung phaûn aûnh cuõng coù nhieàu maøu,nhieàu veû khaùc nhau. Caùc caây buùt ñaõ kheùo choïn loïc tö lieäu,laáy ngay trong cuoäc soáng nhaø tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Doñoù, haàu heát taùc phaåm ñeàu neâu leân khaù chaân thöïc nhöõngngöøôi toát, vieäc toát trong tröôøng, trong lôùp, trong tieåu ñoäi, trongnhoùm hoïc taäp cuûa mình.

Moät anh baïn say söa vôùi coâng vieäc taäp theå, ñaõ thöùc suoátbuoåi tröa döïng coät, laøm daøn cho caây möôùp cuûa tieåu ñoäi môùi ratay leo (“Moät buoåi tröa” cuûa Quang Vieät). Ñeâm veà khuya, moïi

1 Kyû nieäm veà ñôït thi saùng taùc vaên thô naêm hoïc 1965-1966.

278

ngöôøi ñaõ yeân giaác nguû, khoâng gian trôû neân tónh mòch, trongmoät goùc lôùp hoïc, vaãn coøn le loùi aùnh ñeøn Hoa Kyø cuûa moät ñoâibaïn ñang chaâu ñaàu giaûi baøi toaùn khoù (“Tình baïn” cuûa QuangPhuïng; “Ñoâi baïn” cuûa Trònh Minh Tuaán).

Cao quyù vaø saâu naëng bieát bao nhieâu, tình nghóa thaày troø ñaõñi vaøo kí öùc ngöôøi hoïc sinh mieàn Nam treân ñaát Baéc. Gioïng vaênthaàm thì , to nhoû nhö xuaát phaùt töï ñaùy loøng cuûa baïn Traàn NgoïcGiao ñaõ noùi leân ñöôïc loøng bieát ôn chaân thaønh, saâu saéc ñoái vôùingöôøi thaày cuõ ñaõ nuoâi naáng, daïy doã mình töø taám beù.

Ñôøi hoïc sinh trong traéng, thi vò vaø traøn ñaày söùc soáng, coùnhieàu caûm xuùc doài daøo, laønh maïnh. Phaán khôûi vôùi ñieåm 5vaên, Giaùp Theá Huøng hoài töôûng laïi ñieåm 2 khi môùi böôùc chaânveà tröôøng môùi maø loøng ñaày xuùc ñoäng tröôùc söï tröôûng thaønh vaøtieán boä trong hoïc taäp cuûa mình.

Vaø coøn sung söôùng naøo baèng khi ñöôïc gaëp Baùc Hoà. Aùnhmaét hieàn töø, choøm raâu traéng cöôùc, nuï cöôøi côûi môû, gioïng noùidòu hieàn, tha thieát cuûa Baùc ñaõ ñi saâu vaøo taâm trí caäu thieáu nieânnoï. Vaø moãi khi gaëp khoù khaên trong hoïc taäp, tu döôõng, caäu talaïi nghó tôùi Baùc, vì Ngöôøi laø nguoàn ñoäng vieân, giuùp ñôõ caäu vöôïtqua taát caû (“Gaëp Baùc” cuûa Sôn Tuøng).

Laàn ñaàu xa gia ñình, xa ngöôøi thaân ñi hoïc nôi xa, nhieàubaïn xuùc ñoäng maïnh. Hoï nhôù meï, nhôù em, nhôù maûnh vöôøn,goác chuoái… Nhöng roài ngaøy moät ngaøy hai, caùi söùc maïnh cuûamoät taäp theå ñaõ cuoán huùt hoï. Hoï soáng say söa trong tình thöôngyeâu cuûa moïi ngöôøi. Vaø moãi khi aùnh chieàu khuaát sau daõy nuùiTam Ñaûo, hoï coù vuït nhôù tôùi nôi choân nhau caét roán, nhöng chæñeå nhaán maïnh theâm quyeát taâm hoïc taäp, tu döôõng thaät toát, laømvui loøng cha meï, toâ ñaäm caûnh ñeïp queâ höông maø hoï töøng gaénboù (“Xa queâ höông” – Thuî Anh; “Ñi” – Thanh Tuøng).

Veà vaên xuoâi, taäp trung nhieàu vaán ñeà coù yù nghóa giaùo duïcnhö vaäy, nhöng veà thô ca, cuõng vôùi noäi dung aáy, song caùch theå

279

hieän laïi naëng veà caûm xuùc, rung ñoäng töø nhöõng thi lieäu manghöông vò cuûa cuoäc soáng cuûa nuùi röøng Vieät Baéc.

Vôùi lôøi thô moäc maïc, giaûn dò, khoûe maïnh nhö trong ñoängtaùc lao ñoäng, baïn Nguyeãn Chí Duõng vieát trong “Baøi ca laoñoäng”:

Moät saùng ñaàu ñoângTrôøi môùi öûng hoàngTa ñi lao ñoängTa xaây cuoäc soángTreân röøng meânh moângCaùc baïn thô coøn bieát gaén yù nghó, vieäc laøm toát ñeïp cuûa mình

haøng ngaøy vaøo thaønh tích chung cuûa quaân daân caû nöôùc, ñangngaøy ñeâm chieán thaéng ñeá quoác Myõ. Baïn Traàn Hoà Baéc nhö reoleân tröôùc chieán thaéng cuûa taäp theå vaø caù nhaân mình, tieáng reoñang ôû theá taán coâng:

Anh nghe khoâng?Cuøng vang trong tieáng suùngCoù ñaïn chuùng em, raén chaéc, vöõng beànMoãi ñieåm 5, moät maùy bay giaëc MyõMoãi ñieåm 5, laøm giaëc Myõ kinh hoaøngAnh nghe khoâng?Cuøng vui trong chieán thaéngCoù chuùng em, nhoû beù goùp phaàn…Treân ñaây laø maáy nhaän xeùt maët öu ñieåm; tuy nhieân, chuùng

toâi nhaän thaáy coøn moät soá vaán ñeà caàn khaéc phuïc khi caùc baïngöûi baøi döï thi ñôït hai, töø nay ñeán cuoái khoùa.

Baøi caàn taäp trung hôn nöõa vaøo vieäc theå hieän ngöôøi toát, vieäctoát trong nhaø tröôøng. Baát cöù vieát theo theå loaïi naøo, ngöôøi vieátphaûi choïn yù, choïn chöõ, choïn lôøi, theå hieän noäi dung coâ ñoïng,suùc tích. Boá cuïc caùc taùc phaåm phaûi chaët cheõ, saùng suûa.

280

Noäi dung caùc taùc phaåm khoâng haïn cheá söï hö caáu – nhaát laøtruyeän ngaén, nhöng vaán ñeà ñaët ra vaø caùch giaûi quyeát phaûi phuøhôïp vôùi thöïc teá cuoäc soáng.

Ñaáy chính laø nhöõng vaán ñeà coøn yeáu trong caùc taùc phaåm döïthi.Vaø cuõng laø nhöõng ñieåm caàn khaéc phuïc trong ñôït vieát tôùi.

Döôùi ñaây laø nhöõng taùc phaåm ñöôïc Ban chaám thi xeáp vaøovoøng sô keát ñôït I:

Truyeän ngaén: “Caâu chuyeän thaày troø” – Traàn Ngoïc Giao(9B); “Ngöôøi thöøa keá chieác buùt” – Taêng Cöôøng (9B); “Tieáng goïitraû thuø” – Löông Vieät (9A); “Ngöôøi baïn gaùi cuûa chò toâi” –Nghieâm Cöôøng (9A); “Tình ñoàng chí” – Hoaøng Vaên Thoï (9B).

Maåu chuyeän: “Moät ñieåm keùm vaên” – Giaùp Theá Huøng(9A); “Tình baïn” – Döông Quang Phuïng (9A); “Ñoâi baïn” –Trònh Minh Tuaán (9B); “Moät buoåi tröa” – Quang Vieät (9B).

Hoài kyù: “Ñi!” - Thanh Tuøng (9B); “Gaëp Baùc” – Sôn Tuøng(9B); “Xa queâ höông” – Thuî Anh (9B); “Noãi loøng cuûa em beùmieàn Nam” – Quang Tín (9A).

Veà thô: “Baøi thô nghìn chieác” – Hoà Baéc (8A); “Taëng thaày”– Quang Tín (9A); “Buoåi saùng lao ñoäng” – Nguyeãn Chí Duõng(8B); “Tröôøng ta” – Giaùp theá Huøng (9A); “Chæ coù con ñöôøng”– Hoaøng Giang (8A).

Ban chaám thi traân troïng caûm ôn caùc baïn ñaõ göûi baøi vaømong nhaän ñöôïc nhieàu taùc phaåm phaûn aùnh ñôït thi ñua cuoáikhoùa cuûa tröôøng ta, nhaát laø caùc ñoàng chí caùn boä, giaùo vieân,coâng nhaân vieân, caùc baïn hoïc sinh khoái 10 – nhöõng anh caû cuûanhaø tröôøng, giaøu tình caûm, phong phuù voán soáng hoïc sinh, coùnhieàu caây buùt tin caäy!

C.P

281

Ngöôøi thaày - ngöôøi meïANH THY thöïc hieän

Thaày, coâ giaùo ôû tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi khoâng chæ laønhöõng ngöôøi giaùo vieân giaûng daïy vaên hoùa maø coøn laø nhöõngngöôøi cha, ngöôøi meï, ngöôøi anh, ngöôøi chò, chaêm soùc cho luõhoïc sinh treû con chuùng toâi. Toâi nhôù maõi kyû nieäm nhöõng ngaøyñaàu ñoùng quaân ôû Haø Baéc, maáy ñöùa lôùp beù vöøa hoïc xong lôùp4 chöa quen xa cha meï, chieàu toái cöù ñöùng ngoài ngaån ngô,ngoùng veà khoaûng trôøi saùng phía Haø Noäi. Raát taâm lyù, coù ngöôøithaày ñaõ ñöùng sau löng töï bao giôø,ø thuû thæ voã veà: “Ñöøng buoàn,chaùu ñi xa theá naøy cuõng laø ñeå boá meï yeân taâm ñaùnh Myõ…”

Hôn moät traêm thaày coâ cuûa nhaø tröôøng ñeàu laø nhöõng taámgöông ñieån hình trong coâng taùc giaùo duïc ñaøo taïo maø sau naøy,khi trôû thaønh nhaø giaùo, chuùng toâi ñaõ noi theo. Trong soá ñoù coùthaày Cao Cöï An, thaày giaùo daïy Vaên. Taän tuïy vôùi coâng vieäc,soáng taâm lyù, thöông yeâu hoïc sinh, daïy gioûi laø nhöõng ñaëc ñieåmcuûa thaày. Khoâng nhöõng theá, thaày thöôøng ñöôïc Ban Giaùm hieäubieåu döông veà phöông phaùp quaûn lyù hoïc sinh. Thaày soáng raátgaàn guõi, tình caûm vaø coi chuùng toâi nhö con em mình.

Ngaøy ñoùng quaân ôû röøng Ñaïi Töø, haàu nhö ñöùa naøo cuõng ngaõnöôùc. Gheû lôû khaép mình, ngöùa ngaùy trieàn mieân, tay gaõi lieântuïc, da deû xanh leø maàu thuoác xanh-meâ-ty-len, coù ñöùa maát nguûcaû ñeâm vì ngöùa, coù ñöùa maùu muû chaûy ra dính ñaày aùo quaàn.

282

Chöa bao giôø ôû nhaø maø chuùng toâi bò nhö theá. Thaät laø sôï!Chaúng ngaïi baån, chaúng sôï laây, thaày caëm cuïi laáy muõi kim kheàutöøng caùi gheû ôû keõ tay, keõ chaân cho töøng ñöùa, roài laáy thuoácxanh, thuoác môõ boâi vaøo choã ngöùa. Quaàøn aùo dính baån nhôùpnhaùp, töï tay thaày mang ra suoái giaët. Roài, maëc ngaøy ñoâng thaùnggiaù, thaày cuøng anh Cö, anh Hieän (y taù) ñi vaøo laøng baûn xa, xinlaù xoan, laù ba chaïc veà naáu nöôùc laù cho chuùng toâi taém chöõagheû. Cöù hai, ba ngaøy moät laàn, caû moät thuøng phuy lôùn ñöôïïc baécbeân bôø suoái ñeå naáu nöôùc taém. Nöôùc laù ñaéng, noùng, boác khoùiñöôïc gioäi leân ngöôøi, caû boïn huù heùt aàm ó, vang caû goùc suoái; coùñöùa coøn nghòch ngôïm caàm caønh xoan ñuoåi nhau, quaát vaøolöng nhau ñen ñeùt. Cöù nhö vaäy, beänh gheû lôû khoûi daàn, ngoàitrong lôùp khoâng coøn hieän töôïng “soät soaït luoân tay töïa gaåy ñaøn”vaø moãi ñeâm giaác nguû saâu hôn.

Thaày Cao Thöôûng vaø thaày Cao Cöï An trong ngaøy Hoäi tröôøng,Haø Noäi 15-10-1995

283

Ngaøy ôû Suoái Chì cuoái naêm 1966, moät buoåi chieàu, sau giôø töïtu, toâi moø ra suoái taém. Muøa ñoâng, thôøi tieát vuøng nuùi khaécnghieät, nöôùc suoái giaù laïnh ñaõ laøm toâi bò caûm. Soát cao, meät moûi,ñaàu nhöùc nhö buùa boå, veà laùn, toâi leo leân giöôøng truøm chaên kínñaàu. Baïn trong lôùp mang khaåu phaàn côm chieàu veà ñeå ñaàugiöôøng nhöng toâi ñaâu coøn thieát aên. Ngöôøi noùng haàm haäp li bì.Ñeâm ñaõ khuya, chôït tænh giaác thì ñaõ thaáy thaày laëng leõ ngoàibeân. Ngoïn ñeøn daàu leo leùt haét boùng thaày leân vaùch ñaát. Thaàyvaøo daân möôïn noài roài töï tay naáu baùt chaùo ñaäu xanh mang leâncho toâi aên giaûi caûm. Huùp heát baùt chaùo noùng, moà hoâi vaõ ra, thaàyñöa vieân thuoác caûm vaø coác nöôùc cho toâi uoáng. Xong xuoâi, toâiñöôïc thaày ñôõ cho naèm xuoáng giöôøng vaø keùo chaên ngang ngöïc.Baøn tay thaày kheõ ñaép chieác khaên laïnh leân traùn. Luùc ñoù, toâi ñaõthöïc söï caûm ñoäng! Nöôùc maét kheõ traøo ra vaø chôït nhôù tôùi nhöõnglaàn oám ôû nhaø ñöôïc meï chaêm soùc…

Cöù nhö vaäy, thaày ñaõ theo khoùa 5 chuùng toâi suoát töø heø 1965cho tôùi ngaøy ra tröôøng. Tôùi naêm hoïc lôùp 9, lôùp 10, boïn treûchuùng toâi ñaõ lôùn, ñöùa naøo cuõng ham thích ñoïc nhöõng taùcphaåm vaên hoïc noåi tieáng trong nöôùc vaø treân theá giôùi. Chuùngtoâi ñaõ truyeàn tay nhau “Thuyû Höû”, “Taây Du Kyù”, “Tam QuoácChí”, “Chieán Tranh vaø Hoøa Bình”, “Nhöõng Ngöôøi Khoán Khoå”,“Theùp Ñaõ Toâi Theá Ñaáy” hay taäp truyeän ngaén cuûa Pautoápxki…vaø ñoïc vôùi moät nieàm say meâ, thaùn phuïc. Coù ñöôïc tình yeâu aáychuùng toâi khoâng bao giôø queân ñöôïc coâng ôn thaày!

A.T

284

Thaày daïy veõNhôù veà moät ngöôøi thaày

maø toâi luoân ngöôõng moä vaø kính troïng!

HOAØNG ANH Hoïc sinh khoùa 6

Naêm 1965, laàn ñaàu tieân, chuùng toâi ñöôïc hoïc veõ bôûi moät oângthaày Hoïa haún hoi. Khaùc vôùi töôûng töôïng cuûa toâi khi chöa gaëp,beà ngoaøi cuûa thaày coù töôùng döõ döõ gioáng Töø Haûi: “raâu huøm,haøm eùn, maøy ngaøi”! Nhöng thöïc ra thaày laïi cöïc hieàn. Nhöõngñieàu chuùng toâi hoïc ñöôïc ôû thaày khoâng chæ laø nhöõng ñöôøngcong, neùt thaúng, caùch boá cuïc, nhöõng maûng maàu aán töôïng maøcoøn laø nhöõng kieán thöùc Hoäi hoïa cuûa thôøi kì Phuïc Höng ôû chaâu

Thaày Phaïm Löïc tröôùc ngaøy xa Phong Khaåu veà nöôùc, heø 1968

285

AÂu, hay nhöõng xuaát xöù cuûa nhöõng tröôøng phaùi laäp theå, tröøutöôïng… Roài caùch veõ böùc tranh sao cho coù hoàn.

Coù moät ñieàu nöõa khoâng phaûi ai cuõng bieát, toâi coøn ñöôïc thaàyLöïc daïy rieâng cho moät… baøi haùt (khoâng bieát coù phaûi laø saùngtaùc cuûa thaày hay khoâng). Cho ñeán baây giôø, toâi vaãn nhôù, vaãnhaùt vaø coù theå ghi laïi cho caùc baïn baøi “Chuù Taây” cuûa thaày.

Chuù Taây, chuù muoán voâ ñaây chôiLaøng toâi raøo kín, chuù voâ ñöôøng naøo?Í hoø doâ ta, ta ñaøo ta raøoÍ doâ ñaøo haøo giao thoâng,Í doâ ñaøo haøo giao thoâng (ñaøo haøo giao thoâng)Maëc taøu bay chuù cöù baén ñuøng ñuøngDaân baày toâi xuoáng haàm, chuù baén ngöôøi moâ?Chuù maø ñoå boä, chuù voâDaân baày toâi quyeát ñaùnh, quyeát chaúng cho chuù vaøoLaøng toâi nay ñaõ kín raøo,Laøng toâi nay ñaõ coù haøo giao thoâng .Hôn 35 naêm xa thaày, xa maùi tröôøng thaân yeâu, duø khi coøn

phuïc vuï trong quaân ñoäi hay luùc ñaõ chuyeån ngaønh, toâi vaãn phaùthuy ñöôïc caùi voán “hoa tay cuûa daân Troãi” quyù giaù maø thaày ñaõtruyeàn cho nhö moät ngheà tay traùi. Taøi naêng cuõng raát ñaéc duïngtrong coâng taùc tuyeân truyeàn, caùc cuoäc thi baùo töôøng cuûa ñôn vò,thaäm chí coøn ñöôïc môøi ñi trang trí ñaùm cöôùi cho anh chò emcô quan.

Ñöôïc soáng gaàn guõi moät thôøi gian vaø ñöôïc söï chæ baûo aân caàncuûa thaày Löïc, toâi töôûng ñaõ hieåu heát caùc taøi naêng cuûa thaày. Theámaø coù laàn khi xem moät boä phim truyeän truyeàn hình chieàu chuûnhaät, toâi thaáy thaày trong vai moät hoïa só. Toâi baøng hoaøng theùtleân nhö con treû: “OÂi trôøi, thaày Löïc!”. Hoùa ra, thaày coøn laø moättaøi töû Cineùma!

H.A

286

Kyû nieäm vôùinhöõng hoïc vieân ñaëc bieät

Thaày giaùo NGUYEÃN ÑOÃ *

Naêm hoïc thöù hai, nieân khoùa 1966-1967, nhaø tröôøng ñöôïcToång cuïc Chính trò giao theâm nhieäm vuï daïy vaên hoaù cho caùcanh huøng, duõng só dieät Myõ töø mieàn Nam göûi ra. Trong soá caùcanh huøng, duõng só Huyønh Vaên Ñaûnh, Taï Thò Kieàu, TraànDöôõng, Leâ Chí Nguyeän, Ñoaøn Vaên Luyeän… ñaõ leân thaêmtröôøng, thì naêm hoïc naøy coù anh huøng Huyønh Vaên Ñaûnh vaøduõng só Leâ Chí Nguyeän veà hoïc1. Nhaø tröôøng boá trí cho hai anhôû trong caên nhaø saùt caïnh chính uyû Buøi Khaéc Quyønh vaø hieäutröôûng Döông Höng Tuaán, ngay khu Goác ña Hieäu boä. Do trìnhñoä vaên hoaù cheânh leäch, (anh Nguyeän ñaõ hoïc xong lôùp 5, trìnhñoä coù khaù hôn); neân giai ñoaïn ñaàu, nhaø tröôøng taäp trung boàidöôõng moân Vaên, ñeå hai anh coù theå töï thaûo baùo caùo, vieát thötöø, ñoïc saùch baùo…

Coù moät kæ nieäm ñaùng nhôù, ngay sau giôø chính taû ñaàu tieân,anh Ñaûnh haàu nhö khoâng theå vieát troïn baøi. Anh phaûn aûnhñieàu naøy vôùi nhaø tröôøng: “Sao hoïc khoù quaù, nghe thaày giaùoñoïc maø toâi khoâng theå vieát ñöôïc.” Haàu nhö caû baøi chính taû cuûa

* Nguyeân Tröôûng boä moân Vaên caáp III, hieän veà höu vaø sinh soáng taïi thaønh phoáHoà Chí Minh.1 Naêm hoïc 1967-1968, duõng só Ñoaøn Vaên Luyeän sang Queá Laâm, hoïc ôû tröôøng.

