Diensteninnovatie in de creatieve en financiële sector

People driven, ICT empowered

Colofon

Datum : 19 november 2008 Versie : 1.0

URL : https://doc.telin.nl/dsweb/Get/Document-93579Toegangsrechten : Consortium

Status : Definitief

Overzicht partners

Businesspartners ABN AMRO

Adidas

Agrioportal

Alfa & Ariss

Almende

Anachron

ANP

Beeld & Geluid

BiZZdesign

Certipost

CycloMedia

De Volkskrant

DNB

DNV/Cibit

Endemol

Equens

Ericsson

Fabchannel

Games Factory Online

HFC

IBM

IDTV

IMNederland

ING Bank

Innopay

iOpener

Logica

Lost Boys

Media Republic

Mediamatic

NEC

Nienhuis

Noldus

Noterik

NVB

NYOYN

Philips

Philips Design

Rabobank

Royal Haskoning

Serious Toys

Service2Media

SNS Bank

STBY

SURFnet

Tam Tam

The Patchingzone

V2_

Vodafone

Waag Society

W!Games

Wizard Web Solutions

WMC

Kennispartners CWI

CeTIM

CTIT

Deltares

Erasmus Universiteit

Saxion Hogescholen

HKU

Hogeschool Rotterdam

Hogeschool Utrecht

IRT-München

NIRICT

Universiteit Twente

Telematica Instituut

TILT

TNO

TU Delft

TU Eindhoven

Universiteit Leiden

Universiteit van

Amsterdam

Vrije Universiteit

Overige partners ECP.nl

ExSer

Dutch Game Garden

ICT~Office

ICTregie

iMMovator

NWO

Platform Elfa

SIA

Telematica Instituut

TNO

I

Samenvatting

De Nederlandse dienstensector vormt 70% van het bruto binnenlands product en het overgrote deel van de groei van de werkgelegenheid in de afgelopen tien jaar komt voor rekening van de dienstensector. De dienstensector is aan grote veranderingen onderhevig, vooral vanwege de liberalisering van markten en de invloed van nieuwe technologie. Bedrijven en instellingen worden geconfronteerd met enorme gedragsveranderingen aan de zijde van de consument in het digitale tijdperk. Burgers en consumenten hebben beschikking over technologie die hen als individu in staat stelt actief waarde te creëren in de maatschappij. Bovendien speelt ICT een drijvende en disruptieve rol bij de vernieuwing van producten, diensten en verdienmodellen.

Bedrijven en instellingen uit de sleutelgebieden creatieve industrie en de financiële sector bundelen met dit innovatieprogramma hun plannen op het gebied van diensteninnovatie & ICT.

De creatieve industrie concentreert zich daarbij op het groeidomein van creativiteit & ICT. De collectieve ambitie is om van Nederland de European Hub for Smart Content, Experiences and Connectedness te maken, een omzetgroei van € 7.900 miljoen te realiseren, het aantal startups en mid-size bedrijven op het gebied van cross-mediale content in acht jaar te verdubbelen, het aantal product- en dienstenintroducties op het gebied van Lifestyle met 6% per jaar en de portefeuille van creatieve toegevoegde waardediensten bij ICT dienstverleners met 10% per jaar te laten groeien.

De sector streeft naar onzichtbare en intuïtieve technologie in producten en diensten. Informatie, communicatie en media vormen het hart van deze producten en diensten. De nieuwe consument verandert bovendien snel: interactie en op maat gemaakte gepersonaliseerde dienstverlening is cruciaal om aan de consumentenverlangens te voldoen. Tenslotte wil de sector een knellend probleem aanpakken: het verbinden van drie nu nog teveel gescheiden ‘werelden’, het creatieve MKB, de creatieve maakindustrie en excellente kennisinstellingen. Juist in deze verbinding ontstaan immers de kansen voor economische groei en innovatie.

De ambitie is uitgewerkt in drie sterke, onderling samenhangende, groeidomeinen: Content, Experience en Connectedness. Op het gebied van Content ambieert de sector een internationaal leidende positie in het contentvolume dat wordt opgeslagen, verrijkt, ontsloten en gedistribueerd. Op het gebied van Experience streeft de sector naar een internationaal centre of excellence van lifestyle en workstyle producten en diensten. Op het gebied van Connectedness wil de sector voorop lopen in de internationale transitie van infrastructuurgerelateerde dienstverlening naar creatieve toegevoegde waardediensten.