287

anh Ñaûnh ñeàu coù loãi, nhaát laø caùctöø “vaø, veà, ruoäng, roài…”1. Toå Vaênlaäp töùc hoïp ruùt kinh nghieäm thìphaùt hieän, theo thoùi quen cuûa ngöôøiNam boä, coù moät soá töø, nhaát laø phuïaâm, bò phaùt aâm sai so vôùi aâm chuaåntieáng Vieät. Nhö vaäy, giaùo vieân theolôùp phaûi laø ngöôøi naém ñöôïc “choát”,ñeå uoán naén hoïc vieân. Vaø thaày Ñoãnhaän nhieäm vuï naøy. Sinh ra vaølôùn leân ôû Myõ Tho, laø ngöôøi naémñöôïc “ñieåm yeáu” cuûa queâ höôngmình, thaày tìm caùch giaûi thích vaøsöûa daàn cho anh hoïc vieân lôùn tuoåi.Daàn daàn, anh hieåu ra vaø khaéc phuïcñöôïc sai soùt, khaû naêng tieáp thu tieánboä roõ reät.

Coù moät laàn, hai troø muoán theát ñaõi caùc thaày giaùo maø phaànlôùn laø ngöôøi mieàn Baéc, moät böõa thòt caày naáu theo kieåu Nam boä.Nhöng ôû Ñaïi Töø khoâng coù ñuû gia vò. Khoâng bieát xoay xôû caùchnaøo maø moät buoåi tröa, xe Vaên phoøng Toång cuïc Chính trò leânñoùn hai anh veà Haø Noäi. Chieàu hoâm sau, khi trôû veà, hai anhkheä neä xaùch moät tuùi to ñöïng döøa naïo, cuû xaû, laù mô loâng, laïc,ñaäu xanh… vaø ñaëc bieät, coù moät loaïi gia vò maø “thieáu noù thì baátthaønh… thòt choù”; ñoù laø “nguõ vò höông”!

Ngay saùng chuû nhaät tuaàn sau, khu laùn cuûa caùc toå xaõ hoäi caápIII (Vaên, Söû, Ñòa, Ngoaïi ngöõ), naèm ngay ven röøng, nhoän nhòphaún leân. Tieáng choù keâu aêng aúng, tieáng khua dao thôùt… Anh

1 Ngöôøi Nam boä coù nhieàu vuøng thöôøng phaùt aâm laø: dzaø, dzeà, guoäng, goài…

Taám aûnh cuûa hoïc vieânHuyønh Vaên Ñaûnh

taëng thaày giaùo Nguyeãn Ñoã

288

Ñaûnh cuøng caùc thaày “hoùa kieáp” cho chuù choù, roài duøng rôm thuichín vaøng. Töï tay anh pha cheá, naáu nöôùng theo ñuùng khaåu vòcuûa ngöôøi saønh ñieäu nhaäu thòt caày ôû queâ anh. Thaáy coøn thöøamoät môù cuû xaû, thaày Ñoã ñem caém ngay vaøo maûnh vöôøn phíasau nhaø. Nhìn luoáng xaû môùi troàng, anh Nguyeän khoâng vöøa yù:“Ñaõ troàng thì phaûi troàng cho thaúng haøng. Toâi thích ngangbaèng, soå thaúng.”, roài hai thaày troø caëm cuïi troàng laïi.

Böõa aên ñöôïc chuaån bò xong xuoâi, nhöõng ñóa thòt haáp, thòtnöôùng vôùi rau thôm vaø caû baùt nhöïa maän, baùt xaùo choù ñöôïc baøyra. Muøi thòt caày pha laãn muøi maém toâm thôm löøng, haáp daãn.“Caû nhaø” vui veû ñaùnh cheùn. Chuyeän troø raâm ran. Coù chuùt röôïu,thaày Ñoã höùng khôûi caát cao gioïng: “Toâi xin ra caâu ñoái, môøi caùcthaày cuøng ñoái: Cuï Toâ ñang aên thòt toâ”1. Vöøa nghe xong, vôùi taøiöùng bieán cuûa “thaày ñoà Thanh”2 thöïc thuï, thaày Cöø, daïy moân Söû,cöôøi ha haû ñoái laïi: “Toâi xin haàu oâng, Thaày Ñoã vöøa gaëm xöôngñoå”3. Vöøa nghe veá ñoái, thaày Ñoã voäi chaép hai tay xaù: “Toäi xinchòu thua cuï Toâ… Toâ… Baùi phuïc! Baùi phuïc!” Roài hai thaày cuïngli, cöôøi heå haû.

Nhìn caùc thaày vui veû nhöng “ñaàu beáp” Ñaûnh vaãn thaáy canhcaùnh trong loøng, khoâng hieåu böõa aên coù hôïp khaåu vò thöïckhaùch? Ñeán cuoái böõa, thaáy caùc moùn ñeàu heát saïch, vaø khi nghecaùc thaày coù lôøi ngôïi khen: “Caày tô baûy moùn” ñuùng laø ñaëc saûnNam boä, thì anh Ñaûnh kheõ nôû nuï cöôøi hieàn haäu.

N.Ñ

1 Moät loái chôi chöõ, raát hoùm vaø khoù.2 Thaày Toâ Ngoïc Cöø queâ Thanh Hoùa, cuõng laø nôi saûn sinh ra nhieàu cuï ñoà Nho thôøixöa, ñöôïc xeáp sau cuï ñoà Nam (Nam Ñònh) vaø cuï ñoà Ngheä (Ngheä An).3 Thaày Cöø ñaõ chôi chöõ vì bieát daân Nam boä thöôøng phaùt aâm sai, noùi töø “ñoã”thaønh “ñoå”.

289

Moät chuyeán thaêm conThaày giaùo MAI DUY VOÏNG

Thieáu taù Vuõ Theá An, trôï lí Boä tö leänh Coâng binh, vöøa nhaänquyeát ñònh boå sung veà chæ huy moät ñôn vò coâng binh ñoùng ôûQuaân khu Boán, nôi coù chieán söï aùc lieät nhöõng ngaøy ñaàu caûnöôùc ñaùnh Myõ. Hoâm nay laø thöù baûy, trôøi se laïnh. Anh ñaõ baùocaùo ñôn vò xin nghæ hai ngaøy ñeå ñi thaêm con ñang hoïc taïitröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi do Toång cuïc Chínhtrò quaûn lí, sô taùn ôû Ñaïi Töø, Thaùi Nguyeân. Ñöùng ngoài khoângyeân, anh ñi ra ñi vaøo, chæ mong sôùm ñöôïc gaëp con. Côm chieàuxong, tranh thuû taït qua cöûa haøng baùch hoùa (luùc ñoù coøn goïi laømaäu dòch) ôû phoá Ñoäi Caán, phaûi noùi khoù vôùi coâ maäu dòch vieân,anh môùi mua ñöôïc boán goùi keïo cöùng gia coâng (moãi goùi nöûakí), hai caùi khaên maët, maáy oáng chæ cuøng daêm caùi kim khaâu.Vôï maát sôùm ñeå laïi cho anh moät chaùu gaùi ñang ôû queâ vaø VuõThu, con trai, môùi nhaäp tröôøng ñöôïc ít thaùng. Quaø caùp vaø ñoàduøng caàn thieát ñöôïc goùi goïn vaøo chieác ba-loâ con coùc - haønhtrang cuûa ngöôøi lính giaø cho chuyeán thaêm con. Ñònh ñi nghæsôùm ñeå saùng mai ñeán nôi taäp keát ñuùng giôø, vöøa ñaët mình ñaõnghe coøi baùo ñoäng ruù leân. Loa phoùng thanh ôû ñaàu phoá oangoang: “Ñoàng baøo chuù yù! Ñoàng baøo chuù yù! Moät toáp maùy bayñòch ñang xaâm phaïm vuøng trôøi phía nam, caùch Haø Noäi 100km.Ñoàng baøo tìm nôi truù aån, caùc ñôn vò vaøo vò trí saün saøng chieánñaáu!”. Anh baät daäy cuøng ñôn vò chaïy ra chieán haøo. Moät laùt sau

290

khoâng thaáy ñoäng tónh gì, loa phoùng thanh thoâng baùo: “Maùybay ñòch ñaõ ñi xa, moïi hoaït ñoäng trôû laïi bình thöôøng.” Trôû veàphoøng, nhìn ñoàng hoà ñaõ 10 giôø röôõi. Vöøa chôïp maét ñöôïc moätluùc thì laïi baùo ñoäng, loa thoâng baùo ñòch ñaõ xaâm phaïm vuøngtrôøi phía ñoâng. Caùn boä, chieán só laïi phoùng nhanh ra coâng söï.Baùo yeân khi kim ñoàng hoà chæ con soá 12. Trôû laïi giöôøng, anhkhoâng queân vaën chieác kim ñoàng hoà Seâ-va-ny ñeå chuoâng baùothöùc vaøo 3 giôø 45 phuùt.

… Chuoâng reo, anh baät daäy ra ñaùnh raêng, röûa maët roàikhoaùc voäi boä quaàn aùo leân ngöôøi. Anh baïn cuøng phoøng ñaõ daétchieác xe ñaïp tôùi ñeå ñeøo anh ra Cöûa Ñoâng, nôi coù xe cuûa Toångcuïc moãi sôùm chuû nhaät ñöa gia ñình ñi thaêm con em hoïc treântröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Ngoaûnh laïi chaøo baïn, anh böôùc voäileân xe. Xe ñaõ kín choã. 4 giôø röôõi, xe chuyeån baùnh. Meät moûi vìmoät ñeâm maát nguû, khi xe chöa qua khoûi caàu Long Bieân, anhthieáp ñi töï luùc naøo… Ñeán thò xaõ Thaùi Nguyeân, caàu Gia Baûy bòñòch neùm bom phaù hoûng töø maáy hoâm tröôùc, phaûi ñi voøng caàuphao. Ñöôøng môùi môû, xoùc quaù, xe nghieâng ngaû laøm anh tænhgiaác. Trôøi ñaõ saùng. Qua ngaõ ba Bôø Ñaäu, xe döøng ít phuùt ñeåchuaån bò reõ vaøo vuøng röøng nuùi Ñaïi Töø.

8 giôø saùng, xe tôùi Goác ña An Myõ, nôi ñöôïc caùc em hoïc sinhgoïi laø “Thuû ñoâ cuûa tröôøng” vì coù cöûa haøng Cung tieâu baùn taïphoùa (nhöng quy moâ chaúng baèng moät goùc cuûa cöûa haøng tönhaân nôi phoá chôï ngaøy nay). Xe vöøa döøng ñaõ thaáy hoïc sinhuøa tôùi ñoùn ngöôøi nhaø hay ra nhaän quaø cuûa gia ñình göûi leân.(Hoài ñoù laøm gì coù ñieän thoaïi, moïi lieân laïc chæ thoâng qua thögöûi böu ñieän hay qua ngöôøi quen). Vöøa böôùc xuoáng xe, thaáyThu ñaõ chaïy nhaøo tôùi oâm chaàm laáy boá. Cha con vui möøng gaëpnhau. Maáy baïn cuûa Thu cuõng beõn leõn chaïy laïi, leã pheùp chaøoanh. Thaáy caùc chaùu aên noùi, cö xöû leã ñoä, aên maëc goïn gaøngtrong boä quaân phuïc “lính con”, anh caûm thaáy yeân taâm. Nhaø

291

tröôøng môøi gia ñình vaøo maáy gian nhaø khaùch döïng baèng trenöùa. Chuyeän troø moät luùc, anh noùi vôùi Thu: “Ñöa boá veà thaêmñôn vò vaø thaày giaùo chuû nhieäm, xem caùc con aên ôû theá naøo!”.

Hai boá con veà tôùi lôùp cuõng laø luùc thaày chuû nhieäm môùi ñi kieåmtra böõa aên tröa töø beáp trôû veà. Chæ caàn qua maáy caâu thaêm hoûinhöng vì caû hai ñeàu laø lính Cuï Hoà, ñeàu laø só quan quaân ñoäi treânnhöõng cöông vò khaùc nhau maø anh vaø thaày giaùo trôû neân thaântình, gaàn guõi. Anh ñeà ñaït nguyeän voïng: “Toâi vöøa nhaän nhieämvuï môùi, saép ñi chieán tröôøng xa, coù leõ coøn laâu môùi coù dòp gaëpchaùu. Vaäy nhôø anh baùo caùo vôùi nhaø tröôøng xin ñöôïc ôû laïi vôùichaùu qua ñeâm nay. Toâi muoán taâm söï, daën doø chaùu tröôùc luùc ñixa.” Thaày chuû nhieäm vui veû nhaän lôøi. Trong thôøi gian ôû laïi vôùicon, anh ñöôïc caùc thaày môøi cuøng xuoáng beáp aên côm, cuøng ôû vôùicaùc em hoïc sinh neân hieåu ñöôïc söï nuoâi döôõng, daïy doã cuûa nhaøtröôøng, cuûa Toång cuïc. Côm tröa xong, anh veà laùn nghæ vôùi con.

Thaày Mai Duy Voïng taïi Saøi Goøn, naêm 2004.

292

Chieàu chuû nhaät, coù em tranh thuû vaøo daân chôi hay ñi thaêm anhem cuøng tröôøng, coù em tranh thuû ra suoái taém giaët, coù em ñöôïcphaân coâng xuoáng beáp giuùp chò nuoâi vo gaïo, nhaët rau. Coønmình anh ôû nhaø, anh laáy saùch vôû ra kieåm tra vieäc hoc haønhcuûa con. Roài giôû ba-loâ ra xem con coù coøn ñuû quaàn aùo maëc,chieác naøo bò ñöùt cuùc, bung chæ ñöôïc anh kheùo leùo ñôm vaù laïi.Vôï anh ñaõ ñi xa, anh phaûi coá heát mình thay vôï chaêm soùc, laápñi caùi khoaûng troáng tình caûm cuûa ngöôøi meï maø con khoângñöôïc höôûng.

Xong xuoâi anh ra ñaàu nhaø ngaém nhìn doøng nöôùc maùt, theocon möông ñöôïc caùc em môùi môû, roùc raùch chaûy veà. Thaáy treânsaøo coøn vaét maáy boä quaàn aùo baån, anh mang xuoáng möông giaëthoä roài ñem phôi. Coù nhöõng chieác aùo, chieác quaàn treân saøo ñaõkhoâ nhöng bò raùch hay maát cuùc, anh laëng leõ mang vaøo nhaøkhaâu vaù roài traû laïi choã cuõ. Thaät chaû khaùc gì ngöôøi meï chaêm soùccaû ñaøn con. Khoâng hieåu nhöõng em maëc nhöõng boä aùo quaàn ñaõñöôïc may vaù laønh laën coù hay “baøn tay coâ Taám” aáy chính laøcuûa baùc Vuõ Theá An, cha cuûa baïn Thu? Maø nghó cho cuøng thìcon baïn coù khaùc gì con mình, chuùng ñeàu xa nhaø, xa cha meï,ñeàu thieáu thoán söï chaêm soùc cuûa nhöõng ngöôøi meï, ngöôøi chònhö Thu.

Tieän coù anh aên, ôû cuøng ñôn vò maø caùc thaày nhôø anh daëndoø, ñoäng vieân theâm cho caùc em. Toái hoâm ñoù, anh vaø Thu cuøngcaû lôùp vaây quanh ñoáng löûa tröôùc saân nhaø. Chuyeän troø raâm ran.Tieáng nöùa khoâ noå loáp boáp, taøn löûa bay leân theo gioù. Aùnh löûabaäp buøng xua ñi caùi giaù laïnh cuûa nuùi röøng. Anh sung söôùngnghe caùc em líu loâ keå laïi nhöõng nieàm vui nho nhoû trong moãigiôø leân lôùp, ñieàu môùi laï sau nhöõng laàn “ñi daân vaän” hay nhöõngchuyeán ñi röøng kieám cuûi, haùi maêng… Coøn caùc em thì say söanghe anh keå chuyeän quaân daân Haø Noäi ñaùnh traû nhöõng ñôït taáncoâng cuûa khoâng löïc Hoa Kyø… Löûa taøn cuõng laø luùc tieáng keûng

293

baùo heát giôø sinh hoaït vang leân, vôùi taùc phong ngöôøi lính, anhdöøng caâu chuyeän vaø giuïc caùc em leân giöôøng ñi nguû.

Saùng hoâm sau, anh thöùc daäy thaät sôùm ñeå quan saùt caùc chuù“lính con” thoaùt khoûi côn meâ nguû theá naøo. Trôøi coøn toái nhöngvöøa nghe coøi tröïc ban, caùc em ñaõ baät daäy nhö nhöõng anh línhthöïc thuï, chaïy nhanh ra saân hoâ vang “moät, hai, ba, boán” - taäptheå duïc roài veà gaáp chaên maøn, khaån tröông ra suoái laøm veä sinhcaù nhaân vaø xeáp haøng ñi aên saùng. Ñeán giôø leân lôùp, anh chaøothaày chuû nhieäm vaø chia tay caùc em ñeå trôû veà Haø Noäi. Ngaøy ñoùtöø xaõ An Myõ ra ñeán thò xaõ Thaùi Nguyeân khoâng coù moät phöôngtieän giao thoâng coâng coäng naøo; nhöng raát may töø chieàu hoâmtröôùc, sau khi xin cho anh nghæ laïi, thaày chuû nhieäm ñöôïc bieátsaùng thöù hai Chính uyû Quyønh seõ veà Haø Noäi. Thaày ñaõ xin choanh ñi nhôø vaø Chính uyû vui veû nhaän lôøi.

Chieác xe com-maêng-ca ñít vuoâng noå maùy, rôøi Goác ña roài laéclö chaïy treân con ñöôøng raûi ñaù caáp phoái veà xuoâi…

Saøi Goøn, thaùng 8-2004M.D.V

294

Nhöõng ngaøytrong saùng nhaát

TAÏ QUANG VINH *Hoïc sinh khoùa 3

Naêm 1965, khi vöøa toát nghieäp lôùp 7 vôùi keát quaû khoâng thaätcao thì toâi gaëp Trònh Thaønh Coâng töø tröôøng Troãi veà nghæ pheùp.Haén treøo töôøng sang nhaø toâi; hai ñöùa ñöùng döôùi vöôøn thì thaàmtroø chuyeän. Nghe Coâng keå veà tröôøng Troãi, toâi thaáy meâ quaù: Naøolaø ñöôïc maëc quaân phuïc vaø goïi nhau baèng “ñoàng chí”, bieân cheáthaønh töøng tieåu ñoäi, trung ñoäi vaø ñaïi ñoäi, ñöôïc phaùt suùng AK,CKC, vöøa hoïc vöøa luyeän taäp quaân söï... Ñaùm baïn toâi: Ñoã TrungVieät, Phan Theá Chaâu, Sôn Döông, Thaéng Lôïi, Kieán Quoác...vv ñaõvaøo Troãi caû roài. Toâi xin boá meï cho vaøo tröôøng. Caùc cuï chæ lo toâikhoâng ñuû söùc khoûe, nhöng roài cuõng ñoàng yù. Sau moät vaøi thuû tuïckhoâng maáy phöùc taïp, toâi ñöôïc goïi leân tröôøng. Tröôøng luùc naøyñoùng ôû Ñaïi Töø, Thaùi Nguyeân. Coøn nhôù, ñaïi ñoäi toâi ôû taän trongröøng saâu, saùt chaân nuùi Tam Ñaûo. Nhaø ôû vaø lôùp hoïc naèm giöõaröøng nöùa, röøng giang. Maùy bay Myõ quaàn ñaûo caû ngaøy laãn ñeâm.Toâi coù theâm nhieàu baïn môùi nhö Nguyeãn Bình, Haø Ñoâng, PhiHuøng, Vieät Baéc, Nguyeãn Thaéng, Vieãn Chieán, Myõ Toaøn… Haøngngaøy, ngoaøi giôø hoïc, chuùng toâi coøn ñi laáy cuûi, laøm phuï beáp, toáiveà nguû treân giöôøng gheùp baèng caây böông. Laém luùc naèm treângiöôøng thaáy raén boø ngay treân maùi nhaø, buïng loù ra traéng ôn ôûn,troâng maø phaùt khieáp. Cuoäc soáng ôû ñaây thaät khaùc laï so vôùi ngaøy

* Kyõ sö vieãn thoâng, hieän sinh soáng cuøng gia ñình taïi Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc.E-Mail: taqvinh@t-online.de

295

ôû nhaø. Toâi khoâng khoûi ngôõ ngaøng khi thaáy thaày giaùo maëcquaân phuïc leân lôùp giaûng baøi.

Coøn vieäc hoïc taäp cuûa toâi thaät quaù beâ beát. Hoïc kì 1 naêm lôùp 8,toâi coù ñeán 21 ñieåm 1 vaø 2. Keát quaû naøy laøm toâi raát hoang mang.

Sang hoïc kì 2, ñôn vò chuyeån ra ôû treân ñoài cao. Khoâng khítrong laønh, thaät deã chòu. Töø nhaø ôû xuoáng nhaø aên khaù xa; coønsuoái thì ôû taän döôùi chaân vöïc neân chuùng toâi phaûi xaùch nhöõngoáng böông ñöïng nöôùc veà röûa maët, ñaùnh raêng moãi sôùm. Raátnhieàu baïn bò gheû lôû, haéc laøo. Lôùp coù moät chuùt xaùo troän, moätsoá baïn bò ñieàu sang «trung ñoäi gheû». Thaày Tö, thaày Bieác, thaàyBoång, thaày Hieän, thaày Thuaät… tham gia daïy chuùng toâi.

Thaày Ñoã Vaên Bieác daïy moân Toaùn. Thaày nhoû ngöôøi, mangquaân haøm xanh cuûa quaân chuûng Phoøng khoâng-Khoâng quaânvaø coù gioïng xöù Ngheä nghe nheø nheï. Thaät khoâng ngôø, chínhthaày laø ngöôøi ñaõ taïo cho toâi loøng tin ñeå böôùc vaøo ñôøi!

Trong moät giôø Toaùn, thaày giao baøi taäp laøm taïi lôùp. Laøm ñöôïcmoät luùc, lieác sang thaáy Nguyeãn Bình hình nhö ñaõ laøm xong;Haø Ñoàng ñang «ngoài veånh raâu » soaùt laïi baøi, rieâng toâi chöa ñaâu

Chieàu Phong Khaåu, Queá Laâm, Heø 1968.

296

vaøo ñaâu neân « caø cuoáng ». Chôït thaày ñi xuoáng xem toâi laøm baøi.Cho ñeán baây giôø, toâi coøn nhôù nhö in hình aûnh thaày laáy ngoùntay chæ nheï vaøo ñieåm maáu choát cuûa baøi toaùn. Toâi chôït hieåu ravaø caém cuùi vieát, ñua vôùi thôøi gian. Ñeán khi chöõa baøi, thaät baátngôø, thaày laïi goïi toâi leân baûng. Toâi cöù nöûa ñöùng nöûa ngoài, sôïkhoâng daùm leân. Thaáy vaäy, thaày ñoäng vieân : «Vinh ñöøng sôï, cöùmaïnh daïn leân, neáu sai ñaõ coù caùc baïn giuùp! »

Toâi caàm vieân phaán vieát baøi giaûi maø loøng baøn tay öôùt ñaãm moàhoâi, queät thaønh nhöõng veät öôùt treân baûng. Ñeán luùc nghe CaoXuaân Traø thoát leân: “Ñuùng!” vaø tieáng xì xaøo trong lôùp ngaøy moätlôùn thì thaày hoûi: “Caùc em thaáy Vinh laøm ñuùng khoâng?”. Khi caùcbaïn ñoàng thanh: “Ñuùng aï!” laø luùc toâi xuùc ñoäng nhaát. Tröôùc khiveà choã, thaày coøn nhaéc toâi laáy phaán maøu ñoùng khung ñaùp soá laïi,cho duø sau ñoù coù bò xoaù ñi. Roài thaày nhaän xeùt: “Trong Toaùn hoïccuõng nhö trong cuoäc soáng, nhieàu khi ta phaûi bieát chaáp nhaän môùiböôùc leân ñöôïc.” Thaày nhaán maïnh: “Bieát chaáp nhaän cuõng laøngheä thuaät! Ngoaøi ra, trong hoïc taäp, moãi ngöôøi phaûi töï choïn chomình moät phöông phaùp thích hôïp. Khi nghe giaûng phaûi bieát keáthôïp maét nhìn, tai nghe, tay vieát. Khi veà oân baøi thì neân hoïc moätlaàn cho kó caøng, vaø neân ñaùnh daáu hoaëc ñoùng khung nhöõngcoâng thöùc quan troïng...”. Thaày giaûi thích: “... nhö theá thì naõo cuûata seõ tieáp nhaän ñöôïc nhöõng hình aûnh saéc neùt, laøm cho ta coù theånhôù laâu vaø nhôù chính xaùc nhöõng vaán ñeà caàn thieát. Tuyeät ñoáitraùnh loái hoïc hôøi hôït, vì nhö vaäy naõo ta seõ chuïp ñöôïc nhieàu laàntaám aûnh lôø môø vaø nhöõng taám aûnh ñoù seõ bieán raát nhanh khoûi trínhôù cuûa ta. Kieán thöùc cuõng nhö xaây nhaø, ngoâi nhaø toát caàn phaûixaây döïng baèng nhöõng vieân gaïch chaéc chaén.”

Töø hoâm ñoù, toâi trôû neân töï tin hôn. Ghi nhôù lôøi khuyeân cuûathaày, toâi laúng laëng töï tìm cho mình moät phöông phaùp hoïc taäpphuø hôïp. Trong lôùp, toâi naêng phaùt bieåu vaø xung phong leân giaûibaøi. Coù laàn, thaày laáy vôû cuûa toâi giô leân cho caû lôùp xem: “Tuy

297

chöõ vieát khoâng ñeïp nhöng quyeån vôû chöùng toû moät kieåu laømvieäc ngaên naép, khoa hoïc”.

Keát quaû hoïc taäp khoâng chæ moân Toaùn maø caùc moân khaùccuõng khaù leân troâng thaáy. Naêm 1968, toâi toát nghieäp lôùp 10 vôùikeát quaû gioûi. Naêm 1973, toâi toát nghieäp Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaânsöï vôùi keát quaû xuaát saéc vaø ñöôïc giöõ laïi laøm giaùo vieân. Naêm1983, khi trôû veà Haø Noäi, toâi luoân nhaän vaø hoaøn thaønh moïinhieäm vuï ñöôïc giao. Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû naøy, toâi thaät söï bieátôn thaày Ñoã Vaên Bieác cuøng caùc thaày, coâ giaùo vaø caùc baïn töønhöõng thaùng ngaøy ôû Ñaïi Töø. Ñoù chính laø nhöõng ngöôøi taïo chotoâi moät phong caùch soáng vaø moät nghò löïc soáng!

Heø 2002, töø phöông Taây xa xoâi, toâi kòp veà döï cuoäc hoïpmaët thöôøng nieân cuûa Khoùa 3, tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Gaëplaïi caùc baïn maø trong loøng buoàn vui laãn loän. Buoàn vì VieãnChieán, Myõ Toaøn ñaõ maát, Trung vieät thì yeáu quaù; Vui vì ñaïi ñasoá caùc baïn tuy toùc ñaõ baïc, cuoäc soáng tuy coøn nhieàu khoù khaênnhöng vaãn vui veû, laïc quan nhö ngaøy naøo. Qua caùc baïn, toâicoù thaêm hoûi veà thaày Bieác nhöng thoâng tin ít quaù. Bieát laø thaàycoøn soáng nhöng soáng ôû ñaâu, soáng theá naøo, söùc khoûe ra sao thìchöa roõ. Ñieàu naøy ñaõ ñeå laïi noãi canh caùnh trong loøng!

Thay cho lôøi keátTrong moät thö vieát cho toâi, Nguyeãn Bình ñaõ goïi nhöõng Ngaøy

thaùng Nguyeãn Vaên Troãi laø Nhöõng ngaøy thaùng thaät trong saùng.Quaû ñuùng nhö vaäy! Trong caùi thôøi gian aáy, chuùng toâi ñaõ ñöôïctieáp thu söï daïy doã, chaêm soùc cuûa moät Theá heä thaày, coâ thaät trongsaùng. Coøn chuùng toâi ñaõ coù vôùi nhau Tình baïn, tình ñoàng chíthaät trong saùng maø suoát ñôøi toâi khoâng bao giôø queân!

Germany, 26-5-2003T.Q.V

298

C11 thaân yeâu cuûa toâiBa möôi laêm naêm xa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, xa C11 thaân

yeâu, song nhöõng kyù öùc veà tröôøng, veà C11 chöa bao giôø phai môøtrong taâm trí toâi. Tröôùc heát xin nghieâng mình töôûng nhôù ñeán chòHoàng vaø caùc chaùu: Nguyeãn Kim Thaønh, Traàn Vieät Hoa, Buøi KimKhaùnh, vì tuoåi giaø vaø vì baïo beänh maø hoàn chò vaø caùc chaùu ñaõ ôûcoõi vónh haèng. Xin ghi laïi tình caûm saâu saéc, chaân thaønh cuûa toâiñoái vôùi C11.

Coâ giaùo PHAÏM THÒ THUÏC

Nhöõng ngaøy ñaàuToâi nhaän ñöôïc quyeát ñònh cuûa Toång cuïc Chính trò veà daïy ôû

tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi vaøo moät ngaøy thunaêm 1966. Töø Haø Noäi leân Thaùi Nguyeân, treân ñöôøng ñi bao suynghó vui, buoàn, lo laéng aån hieän trong loøng. Vui vì ñöôïc nhaännhieäm vuï môùi: Quaûn lyù vaø giaûng daïy nöõ coâng cho caùc chaùu nöõ(con caùc ñoàng chí Trung öông) hoïc noäi truù ôû nôi sô taùn. Coângvieäc naøy ñoái vôùi toâi khoâng khoù khaên laém vì toâi nguyeân laø hoïcsinh mieàn Nam, laïi coù moät soá khaû naêng veà nöõ coâng gia chaùnh,ñaõ coù moät soá kinh nghieäm veà soáng taäp theå vaø coâng vieäc theâuthuøa, vaù may, naáu nöôùng. Buoàn vì phaûi xa con gaùi nhoû ThieânHöông luùc aáy môùi 3 tuoåi. Ngöôøi choàng thaân yeâu cuûa toâi vöøa môùihy sinh. Ñang suy nghó mieân man thì xe ñaõ ñeán nôi ñoùngquaân cuûa C11 (ôû Traïi Cau thuoäc xaõ An Myõ, huyeän Ñaïi Töø, ThaùiNguyeân). Chò Hoàng, chò Nhaâm cuøng moät soá chaùu nöõ ra ñoùn,tay baét maët möøng. Söï ñoùn tieáp nieàm nôû cuûa hai chò vaø caùcchaùu laøm nhöõng öu tö cuûa toâi tieâu tan, nhöôøng choã cho nhöõngyù nghó quyeát taâm coâng taùc toát taïi C11.

299

Chò Hoàng, chò Nhaâm vaø toâi ñöôïc nhaø tröôøng phaân coâng phuïtraùch C11. Ba chò em ñeàu laø vôï lieät só, ñeàu toát nghieäp Ñaïi hoïcSö phaïm, ñeàu laø ñaûng vieân neân deã ñoàng nhaát, thoâng caûmnhau trong coâng taùc vaø cuoäc soáng. Beân caïnh ñoù cuõng coù ñieåmkhaùc bieät veà tuoåi ñôøi (vì toâi luùc ñoù môùi coù 27), tuoåi ngheà, kinhnghieäm soáng vaø coâng taùc. Do ñoù toâi luoân xaùc ñònh, phaûi toântroïng vaø hoïc taäp hai chò veà moïi maët.

Ba chò em phaân coâng coâng vieäc moät caùch cuï theå: Chò Hoànglaø Chính trò vieân Ñaïi ñoäi, phuï traùch chung, chò Nhaâm laø Ñaïiñoäi tröôûng phuï traùch hoïc taäp vaø theo doõi caùc chaùu caáp III, coøntoâi laø Ñaïi ñoäi phoù, phuï traùch haäu caàn, daïy nöõ coâng gia chaùnhvaø theo doõi caùc chaùu caáp II. Beân caïnh ñoù moät soá em nöõ hoïctaäp toát, coù uy tín, ñaïi dieän cho caùc khoái lôùp giuùp caùc coâ naémtình hình cuûa caùc baïn nhö Thu Löông, Löông Hoøa, KimThaønh, Thaùi, Thu Hoàng. Caùc chaùu C11 thöôøng goïi chò Hoàng laø“meï”, goïi chò Nhaâm laø “baàm”, goïi toâi laø “dì” (em meï). Nhöõngñaïi töø xöng hoâ thaân maät ñoù laøm taêng theâm tình thöông vaø söïgaén boù giöõa ba coâ giaùo vôùi caùc chaùu C11 maõi veà sau naøy.

ÔÛ An Myõ, caùc chaùu gaùi phaûi ñeán lôùp hoïc chung vôùi caùc baïnnam (vì soá löôïng nöõ quaù ít) maø lôùp caùch xa nôi ôû töø 2-5km.Haøng ngaøy caùc chaùu treøo doác, vöôït röøng, loäi suoái ñeå ñi hoïc raátvaát vaû. Nghó maø thöông, nhöng caùc chaùu toû ra raát coù baûn lónhvaø nghò löïc vöôït qua gian khoå ñeå reøn luyeän, hoïc taäp toát.

Giaëc Myõ ngaøy caøng leo thang ñaùnh phaù mieàn Baéc aùc lieät,Noel 1966, coâ chaùu toâi theo tröôøng sang sô taùn ôû Queá Laâm -nôi ñaát khaùch queâ ngöôøi. Thaønh phoá Queá Laâm ñeïp, con ngöôøiQueá Laâm thaân tình, côûi môû; tuy vaäy, coâ chaùu chuùng toâi khoângkhoûi nhôù queâ höông, gia ñình. Song baèng nghò löïc saün coù, coâchaùu chuùng toâi ñaõ vöôït qua taát caû, naøo khí haäu khaéc nghieät,naøo dòch vieâm maøng naõo… ñeå baûo ñaûm coâng taùc toát vaø hoïctaäp toát. Veà hoïc taäp, ña soá caùc chaùu C11 raát ngoan, chaêm hoïc

300

vaø gioûi nhö Voõ Haïnh Phuùc, Voõ Hoøa Bình, Thu Hoàng, Bích Haø,Hoàng Nga, Thu Höông, Chaâu Nguyeân…

ÔÛ Queá Laâm, ñeå naém tình hình caùc chaùu nöõ trong hoïc taäp maøba chò em toâi xin nhaø tröôøng boá trí daïy moät soá tieát ôû caùc lôùp. ChòHoàng daïy Vaên ôû hai lôùp 5, chò Nhaâm daïy Toaùn cho lôùp 8 vaø 9,coøn toâi daïy Söû cho moät nöûa khoái lôùp 6 vaø toaøn khoái lôùp 5. Nhôøvaäy maø toâi coù dòp gaàn guõi vôùi nhieàu chaùu hoïc sinh nam beù nhoû.

Caùc chaùu C11 raát thöông yeâu nhau, caùc chò lôùn thöôøng giuùpñôõ caùc em beù veà sinh hoaït, giaët giuõ aùo quaàn, hoïc taäp. Nhieàuchò cuøng ba coâ thöôøng taâm tình, khuyeân baûo caùc em nhöõng luùcgiaän doãi, luùc oám ñau hoaëc khoùc loùc nhôù nhaø. Ngoaøi hoïc taäpvaên hoùa, C11 coøn ñöôïc hoïc nöõ coâng gia chaùnh vaø tham gia caùcvieäc nhaø tröôøng giao raát tích cöïc, nhö tham gia cuøng coâ giaùonaáu côm ñaõi khaùch Baïn nhaân dòp leã teát.

Teát naêm 1967, nhaø tröôøng trang bò theâm cô sôû vaät chaát ñeåcaùc chaùu hoïc nöõ coâng gia chaùnh nhö: maùy khaâu, kim chæ, noài

Caùc baïn nöõ khoùa 3 tröôùc ngaøy xa tröôøng, Heø 1968.

301

nieâu, xoong chaûo, vaûi sôïi, ni loâng. Caùc chaùu baét ñaàu ñöôïc hoïcmoân Nöõ coâng gia chaùnh. Caùc chaùu raát thích hoïc theâu thuøa, vaùmay, naáu nöôùng, teát nhöõng con gioáng baèng daây ni loâng… Haicaùi Teát naêm 1967 vaø 1968, caùc chaùu töï laøm baùnh möùt, hoa giaáyñeå ñoùn xuaân môùi. Thaät vui veû vaø aám cuùng. Caùc chaùu coøn göûithaønh quaû lao ñoäng veà Toång cuïc ñeå trieån laõm. Moân hoïc naøyvaãn tieáp tuïc daïy cho ñeán khi tröôøng giaûi taùn. Nhieàu chaùu raátkheùo tay nhö Voõ Haïnh Phuùc, Minh Phöôïng, Thu Hoàng, NguyeãnHoøa, Nguyeãn Bình, Chaâu Nguyeân, Thanh Bình, Thaùi “lôùn”,Thaùi “beù”, Minh Hoaø…

Theo tröôøng veà Trung HaøHeø naêm 1968, tröôøng ta veà nöôùc, toâi ôû vôùi khoái caáp II taïi

Trung Haø. Nhôù maõi ngaøy ñoù, coâ chaùu nuoâi gaø vöøa ñeå daïy naáunöôùng vöøa ñeå toå chöùc aên töôi. Coù luùc nuoâi nhieàu gaø, phaûi baùnbôùt ñeå mua caùc thöïc phaåm khaùc (caù, toâm, thòt boø, thòt lôïn…)ñeå daïy caùc chaùu naáu caùc moùn aên. Coù moät laàn, nhaân coù vieäc veàHaø Noäi, toâi mang chuïc con gaø veà baùn (vì gaø ôû Haø Noäi ñaét hôn),laáy tieàn mua thöïc phaåm khoâ leân laøm “giaùo cuï”. Toâi ñeå taïm loànggaø trong beáp, hoâm sau mang ñi baùn. Khoâng ngôø ñeâm ñeán, keûtroäm vaøo khuaân heát caû loàng. Theá laø toâi phaûi boû tieàn tuùi ra muathöïc phaåm ñem leân tröôøng. Chuyeän naøy baây giôø toâi môùi noùi ra,mong raèng caùc chaùu thoâng caûm cho coâ!

C11 coøn nuoâi caû boø nöõa chöù. ÔÛ Trung Haø, tröôøng giao chomoät con boø, tröa naøo coâ chaùu cuõng ñi chaên boø. Giöõa tröa vöøanoùng, vöøa khaùt, laïi vöøa maát nguû. Thaät vaát vaû. Sau naøy nhaøtröôøng bieát ñaõ thu hoài boø veà giao cho boä phaän caûnh veä.

Veà traät töï noäi vuï, luùc naøo caùc chaùu gaùi cuõng ñöôïc xeáp nhaáttröôøng. Coâ chaùu luùc naøo cuõng coá gaéng giöõ gìn ngaên naép, saïchseõ. Toâi muoán luyeän cho caùc chaùu tính caån thaän neân ñaõ ra ñieàukieän: tröôùc luùc muùc nöôùc gieáng phaûi kieåm tra daây gaøu, thaáy saép

302

ñöùt phaûi baùo coâ thay, neáu chaùu naøo khoâng caån thaän ñeå rôi gaøuthì phaûi xuoáng laáy gaøu leân môùi ñöôïc ñi hoïc. Moät hoâm, TröôngChí Hoøa laøm rôi gaøu maø giôø hoïc laïi saép ñeán, toâi chöa kòp coùyù kieán cho Hoøa ñöôïc pheùp ñi hoïc thì Hoøa ñaõ voäi nhaûy tuømxuoáng gieáng laáy gaøu leân. Cuõng may vì gieáng ôû Trung Haø caïn,mieäng gieáng roäng maø Hoøa laïi bieát bôi. Thaät laø moät phen huùvía! Moãi laàn nhôù laïi chuyeän naøy toâi cöù aân haän maõi… Sau naøy,khi laø coâ giaùo ôû tröôøng caâm ñieác Xaõ Ñaøn (Haø Noäi), nhaân ngaøyNhaø giaùo 20 thaùng 11, Chí Hoøa ñaõ vieát baøi baùo töôøng keå laïicaâu chuyeän coâ giaùo ngaøy xöa nghieâm khaéc giaùo duïc hoïc sinhtính caån thaän.

Nhôù nhöõng laàn ñöa hoïc sinh ñi bieåu dieãn vaên ngheä, caùcchaùu haùt hay, muùa deûo nhöng laïi raát giaûn dò. Khi toâi hoùatrang hôi ñaäm, caùc chaùu coù veû ngöôïng nguøng vaø xin ñöôïcxoùa bôùt ñi. Chæ khi ñöôïc giaûi thích laø leân saân khaáu coù aùnhsaùng ñeøn seõ heát thaáy ñaäm thì caùc chaùu môùi hieåu vaø maïnh

Bích Haø vaø Minh Nghóa ñang bieåu dieãn nhaân ngaøy 2-9-1967taïi Y Trung, Queá Laâm.

303

daïn hôn. Nhöõng caây vaên ngheä noåi tieáng ngaøy ñoù laø Bích Haø,Thu Hoàng, Hoøa Bình “meøo con”, Thanh Xuyeân, Thaùi, HoaøiNam coù gioïng haùt raát hay. Caùc chò lôùn thì coù caùc “tieát muïc tuû”nhö “Coâ gaùi voùt choâng”, “Tieáng chaøy treân soùc Bom Bo”…Ñieäu muùa “Em beù vaø cuû caûi” luùc baáy giôø do Chí Hoøa ñoùnglaøm cuû caûi, coøn Minh Haø thì ngoä nghónh ñoùng laøm oâng cuïñöùng ñaàu haøng ñeå nhoå cuû caûi. Rieâng C11 ta, ñaùnh boùng baøncoù Song Yeân laø caây vôït noåi tieáng.

ÔÛ C11 coøn coù nhöõng chò em gaùi ruoät cuøng sinh hoaït vaøhoïc taäp laø Vieät Hoàng vaø Minh Haèng, Minh vaø Taâm, HoàngNga vaø Thanh Bình, Kim Nhu vaø Kim Haäu, Hoaøi Nam vaøBích Haø, Thaùi “lôùn” vaø Hoøa Bình “meøo con”, Voõ Hoøa Bìnhvaø Voõ Haïnh Phuùc, Ngoâ Vieät Hoa vaø Ngoâ Thu Haø, Vieät Anhvaø Khaùnh Hoøa, Phöông Thaûo vaø Phöông Tuøng, Minh Chaâuvaø Minh Phöôïng, Nguyeãn Hoøa vaø Nguyeãn Bình, Kyø Vaân vaøVieät Lieân… Ñaëc bieät coù ba chò em ruoät laø Thanh Haø - KimSôn - Kim Thaønh.