De financiële sector heeft financial logistics als speerpunt gekozen in de innovatieagenda van het Holland Financial Centre. De ambitie is om Nederland het internationale centre of excellence op het gebied van financial logistics te maken, om internationaal de meest efficiënte verwerking van waardeberichten en een internationaal leidende positie op financieel logistieke toegevoegde waarde diensten te realiseren. Een ambitie die moet leiden tot een groei van meer dan €950 miljoen per jaar en een jaarlijkse administratieve lastenverlichting van €600 miljoen per jaar voor het Nederlandse bedrijfsleven.

II

Financial logistics is een sterk groeiende markt, die vraagt om preconcurrentiële samenwerking tussen partijen. De komst van de Single Euro Payments Area (SEPA) laat nationale betaalmarkten opgaan in een Europese markt voor betalingen: 315 miljoen consumenten en 17 miljoen bedrijven gaan gebruik maken van elektronische betaalmiddelen en nieuwe concepten zoals iDEAL en e-invoicing. SEPA heeft een grote impact op de verhoudingen op de Europese betaalmarkt. De markt voor pinbetalingen is volumegestuurd en de nationale betaalmerken ontbreekt het aan voldoende schaalgrootte om de concurrentie met bijvoorbeeld VISA en Mastercard aan te aan. Een knelpunt is echter dat een volwaardig en krachtig pan-Europees alternatief voor de Amerikaanse maatschappijen op dit moment ontbreekt, terwijl het domein juist voor de Nederlandse financiële sector relatief belangrijk is. De kansen en uitdagingen liggen niet alleen op de betaalmarkt. Financial logistics diensten worden ‘tradeable goods’ en dit creëert grote kansen voor innovatieve hoge toegevoegde waarde diensten gericht op de gehele financiële keten van bedrijven. Dat vereist een sterke samenwerking, gemeenschappelijk optreden binnen Europa, standaardisatie en het kunnen benutten van de vernieuwingskracht van challengers in de sector.

De ambities voor beide gebieden sluiten goed aan bij de door het Innovatieplatform gekozen positionering van Nederland als Portal to Europe en bij de ambitie van het Innovatieplatform om Nederland tot de meest creatieve economie van Europa en behorend tot de top drie van de wereld te ontwikkelen.

Als vervolg op het advies van de Strategische Adviescommissie Innovatieprogramma’s van het ministerie van Economische Zaken over het diensteninnovatie en ICT initiatief (in juni 2008 behandeld) is intensief gewerkt aan het realiseren van focus en massa binnen deze sectorale toespitsing. Daarmee bundelt dit programma drie parallelle initiatieven:

1. De plannen om te komen tot een innovatieprogramma voor de dienstensector onder de naam Service Innovation — people driven, ICT empowered.

2. De ontwikkeling van de innovatieagenda van het Holland Financial Centre ter versterking van de positie van Nederland als financieel centrum.

3. De strategische onderzoeksagenda van het IIP Create als platform voor innovatie in dat gedeelte van de creatieve industrie waar technologie een drijfveer voor innovatie is.

De realisatie van de ambities van het innovatieprogramma kan grote betekenis hebben voor andere domeinen. Bovendien zullen naar verwachting verschillende technologieconcepten en dienstverleningsconcepten snel hun weg vinden naar andere sectoren, zowel in de industrie als de dienstverlening. In totaal scharen ruim 50 bedrijven zich nu achter dit initiatief. Dit betekent dat zij niet alleen zelfstandig investeren, maar tevens het belang onderkennen van gezamenlijk optreden, vanwege de meerwaarde die dit voor hen kan hebben. Die meerwaarde moet komen uit gezamenlijke onderzoeksinspanningen, maar ook uit gezamenlijke promotie, standaardisatie, infrastructuurontwikkeling, opleiding en arbeidsmarktbewerking. Juist in deze sectoren, waar geen grote traditie van R&D en innovatief optreden bestaat, is het essentieel dat een innovatieprogramma van meet af aan stuurt op de effecten over de gehele keten van kennisontwikkeling tot toepassing. De investeringen van de bedrijven gaan in ongeveer gelijke mate naar industrieel onderzoek en waardeversnelling (valorisatie). Tevens wordt in beperkter mate door de bedrijven geïnvesteerd in wetenschappelijke kennisontwikkeling en onderwijs. Van de overheid vragen wij een bijdrage in alle drie programmaonderdelen, relatief aflopend van kennis naar toepassing.

III

Het programma loopt 8 jaar, onderscheiden in twee fasen van 4 jaar. In totaal gaat het om een investering van €61 miljoen jaarlijks gedurende de eerste vier jaar, met een gewenste bijdrage van de overheid van bijna €25 miljoen per jaar.

IV

Inhoudsopgave

1 Diensteninnovatie in de f inanciële en creatieve sector 1 1.1 Economisch en maatschappelijk belang van diensteninnovatie is groot 1 1.2 Focus op twee sleutelgebieden: creatieve en financiële sector 1 2 Visie en strategische agenda voor de creatieve sector 3 2.1 Programmafocus: Creativiteit en ICT 3 2.2 Analyse: gezonde basis, grote kansen, veel dynamiek, snelheid van handelen

noodzakelijk 7 2.3 Ambitie: een internationale koppositie in de creatieve industrie 12 2.4 Het pad naar de ambitie: focus op drie business hotspots 13 3 Visie en strategische agenda voor de f inanciële dienstverlening 19 3.1 Programmafocus: financial logistics, drijfveer voor innovatie 19 3.2 Analyse: excellente infrastructuur en startpositie kan leiden tot koppositie in

innovatieve financial logistics diensten 24 3.3 Ambitie: Nederland is de Europese Hub voor financial logistics 29 3.4 Het pad naar de ambitie: focus op vier business hotspots 30 4 Het innovatieprogramma 35 4.1 Opzet van het programma 35 4.2 Uitwerking programma-aanpak Creatieve sector 35 4.3 Uitwerking programma-aanpak Financial logistics 46 4.4 Meerwaarde van het programma door generieke uitdagingen en knelpunten

en spill-over naar andere sectoren 54 5 Governance en f inancieel kader 57 5.1 Governance 57 5.2 Financiering 57

V

1 Diensteninnovatie in de financiële en creatieve sector

1.1 Economisch en maatschappeli jk belang van diensteninnovatie is groot

De Nederlandse dienstensector is groot: dienstensectoren dragen voor circa 70% bij aan het bruto binnenlands product en de groei van de werkgelegenheid tijdens de afgelopen tien jaar komt grotendeels voor rekening van de dienstensector. Nederland heeft zich daarmee ontwikkeld tot een diensteneconomie. Een sterk competitieve en groeiende diensteneconomie is cruciaal voor de toekomstige welvaart van Nederland.

In een analyse van toekomstscenario’s voor 2040 constateert het CPB dat de echte banenmotor te vinden is bij de commerciële dienstensector. Daarbij wordt het onderscheid tussen industrie en diensten steeds minder relevant: de industrie verschuift in de waardeketen naar het leveren van kennisproducten (R&D, ontwerp, marketing) en de dienstensector verschuift naar internationaal verhandelbare ‘producten’1.

De productiviteit in Nederland is historisch hoog maar heeft al sinds 1990 een minder grote versnelling laten zien dan in vergelijkbare landen. Een voortdurende stijging van de productiviteit, mogelijk gemaakt door de introductie van nieuwe innovatieve diensten, een slim gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologie2, het faciliteren van nieuwe start-ups en een stevige groei van het midden en klein bedrijf kunnen de groei van de diensteneconomie aandrijven.

Het stimuleren van innovatie in de commerciële dienstverlening is niet alleen voor private dienstverlenende bedrijven belangrijk. De (semi)publieke sector heeft hierbij niet alleen groot belang als grote klant, maar vooral ook omdat het zelf een grote dienstverlener is en voor grote uitdagingen staat. Het belang van kruisbestuiving tussen het innovatieve bedrijfsleven en een innoverende dienstverlenende overheid is groot3.