Noùi chung caùc chaùu hoïc taäp toát, phaán ñaáu toát, ngoan ngoaõn,soáng tình caûm. Trong soá ñoù coù Thanh Haø ñöôïc keát naïp Ñaûngluùc coøn ôû tröôøng. Heø naêm 1970, tröôøng giaûi taùn, coâ chaùu toâi xanhau moãi ngöôøi moãi ngaû, song toâi vaãn bieát tình hình caùc chaùu.Nhieàu chaùu giôø ñaây ñaõ thaønh ñaït nhö Thanh Haø, Minh Chaâu,Thu Löông, Maãn, Nguyeãn Hoaø, Nguyeãn Bình, Hoaøn Chinh…Tuy xa nhau ñaõ laâu nhöng toâi vaãn nhôù maõi khuoân maët, tínhtình vaø ñaëc ñieåm cuûa töøng chaùu. Chaùu Traàn Vieät Hoa (con boámeï Hoaøng Tuøng) thoâng minh, böôùng bænh song coù tình caûmsaâu laéng, ñaäm ñaø, hay thuû thæ taâm söï vôùi toâi, nay khoâng coønnöõa. Vieät Hoa ôi, Coâ nhôù Hoa laém! Hoài ôû Queá Laâm, Vieät Hoàngvaø Vieät Haèng (con boá meï Nguyeãn Sôn) hay taâm tình vôùi toâi.Bieát tin Vieät Hoàng bò beänh taâm thaàn, coâ caàu mong cho VieätHoàng choùng khoûi!

304

Naêm 1995, hoäi tröôøng ôû Haø Noäi, hôn 20 naêm coâ chaùu môùigaëp nhau, möøng möøng tuûi tuûi. Ñeán naêm 2000, hoäi tröôøng Troãiôû phía Nam, toâi laïi gaëp caùc chaùu C11. Thaät laø caûm ñoäng!

Vaø coù moät ñieàu caûm ñoäng cho ñeán luùc nhaém maét xuoâi taytoâi khoâng theå naøo queân, cuoái naêm 2001 khi toâi bò beänh hieåmngheøo, caùc chaùu C11 ngoaøi Baéc trong Nam nghe tin ñeàu hoûithaêm. Caùc chaùu Thanh Bình, Maãn, Thu Löông, Kim Nhu, HoøaBình, Thu Haø thay maët cho caùc baïn ôû Haø Noäi, hay caùc chaùuôû Saøi Goøn nhö Hoaøn Chinh, Nguyeãn Hoøa, Nguyeãn Bình, BaécVuõ, Thu Hoàng… ñaõ ñeán thaêm. Caùc chaùu khoâng chæ ñoäng vieânveà tình caûm maø coøn giuùp toâi caû veà vaät chaát, goùp phaàn toàn taïisöï soáng cuûa toâi ñeán ngaøy hoâm nay.

Hôn 30 naêm laøm coâ giaùo, toâi ñaõ goùp phaàn ñaøo taïo nhieàu theáheä hoïc sinh, trong ñoù coù C11 thaân yeâu. Toâi nhôù maõi caùc chaùuC11 vôùi tình caûm saâu ñaäm vaø chaân thaønh. Xin caûm ôn nhöõngtình caûm caùc chaùu C11 ñaõ daønh cho toâi! Chuùc caùc chaùu C11maõi vöôn leân trong cuoäc soáng vaø söï nghieäp!

Thay lôøi keát:Boán möôi naêm tuoåi ÑaûngSaùu laêm naêm tuoåi ñôøiThaáy hoïc troø thaønh ñaïtLoøng coâ thaät söôùng vuiNhìn con caùi tröôûng thaønhÑaát nöôùc ñang ñoåi môùiÑoù, Haïnh phuùc ñôøi toâiÑôøi ngöôøi laøm coâ giaùo

Nhöõng ngaøy döôõng beänh ôû Nam Caùt TieânP.T.T

305

Chuùng toâi ñoùng kòch“Noåi gioù”

VUÕ DÖÔNG *Hoïc sinh khoùa 2

Chaû khi naøo nghó boïn hoïc sinh Troãi chuùng ta laïi coù theåñöùng döôùi aùnh ñeøn saân khaáu ñeå dieãn caùc vôû kòch noåi tieáng.Vaäy maø, trong naêm hoïc 1966-1967, khi khoùa 2 laø hoïc sinh “lôùpanh caû” ñang hoïc chöông trình lôùp 10 ôû An Myõ, Ñaïi Töø thìchuùng toâi ñaõ tham gia vaøo ñoäi kòch noùi.

Thaày Chi Phan ngaøy aáy raát treû, vai ñeo quaân haøm chuaån uyù,ñöôïc nhaø tröôøng giao nhieäm vuï daäy moân Vaên cho lôùp 10. Coù leõchæ lôùn hôn daêm ba tuoåi neân ngoaøi giôø chuùng toâi thöôøng goïi thaàylaø “anh Phan”. Môùi ra tröôøng nhöng thaày raát nhieät tình vaø coù khaûnaêng thô ca, thaäm chí saùng taùc nhöõng ca khuùc veà ngöôøi lính.Ngoaøi nhöõng giôø giaûng treân lôùp, thaày thöôøng toå chöùc caùc hoaïtñoäng ngoaïi khoùa ñeå boå sung theâm kieán thöùc veà moân Vaên. Thaàykhuyeán khích lôùp döïng moät ñoäi kòch noùi vaø löïa choïn trong soá

* Kó sö cô khí, hieän coâng taùc taïi Nhaø maùy thuoác laù Beán Thaønh, TP. Hoà Chí Minh.1 “Maêng-gieâ phoâ-toâ”: “aên aûnh”, tieáng boài – caùch noùi nghòch ngôïm.

306

“thanh nieân hoi” cuûa khoùa 2, nhöõng chaøng trai coù naêng khieáu“uoán ba taác löôõi”, noùi khoâng ngoïng “en-lôø, en-nôø”, daùng voùc caânñoái vaø coù khuoân maët “maêng-gieâ phoâ-toâ”1 laøm dieãn vieân. Thaàygiôùi thieäu veà boä moân saân khaáu vaø laøm chuùng toâi hieåu ñöôïc, nhôøñoù maø nhieàu taùc phaåm vaên hoïc môùi coù theå ñeán ñöôïc vôùi ñaïi ñasoá coâng chuùng. Coù moät hoâm, khi giaûng lyù thuyeát veà saân khaáu,thaày ñaõ keå laïi caâu chuyeän vui “Vuïng cheøo kheùo choáng” maø coùlaàn ñöôïc nghe qua thaày Phaïm Löïc (daïy Hoïa): “Ñoaøn tuoàng noïtrình dieãn trích ñoaïn trong “Tam Quoác dieãn nghóa”, coù nhaân vaätTröông Phi. Vì ñeán muoän khoâng kòp hoùa trang maø nhaân vaätchính phaûi chaïy ra saân khaáu khi maøn vöøa môû. Ñöa tay leân vuoátthì khoâng thaáy coù raâu, anh ta lieàn hoa chaân muùa tay caát caogioïng: “Nhö ta ñaây, laøø Tröông Phì, em Tröông Phi. Ta phaûi veàgoïi anh ta ra môùi ñöôïc”. Troáng tuoàng nghe vaäy ñaõ höôûng öùng,coøn anh ta chaïy ngay vaøo haäu ñaøi gaén voäi boä raâu…” Nghe keå,

Buoåi taäp cuoái cuøng tröôùc ñeâm bieåu dieãn, An Myõ, Ñaïi Töø, Thu 1966

307

boïn toâi ñöùa naøo cuõng söôùng vaø caûm phuïc söï thoâng minh cuûa caùcngheä só theá heä cha oâng! Caùi caûm giaùc ngöôïng nghòu ñöùng tröôùcñaùm ñoâng daàn ñöôïc loaïi boû.

Cöù moãi buoåi chieàu, ñoäi kòch ñöôïc “mieãn taêng gia” vaø taäpngay tröôùc saân cuûa Ban chæ huy ñaïi ñoäi. Laùn cuûa lôùp 10 ngaøyñoù ñoùng ngay gaàn cöûa röøng, saùt beân bôø suoái Caùi. Thaày Phangiao cho töøng nhaân vaät ñoïc tröôùc kòch baûn ñeå naém ñöôïc noäidung, sau ñoù phaân vai vaø yeâu caàu hoïc thuoäc loøng töøng ñoaïnñoái thoaïi, caùch öùng xöû, taâm lyù vaø caùc tình huoáng cuûa töøngcaûnh. Töøng caûnh ñöôïc daøn döïng roài gheùp noái caû vôû. Vôû kòchñaàu tieân thaày choïn ñeå döïng laø “Noåi gioù”, ñang ñöôïc ÑoaønKòch noùi Toång cuïc Chính trò trình dieãn. Theá môùi bieát thaày raátduõng caûm vaø tin töôûng vaøo khaû naêng cuûa hoïc troø! Vai só quanMyõ phaûi laø ngöôøi coù daùng voùc to cao, thaày choïn Giaùp TheáHuøng (maø haén cao thaät, phaûi ñeán “meùt taùm”). Ngöôøi ñoùngvai trung uyù Phöông laø Quoác Doanh, ñeïp trai, moãi toäi khoângcoù raâu quai noùn neân phaûi laáy nhoï noài veõ theâm vaøo maët. ChòBình “caáp döôõng” ñaûm nhaän vai Vaân (chò gaùi cuûa trung uyùPhöông). Caùnh boä ñoäi giaûi phoùng ñaûm nhaän vai phuï ñöôïcgiao cho maáy anh “loong toong” Vuõ Döông, Nhaät Minh vaø TaïSang… Nhöõng anh khoâng ñöôïc choïn, buoàn raàu trôû veà lôùptieáp tuïc taêng gia vaøo moãi buoåi chieàu. Soá coù “naêng khieáu” thöïcsöï ñöôïc choïn laøm quaân soá chính thöùc. Vaø khoù coù theå hìnhdung noåi, chuùng toâi sung söôùng ra sao khi thaáy teân mình coùtrong danh saùch ñoäi kòch!

Thaày Bieåu cho Giaùp Theá Huøng möôïn muõ keâ-pi vaø khaåusuùng luïc K54 laøm ñaïo cuï, nhöng khoâng queân ruùt baêng ñaïnra(!). Thaày Maïnh chæ thò cho lôùp ñöa soá suùng AK, CKC trangbò cho quaân giaûi phoùng. Thaày Phan lónh traùch nhieäm ñaïodieãn. Quaû thaät thoâng qua nhöõng laàn taäp döôït nhö theá naøy,chuùng toâi môùi bieát trình töï daøn döïng, lôùp lang vaø söï vaát vaû ñeå

308

coù theå chuyeån moät taùc phaåm vaên hoïc thaønh kòch baûn saânkhaáu hay phim, ñöa ra giôùi thieäu tröôùc coâng chuùng. Theá môùibieát hoïc trong thöïc teá khoâng keùm gì so vôùi hoïc treân lôùp.

Sau khi taäp ñi taäp laïi nhieàu laàn, caùc dieãn vieân ñaõ thuoäc loøngvai dieãn cuûa mình vaø vôû kòch ñaõ ñöôïc ra maét thaày coâ, hoïc sinhnhaø tröôøng vaø baø con xaõ An Myõ. Ñeâm hoâm ñoù, laø moät ñeâmcuoái naêm 1966, tieát trôøi laønh laïnh. Saân khaáu ñöôïc döïng ngaydöôùi Goác ña Hieäu boä. Töø treân saân khaáu nhìn xuoáng ñaõ thaáyngöôøi xem ngoài kín choã. Laàn ñaàu tieân trong ñôøi, ñöùng döôùiaùnh ñeøn saân khaáu trình dieãn tröôùc ñoâng ñaûo ngöôøi xem, ñöùanaøo cuõng hoài hoäp:

- Run quaù thaày aï, boïn em queân heát lôøi thoaïi roài. Dieãn saobaây giôø?

- Taäp theá naøo thì dieãn nhö theá - thaày Phan ñoäng vieân - Haõytöï tin ôû chính mình nhö Tröông Phì ra saân khaáu aáy! Thaày seõñöùng ôû caùnh gaø theo doõi vaø nhaéc vôû khi caùc em queân.

Sau ba tieáng goõ “caïch, caïch, caïch”, taám maøn cuûa saân khaáuñöôïc môû ra. Döôùi aùnh saùng ñeøn maêng-xoâng1 vôû “Noåi gioù” ñöôïctrình dieãn. Tuy coù chuùt lo aâu nhöng roài caùc hoài, caùc caûnh cuûavôû kòch thuaàn thuïc noái tieáp nhau nhö ñöôïc trình dieãn ôû moätñoaøn kòch noùi chuyeân nghieäp… “Nuùt” cuûa vôû kòch laø caûnh: khiphaùt hieän trung uùy Phöông coù bieåu hieän ngaû veà phía nhaândaân, theo tieáng goïi cuûa queâ höông, vieân só quan Myõ laêm laêmkhaåu suùng treân tay, saün saøng nhaû ñaïn vaøo ngöïc trung uyù. Thaätcaêng thaúng! Vaøo thôøi khaéc ñoù, chò Vaân khoaùc treân mình chieác

1 Vì caû nöôùc coù chieán tranh, nhaø tröôøng phaûi sô taùn xa thaønh phoá veà noâng thoân,sinh hoaït khoâng coù ñieän maø phaûi duøng ñeøn Hoa Kyø thaép baèng daàu hoûa hay ñeønmaêng - xoâng thaép saùng baèng coàn.

309

aùo baø ba vôùi chieác khaên raèn Nam boä quaán quanh coå ñaõgiöông cao ñoâi tay quaán baêng bò taåm daàu chaâm löûa, giô tröôùcmaët teân só quan Myõ. Kinh hoaøng, khieáp sôï tröôùc haønh ñoänganh huøng cuûa chò, tinh thaàn haén suy suïp vaø laäp töùc bò trung uyùPhöông noå suùng tieâu dieät. Côø Giaûi phoùng phaát cao, quaànchuùng caùch maïng theo chaân caùc chieán só giaûi phoùng, aøo aøotieán ra giöõa saân khaáu. Vôû kòch keát thuùc trong tieáng haùt taäp theå:“Giaûi phoùng mieàn Nam, chuùng ta cuøng quyeát tieán böôùc. Dieätñeá quoác Myõ, phaù tan beø luõ baùn nöôùc…”

Cuøng luùc ñoù, toaøn theå khaùn giaû döôùi saân ñöùng daäy voã tayhaùt theo. Sung söôùng quaù, khoâng ngôø vöøa ra quaân traän ñaàuñaõø chieán thaéng. Chính uyû Buøi Khaéc Quyønh, hieäu tröôûngDöông Höng Tuaán töø haøng gheá danh döï böôùc leân saân khaáubaét tay chuùc möøng. Thaày Phan vaø caùnh dieãn vieân chuùng toâiröng röng nöôùc maét. Haïnh phuùc quaù baát ngôø vaø xöùng ñaùngvôùi coâng söùc thaày troø boû ra daøn döïng caû thaùng trôøi.

Quaû laø moät kyû nieäm khoù queân!

V.D

310

Nhö nhöõng taám göôngTRAÀN HOÀ BAÉC *

Hoïc sinh khoaù 3

Taäp theå tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ ñeå laïi trong toâi nhöõngtình caûm gaén boù cuûa moät gia ñình lôùn maø trong ñoù caùc thaày,coâ giaùo, caùc caùn boä quaûn lí, caùc coâ, chuù phuïc vuï luoân laø nhöõng“ngöôøi lôùn” veà nhaân caùch, nhöõng taám göông veà loøng nhaân aùi,tình yeâu thöông.

ÑAÏI ÑOÄI TRÖÔÛNG CUÛA TOÂINgaøy môùi leân tröôøng ôû Traïi Hoøe, chuùng toâi ñang hoïc lôùp 7.

Thaày Baïch Quoác Bính laø ñaïi ñoäi tröôûng. Thaày ñaõ phaûi laøm moïivieäc ñeå chuùng toâi quen vôùi taäp theå vaø neáp soáng taäp theå.

Coøn nhôù daïo aáy, ngaøy chuû nhaät, hoïc sinh thöôøng ñöôïc ñoùngia ñình leân thaêm. Coù boá meï, coù quaø. Ngaøy chuû nhaät vui laém!Nhöng moät laàn, thaày Bính tuyeân boá: taát caû quaø cuûa gia ñìnhleân thaêm, taäp trung leân nhaø ñaïi ñoäi. Chuùng toâi thaéc maéc: quaøcuûa gia ñình laø cuûa rieâng, sao laïi phaûi thu, noäp? Tuy chaáphaønh maø nhieàu ngöôøi vuøng vaèng. Toái hoâm aáy, vaøo sinh hoaït,thaày hoûi chung caû lôùp:

* Ñaïi taù, phoùng vieân Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân.

311

- Hoâm nay, nhieàu em coù gia ñình leân thaêm, cuõng coù nhieàuem khoâng coù ai leân thaêm. Coù phaûi caùc gia ñình aáy khoângthöông yeân con em mình?

Chuùng toâi nhìn nhau, chöa bieát traû lôøi theá naøo thì thaàynoùi tieáp:

- Khoâng phaûi nhö vaäy, maø vì boá meï caùc em aáy ñang coângtaùc, nhieàu ngöôøi ñang ôû chieán tröôøng xa, chòu nhieàu gian khoå,trong ñoù coù caû söï hi sinh, neân khoâng coù ñieàu kieän chaêm soùc,thaêm nom con em mình. Thaày ñeà nghò, caùc em neân san seû tìnhcaûm gia ñình mình cho caùc baïn ñang thieät thoøi, thieáu thoán!

Taát caû chuùng toâi chôït hieåu ra yù thaày, nhaän ra söï voâ taâm cuûamình. Nhanh choùng, soá quaø ñöôïc chia ñeàu, lieân hoan chungtrong ñaïi ñoäi. Thaät baát ngôø vaø caûm ñoäng! Veà sau, khoâng caànthaày nhaéc, chuùng toâi ñeàu töï ñoäng san seû quaø baùnh, caû nieàmvui, noãi buoàn cho baïn beø trong lôùp.

Cuõng hoài ôû Traïi Hoøe, nguoàn nöôùc aên, taém giaët ñeàu laø nöôùcgieáng. Khoâng coù maùy bôm; ñeå coù nöôùc duøng phaûi coù gaàu, coùcaàn voït. Beù boûng nhö chuùng toâi khi aáy, coù ñöôïc moät gaàu nöôùclaø “caû moät vaán ñeà”. Ñaõ coù laàn, moät baïn ñang keùo nöôùc, bò caànvoït keùo tuoät xuoáng gieáng, may maø coù ngöôøi ñeán cöùu. Ñoái vôùisoá gieáng ven ñoài, nöôùc maáp meù bôø, tình hình “coù khaû quan”hôn. Nhöng nhöõng luùc cao ñieåm, sau giôø theå thao, giôø laoñoäng chieàu… soá ngöôøi ñoâng maø soá gaàu coù haïn, vaãn xaûy rahieän töôïng “keït”. Thaày Bính ñaõ ra taän nôi, xem xeùt roài höôùngdaãn chuùng toâi: Buoåi saùng, bôùt moät tröïc nhaät, mang gaàu ragieáng, muùc saün ñoå vaøo caùc chaäu. Khi anh em taäp theå duïcxong, xuoáng ñaùnh raêng röûa maët, cöù chaäu trung ñoäi naøo thìtrung ñoäi ñoù duøng, ñôõ phaûi chôø ñôïi. Bieän phaùp cuûa thaày giaûiquyeát ngay ñöôïc tình traïng uøn taéc, khoâng coøn ai vì chaäm maøleân lôùp muoän. Khoâng noùi ra nhöng chuùng toâi thaám thía baøi hoïc“mình vì moïi ngöôøi”.

312

Ñôït aáy, caû ñaïi ñoäi tieán haønh taåy giun. Theo chæ ñònh cuûaquaân y: Thuoác khaù maïnh, coù taùc duïng ngay nhöng deã laømngöôøi uoáng hoa maét, choùng maët. Ñaïi ñoäi cho uoáng vaøo buoåitoái. Ai uoáng thuoác ñöôïc “öu tieân” nghæ taäp theå duïc saùng, bôùt laoñoäng naëng. Khi trung ñoäi toâi nguû daäy, ñieàu baát ngôø laø thaáy ñaõcoù saün nöôùc röûa maët ñöôïc gaùnh veà ñaàu hoài nhaø; ngay caû phaàncôm saùng cuõng ñöôïc anh em trung ñoäi 2 öu aùi, mang veà taäntraïi giuùp. Thì ra, thaày Bính ñaõ ñoäng vieân trung ñoäi baïn, giuùpñôõ chuùng toâi luùc ñang “chaân yeáu, tay meàm”. Ñöôïc thaày vaø caùcbaïn “naâng niu” nhö vaäy, tuaàn sau, khi trung ñoäi baïn vaøo ñieàutrò, trung ñoäi toâi nhanh nhaåu tröïc nhaät hoä. Raát vui veû, töï giaùc.