1.2 Focus op twee sleutelgebieden: creatieve en f inanciële sector

De innovatieagenda van Nederland wordt in hoge mate bepaald door de strategische keuze om te investeren in een beperkt aantal economische sleutelgebieden van Nederland. Binnen de dienstensector zijn dat de creatieve en financiële sector. In beide sleutelgebieden speelt informatie- en communicatietechnologie (ICT) een drijvende en veelal disruptieve rol bij de innovatie van producten, diensten en de verandering van verdienmodellen. Bedrijven en instellingen uit deze twee sleutelgebieden hebben hun krachten gebundeld om te komen tot dit voorstel voor een innovatieprogramma dat tot doel heeft de komende jaren een beslissende slag te maken in de internationale concurrentiekracht van deze bedrijven en sectoren, gebruik makend van mogelijkheden die ICT daar toe biedt.

bedrijven uit de creatieve en de financiële sector bundelen hun krachten bij het vormen van een visie en ambitie op diensteninnovatie in hun sleutelgebied.

Bij dat streven hebben ze een focus aangebracht op duidelijk omschreven doelen die aansluiten bij de sterkten van onze commerciële activiteiten. Binnen de financiële sector

1

gaat het daarbij om het groeidomein Financial Logistics en binnen de creatieve sector om het realiseren van de potentie van Nederland als European Hub for Smart Content Experiences and Connectedness. Deze focus sluit goed aan bij de door het Innovatieplatform gekozen positionering van Nederland als Portal to Europe.

De gekozen sectoren hebben op het eerste oog weinig gemeenschappelijk. Toch blijken er veel gemeenschappelijke ambities en uitdagingen te zijn op het gebied van diensteninnovatie en ICT in beide sectoren: beide sectoren worden in hoge mate geconfronteerd met grote gedragsveranderingen aan de zijde van de consument in het digitale tijdperk. De gemeenschappelijkheid uit zich ook bij specifieke vraagstellingen op het gebied van digitale identiteiten en het afhandelen van (digitale) transacties. Tenslotte is de ontwikkeling van kennis op het gebied businessmodellering in beide domeinen noodzakelijk.

Als vervolg op het advies van de Strategische Adviescommissie van het ministerie van Economische Zaken over het diensteninnovatie en ICT initiatief (in juni 2008 behandeld) is er intensief gewerkt aan de verdere toespitsing op de thema’s financial logistics en de creatieve sector. Daarmee bundelt dit programma drie parallelle initiatieven:

1. De plannen om te komen tot een innovatieprogramma voor de dienstensector onder de naam Service Innovation, people driven, ICT empowered4.

2. De ontwikkeling van Holland Financial Centre ter versterking van de positie van Nederland als financieel centrum en de in dit kader in gang gezette discussies over de innovatieagenda voor de financiële sector5.

3. De strategische onderzoeksagenda van het IIP Create dat zich manifesteert als platform voor innovatie in de creatieve industrie, net name voor dat gedeelte waarin technologie een drijfveer voor innovatie is6.

De in de betreffende stukken beschreven visies op de genoemde sleutelgebieden vormen een belangrijke achtergrond voor het onderhavige plan.

De ambities en resultaten van dit innovatieprogramma hebben ook nadrukkelijk betekenis buiten de sleutelgebieden. Daarom wordt intensief samengewerkt met publieke dienstverleners, het ministerie van Binnenlandse Zaken en het ministerie van Economische Zaken en wordt de verbinding gelegd tussen dit programma en de ambities van de Rijksbrede ICT Agenda. Tevens loopt het gesprek met de zorgsector en het ministerie van VWS over de verbinding van dit programma met de innovatieagenda van het Zorg Innovatie Platform.

In hoofdstuk 2 wordt allereerst de visie en strategische agenda voor de creatieve industrie nader uitgewerkt en in hoofdstuk 3 wordt dit gedaan voor de financiële sector. Het innovatieprogramma voor beide onderdelen is beschreven in hoofdstuk 4, inclusief cross-sectorale effecten. Governance en financiën staan centraal in hoofdstuk 5.

2

2 Visie en strategische agenda voor de creatieve sector

2.1 Programmafocus: Creativiteit en ICT

In macro economisch perspectief ontstaat er een nieuwe economische discipline7: de creatieve industrie die designproducten en diensten levert met grote toegevoegde waarde, die content verrijkt met geavanceerde toegevoegde waarde diensten voor zakelijke dienstverleners en die zich concentreert op het creëren van ervaringen en verwachtingen die aansluiten bij de levensstijl van mensen.