Coù moät kæ nieäm cuûa rieâng toâi vôùi thaày Bính: Cuoái naêm lôùp7, toâi vaø saùu baïn thi heát caáp khoâng ñaït yeâu caàu. Khi ñöôïcthoâng baùo keát quaû, toâi bò huït haãng ñeán oøa khoùc. Chính luùc aáy,thaày ñeán vôùi toâi. Khoâng ñoäng vieân, an uûi chung chung, maøthaày chæ cho toâi nguyeân nhaân daãn tôùi keát quaû xaáu: ñoù chínhlaø tö töôûng daáu doát, ngaïi hoûi; ñoù laø vieäc hoïc leäch, lô laø caùc moântöï nhieân; ñoù laø söï thieáu quyeát taâm phaán ñaáu… Ñöôïc thaày chæbaûo, vaïch ra khuyeát ñieåm, toâi ñaõ quyeát taâm vaø töï tin hôn, böôùcvaøo oân taäp vaø thi laïi. Caâu chuyeän cuûa thaày hoâm ñoù trôû thaønhñoäng löïc, giuùp toâi suoát nhöõng naêm hoïc sau. Khi ñaõ vöôït quakì thi laïi, roài kì thi toát nghieäp phoå thoâng… thì toâi caøng theâmbieát ôn caùc thaày, coâ, caùc baïn vaø bieát ôn thaày Bính, ñaïi ñoäitröôûng cuûa toâi!

CHUÙ CHÍCHHeát hoïc kì I, naêm hoïc lôùp 8, ñaïi ñoäi toâi coù theâm moät caùn

boä môùi: chuù Chích. Chuù môùi ôû ñôn vò veà, ñaàu ñoäi muõ löôùi,quaàn xanh troâng “raát chieán”. Theo giôùi thieäu cuûa thaày ñaïi ñoäitröôûng, chuù laø quaân y ñaïi ñoäi. Nhöng ngay hoâm sau, chuù laïivaøo lôùp, cuøng hoïc vôùi boïn toâi baøi “Khoa hoïc veä sinh”. Chuù

313

nghe giaûng, vieát laùch raát chaêm chuù. Chuù baûo: tranh thuû trau doàitheâm kieán thöùc chuyeân moân.

Veà ñaïi ñoäi ñöôïc moät thôøi gian, chuù laøm “ñaûo loän” moïi tìnhhình. Tröôùc heát laø neàn neáp traät töï, veä sinh haøng ngaøy ñöôïc chuùñoân ñoác, ñoàng thôøi, thoâng baùo leân baûng. Coâng vieäc haøng tuaànluaân phieân xuoáng ñaùnh xoong, chaäu ñöôïc thöïc hieän nghieâm,khoâng chaâm chöôùc. ÔÛ beáp, dao thôùt coù choã gaøi ñaët thoángnhaát, khoâng ñeå lung tung. Caùc baøn ñöôïc boå sung theâm loàngbaøn, caùi naøo cuõ, hoûng ñöôïc chuù cheû nan, vaù chöõa. Theo thammöu cuûa chuù, giôø cuoâùâi buoåi chieàu ñöôïc ñaïi ñoäi daønh ñeå ñieàutrò beänh ngoaøi da. Chaúng laø thôøi kì naøy, beänh gheû trong ñaïiñoäi “phaùt trieån” raát gheâ. Tieåu ñoäi naøo cuõng coù ngöôøi maéc.Nhöõng baïn maéc gheû, heã hôû ra laø gaõi, gaõi ñeán maát nguû, lôû loeùt.Laïi do aên uoáng thieáu chaát, trôøi laïnh maáy ñöùa hay nguû chung,laøm beänh caøng nhanh choùng laây lan. Coù chuù Chích veà, danhsaùch ngöôøi beänh töøng tieåu ñoäi ñöôïc thoáng keâ. Chaû hieåu chuùlaên ôû ñaâu veà moät thuøng toâ-noâ to, laøm noài; haøng ngaøy vaøo röøngchaët töøng oâm laù ba chaïc, cho vaøo noài, naáu nöôùc cho caùc baïnbò gheû taém. Nöôùc ñaéng, coù taùc duïng raát toát ñieàu trò gheû. Chæmaáy ngaøy, caùc veát loeùt ñaõ se mieäng vaø sau hôn moät thaùng, soángöôøi maéc beänh ôû ñaïi ñoäi ñaõ giaûm haún.

Coù laøn da laønh laën, mòn maøng, coù nhöõng ñeâm nguû ngongiaác, chuùng toâi raát bieát ôn chuù Chích. Chuùng toâi baûo nhau: “Keátquaû hoïc taäp, reøn luyeän naâng leân, ñöôïc nhaø tröôøng bieåu döông,coù phaàn coâng lao cuûa chuù Chích!”

MEÏ HAÛOVaøo lôùp 10, naêm hoïc cuoái caáp, trung ñoäi chuùng toâi chuyeån

qua hoïc Nga vaên. Moân hoïc môùi, laïi coù giaùo vieân môùi töø trongnöôùc sang: coâ Haûo. Coâ coù daùng ngöôøi nhoû nhaén, tính tình dídoûm vaø ñaõ coù gia ñình. Coøn nhôù, baïn Minh Tieán (Tieán “keïp”),

314

ngöôøi Thaùi Bình, hay noùi ngoïng, cöù phaùt aâm laãn loän “Lam paø”thaønh “Nam paø”. Coâ ñaõ uoán cho Tieán phaùt aâm chính xaùc. Coùluùc, coâ phaûi haù mieäng ñeå Tieán thaáy vò trí löôõi khi phaùt aâm. Coâñuøa Tieán: “Sau naøy, chôù yeâu em naøo teân Lan, Lyù, em nheù!”.

Hoïc ñeán bieán ñoåi caùc caùch, chuùng toâi vaát vaû vôùi caùc ñuoâidanh töø. Baïn Döông Tuaán thaéc maéc: “Sao ngöôøi Nga hoï kó tínhtheá coâ nhæ? Danh töø maø cuõng phaûi phaân “ñöïc” vôùi “caùi”, bieán ñoåiñeán “veïo caû ngöôøi”!” Coâ laøm boä ñoàng tình: “Ñieàu naøy, coù leõ phaûinhôø Döông Tuaán sang Nga thoâi”. Chuùng toâi ñöôïc traän cöôøi vui.Coâ baøy cho chuùng toâi caùc caùch bieán ñoåi, laïi caû “meïo” bieán ñuoâicaùc danh töø tieáng Nga thaønh tieáng Vieât ñeå thuoäc loøng cho deãnhôù: “AØ-nhö-theá-ñuû-roài-nheù” hoaëc “Caù-thu-toâm-he”.

Bieát chuùng toâi coøn bôõ ngôõ vôùi moân hoïc, coù toái thöù baûy, coâñeán thaêm mang theo caû moät taäp baûn thaûo coâ dòch caùc truyeäntieáng Nga, ngaøy hoïc ôû tröôøng Sö phaïm Ngoaïi ngöõ. Coâ keå laïinhöõng kæ nieäm, xuùc ñoäng cuûa mình laàn ñaàu tieân dòch taùc phaåm“Ngöôøi phu traïm” cuûa Puskin. Chuyeän cuûa coâ haáp daãn laém,truyeàn cho chuùng toâi loøng yeâu meán, say meâ ngoân ngöõ môùi.Yeâu tieáng Nga, chuùng toâi caøng theâm yeâu quyù coâ giaùo mình.Khoâng bieát töø luùc naøo, chuùng toâi ñaõ goïi coâ laø “meï” vaø haùo höùcchôø ñeán giôø cuûa “meï Haûo”.

Heát hoïc kì I, coâ coù leänh goïi veà nöôùc. Chia tay vôùi coâ, chuùngtoâi raát bòn ròn. Hoâm lieân hoan tieãn coâ leân ñöôøng, baïn Tieánñöùng nghieâm tröôùc coâ, phaùt aâm raát doõng daïc caùc töø coù phuï aâm“L” ôû ñaàu maø khoâng ngoïng. Döông Tuaán thì soát saéng thay maëtanh em coù lôøi vôùi coâ. Coøn nhôù, coâ noùi thaät chaân tình: “Khi sangñaây, coâ raát nhôù nhaø. Giôø ñöôïc veà gaàn gia ñình, coâ laïi nhôù caùcem, nhöõng ñöùa con cuûa coâ”.

T.H.B

315

Vì sao toâi coùbieät danh “Troïc”?

NGUYEÃN ÑÖÙC CAÛNH *Hoïc sinh khoùa 6

Ñaàu naêm 1961, ba toâi ñi “B”, ñeán naêm 1964 thì oâng hysinh. Gia ñình chæ coøn laïi maáy maù con. Ngaøy 5 thaùng 8 naêm1964, baét ñaàu chieán tranh phaù hoaïi treân mieàn Baéc xaõ hoäi chuûnghóa. Naêm 1965, anh em toâi sô taùn cuøng maù veà Ñoâng Trieàutheo tröôøng Hoïc sinh mieàn Nam. Heø naêm aáy, caùc chuù cho goïitoâi leân tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäi.

Töø Traïi Hoøe (Haø Baéc), tröôøng ta haønh quaân veà Ñaïi Töø (ThaùiNguyeân). Ngaøy ñoù, coøn beù tí môùi 12-13 tuoåi. ÔÛ tröôøng, caùc thaàygiaùo khoâng chæ laø ngöôøi thaày daïy hoïc maø coøn laø ngöôøi meï chaêmsoùc chuùng toâi töø mieáng aên, giaác nguû, lo thuoác lo thang khi oámluùc ñau. Ngoaøi söï chaêm lo cuûa caùc thaày thì chuùng toâi cuõng “töïchaêm lo” cho nhau. Nghe ñeán ñaây, chaéc haún ai cuõng phaûi baätcöôøi vaø khoù coù theå töôûng tuôïng noåi. Nhöng söï thöïc laø vaäy!

Baïn naøo oám khoâng ñi aên côm ñöôïc laø tieåu ñoäi phaân coângngöôøi xuoáng beáp mang chaùo veà. Neáu phaûi naèm lieät giöôøng thìñöôïc baïn boùn töøng thìa chaùo. (Maø moãi laàn ñöôïc aên chaùo thòtthì quaû laø moät haïnh phuùc! Vì côm böõa naøo cuõng ñoän ngoâ, ñoän

* Chuyeân vieân Sôû Lao ñoäng-Thöông binh-Xaõ hoäi tænh Bình Ñònh. Hieän soáng vôùigia ñình ôû Quy Nhôn.

316

saén). Toái ñi nguû coù baïn maéc maøn hoä, quaàn aùo thay ra coù baïnmang xuoáng suoái giaët giuùp. Chöa keå caùc baøi hoïc phaûi nghæluoân ñöôïc caùc baïn phaân coâng cheùp laïi ñaày ñuû. Ñi röøng kieámcuûi, neáu naëng quaù thì baïn khoûe khieâng hoä baïn yeáu. Chuùng toâiñaõ giuùp ñôõ nhau moät caùch voâ tö, laàn hoài nhö vaäy.

Ñeán caû chuyeän caét toùc, caét tai moãi laàn quaù löùa thì ñeàu ñöôïcthaày, ñöôïc baïn giuùp ñôõ. Heát giôø hoïc, xin môøi töï giaùc mang gheáñaåu ra ñaàu nhaø, choaøng aùo möa leân mình vaø ngoài xuoáng! Coùthaày – thôï chuyeân nghieäp – thì coù ñaàu ñeïp nhö caét ngoaøi hieäu.Vaéng thaày thì ñaõ coù “thôï khoâng chuyeân”, ñoù chính laø anh emchuùng toâi. Vì moãi lôùp ñöôïc trang bò moät boä toâng-ñô, keùo, löôïc,göông nhöng khoâng coù dao caïo (vì treû con thì laøm gì coù ria maøcaïo). Maø chaúng hieåu sao ñöùa naøo cuõng saün saøng thí ñaàu mìnhcho caùc baïn thöû nghieäm. (Chaéc laø vì soáng trong moâi tröôøngtoaøn con trai – luùc ñoù chöa coù ñaïi ñoäi nöõ C11 - neân ñöùa naøocuõng bò “lieät” maát daây thaàn kinh xaáu hoå!).

Laàn ñoù toùc ñaõ quaù daøi, ngöùa ngaùy khoù chòu. Vì toùc quaù raämneân gaàu ruïng traéng caû coå aùo. Trong giôø töï tu buoåi chieàu, toâiñaêng kí “leân thôùt”. Heát giôø, anh em hí höûng mang ñoà ngheà ravui nhö ñöôïc ñi aên ñaïi tieäc! Xung quanh “naïn nhaân” laø moätluõ thôï, ñöùa thì caàm keùo, caàm löôïc, ñöùa caàm toâng-ñô. Toâi rañieàu kieän:

- Ñöùa naøo bieát kieåu “moùng löøa” môøi ñöôïc caét?- Quaù deã. Tao caét ñöôïc. Tao caét ñöôïc…Nghe caû boïn nhaâu nhaâu, toâi ñaâm lo, voäi chæ ñònh Vi Daân.

Haén noùi:- Khoâng caàn toâng-ñô, chæ caàn keùo tao cuõng laøm ñeïp cho maøy.Nghe tieáng ñaùnh keùo laùch caùch ra daùng chuyeân nghieäp, toâi

lieàn gaät ñaàu. Daân laáy löôïc chaûi caùi ñaàu buø xuø cuûa toâi roài ñöangang keùo doïn töøng loïn toùc daøi xung quanh. Chaû hieåu taøi

317

naêng cuûa caäu ra sao maø lieác vaøo caùi göông caàm tay, toâi thaáyñaàu mình bò caét töøng lôùp töøng lôùp nhö maùi raï lôïp nhaø beáp. Vöøañeà nghò ñoåi thôï thì Chieán “ví” nhanh tay caàm toâng-ñô uûi moätñöôøng thaúng töø gaùy leân ñeán taän oùt. Caäu duõi “toâng” khoâng ñeàutay, giaät ñau nhö ñang bò nhoå töøng ñaùm toùc leân. Toâi keâu oaioaùi. Maët ñoû löïng. Vöøa heát “ñöôøng caøy” caû boïn cöôøi hoâ hoá cheâbai. Chieán “ví” ñöôïc theå chaïy ngay ra bôø suoái.

Theá roài, heát thaèng naøy ñeán thaèng khaùc, luùc caàm “toâng”, luùccaàm keùo, caùi ñaàu “ñang ngon laønh” cuûa toâi boãng trôû thaønh vaätthí nghieäm cho caû boïn. Ñang hy voïng coù kieåu ñaàu “I-a-coápmoùng löøa” thì caû caùi ñaàu trôû neân nham nhôû, maáp moâ, choãtraéng choã ñen. Khoâng theå hieåu luùc baáy giôø neân goïi toùc toâi laøcaùi kieåu gì! Thaày Cöø ñi ñaâu veà thaáy vaäy lieàn traùch:

- Chöa bieát caét thì phaûi hoïc. Laøm theá naøy thì “naùt” heát ñaàubaïn. Thoâi ñeå thaày söûa cho!

Vì toùc ñaõ bò caét ñi thì laøm sao coù theåø “troàng” laïi ñöôïc nhöcuõ ñeå maø chöõa. Thaày Cöø nheï nhaøng uûi toâng-ñô doïn saïch töøngveát caét nham nhôû cho traéng ñeàu. Caùi ñaàu toâi trôû neân troïc loác.Töø ngaøy ñoù, baïn beø Troãi goïi toâi laø Caûnh “troïc”!

Nhöng… coù moät ñieàu hay hôn nöõa, cöù nhö vaäy, boïn toâi ñöùanaøo cuõng taäp laøm thôï, ñöùa naøo cuõng laáy ñaàu cuûa mình cho caùcbaïn “thöïc taäp”, vaø sau chöøng aáy naêm, ñöùa naøo cuõng bieát caéttoùc. Quaû, ñôøi cuõng laø moät tröôøng hoïc lôùn!

Kyû nieäm nhaéc laïi sau 40 naêm

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 19-7-2003N.Ñ.C

318

Bình minh trong möa

ÔÛ tröôøng Troãi, chính saùch giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng cuøng söïdaïy doã cuûa thaày, coâ laø nhaân toá quyeát ñònh giuùp cho hoïc sinhneân ngöôøi. Nhöng, lính Troãi coøn chòu söï chi phoái cuûa taäp theåhoïc sinh. Söï chi phoái maïnh meõ naøy ñaõ reøn giuõa hoïc sinh, nhaátlaø vôùi nhöõng hoïc sinh “meàm yeáu” (khoâng nhaát thieát laø yeáukeùm). Quaù trình reøn giuõa theå hieän qua hoïc taäp, huaán luyeän,lao ñoäng, aên, nguû, taém giaët, qua caùc troø vui chôi, giaûi trí. Noùcan thieäp caû vaøo caù tính moãi ngöôøi. Vaø tôùi nay, khi tuoåi giaø lenleùn tôùi gaàn, ta laïi “hôïp thöùc” theâm moät vieäc nöõa, ñoù laø nhöõngtroø phaù phaùch, ñaùnh loän thuôû thieáu thôøi – beân caïnh söï tieâu cöïcvoán dó cuûa noù – cuõng phaàn naøo coù taùc duïng reøn giuõa hoïc sinh.

Maët khaùc, thôøi gian cuûa tröôøng noäi truù “daøi hôn” thôøi giancuûa tröôøng ngoaøi. Coù ngöôøi thoáng keâ raèng, ôû Vieät Nam, hoïcsinh ngoaïi truù gaëp gôõ nhau, tính bình quaân vaøo khoaûng 5 giôøvaø 47 phuùt moãi ngaøy, töùc 347 phuùt/ngaøy (bao goàm caû thôøi giangaëp gôõ beân ngoaøi tröôøng). Trong khi caùnh lính Troãi gaëp gôõnhau laø 24 giôø moãi ngaøy, töùc 1.440 phuùt/ngaøy, töùc moät naêm ôûtröôøng Troãi töông ñöông vôùi boán naêm ôû tröôøng ngoaïi truù (tæ leä

HAØ CHÍ QUANG *Hoïc sinh khoùa 4

* Chuyeân vieân Ban quaûn lyù Khu cheá xuaát thaønh phoá Hoà Chí Minh.

319

chính xaùc laø 1/4,15). Khoâng coù gì ngaïc nhieân khi lính Troãikhoaù 1, tuy ôû tröôøng chæ moät naêm, nhöng coù tình caûm saâu naëngvôùi nhaø tröôøng vaø quyeán luyeán vôùi ñaùm lính Troãi ñaøn em.

Cuoäc soáng taäp theå coù voâ vaøn caùi hay, caùi dôû, caùi vui, caùibuoàn, vaø tuy hoïc sinh quaû coù phen ruû reâ nhau sa ñaø vaøo caùchaønh vi ñaùng bò kæ luaät, nhöng chung quy, söï hoaït ñoäng cuûaTAÄP THEÅ ñaõ keát dính hoï laïi vôùi nhau, ñaõ laøm cho lính Troãibaûn lónh hôn, vôùi TINH THAÀN ÑOÀNG ÑOÄI cao hôn. Khi rañôøi, khoâng ít lính Troãi cho raèng, mình tröôûng thaønh chính bôûisöï reøn giuõa cuûa taäp theå. Nhaän ñònh naøy xem ra coù lí, vì “hoïcthaày khoâng taøy hoïc baïn”. Mong raèng “Bình Minh Trong Möa”seõ minh hoïa cho yù kieán treân:

Hoài tröôøng Troãi ñoùng quaân ôû Ñaïi Töø, maâu thuaãn giöõa hoïcsinh vôùi nhau khoâng chæ ñöôïc chuùng giaûi quyeát baèng “ñaáu trí”maø nhieàu phen phaûi thoâng qua “ñaáu löïc” (töùc ñaùnh loän). Caùctraän “ñaáu löïc” seõ phaân ñònh keû ñuùng, ngöôøi sai, trong ñoù, keûthaéng traän ñöôïc coi laø... “ñuùng”, coøn ngöôøi thua aét laø... “thua”.Trong ñaïi ñoäi toâi, haïng coù “baûn liõnh” cao nhö Quyeát Thaéng,Bình “taây”, Ñaïi Cöông thì thöôøng xuyeân “ñuùng”, coøn haïng nhötoâi (coù leõ ñöôïc xeáp ngang vai vôùi ñaùm Xuaân Mieân, Phuïc Quoác,Höng “tim”), do “baûn liõnh” coøn nhieàu haïn cheá neân deã bò“thua”. Trung ñoäi toâi coù Duõng Soâ thuoäc haïng “thöôøng thöôøngbaäc trung” vaø neáu ñuïng ñoä vôùi y thì toâi chæ coù nöôùc thua. Ñaùngbuoàn laø y laïi hay ñuïng ñoä vôùi toâi. Ngaøy thaùng troâi qua, moáitöông quan “naêm ñaùnh naêm thua” (cuûa toâi) ñaõ laøm toâi day döùt:Taïi sao mình “heøn” theá nhæ? Maø haén “chieán ñaáu” vôùi toâi vì “leõgì”? Phaûi chaêng vì toâi phaûn ñoái veà vieäc “tuïi noù” ñaõ laëng leõmöôïn giaøy cuûa ñoàng ñoäi ñeå ñaù boùng vaø chæ hoaøn traû (cuõnglaëng leõ nhö luùc möôïn) khi giaøy ñaõ... boác muøi gay gaét, hay dotoâi phaûn ñoái vieäc “tuïi noù” coi quaàn cuït cuûa ñoàng ñoäi (ñangphôi treân saøo) nhö quaàn cuït cuûa mình?