Nederland kent een enorme bedrijvigheid op het brede veld van de creatieve industrie. Wereldberoemde spelers als Viktor&Rolf, Marcel Wanders en Rem Koolhaas zijn vaandeldragers van de Nederlandse creatieve industrie. De producten van TomTom vallen op door hun design en aandacht voor gebruikersgemak. Amsterdam speelt in de internationale voorhoede van toonaangevende hotspots voor kunst en creativiteit, naast andere Europese steden als Londen, Parijs en Berlijn.

Zowel de aanbieders als de gebruikers in de creatieve industrie staan in continue interactie met de cultuur, de economie en de maatschappij en spelen snel in op nieuwe technologische mogelijkheden. De creatieve industrie daagt uit, zoekt de grenzen van het technisch haalbare en rekt de grenzen op van de ethiek, de economie, de rechtspraak, de politiek en de samenleving.

Deze sector gebruikt op grote schaal nieuwe technologie voor de ontwikkeling van producten, diensten, ervaringen en multimediale/crossmediale content. Daarbij wordt in toenemende mate gestreefd naar onzichtbare of intuïtieve technologie: informatie, communicatie en media vormen het hart van de sector.

van…. ….naar

• interactief en mixed gebruik van media en producten

• consument bepaalt hoe, waar en wanneer hij of zij interactie wil

• Internaal gedreven• democratisering en iedereen draagt bij• technologie als drijver voor nieuwe

klant experiences

• passief gebruik van media, producten en diensten

• informatie wordt over consumenten verspreid (push)

• nationaal gedreven• professionals bepalen• technologie inzetten voor effiency

Figuur 1 Trends in de creatieve industrie veranderen de sector

Gebruikers, zowel in de zakelijke markt als in de consumentenmarkt, zijn de drijvende kracht achter de uitdagingen voor de sector: de nieuwe consument wil interactie en op maat gemaakte gepersonaliseerde concepten. Consumenten dragen zelf bij aan het creëren van de belevenis en veranderen hun houding ten opzichte van de marktpartijen.

De focus van dit programma ligt op bedrijven en organisaties in de creatieve industrie die werkzaam zijn op het snijpunt van design, new media en de creatieve maakindustrie en daarbij informatie- en communicatietechnologie ontwikkelen en toepassen voor producten en diensten.

3

Partijen Kernactiviteit Opvallende prestatie Endemol Afzender van een groot aantal succesvolle programma's en maken deel

uit van de Endemol-groep, één van 's werelds grootste producenten,

met vestigingen in meer dan twintig landen.

Diverse multimediale/ crossmediale

programmaformats

Samen met Triple IT en TV

producent Endemol heeft Ericsson

'Me-On-TV' ontwikkeld: live en

opgenomen video materiaal

publiceren en delen via een

willekeurig mobiel apparaat, vanaf

een willekeurige plek naar elk

willekeurig scherm in de wereld.

Ericsson Ericsson is een wereldwijde speler in breedband connectiviteit en

multimedia dienstverlening. Alle grote operators zijn klant van

Ericsson en 40 procent van al het verkeer over mobiele netwerken

verloopt via Ericsson systemen. De ontwikkeling van de nieuwe

generatie netwerken en rijkere multimedia diensten vormen een

groeimarkt. De Multimedia business unit van Ericsson levert

consumenten en bedrijfsleven innovatieve media and messaging

oplossingen.

Ilse Media Ilse media is marktleider onder de online uitgevers. Ilse media

netwerk verwerkt per maand ruim negenhonderd miljoen pageviews.

Kieskeurig.nl, Startpagina.nl, NU.nl,

SchoolBANK.nl, TVGids.nl.

Lost Boys Ontwikkelen van strategieën voor online succes. Markten, behoeften

en kansen in kaart brengen. Ontwerpen en bouwen van platforms op

basis van cutting edge technologie.

O.a. innovatieve sites/platforms voor

FBTO, VARA, NUON, NS.

Media

Republic

Gespecialiseerd in de ontwikkeling van formats, content en

campagnes voor internationale merken. Een van de leidende interactieve

mediabedrijven in Europa.

Formats, content en campagnes voor

internationale merken.

Nederlands

Instituut voor

Beeld en

Geluid

Beeld en Geluid verzamelt en conserveert audiovisueel erfgoed en

maakt dit toegankelijk voor zoveel mogelijk gebruikers. In 2007 trok

de Media Experience (de publieksattractie) 260.000 bezoekers.