320

Vaøo moät saùng chuû nhaät, trôøi ñoå möa töø luùc bình minh. Caûñaùm ngoài boù chaân. Laùt sau, khoâng chòu noåi tuø tuùng, moät toápñoäi möa ñaù boùng ma (moät moân boùng ñaù khoâng caàn troïngtaøi), xoâ ñaåy nhau teù huyønh huîch. Toáp khaùc bí maät ñi thuhoaïch saén. Ñaùm ôû nhaø, ngöôøi ñaùnh ñu xaø nhaø, ñöùa kieámchuyeän phaù phaùch, keû boø leân giaù ba loâ, huù heùt vang trôøi. Vaøkhoâng roõ vì lí do gì (chuyeän xöa quaù roài) ñaõ xaûy ra caõi vaõgiöõa toâi vaø Duõng Soâ. Nhö “moïi khi”, y thoi cho toâi maáy cuù noåñom ñoùm. Ñoät nhieân, khaùc vôùi “moïi khi”, toâi gaøo leân, nöôùcmaét voøng quanh vaø keùo ra caùi xeûng boä binh, quyeát “moätphen soáng cheát”. (Toâi giaáu caùi xeûng döôùi gaàm giöôøng töø tuaàntröôùc, nay môùi coù dòp söû duïng vaøo ñuùng... muïc ñích). Ngaïcnhieân, Duõng Soâ nghieâng ñaàu:

- Coù gioûi thì cheùm ñi!Toâi nghieán raêng phaït cheùo löôõi xeûng xuoáng vai y. Boãng caùi

xeûng bung khoûi tay: Bình “Taây”, khoâng bieát coù maët töø luùc naøo,ñaõ nhanh tay chaën laïi. Traän ñaáu keát thuùc choùng vaùnh, khoângbieát heân cho ñöùa naøo. Bình “Taây” nhìn toâi chaèm chaëp:

- Thaèng naøy cuõng ñieân ñaáy?Duõng Soâ bóu moâi:- Noù khoâng daùm cheùm vaøo ñaàu, chöa ñieân(!)Sau caùi ngaøy trôøi ñoå möa töø luùc bình minh, toâi môùi ñuû bình

tónh ñeå suy ngaãm vaø daàn daø phaùt hieän ra raèng: ÔÛ tröôøng Troãi,laø “con ngoan, troø gioûi” thoâi thì chöa ñuû, neáu baïn cöù khaêngkhaêng nguyeân taéc “ta khoâng ñuïng ñeán mi thì mi khoâng ñuïngñeán ta”. Soáng trong taäp theå, caàn “quaùn trieät”, raèng, khi caû luõñang haøo höùng ñaù boùng (hay vôùi baát kì troø chôi naøo khaùc) thìbaïn khoâng ñöôïc boû ñi taém, nhaát laø luùc phe baïn ñang bò thua.Raèng huõ muoái laïc troän mì chính maø meï tieáp teá cho baïn seõkhoâng phaûi laø cuûa baïn, maø laø cuûa tieåu ñoäi, coøn baïn chæ laø

321

ngöôøi thuû kho chöa thaät lieâm khieát. Haõy nghó xem, neáu ba meïcoù “soå A, soå B” thì baïn seõ ñöôïc tieáp teá keïo “giao teá”; ba meï coù“bìa C” thì baïn coù keïo “moät lôùp giaáy” (keïo loaïi thöôøng); coønneáu trong dieän con lieät syõ hoaëc ba meï ñang ôû chieán tröôøng thìbaïn seõ khoâng ñöôïc tieáp teá. Nghóa laø söï baát coâng naûy sinh ngaytrong loøng “cheá ñoä” taäp theå cuûa caùc chuù nhoùc, neáu chuùngkhoâng cuøng nhau “chia ... ngoït, seû buøi”1. Toùm laïi, baïn caàn “ñoáinhaân, xöû theá” theo tinh thaàn “coäng saûn” (hieåu theo nghóa ñencuûa töø naøy laø “coäng taøi saûn”, töùc moïi thaønh vieân cuûa coäng ñoàng– veà nguyeân taéc – coù quyeàn ngang nhau trong vieäc söû duïngtaøi saûn vaø nguoàn lôïi, maø khoâng caàn quan taâm tôùi quyeàn sôû höõuveà taøi saûn vaø nguoàn lôïi). Noùi moät caùch ñôn giaûn, baïn khoângneân laáy quaàn cuït cuûa ngöôøi khaùc, nhöng cuõng chôù hôøn oaùnkhi quaàn cuït cuûa mình boãng döng bieán maát (chuyeän nhoû maø,“aên nhau” laø caùch xöû lí tieáp theo cuûa baïn).

Sau söï kieän “bình minh möa” hoâm ñoù, tuïi Duõng Soâ (hìnhnhö coù caû ñaùm Tuøng “kieáng”, Höõu Thaønh) ngang nhieân choïcgheïo veà vieäc toâi vöøa quyeát chí gieát “thuø” laïi vöøa chöùa channöôùc maét. Chuùng coøn gheùp teân toâi vôùi chöõ “ñieân”. Nghe laømuoán ñieân tieát(!). Cuõng töø sau ngaøy ñoù, toâi tieán haønh “coâng taùctöï caûi toå”. Roài Duõng Soâ vaø nhieàu ñöùa “ñaùng cheâ traùch” khaùc ñaõchôi vôùi toâi coù chieàu thieän caûm, coøn toâi thì ngaøy caøng “baûnlónh” hôn xöa vaø ñaõ “daùm nghó, daùm laøm” (thaäm chí ñoâi luùcdaùm laøm caû nhöõng vieäc “ñaùng cheâ traùch”). Phaûi khaúng ñònh“bình minh möa” ñaõ goät saïch nhöõng maëc caûm cuûa toâi ñoái vôùi“tuïi noù”, ñeå toâi hoäi nhaäp ñöôïc vôùi “tuïi noù”?

Khi xem baøi naøy, ñaõ coù ngöôøi thaéc maéc, “vaäy moãi khi hoïcsinh ñaùnh nhau thì caùc thaày ôû ñaâu?”. Vaø coù baäc cha chuù, sau

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, trang 119.

322

khi cheâ traùch caùc troø quaäy phaù cuûa hoïc sinh, ñaõ bình raèng,“chuû tröông thaønh laäp tröôøng Troãi laø ñuùng ñaén, chính saùch aùpduïng cho nhaø tröôøng laø phuø hôïp, nhöng sai soùt laø ôû khaâu thöïchieän”. Quaû laø khoâng coâng baèng ñoái vôùi caùc thaày “nhaø mình”– nhöõng con ngöôøi ôû “khaâu thöïc hieän” (ôû tröôøng Troãi, cöùkhoâng phaûi laø troø thì aét laø thaày).

Taäp theå hoïc sinh noäi truù laø moät vuõ truï rieâng. Vuõ truï rieâng vaänhaønh theo quy luaät “rieâng”, maø ôû ñoù, khoâng phaûi luùc naøo caùcthaày cuõng can thieäp ñöôïc vaø khoâng nhaát thieát luùc naøo caùc thaàycuõng phaûi can thieäp.

Ñoàng thôøi, caùi vuõ truï rieâng laïi bò “quy luaät cuûa muoân ñôøi”chi phoái. Qua tieáp xuùc vôùi ngöôøi daân toäc ôû vuøng reûo cao, toâithaáy moái quan heä laøng-baûn cuûa hoï cuõng töøa töïa moái quan heä“coäng saûn kieåu lính Troãi”. Ví duï coù keû saên ñöôïc con nai; theálaø, khoâng theøm hoûi keû ñoù moät caâu, cuõng khoâng caàn xin chæthò cuûa laõnh ñaïo laøng; ñaùm phuï nöõ xuùm laïi xeû thòt chia phaàn,moãi noùc (nhaø) moät phaàn. Rieâng keû ñoù ñöôïc laøng cho theâmcaùi ñaàu nai. Khoâng bieát luùc chia phaàn hoï coù aùp duïng “heä soáöu ñaõi ngöôøi coù coâng” hay khoâng, nhöng vui caû laøng. Moät laàntoâi gheù moät baûn ngöôøi Thaùi ñen ôû Chieàng Ban, gaëp luùc thaàymo ñöông laøm thuû tuïc ñöa moät baø meï – ñang haáp hoái – “veàvôùi oâng baø”. Nghe noùi meï bò ma caø-roàng baét. Ñöôïc thaày mochaáp thuaän, toâi beøn duøng ngaûi cöùu taåm nöôùc tieåu, cuøng chuùt“pheùp thuaät” ñeå chöõa trò cho meï. Saùng sau, meï tænh laïi vaøsang tuaàn thì qua khoûi. Toâi ñöôïc thöôûng con heo côõ 15 kídính ñaày buøn ñaát. Thaät thuù vò khi ñöôïc bieát, con heo khoângphaûi laø taøi saûn cuûa con chaùu meï maø cuûa anh chò chuû nhaø ñaõcho toâi “taïm truù”; coøn böõa tieäc khoaûn ñaõi toâi laïi do moät “boábaûn” chi traû. Coù leõ phaûi laø lính tröôøng Troãi (hay daân “hoïcsinh mieàn Nam soáng treân ñaát Baéc”) môùi thaáu hieåu vì sao,ngöôøi ta laïi saün saøng “chia ngoït, seû ... ñaéng” vôùi nhau nhö

* * *

323

vaäy. Nghóa laø, quan heä “coäng saûn kieåu lính Troãi” khoâng chælaø “saûn phaåm” rieâng cuûa lính Troãi.

Vuõ truï “kieåu lính Troãi” mang tính “quy luaät cuûa muoân ñôøi”,coù coäi nguoàn xa xöa, vaø trong ñoù, nhöõng troø phaù phaùch, ñaùnhloän cuûa hoïc sinh khoâng heà ñöôïc nhöõng ngöôøi ôû khaâu thöïchieän “dung tuùng” hoaëc ñaõ toû ra buoâng xuoâi. Ngöôïc laïi, chínhcaùc thaày ñaõ kìm cheá nhöõng maët tieâu cöïc cuûa noù (nhö thoùi “caùlôùn nuoát caù beù”) vaø thuùc ñaåy nhöõng maët tích cöïc cuûa noù (nhötinh thaàn ñoàng ñoäi). Caùc thaày ñaõ giuùp hoïc sinh chuyeån hoaù,töø nhöõng bieåu hieän mang tính “töï phaùt” cuûa hoïc sinh thaønh yùthöùc taäp theå. Moät anh baïn khoaù 4 noùi raèng, caùc thaày “nhaømình” khoâng thua gì Makarencoâ (dó nhieân anh ta chæ noùi veàngöôøi thaày chöù khoâng ñònh so saùnh lính Troãi vôùi ñoái töôïngchòu söï giaùo duïc cuûa Makarenkoâ). Cho tôùi nay, chuùng toâi vaãncho raèng, töø khi rôøi tröôøng Troãi, tuïi mình chöa gaëp ñöôïc moätthaày naøo khaû dó nhö caùc thaày “nhaø mình”; raèng, leõ ra caùcthaày phaûi ñöôïc taëng thöôûng huaân chöông “Vì söï nghieäp giaùoduïc”môùi phaûi.

H.C.Q

324

Laàn troán traïi ñi hoang

PHAN KHÖÔNGHoïc sinh khoùa 5

Thaày Ninh Cöû Tröïc ôû vôùi khoùa 5 töø ngaøy ñoùng quaân ôû TraïiHoøe, Haø Baéc, cho ñeán khi leân An Myõ. Sau ngaøy tröôøng chínhthöùc thaønh laäp, thaày vaãn laø ñaïi ñoäi tröôûng C6 vaø phuï traùch tröïctieáp lôùp B1. Ñaïi ñoäi 6, töø trong röøng chuyeån ra ngoaøi, nhaäntheâm hoïc sinh vaø bieân cheá thaønh ba lôùp, ñoùng quaân quanhTraïi Böôûi. Lôùp B1 naèm ñoäc laäp beân kia bôø suoái Caùi, B3 ôû cuoáidoác cuûa con ñöôøng Laâm nghieäp chôû goã, coøn B2 thì ôû ngay ñoàiTraåu, gaàn khu laùn giaùo vieân. Moãi lôùp coù hai gian nhaø laù vaø moätlôùp hoïc tranh tre, boá trí thaønh cuïm. Taém röûa buoåi chieàu hay veäsinh caù nhaân buoåi saùng ñeàu keùo nhau ra suoái Caùi.

Toâi ngaøy ñoù beù tí (môùi 12 tuoåi) ôû chung lôùp B1 vôùi PhaïmÑình Thieän, Coâng Tröôøng, anh em Traàn Vinh, Traàn Quang...Caùnh hoïc sinh mieàn Nam veà coù Phan Nam, Voõ Duõng, Trí“caän”, Danh Vieät, Taán Lôïi. Trong ñoù Taán Lôïi thì haùt hay, PhanNam chaúng bieát ñoïc chuyeän töï bao giôø maø ñeâm naøo haén cuõngtroå taøi “keå chuyeän ñeâm khuya” cho caû lôùp nghe, tröôùc khi thaàybaét traät töï ñi nguû. Haén coù ñuû thöù chuyeän, töø trinh thaùm, kieám

325

hieäp ñeán caû coå tích… Vaøo naêm hoïc, Taán Myõ môùi leân, ñöôïcthaày TröÏc nhaän veà B1. Haén ñaõ lôùn tuoåi, laø hoïc sinh mieàn Namneân ra veû töøng traûi, hôi ngang taøng. Thaáy ngöùa maét, hai anhem “hoï Traàn” caäy ñoâng ñaõ “caø” Myõ. Chaû hieåu ba ñöùa coù keùonhau ra ñoài tæ thí vaø caùnh naøo thaéng?! Chuyeän treû con aáy maø!

Thaùng 11 naêm aáy, coù traän luõ muoän. Ñang ñeâm nghe aàm aàm,soâi ñoäng, saùng ra thaáy suoái Caùi ñaày nöôùc. Ñi ñaùnh raêng, röûa maëtkhoâng theå loäi xuoáng suoái. Töø nhaø beáp nhìn qua beân kia bôø suoáithaáy anh em B1 ñöùng laùo nhaùo, khoâng theå loäi sang aên saùngñöôïc vì nöôùc luõ chaûy xieát. Nghe caùc cuï noùi, luõ oáng baát chôït veàcoù theå troâi caû traâu, boø. Raùc röôûi, thaân caây töø treân nguoàn troâi veà,daÏt vaøo bôø. Caùc thaày cho chò nuoâi vaét côm, neùm sang “cöùu ñoùi”,nhöng vì suoái roäng neân naém côm ñi nöûa ñöôøng ñaõ vôõ vuïn. Thaáytrong beáp coù cuû ñaäu, chuùng toâi laáy neùm sang. Cuû ñaäu cöùngkhoâng vôõ, theá laø anh em coù thöù nheùt vaøo buïng. Phaûi chôø quaùtröa, luõ tan, anh em môùi loø doø loäi sang aên côm. Laàn ñaàu tieân bieáttheá naøo laø nöôùc oáng, luõ röøng. Gheâ thaät! Ít ngaøy sau, nhaø tröôøngcho veä binh ngaû caây traùm giaø, naèm ngay treân bôø suoái, cao ñeán20-30m, ñoå qua bôø beân kia laøm caàu. Töø ñoù B1 heát phaûi nhòn ñoùikhi luõ veà. Vaø nghieãm nhieân, caùi caàu trôû thaønh nôi ñuøa nghòchcuûa boïn treû. Cöù hai ñöùa ñi laø coù theå thaønh “hai con deâ qua caàu”,ghì ñaåy nhau. Ai thua bò rôi xuoáng suoái seõ laøm caû luõ ñang chôøcôm, cöôøi boø, coøn haén thì löôùt thöôùt nhö chuoät loät.

Moät buoåi chieàu, giôø aên côm, chuùng toâi ñöôïc thoâng baùo: thaàyTröïc seõ khoâng ôû ñaïi ñoäi 6 nöõa maø chuyeån leân phuï traùch ñaïiñoäi 10. Vöøa nghe, chuùng toâi ngaån ngöôøi ra. Khoâng ai noùi aiñoàng loaït boû côm, roài coù moät ñöùa khoùc oaø leân keùo theo caûû luõkhoùc nhö möa. Thaày phaûi ñi, ñöùa naøo cuõng nghó nhaø tröôøngñaõ khoâng chieàu theo yù thích cuûa boïn treû, neân phaûn öùng. Toâicoøn nhôù thaày Haäu chaïy veà Ban chæ huy, quay maùy ñieän thoaïi,noùi chuyeän vôùi Hieäu tröôûng: “Baùo caùo anh, caùc chaùu nghe tin

326

thaày Tröïc ñi ñaõ phaûn öùng, boû côm vaø khoùc taäp theå. Toâi khoângbieát giaûi quyeát caùch naøo…”. Thaày Tröïc ñaõ soáng vôùi chuùng toâisuoát muøa heø qua. Thaày khoâng chæ gioûi giang, caùi gì cuõng bieátmaø coøn raát gaàn guõi, thöông yeâu chuùng toâi nhö em, nhö con.Chieàu ñoù, thaày coù lôøi chia tay vaø ñoäng vieân ñöøng buoàn vì thaày,troø vaãn ôû gaàn nhau. Thaày khoaùc ba-loâ ñi roài, lôùp naøo veà lôùpaáy nhöng trong loøng ñöùa naøo cuõng aám öùc.

Ñeâm ñoù, lôùp B1 thì thaàm to nhoû vaø thoáng nhaát seõ “toû thaùiñoä” baèng caùch boû ñi hoang. Töø sôùm, maáy ñöùa xuoáng beáp töïtieän vaøo kho xaùch maáy caùi soong quaân duïng, tieän tay laáy ít gaïovaø noài thòt lôïn kho. Chò nuoâi phaùt hieän, chöa kòp noùi caâu naøothì chuùng toâi ñaõ laúng laëng leân ñöôøng. Caû boïn laàn theo ñöôøngmoøn cuûa daân ñi röøng, ngay phía sau lôùp hoïc. Ñi maõi, ñi maõiveà höôùng nuùi Tam Ñaûo. Hôn moät tieáng ñoàng hoà sau, ñeán moätquaû ñoài cao, thaáy ñaõ khaù xa ñôn vò, anh em heø nhau haï traïi.

Caùc baïn khoùa 4 cuøng caùc thaày taïi Traïi Cau naêm hoïc 1965 - 1966.

327

Theo baøi hoïc daõ ngoaïi thaày Tröïc ñaõ daïy, anh em môû chaênchieân vaø ni-loâng ra, laáy dao chaët caây laøm coïc döïng leàu. Vaäylaø coù leàu truù naéng, möa. Thaáy treân ñoài coù ngoïn caây cao, moätñöùa noùi phaûi lôïi duïng ñieåm cao laøm ñaøi quan saùt, phaùt hieäntöø xa xem caùc thaày coù tìm ñeán thì tieáp tuïc chaïy saâu vaøo röøng.Sau ñoù phaân coâng nhau “tröïc chieán”. Toâi nhôù coù ñöùa ñaõ thaáythaáp thoaùng boùng veä binh ñi tìm, nhöng khoâng hieåu sao hoïkhoâng laàn ra choã chuùng toâi haï traïi. Buoåi tröa, anh em chianhau ra suoái vo gaïo, röûa rau, naáu côm. Côm böõa ñoù soáng nhaênnhöng vaãn ngon mieäng vì caùi khoâng khí phieâu löu kích thích,vì côm soáng do töï tay mình naáu, vì moät buoåi luoàn röøng vaø laoñoäng caät löïc neân ñoùi vaø theâm nöõa laø coù ít thòt kho aên vôùi rautaàu bay röøng.

Muøa ñoâng, môùi 3-4 giôø chieàu ñaõ taét naéng, khí laïnh trong nuùitraøn ra. Baáy giôø caùi phaàn treû nít môùi boäc loä. Chuùng toâi lo laéng,khoâng hieåu ñeâm nay seõ soáng ra sao giöõa röøng nuùi laïnh leõo,cuõng nhö coù raén reát, thuù hoang. Coù ñöùa keå ôû Vieät Baéc coù conhoå thoït (chæ coøn ba chaân) töø hoài Chín naêm, raát nghieän thòtngöôøi. Nghe xong coù yù kieán phaûi ruùt quaân veà, nhöng cuõng coùyù kieán phaûi ôû laïi ñeå “phaûn ñoái ñeán cuøng”! Nhöng roài vôùi luõnhoùc, noãi sôï haõi ñaõ thaéng “loøng duõng caûm”, taát caû laúng laëngthaùo leàu, khaên goùi ra veà. Veà ñeán doanh traïi cuõng laø luùc ñeángiôø aên côm. Caû ñaïi ñoäi ñoå ra bôø suoái nhìn ñoäi quaân thaát traän,ñöùa thì xaùch noài, ñöùa thì caép chaên chieân, troâng leách tha leáchtheách. Toái hoâm ñoù caû B1 taäp trung leân hoäi tröôøng nghe chuùThaêng (trôï lí Phoøng Chính trò) xuoáng noùi chuyeän. Toâi coøn nhôù,chuù caûm ñoäng laáy khaên chuøi nöôùc maét, noùi: “Boá meï caùc chaùuñi chieán ñaáu ngoaøi maët traän ñaõ tin töôûng göûi gaém con em laïicho nhaø tröôøng, cho thaày, coâ, cho caùc chuù chaêm soùc, daïy doã.Caùc chaùu phaûi nghe theo lôøi daïy baûo cuûa thaày, coâ, cuûa caùcchuù. Vieäc thaày Tröïc nhaän nhieäm vuï môùi, ngöôøi lính nay ñaây

328

mai ñoù, laø chuyeän bình thöôøng trong quaân ñoäi. Tuy chöa laølính thöïc thuï nhöng caùc chaùu cuõng phaûi taäp laøm quen vôùichuyeän naøy. Hôn nöõa ngöôøi lính chæ ñöôïc pheùp chaáp haønhmeänh leänh! Vieäc caùc chaùu töï tieän boû ñôn vò laø moät sai laàm, moätbaøi hoïc lôùn…”.

Sau naøy nghe keå laïi anh em trong lôùp B2 ngay ñeâm ñoùcuõng boû ñi hoang. Maáy ñöùa laàn theo ñöôøng caùi, qua Goác ñaHieäu boä, ra taän Traïi Cau, nôi ñaïi ñoäi 7 ñoùng quaân. Khi moø vaøodoanh traïi ñaõ gaëp anh Mai Sinh. Nghe keå laïi chuyeän phaûnöùng cuûa lôùp, anh raát thoâng caûm. Khoâng hieåu kieám ñaâu ra moätboïc côm to, coøn noùng, anh ñöa cho maáy ñöùa. Caû boïn sì suïpboác aên roài nghe theo lôøi khuyeân, trôû veà ñôn vò.

Chuyeän chuùng toâi vì quyù meán thaày Tröïc maø boû lôùp ñi hoanglaø nhö vaäy ñoù!

Chuîeân keå laïi tröôùc Ngaøy noùi doái 2005P.K

329

Boïn treû chuùng toâiñaõ theå hieän loøng duõng caûm

PHAÏM ÑÌNH THIEÄNHoïc sinh khoùa 5

Naêm hoïc 1966-1967, ñaïi ñoäi 7 chuyeån ra Suoái Chì, tieàn tieâucuûa nhaø tröôøng. Lôùp B2 ñoùng ngay ñaàu doác xuoáng ñöôøng caùi,lôùp B1 ñoùng trong cuøng, saùt bìa röøng; coøn B3 ñoùng caïnh Banchæ huy ñaïi ñoäi, ngay beân röøng vaàu, treân ñöôøng xuoáng beáp.Caùc lôùp ñöôïc boá trí xen keõ vôùi vöôøn cheø cuûa daân khai hoangvaø röøng lau saäy. Toâi vaø Coâng Tröôøng cuøng laø hoïc sinh lôùp B1do thaày Haäu phuï traùch.

Cuoái heø naêm aáy coù moät traän möa khuûng khieáp. Chieàu, maâyñen keùo veà, roài gioù gaøo theùt, xa xa saám chôùp ì uøng. Tuy ñaõñöôïc ñaïi ñoäi thoâng baùo coù gioâng baõo nhöng caû boïn vaãn khoângyeân taâm. AÊn côm nhoaùng nhoaøng roài veà ngay nhaø nghæ ñaõthaáy trôøi ñaát toái saàm, noåi phong ba. Caû boïn ngoài treân giöôøng,nhìn ra lo ngaïi. “Loäp boäp, loäp boäp…”, baét ñaàu coù haït möa. Gioùlôùn daàn, möa theâm naëng haït. Töøng ñôït gioù maïnh laøm toác moätgoùc maùi nhaø lôïp baèng nöùa ñaäp giaäp, nöôùc möa theo gioù haétvaøo. Nöûa caên nhaø tranh tre, nöùa laù öôùt suõng. Boïn treû chuùng toâicaûm thaáy quaù beù nhoû tröôùc thieân nhieân. Moïi ngöôøi heø nhaudoàn heát ba-loâ, chaên maøn, saùch vôû leân giaù coøn laïi. Ñeán 9 giôøñeâm, möa caøng lôùn, khoâng gian traéng nöôùc, möa quaát nhöñieân nhö daïi. Laït buoäc nhöõng thanh tre ñeø treân maùi nhaøkhoâng coøn chòu ñöïôïc söï böùt phaù cuûa gioù. Nöûa maùi nhaø nhömuoán tung leân. Thaày Haäu hoâ lôùn:

330

- Caùc em lôùn, theo thaày!Maáy anh chaøng to con nhö Taán Lôïi, Ngoâ Cöûu, Traàn Vinh,

Traàn Quang, Huy “sieåu”… ñoäi möa gioù, lao ra. Ñöùa xaùchthang, ñöùa caàm thöøng, caàm gaäy… Thang vöøa döïng leân ñaõthaáy Lôïi, Huy, Cöûu coù maët treân maùi nhaø. Gioù thoåi töøng côn nhömuoán nhaác boång maùi nhaø cuøng nhöõng taám thaân nhoû beù. Maëccho möa naëng haït quaát raùt maët, caùc baïn cuûa chuùng ta tay vuoátnöôùc möa, thaân naèm ñeø leân maùi. Boïn chuùng toâi nhoû con hônñöùng döôùi chuyeån ngöôïc leân noùc nhöõng caây tre, sôïi thöøng, sôïilaït. Thaày Haäu cuøng caùc baïn níu daàn töøng goùc, cho ñeán khi gioùkhoâng coù theå toác ñöôïc maùi. Hôn nöûa tieáng sau möa gioù ñaõphaûi cuùi ñaàu tröôùc thaày, troø chuùng toâi. Anh em, caû ñöùa treân maùilaãn ñöùa döôùi saân, ñeàu suõng nöôùc nhöng ai cuõng vui vì ñaõ laømñöôïc moät vieäc “vó ñaïi” laø chieán thaéng Trôøi.

Saùng hoâm sau ra bôø suoái môùi thaáy côn baõo ñeâm qua ñaõ taïothaønh moät traän luõ oáng. Trong ñeâm, nöôùc cuoàn cuoän töø treân nuùiñoå veà. Luõ ñeán ñaâu phaù tan hoang ñeán ñoù. Caû doøng suoái bò nôùiroäng theâm ra ñeán haøng chuïc meùt, treân bôø nhöõng taûng ñaù cuoäito nhö con traâu xeáp ngoån ngang, khoâng coøn thaáy caùnh ñoàngluùa xanh môûn ngaøy hoâm qua!… Taát caû tan hoang nhö vöøa quamoät traän bom queùt. Quaû thaät, chöa bao giôø chuùng toâi ñöôïcchöùng kieán söï taøn phaù khoác lieät cuûa thieân nhieân nhö vaäy!Tröôùc thieân nhieân chuùng toâi thaät nhoû beù. Nhöng cuõng chínhñeâm qua, chuùng toâi ñaõ theå hieän loøng duõng caûm vaø khoâng chòukhuaát phuïc tröôùc thieân nhieân!

P.Ñ.T

331

Chuùng toâi ñaøm ñaïoHAØ CHÍ thöïc hieän

Moät toái thöù baûy, ôû Traïi Cau (Ñaïi Töø). Trôøi toái nhö huõ nuùt,ñaâu ñoù le loùi aùnh ñeøn daàu hoaû. Ñaùm ôû nhaø, keû traàm ngaâm ñoïcsaùch, ñöùa caëm cuïi khoeùt beáp than bí maät ôû gôø ñaát chaân töôøng,ngöôøi duøng laù duoái ra söùc ñaùnh boùng moâ hình maùy bay Mig-17 baèng goã ba gaïc, keû khaùc hí hoaùy goït giuõa con quay goã oåi,coøn toâi vôùi y thì chuyeän noï xoï chuyeän kia. Roài cuoái cuøng haiñöùa xung ñoät khi bình veà caâu “... tieán leân chuû nghóa xaõ hoäikhoâng kinh qua giai ñoaïn phaùt trieån tö baûn chuû nghóa ...”.

Y giaûng giaûi: “khoâng kinh qua”, töùc laø, töø cheá ñoä phongkieán neáu leân tö baûn chuû nghóa roài môùi leân xaõ hoäi chuû nghóalaø ñi ñöôøng voøng, raát xa, neân phaûi tìm con ñöôøng ngaén hôn,töùc laø “tieán thaúng”. Toâi laäp luaän “khoâng kinh qua” töùc laø caànphaûi ñi “voøng traùnh” qua giai ñoaïn phaùt trieån tö baûn chuûnghóa, khoâng nhaát thieát gaàn hôn. Y khaúng ñònh: “Baùc Hoà noùivaäy”(?). Toâi cam ñoan: “Baùc Leâ-nin noùi vaäy”(?) vaø boài theâm“Baùc Leâ-nin laø anh Baùc Hoà (!)” laøm y ñuoái lí. Y quay sang haêmdoïa “tieán thaúng” töùc laø chôi cuù “ñaám thaúng - nhanh vaø aùpñaûo”. Toâi böïc mình “voøng traùnh” töùc laø chôi cuù “ñaám voøngcung - chaäm nhöng döùt ñieåm”. (Coù leõ ngöôøi ngoaøi khoù maøhình dung ñöôïc vì sao maø luõ nhoùc 13, 14 tuoåi laïi quan taâm tôùilí thuyeát veà “chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc”?). Caùu tieát, y toantaëng toâi cuù “ñaám thaúng”, coøn toâi cuõng khoâng quaù ngaïi ngaàn ñeå

332

keát luaän veà cuù “ñaám voøng cung”. Nhöng roài khoâng heà xuaáthieän cuù ñaám thaúng hay voøng cung (coù theå vì chuùng toâi thaáyraèng, khoâng theå beânh vöïc “baùc nhaø mình” baèng caùch cheâ bai“baùc nhaø noù”) maø caû hai ngaãu nhieân tìm ra phöông thöùc “höõuaùi” hôn, ñoù laø thöû söùc chòu ñöïng.

Haèm heø ngoài ñoái maët nhau, tay gaøi leân tay nhö caùc ñoâ vaät,vaø chuùng toâi... giaèng xeù, caøo caáu vaøo tay nhau, suoát töø cuøi choûtôùi coå tay. Nhieàu phuùt troâi qua, cöôøng ñoä, toác ñoä traän ñaáu ngaøycaøng taêng. Toâi daàn nghi ngôø veà tính “höõu aùi” cuûa vaán ñeànhöng... döøng tay tröôùc töùc laø chòu thua, maø... döôøng nhö ykhoâng ñau thì phaûi? Sau “gaàn moät theá kæ”, caû hai ñoät nhieândöøng traän ñaáu vaø cuøng laëng leõ ruùt lui veà giöôøng.

Saùng hoâm sau, toâi giaät mình: Hai tay toâi, suoát töø coå tay tôùigaàn cuøi choû chaèng chòt veát baàm tím, ñoû taáy, coù choã ræ maùu. Veátthöông cuûa toâi xem ra cuõng baèng veát lôû loeùt treân vai thaèngH.H.D hoài haén bò “sôn aên”. Sôï tuïi noù cöôøi, toâi len leùn thaû tayaùo quaân phuïc xuoáng, caøi kín. Ra suoái taém thì löïa khuùc vaéng,giôø theå thao thì choïn vò trí “giaùm bieân”. Hai tay toâi boûng raùtnhö bò luoäc nöôùc soâi, coøn y thì cöù thaûn nhieân nhö khoâng, chaécda y laø da traâu(?!).

Maáy hoâm sau, vaøo moät buoåi toái, toâi chôït nghe tieáng cuûa ñöùanaøo ñoù trong tieåu ñoäi: “Maøy bò sôn aên phaûi khoâng?”. Toâi quaylaïi, giaät mình: Hai tay cuûa y, suoát töø coå tay tôùi gaàn cuøi choûchaèng chòt veát baàm tím, caùc veát loeùt ñaõ khoâ mieäng nhöng vaãncoøn taây taáy. Bò loä, y giaû laû: “Maøy khaù ñaáy, chaéc da maøy laø datraâu?”. Toâi keùo aùo chìa tay cho y coi. Hai ñöùa cuøng cöôøi: “hoaøcaû laøng”.

Maõi sau naøy toâi vaãn chöa hieåu “khoâng kinh qua” laønghóa laøm sao. Vaø ngöôøi baïn khi xöa ñaõ cuøng toâi ñaøm ñaïo,khi ñoïc nhöõng doøng naøy, aét nhôù laïi “quaân dung” cuûa caùnhmình hoài ñoù.

333

Neáu chuyeän chæ döøng ôû ñaây thì toâi ñaõ khoâng keå cho caùcbaïn, nhöng vì gaàn ñaây, nhaân gheù nhaø cuûa moät anh baïn khoaù4 (khoâng phaûi ngöôøi baïn keå treân), toâi vaø anh ta coù maïn ñaømxung quanh vieäc “coå phaàn hoaù doanh nghieäp quoác doanh”.Do ñoâi choã chöa töông ñoàng neân chuùng toâi lao vaøo tranh luaän.Ban ñaàu, caû hai coøn söû duïng ngoân töø khuùc chieát, tinh teá, hoaøntoaøn töông xöùng vôùi ñòa vò xaõ hoäi cuûa chuùng toâi, nhöng sau thìbuoäc loøng phaûi aùp duïng “ngoân ngöõ... thôøi tröôøng Troãi”. Tranhluaän döõ tôùi möùc vôï anh ta phaûi te taùi chaïy vaøo: “Em xin haibaùc!”. Roài chuùng toâi noác caïn li bia öôùp laïnh vaø voã löng nhaucöôøi ha haû, keát thuùc maïn ñaøm “trong tình thöông yeâu giaicaáp”ø. Laïi cöôøi khi ñöôïc bieát anh ta (vaø toâi nöõa) ñaõ nhieàu phenchöùng kieán caùc cuoäc tranh luaän khoâng khoan nhöôïng cuûa caùc“baùc lính Troãi”, maø caùc “baùc” - voán ñang ôû caùi tuoåi “tri thieânmeänh” - thì hình nhö chöa töø choái chuû ñeà naøo, töø chuû ñeà lôùnnhö “toaøn caàu hoaù kinh teá theá giôùi” hoaëc mang taàm côõ ngaønhnhö “phöông phaùp giaùo duïc con caùi”, cho tôùi chuû ñeà heát söùcrieâng tö nhö “chôi tennis chuû yeáu nhaèm giöõ gìn söùc khoeû haynhaèm giao teá ?”.

Theá môùi hay “tính Troãi” cöïc kyø beàn trong “lính Troãi”!

H.C

334

Tuïi con gaùi(Caûm nghó khi xem “Taám aûnh kæ nieäm veà C11”)

THU VAÂN thöïc hieän

Lính Troãi baây giôø con caùi ñeà hueà. Coù con roài môùi thaám thíacaùi noãi lo aâu baát taän cuûa caùc baäc laøm cha, laøm meï; môùi thaáuhieåu noãi loøng caùc cuï khi phaûi döùt ruoät xa ñöùa con, göûi gaém“cuïc cöng maõi maõi beù boûng” cuûa mình cho nhaø tröôøng. Vôùi congaùi, söï lo aâu cuûa caùc cuï caøng tróu naëng. Coøn caùc coâ gaùi “cöng”ñaõ soáng ra sao khi gia nhaäp taäp theå hoïc sinh tröôøng Troãi?1

Cuoái “thôøi kì Ñaïi Töø”, tröôøng Troãi ñöôïc boå sung ñaïi ñoäi nöõvaø C11 (teân ñôn vò gaùi) ñaõ laøm thay ñoåi maøu saéc vaø nhòpsoáng cuûa moät vuøng röøng nuùi hoang sô, tónh mòch. Nhöngkhoâng roõ vì sao maø chuùng toâi trôû neân laïnh nhaït vôùi tuïi congaùi? (Phaûi chaêng chuùng toâi bò aùm aûnh maãu ngöôøi chieán binh“da ngöïa boïc thaây” hoaëc maãu nhaø caùch maïng “Ruoài Traâu”?).Thaät toäi nghieäp, haøng ngaøy, tuïi con gaùi phaûi ñoäi möa, ñoäinaéng, luûi thuûi ñi boä qua ñoài, baêng ruoäng tôùi caùc ñaïi ñoäi ñeåhoïc vaên hoaù. Ñi luùc “vöøng ñoâng ñaõ höûng saùng” thì coøn ñôõ,chöù luùc veà, buïng ñoùi maø trôøi laïi “daàn buoâng maøu tím”, thìthaät laø sôï! Vôùi caùc coâ lính Troãi – maø haàu heát laø coâng chuùa,coâng nöông xöù kinh kì – thì thöïc söï laø chuyeän “thaân gaùi daëm

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 188.

335

tröôøng”. Chaéc haún caùc coâ mong sôùm veà tôùi doanh traïi ñeå chòem haøn huyeân, mong sôùm ñi tôùi LÔÙP MÌNH ñeå ñöôïc an uûi,ñeå ñöôïc caûm thoâng. Vaäy maø chuùng toâi, nhöõng thaèng con trai,leõ ra phaûi naâng niu, phaûi chieàu chuoäng caùc coâ naøng, thì laïi“haét huûi” hoï. Maø naøo coù “toán coâng, toán söùc” gì laém ñaâu, bôûiquaân soá cuûa hoï chæ chieám khoaûng 3% treân toång soá, moät tæ leäcuûa mì chính caùnh trong noài canh. Moät haøng raøo voâ hìnhbao quanh caùc coâ. Giôø giaûi lao, caùc coâ lui vaøo moät goùc, laëngleõ. Nhöng cuõng coù moät soá anh chaøng lòch thieäp, ruït reø “phaùraøo” tôùi baét chuyeän vôùi caùc coâ (nhöõng cuoäc trao ñoåi ngaén goïnveà hoïc taäp, reøn luyeän). Theo pheùp lòch söï, caùc chaøng noùinaêng daàn bôùt cuïc caèn, aên maëc saïch seõ, baûnh bao hôn (baïnhaún coøn nhôù, tröôùc ñoù coù anh chaøng maëc aùo caû tuaàn chöatheøm giaët, ñi giaøy cho boác muøi tôùi möùc “chuoät chaïy bachaân”). Chæ coù vaäy thoâi maø caùc chaøng bò anh em “keát toäi”, bò

Chính uûy Quyønh vaø caùc thaày chia tay caùc baïn gaùi khoùa 3 veà nöôùc.Phong Khaåu, Heø 1968.

336

gheùp vaøo dieän “boà le”(?). Ngaãm laïi môùi thaáy caùc chaøng töû teá... hôn mình1.

Ñaïi ñoäi nöõ ñoùng chæ caùch Goác ña - “trung taâm chính trò,vaên hoaù, thöông maïi” cuûa tröôøng - khoaûng 800 meùt, neânñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi. Trong lao ñoäng vaø taäp quaân söïcuõng ñöôïc caùc thaày chaâm chöôùc, nhöng duø sao, caùc coâ vaãnphaûi chòu aùp löïc hoïc taäp y nhö chuùng toâi, vaãn phaûi lao ñoäng,reøn luyeän theo chöông trình chung cuûa nhaø tröôøng. Daàn daø,chuùng toâi queân maát hoï laø CON GAÙI. Khi ñi daõ ngoaïi, chuùngtoâi khoâng buoàn giuùp caùc coâ, duø chæ moät chuùt goïi laø. Chuùngtoâi cheâ hoï keùm coûi, thieáu chaát lính (xin caùc anh khoaù 1 hieåucho, “chuùng toâi” trong baøi naøy khoâng bao goàm caùc anh). Coøncaùc coâ vaãn beàn bæ caàm cuoác, caàm suùng baèng ñoâi baøn taymeàm maïi vaø aám aùp cuûa hoï (aáy laø giaû töôûng vaäy thoâi, chöù toâiñaõ ñöôïc naém baøn tay coâ lính Troãi naøo ñaâu).

Sau 40 naêm, coù chaøng lính Troãi ñaõ “baøn veà caùc coâ” nhö sau:Leõ ra, ôû moät hoaøn caûnh khaùc, nhöõng con ngöôøi coù baøn tay nhötheá, thì khoâng phaûi ñeo ba loâ, khoâng phaûi xaùch suùng, khoângphaûi nöûa ñeâm baät daäy chaïy thuïc maïng trong röøng nhö caùcñaáng nam nhi tuïi mình môùi phaûi. Theá maø hoï ñaõ laøm ñöôïc nhömình. Ñieàu laï nhaát chính laø ôû choã ñoù!

T.V.

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 209.

337

Kyû nieämveà nhöõng ngöôøi Thaày

NGUYEÃN CHÍ NHAÂNHoïc sinh khoùa 3

1. Vaøo nhöõng naêm 1965-1966, khi khoâng quaân Myõ ñaùnh phaùmieàn Baéc ngaøy caøng aùc lieät, tröôøng Thieáu sinh quaân ñoùng quaânôû vuøng röøng nuùi Ñaïi Töø, Baéc Thaùi, ngay döôùi chaân daõy nuùi TamÑaûo. Khoâng quaân Myõ thöôøng lôïi duïng ñòa theá nuùi, bay laùch quañaây ñeå haïn cheá taàm quan saùt cuûa ra-ña phoøng khoâng Vieät Nam.Moãi laàn nghe tieáng keûng baùo ñoäng hoaëc tieáng maùy bay phaûnlöïc gaàm rít treân khoâng laø caùc thaày laïi thuùc giuïc chuùng toâi rôøi khoûilôùp hoïc ra giao thoâng haøo traùnh bom ñaïn. Luõ treû chuùng toâi, tuoåi13-14, ñeå nguyeân saùch vôû treân baøn roài noái ñuoâi nhau nhaûyxuoáng giao thoâng haøo. Haøng traêm meùt haøo giao thoâng chieánñaáu do nhöõng baøn tay thieáu nieân chæ quen caàm buùt, laät nhöõngtrang vôû, ñaõ ñaùnh vaät vôùi nhöõng chieác cuoác chim coù caùn goã saànsuøi vaø nhöõng chieác xaø beng naëng tròch ñeå ñaøo ñaép.