Hiernaast ontwikkelt en verspreidt het instituut kennis op het gebied

van digitalisering, ontsluiting en mediahistorie.

Penvoerder van het grootste

digitaliseringsproject van Europa:

Beelden voor de Toekomst.

Toonaangevende diensten voor het

onderwijs.Uitrol ProArchive,

eLiving Colors, lighting solutions,

Ambilight en AUREA TV, Sonicare

toothbrush, Senseo coffee machine,

Avent mother & child care,

professional scanners for hospitals.

Philips Philips integreert technologieën en design in op de mens gerichte

oplossingen op het gebied van gezondheidszorg, lifestyle en lighting.

Philips is # 1 wereldwijd in lighting en in medical patient monitoring

en #3 in diagnostic imaging. Marktleider voor personal well-being en

pleasure. Nr. 43 in wereldwijde ranking van best global brands.

Waag Sinds 1994 een medialab dat creatieve technologie ontwikkelt voor

uiteenlopende maatschappelijke vraagstukken.

Verhalentafel (interactief meubel

waarmee ouderen gezamenlijk naar

filmmateriaal kijken); pilotus (visuele

e-mail software voor verstandelijk

gehandicapten) en 7Scenes (slimme

software voor locatiegebaseerde

ervaringen).

Ontwikkeling van eerste hybride

netwerk ter wereld, opzetten van

NetherLight, demonstratie van 4K

cinema en opzetten van 4K cinema

opslag in Amsterdam

SURFnet SURFnet ontwikkelt en beheert innovatieve datanetwerken,

authenticatieoplossingen en online samenwerkingsomgevingen,

waarmee samenwerking in hoger onderwijs en onderzoek wordt

vereenvoudigd en gestimuleerd.

Tabel 1 Bedrijven die betrokken zijn bij het innovatieprogramma voor de creatieve industrie zijn internationaal excellent op hun gebied

Een toenemend aantal bedrijven speelt internationaal in op deze veranderingen. Nederland kent talloze voorbeelden van nieuwe bedrijvigheid: Joost, Zoom.In, Hyves, Lost Boys Interactive en Ilse Media. Ook grote(re) bedrijven bouwen marktposities uit zoals Endemol, Eyeworks, IDTV, Dutchview, Technicolor, Philips, TomTom, KPN en Wegener. Tegelijkertijd is de sector nog weinig georganiseerd, wordt er maar beperkt

4

samengewerkt en zijn de drempels voor samenwerking tussen grote, middelgrote en kleine bedrijven hoog. Daar brengen we nu verandering in.

In deze snel veranderende omgeving zijn er voor Nederlandse bedrijven grote kansen om nieuwe business op te starten of uit te breiden. De internationale erkenning als bakermat van creativiteit en design8, de uitstekende positie op het gebied van de snelle adoptie van nieuwe technologie en de excellente breedband infrastructuur vormen goede randvoorwaarden voor een verdere economische expansie.

2.1.1 Hotspot binnen de creatieve industrie met vitaal belang voor de Nederlandse economie

De creatieve bedrijvigheid in Nederland realiseert in haar totaliteit een omzet van meer dan €50 miljard en creëert een toegevoegde waarde van ruim €20 miljard9. De creatieve industrie is een katalysator voor innovatie en veranderingen in marktverhoudingen10 en beïnvloedt in hoge mate de manier waarop mensen werken, consumeren en hun lifestyle invullen. Richard Florida beschrijft de creatieve klasse als een nieuwe economische klasse, te typeren door een persoonlijke levenstijl gericht op autonomie, werken in een netwerkte context, creativiteit. Gebaseerd op zijn definitie ontstaat een verzameling van creatieve banen die in 2003 34,6% van de totale Nederlandse werkgelegenheid uitmaakte. Het belang van die creatieve banen is toegenomen; in 1996 was dit aandeel nog 31,2%. Hiermee hebben we met een zeer omvangrijke sector te maken die bovendien snel verandert.