Nhöõng chuù thieáu sinh quaân khoaùc treân mình boä quaân phuïc,vöøa chaïy vöøa nhaûy choi choi doïc theo nhöõng ñöôøng haøo rôøixa lôùp hoïc, coøn caùc thaày ñöùng treân bôø coâng söï döôùi boùng caâyñeå chæ huy nhöõng ñöùa treû. Thaày Bính, thaày Phuù, thaày Tö... ñaàuñoäi nhöõng chieác muõ coái treân coù keát nhöõng sôïi vaûi nguïy trangmaøu xanh laù caây, coå quaøng chieác khaên duø nguïy trang, maëtsaïm naéng gioù, quaùt khaûn caû coå: “Cuùi thaáp ñaàu xuoáng! Khoângñöôïc treøo leân nhö theá!” nhöng luõ treû chuùng toâi döôøng nhökhoâng thaáy hieåm nguy maø ngöôïc laïi coøn raát haùo höùc. Ñöùa naøo

338

cuõng nhaáp nhoåm nhaûy leân hoaëc kieám choã ñöùng cao hôn, nhìncho roõ ñeå caõi nhau xem ñaâu laø maùy bay F105, ñaâu laø F4…hoaëc coá nhìn cho ñöôïc nhöõng chieác thuøng daàu phuï caét ra töøthaân maùy bay Myõ ñang chao ñi chao laïi treân baàu trôøi. Ñaõ coùnhieàu cuoäc hoïp pheâ bình, ruùt kinh nghieäm nhöng caùc thaàyvaãn cöù phaûi ñöùng treân mieäng haøo, saün saøng höùng chòu ñaïnbom thuø ñeå quan saùt vaø chaán chænh. Coøn nhöõng thieáu sinhquaân chuùng toâi vì quaù treû con neân ngaång cao ñaàu ñeå tìmnhöõng ñieàu môùi laï.

Thaät khoâng khaùc gì hình aûnh gaø meï che chôû cho ñaøn gaøcon tröôùc luõ dieàu haâu ñang bay löôïn treân baàu trôøi, ñe doaï.Döôøng nhö khoâng coù ai ñeå yù, khoâng coù moät lôøi ngôïi khencho nhöõng ñöùc hy sinh aáy, cho tình yeâu thöông luõ hoïc troø beùnhoû aáy.

Caùc thaày giaùo hoäi ngoä naêm 1992 taïi Haø Noäi

339

Caùc thaày khoâng chæ daïy vaên hoaù treân lôùp maø coøn cuøng hoïctroø vaøo röøng ñoán goã, chæ daãn chuùng toâi caùch döïng nhaø haychaët tre nöùa, daïy ñan noáng moát noáng ñoâi laøm vaùch, laømgiöôøng vaø giaù ñeå ba-loâ.

Ban ngaøy thì hoïc taäp, lao ñoäng; ñeâm ñeán ñoát löûa traïi, toåchöùc ca nhaïc. Thaày Phan keùo ñaøn violon, thaày Tö chôi maêng-ñoâ-lin, thaày Duõng ñaùnh troáng… AÙnh löûa baäp buøng, ñeøn daàutreo treân vaùch nhö chao ñi chao laïi trong tieáng nhaïc. Caû nuùiröøng hoang vu xao ñoäng, luõ chim ñang nguû treân caây cuõngböøng tænh laéng nghe. Ñeâm ñaõ khuya, löûa ñaõ taøn, luõ chuùng toâimôùi chui vaøo maøn vaø nhöõng aâm thanh, lôøi ca vaãn coøn theomaõi vaøo giaác nguû. Bao nhieâu naêm sau, cöù moãi laàn chôït nghenhöõng baûn nhaïc Queâ höông, Con EÁch xanh, Con Vòt, ConVeït... toâi laïi thaáy trong loøng xoân xao, xuùc ñoäng. Nhöõng kyûnieäm xöa laïi traøn veà…

Theá roài ñöôïc Ñaûng, quaân ñoäi taïo ñieàu kieän cho chuùng toâisang Trung Quoác hoïc taäp. Ñoaøn xe vaän taûi quaân söï chôû chuùngtoâi töø töø laên baùnh treân con ñöôøng gaäp gheành ñeå veà Haø Noäi.Thoâi nheù, taïm bieät nuùi röøng Ñaïi Töø, taïm bieät caây traùm cao vuùt,ñöùng söøng söõng beân bôø vöïc suoái Bom Bom maùt laïnh; taïm bieätnhöõng caây kheá röøng, nhöõng goác böùa, goác doïc vaø caû nhöõng caâyôùt chæ thieân ñöôïc haùi quaû rau xanh trong nhöõng ngaøy ñoùi keùm;taïm bieät nhöõng traùi boà quaân, nhöõng chuøm daâu da röøng. Taïmbieät nhöõng chuù chim xanh bieác hay nhöõng chuù chim coù boäloâng ñoû röïc nhö löûa, taïm bieät nhöõng chuù cheøo beûo, baùch thanhhoùt vang röøng, caû nhöõng chuù soùc bay, nhöõng chuù caù boø, caùchuoät keâu chin chít döôùi nhöõng hoøn ñaù treân doøng suoái. Taïmbieät nhöõng caønh song maây ñaày gai nhoïn, nhöõng caây ba chaïcvöøa ñeå chöõa gheû vöøa ñeå caùc baïn Phi Huøng, Höõu Duõng, TrungVieät ñem veà goït taïo daùng thaønh nhöõng moâ hình maùy bay cöïcñeïp. Taïm bieät bao kyû nieäm traéêng trong, say ñaém, eâm ñeàm!

340

Sau naøy, khi chuùng toâi lôùn leân vaø chia nhau ñi khaép caùcneûo ñöôøng vaø böôùc vaøo cuoäc chieán tranh Veä Quoác vó ñaïi, ñaõcoù luùc aùo quaàn chaùy xeùm vì bom ñaïn, ñaõ coù nhöõng ngöôøi baïnvöøa ngaõ xuoáng maø doøng maùu noùng traøo ra laøm öôùt baøn taymình, luùc ñoù môùi chôït hieåu nhöõng hình aûnh raát bình thöôøngngaøy xöa thaät cao quyù! Toâi chôït nhôù ñeán maáy caâu thô:

Hôõi caùc anh chò ñang ñi trong coâng vieânKhoâng phaûi boùng nhöõng haøng caây che chôû caùc anh chò ñaâuMaø ñoù laø loàng ngöïc lôùn cuûa nhöõng ngöôøi ra traän…...

2. Nhöõng naêm thaùng ôû tröôøng, chuùng toâi ñöôïc hoïc taäp theogiaùo trình chung cuûa caû nöôùc. Nhöng chính nhöõng ngöôøithaày kính yeâu ñaõ laøm cho caùc baøi giaûng trôû neân soáng ñoäng.Thaäm chí coù baïn haêng haùi ñoïc tröôùc baøi giaûng nhöng khingoài treân lôùp vaãn caûm thaáy söï môùi meû, sinh ñoäng, ñoâi khicoøn phaûi ngôõ ngaøng.

Coù laàn thaày Hoùa daïy sinh vaät môû baøi nhö theá naøy: “ Moätbuoåi saùng chuû nhaät chan hoaø aùnh naéng, beân bôø bieån phía Taâycuûa ñaát nöôùc Nam Phi xinh ñeïp, treân moät chieác thuyeàn caâunho nhoû, coâ gaùi Latimeria xinh töôi yeâu ñôøi ñaõ tìm ra con caùkyø laï. Ñoù laø con caù vaây tay maø caùc nhaø khoa hoïc sau naøy ñaõñaët teân laø caù Latimeria”. Sau caâu noùi coù nhöõng tieáng thì thaøonho nhoû roài Ñöùc Hoøa thuùc nheï cuøi choû vaøo hoâng toâi: “ Nhaânôi, ghi laïi!”. Ñöùc Hoøa voäi cheùp laïi caâu noùi cuûa thaày vaøo cuoáivôû. Ñeán hoâm nay, quyeån vôû ngaøy xöa ñaõ thaát laïc, Ñöùc Hoaøcuõng ñaõ ñi xa nhöng baøi giaûng cuûa thaày vaãn soáng maõi trongkyù öùc cuûa toâi vaø chuùng baïn.

Moät thaày Baéc coù nhöõng baøi giaûng lòch söû ñaõ laøm soáng laïihình aûnh nhöõng cuoäc khôûi nghóa Seâ-pac-ta-quit, laøm rung

* * *

341

chuyeån cheá ñoä noâ leä; hình aûnh cuûa böùc töôøng ñaãm maùuthaønh Pa-ri; boùng daùng cuûa vò töôùng Napoleùon ñöùng tröôùchaøng vaïn quaân, sau nhieàu naêm vaãn nhôù teân vaø caên beänh sa-ñì; teân tuoåi cuûa moät ngöôøi lính phaùo binh coù trí nhôù tuyeät vôøi,thuoäc loøng caû baûng baén; hay nhöõng teân só quan SS ñieâncuoàng nhö con thuù döõ nhöng khi keát thuùc chieán tranh laïi ngôngaùc, taâm thaàn côûi truoàng ñi treân ñöôøng phoá; vaø caû nhöõngbinh ñoaøn Hoàng quaân tham gia duyeät binh taïi Hoàng tröôøngroài mang theo tình yeâu queâ höông vaø loøng caêm thuø giaëc raàmraäp tieán thaúng ra maët traän…

Moät thaày Ñoã trong boä quaân phuïc baïc maøu, maùi toùc chaûingöôïc treân vaàng traùn cao, doõng daïc ñoïc nhöõng aùng vaên chöôngbaát huû nhö “Hòch Töôùng Só” cuûa Traàn Höng Ñaïo, thô cuûa LíThöôøng Kieät hay “Baûn anh huøng ca Ñaïi caùo bình Ngoâ” cuûaNguyeãn Traõi... Moät thaày Chi Phan vôùi nhöõng lôøi bình vaên oùngaû, caâu töø ñeïp nhö gaám luïa. Moät thaày Bieåu daïy toaùn cöù moãi laànveõ xong voøng troøn baèng tay, laáy deû lau bôùt ñi moät goùc roài mæmcöôøi: “Xoùa cho meùo ñi moät chuùt, chöù neáu cöù ñeå nguyeân sôï moïingöôøi töôûng veõ baèng com-pa”.

Ñoù chæ laø moät soá trong nhöõng ngöôøi thaày cuûa chuùng toâi.Loøng yeâu nöôùc, yeâu ngheà, yeâu hoïc troø cuûa caùc thaày ñaõ ñeå laïinhöõng baøi giaûng coù theå chöa phaûi laø maãu möïc tuyeät ñoái, nhöngñaõ khoâng phai môø trong kyù öùc.

Vaø buoåi hoïc cuoái cuøng cuûa nhöõng naêm thaùng phoå thoâng ñaõñeán. Thaày giaùo daïy sinh vaät böôùc vaøo vôùi boä quaân phuïc töômtaát hôn, caû lôùp im laëng nhìn leân. Khaùc vôùi moïi ngaøy, hoâm naythaày khoâng goïi chuùng toâi laø “caùc em” maø thaày noùi: “ Thöa caùcanh, caùc chò, hoâm nay caùc anh, caùc chò ñaõ tröôûng thaønh. Maiñaây caùc anh, caùc chò seõ ra ñi khaép boán phöông trôøi cuûa Toåquoác, laøm nhöõng coâng vieäc khaùc nhau, coù theå tieáp tuïc hoïc ñaïihoïc hay caàm suùng daán thaân vaøo cuoäc chieán tranh Veä Quoác

342

cam go, quyeát lieät vaø haøo huøng cuûa daân toäc. Caùc anh, caùc chòcoù theå queân ñi nhieàu noäi dung ñaõ hoïc, coù theå queân ñi caû teânngöôøi thaày ñaõ daïy ngaøy hoâm nay; nhöng chæ xin löu yù caùcanh, caùc chò haõy nhôù raèng boä moân Sinh vaät maø coát loõi cuûa noùlaø ba thuyeát “Tieán Hoùa, Di Truyeàn vaø Bieán dò”. Chuùc caùc anh,caùc chò luoân maïnh khoûe vaø ñaït ñöôïc nhieàu thaéng lôïi treân böôùcñöôøng ñi tôùi cuûa mình.” Caû lôùp laëng ñi trong moät phuùt roàinhöõng tieáng voã tay raøo raøo. Ñaõ coù nhöõng gioït nöôùc maét laêntreân nhöõng khuoân maët treû chuùng toâi vaø nhöõng gioït nöôùc maétlaéng saâu trong loøng thaày.

Chuùng toâi - nhöõng hoïc sinh khoùa 3 vaø caû caùc hoïc sinhtröôøng Nguyeãn Vaên Troãi - raát kính yeâu, meán phuïc vaø raát bieátôn nhöõng NGÖÔØI THAÀY (vôùi hai töø vieát hoa traân troïng) saünsaøng hy sinh vaø ñaõ dìu daét chuùng toâi neân ngöôøi!

Kính thöa caùc thaày, coâ giaùo tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi,Chuùng em thöôøng nghe nhieàu ngöôøi noùi raèng: “Toâi ñaõ gaëp

nhieàu hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, duø laø ai hay treâncöông vò naøo nhöng ôû hoï luoân theå hieän moät tính caùch nghóahieäp, moät baûn lónh laøm cho chuùng toâi luoân ngöôõng moä vaø meánphuïc.” Rieâng chuùng em hieåu raèng moät trong nhöõng nhaân toá taïoneân “baûn lónh ñoù” chính laø nhöõng ngöôøi thaày, ngöôøi coâ kínhyeâu naêm xöa.

N.C.N

343

Tieãn con ñi Trung QuoácLÖU THÒ ÑOAN

Phuï huynh hoïc sinh

Toâi coù chaùu Döông Minh laø hoïc sinh cuûa tröôøng NguyeãnVaên Troãi. Sau khi göûi con leân tröôøng, naêm 1966, toâi ñöôïc treâncho ñi hoïc boå tuùc vaên hoaù taïi tröôøng Nghieäp vuï Boä Ngoaïithöông. Ngaøy aáy giaëc Myõ leo thang, chieán tranh phaù hoaïi môûroäng ra toaøn mieàn Baéc; cô quan, tröôøng hoïc, beänh vieän phaûisô taùn veà noâng thoân. Tröôøng toâi sô taùn leân taän vuøng nuùi TamDöông, Vónh Phuù. Cuoái tuaàn chæ ñöôïc nghæ ngaøy Chuû nhaät,nhöng nhôù con quaù, toâi ñaõ ñi boä ra ga Vónh Yeân leân taàu veà gaÑoâng Anh roài ñoåi taàu leân Thaùi Nguyeân; töø ñaây ra ñi xe khaùchvaøo thò traán Ñaïi Töø, tieáp tuïc cuoác boä gaàn chuïc caây soá vaøo AnMyõ. Ñeán taän 4 giôø, khi treân ñænh Tam Ñaûo naéng chieàu ñaõnhaøn nhaït, toâi môùi tôùi nôi ñoùng quaân cuûa nhaø tröôøng. Hai meïcon gaëp nhau vaø nghæ laïi moät ñeâm ôû chieâu ñaõi sôû, ngay GoácÑa Hieäu boä. Sôùm hoâm sau laïi daäy sôùm, chaùu thì veà Ñaïi ñoäi ñeåleân lôùp, coøn toâi cuoác boä ngöôïc trôû ra Ñaïi Töø ñeå veà cô quan.

ÔÛ tröôøng toâi coù coâ Kim, choàng coâ coâng taùc taïi tröôøng NguyeãnVaên Troãi. Cuøng laø vôï boä ñoäi vaø con toâi laïi laø hoïc sinh cuûachoàng coâ neân hai chò em coù moät quan heä thaân thieát. Baáy giôøñang laø nhöõng ngaøy giaù laïnh cuoái naêm 1966. Coâ tìm gaëp toâivaø noùi: “Em môùi leân thaêm nhaø em treân Thaùi Nguyeân veà. Chòaï, tröôøng Troãi saép sang Trung Quoác. Caùc anh baûo coù theå saépxeáp cho em veà tröôøng coâng taùc nhöng vì coøn con nhoû. Nghe

344

noùi tranh thuû maáy ngaøy ngöøng baén dòp leã Noel vaø Teát Döônglòch, nhaø tröôøng seõ cho caùc chaùu veà Haø Noäi roài leân taàu ñi TrungQuoác.” Noùng ruoät quaù, toâi leân xin pheùp nhaø tröôøng nghæ pheùp.Töø Tam Döông ra quoác loä 2 khoâng coù tuyeán xe khaùch, vaäy laøngay ñeâm aáy, maáy chò em loäi boä hôn hai chuïc caây soá töø chaânTam Ñaûo ra thò xaõ Vónh Yeân. Tay xaùch tuùi, tay baám ñeøn pincöù theá maø ñi. Sôùm ngaøy 30 thaùng 12, veà ñeán Haø Noäi, toâi voäichaïy sang nhaø chò Nhaân (meï chaùu Phaïm Maïnh, tröôùc cuønghoaït ñoäng trong phong traøo phuï nöõ). Chò Nhaân khuyeân ñöøngleân Ñaïi Töø nöõa vì ngaøy mai caùc chaùu veà Haø Noäi roài. Toâi ra veàvôùi taâm traïng lo laéng vì khoâng bieát con seõ taäp trung ôû ñaâu ñeåtìm gaëp, maø laàn naøy noù ñi xa Toå quoác, hai meï con seõ phaûi xanhau raát laâu.

Gaàn 11 giôø ñeâm, ñang soát ruoät, boàn choàn khoâng theå nguûñöôïc thì coù tieáng goõ cöûa. Môû ra thì thaáy chaùu. Hai meï conmöøng tuûi oâm laáy nhau. Chaùu ngeïn ngaøo keå laïi: “Hoâm nay chænhöõng baïn naøo ñöôïc gia ñình ñaêng kí vôùi cô quan hoaëc coù xegia ñình leân ñoùn môùi ñöôïc veà Haø Noäi tröôùc; soá coøn laïi sôùmngaøy mai coù xe Toång cuïc ñoùn veà thaúng nôi taäp trung. Thaáykhoâng coù teân trong danh saùch, con vaø Haø Huy Duõng ñaõ leânxin thaày Baân cho veà sôùm vaø höùa laø seõ coù maët ñuùng giôø. Thaàythöông hoaøn caûnh tuïi con vaø raát tin hai ñöùa neân ñoàng yù ngay.Cuõng may luùc ñoù coù xe cuûa boá Höõu Thaønh leân coâng taùc maø haiñöùa ñöôïc ñi keù”. Vaäy laø hai meï con toâi ñöôïc gaàn nhau moätñeâm nöõa. Toâi vui vì töø khi leân hoïc taäp ôû tröôøng, con trai ñaõtröôûng thaønh, ñöôïc thaày tin yeâu. Boá chaùu ngoaøi maët traän, bieátñöôïc chuyeän naøy, chaéc möøng laém!

Saùng hoâm sau, ñuùng heïn, toâi ñöa chaùu tôùi tröôøng Phoå thoângCoâng nghieäp (phía ñaàu ñöôøng Hai Baø Tröng). Caùc chaùu cuønglôùp cuõng laàn löôït ñöôïc caùc gia ñình chôû tôùi taäp trung. Xe treânÑaïi Töø cuõng vöøa veà tôùi nôi. Taïi ñaây, caùc chaùu ñöôïc phaùt quaàn

345

aùo aám, giaày deùp, quaân trang. Chieàu hoâm ñoù, toâi ra thaúng gaHaøng Coû thì ñaõ thaáy caùc lôùp xeáp haøng ñi vaøo saân ga. Caùc chaùuvai ñeo ba-loâ, maëc ñoàng phuïc: ñaàu ñoäi muõ boâng (kieåu cuûa boäñoäi bieân phoøng, coù caû hai tai), treân mình khoaùc aùo boâng coù coåloâng, daày coäp, chaân xoû giaày da. Chaùu naøo veû maët cuõng hoanhæ vì saép ñöôïc ñi xa, vì saép hieåu bieát theâm nhieàu ñieàu môùi laï.Coøn caùc baäc cha meï thì khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét khi thaáynhieàu chaùu beù loaét choaét, khoaùc aùo boâng daøi, che kín caû ñaàugoái. Baø con ñi qua to nhoû vôùi nhau: Chuùng noù saép ñi xa ñaáy!Trong ñaùm ñoâng ñi tieãn, toâi gaëp caû chò Hieàn, coâng taùc ôû Toångcuïc Chính trò, phuï traùch ñöa ñoùn caùc chaùu. Chò thoaên thoaétchaïy ñi chaïy laïi lieân heä vôùi nhaø ga, baøn baïc vôùi caùc thaày ñeåsaép xeáp choã cho caùc lôùp. Khi ñaõ taïm oån, maét öôn öôùt chò quaysang toâi: “Con toâi cuõng ñi ñôït naøy. Xa noù thì nhôù nhöng phaûivì söï nghieäp laâu daøi, chò aï!”.

Taàu ñaõ chuyeån baùnh, nhieàu chaùu nhoaøi caû ngöôøi ra khoûicöûa soå, vaãy vaãy. Cha meï röng röng nöôùc maét, chôø cho ñuoâi taàukhuaát haún phía chaén taàu Cöûa Nam, môùi ra veà…

L.T.Ñ