Figuur 2 Nederland op 6e plaats van de lijst absolute exportwaarde nieuwe media

De creatieve industrie (zoals gedefinieerd door het CPB, gebaseerd op de indeling in sectoren Kunsten, Media en Entertainment en Creatieve zakelijke dienstverlening) omvat in 2004 238.313 banen (3.2% van de Nederlandse werkgelegenheid). Het aantal banen is tussen 1996 en 2004 met 25% gegroeid. De bedrijfstak media en entertainment omvat in 2004 60.449 banen. De groei van werkgelegenheid van1996 tot 2004 bedroeg binnen deze bedrijfstak 5.1% (ten opzichte van 3% gemiddeld) met uitschieters van 78% stijging bij de organisaties in de productie van radio- en TV-programma’s11.

Uit een recent gepubliceerd economisch onderzoek naar de wereldwijde creatieve industrie staat Nederland op een 12e plaats gemeten naar absolute exportwaarde van alle creatieve goederen. In relevante subsectoren staat Nederland hoger. Nederland staat bijvoorbeeld op de 6e plaats van de lijst met exporteurs van nieuwe media. Over de periode 2000-2005 bedroeg de totale groei 15,5%, wat veel hoger is dan de groei van bijvoorbeeld de Verenigde Staten (4,8%) en het Verenigd Koninkrijk (4,6), maar lager dan bijvoorbeeld Duitsland (32,5%)12.

5

2.1.2 Huidige waardeketens en de structuur van de sector

Waardeketens en innovatiesystemen zijn internationaal. TomTom bedacht en ontwikkelde haar eerste producten in Nederland, terwijl de grootschalige productie van de componenten en de assemblage in Azië plaatsvindt. Nieuwe toegevoegde waarde diensten (value-added services) worden door TomTom weer locaal ontwikkeld (bijvoorbeeld in samenwerking met Vodafone en Ericsson).

De meeste waarde wordt gecreëerd door bedrijven die in staat zijn design, ontwikkeling en aansturing van de productie succesvol te combineren. Daarom wordt binnen dit programma gefocusseerd binnen de creatieve industrie op het snijpunt van design, new media en de creatieve maakindustrie omdat hier de meeste economische waarde wordt gecreëerd voor de BV Nederland. Met de ‘maakindustrie’ wordt hier niet dus bedoeld de daadwerkelijke fabricage en assemblage, maar die bedrijven die concepten, verkoopbaar, maakbaar en distribueerbaar maken. Voorbeelden hiervan zijn Philips, TomTom en Nike. De echte waarde van de iPod zit niet in haar onderdelen of zelfs het in elkaar zetten. De meeste waarde en onderscheidend vermogen wordt gegenereerd bij de ideevorming, de conceptualisering en het design van de iPod. Daarom krijgt Apple $80 voor elke video iPod dat het verkoopt, wat het grootste gedeelte van toegevoegde waarde is binnen de hele waardeketen. De verdeling van $190 van de gecreëerde waarde van een video iPod van $299 wordt hieronder weergegeven13.

75$ Retail en distributie

80$

35$ Toeleveranciers

Apple

Waarde gecreëerd….

1$26$163$

1$26$8$

80$

75$

KoreaJapanUS

1$26$163$

1$26$8$

80$

75$

KoreaJapanUS

Per land…

Door het koppelen van new media toepassingen (iTunes) en nieuwe businessmodellen aan haar fysieke producten weet Apple haar toegevoegde waarde nog groter te maken.

Karakteristiek in de structuur van de sector is de combinatie van een beperkt aantal grote wereldspelers, een groep grote toeleveranciers met een internationaal relatienetwerk, en een enorme hoeveelheid kleine bedrijven en organisaties, ad-hoc samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, freelancers en eenmanszaken.

De kern van de doelstelling van het innovatieprogramma ligt op het verbinden van drie nu nog teveel gescheiden werelden, het creatieve MKB, de creatieve maakindustrie en excellente kennisinstellingen. Juist in deze verbinding ontstaan kansen voor economische groei en innovatie. Nieuwe marketingconcepten ontstaan door samenwerking met de creatieve industrie en de kunst, bedrijven uit de maakindustrie werken samen met specialisten op het gebied van design, nieuwe media en game technologie en ICT technologie en nieuwe LED-concepten worden toegepast in nieuwe mode.

6

Figuur 3. Verbroken ketens in het ecosysteem

De uitgangspositie van Nederland is uitstekend: creativiteit en design, slagkracht van de industrie die innovatieve producten en diensten maakt, verkoopt en wereldwijd distribueert en excellente onderzoeksgroepen die baanbrekende ideeën en technologieën ontwikkelen.

2.2 Analyse: gezonde basis, grote kansen, veel dynamiek, snelheid van handelen noodzakeli jk

2.2.1 Sterkten en zwakten van Nederland op het gebied van Creativiteit en ICT

Sterkten Zwakten Excellente ICT infrastructuur voor groei en ontwikkeling nieuwe media toepassingen

Langzame ontwikkeling van fiber-to-the-home belemmert opschaling van innovatie diensten.

Nederland heeft een goede bodem voor innovatie: een open, multiculturele samenleving en een internationale (business) oriëntatie

Schaalgrootte van thuismarkt is beperkt: opschaling moet per definitie uit exportmarkt komen.

Nederland is internationaal leidend op gebied van multimediale concepten en digitale media.

Gebrek aan goede netwerken en samenwerking tussen industrie, design en kenniswereld.

Incidentele internationale uitstraling. Geen gemeenschappelijke internationale branding en positionering.

Nederland beschikt over sterke marktpartijen die kunnen bijdragen aan de wereldwijde opschaling van producten en diensten.

Dutch Design en creatieve concepten worden nog onvoldoende vertaald in commerciële producten en diensten.

Excellent onderzoek in kerngebieden. Beperkte massa en focus van onderzoek kennisinstellingen op de creatieve industrie en dienstverlenende bedrijven, behoefte aan multidisciplinaire kennis nauwelijks ingevuld.

Leidende Nederlandse organisaties in Diverse belemmeringen voor doorgroei van

7

sleutelgebieden binnen de value chain MKB. Ruime ervaring met het toepassen van technologische ontwikkelingen in de creatieve industrie.

Leerervaringen worden nauwelijks gedeeld en benut.

Goede randvoorwaarden: vestigingsklimaat, internationale oriëntatie, infrastructuur

De open en multiculturele samenleving is een goede voedingsbodem voor vernieuwing en baanbrekende concepten en producten. Het culturele vestigingsklimaat met ruimte voor grensverleggende creativiteit en de internationale business oriëntatie van steden als Amsterdam en Rotterdam is zeer goed. Daarnaast beschikken wij over goede opleidingen en daarmee ook over een goed opgeleide beroepsbevolking.

De digitale infrastructuur in Nederland is op orde. Nederland steeg van de 8e naar de 7e positie in de internationale e-readiness rankings en staat op de 2e plaats in connectivity en technologische infrastructuur. Nederland behoort tot de wereldwijde kopgroep in breedbandpenetratie. De hoge dekkingsgraad van het 3G mobiele netwerk is een solide basis voor de uitrol van mobiele applicaties.

Figuur 4: Breedband gebruik in EU landen: Nederland in top 3

Nederlandse bedrijven en organisaties hebben internationaal sterke posities in een aantal belangrijke marktsectoren

Nederland wordt in het buitenland erkend als bakermat en voorbeeld van creativiteit. Dutch Design behoort tot de wereldwijde top en heeft internationaal aanzien. De Nederlandse excellentie ligt o.a. in het toepassen en distribueren van nieuwe technologieën en het betrekken van culturele en sociale aspecten in het design proces.

Diverse instituties en initiatieven binnen de creatieve industrie floreren en hebben internationale uitstraling. Voorbeelden hiervan zijn: Dutch Game Garden in Utrecht, Waag Society (incl. PICNIC) in Amsterdam en de Design Academie in Eindhoven.

Nederland heeft internationaal een sterke positie in opslag, transcoding en distributie van content en digitale media. De omvangrijke collectie van het Nederlandse Instituut voor Beeld en Geluid is één van de grootste audiovisuele archieven van Europa. Kluwer en ReedElsevier spelen een vooraanstaande rol in de verrijking en distributie van content

8

gericht op de kenniswerker. Philips is met haar watermarking en fingerprinting technologie een leidende speler in dit steeds belangrijker wordende gebied. SURFnet pioniert met hoge kwaliteit video via het netwerk en de inrichting van een Cinegrid exchange voor 4K cinema.

Nederlandse bedrijven zijn internationaal leidend op het gebied van het bedenken, creëren en distribueren van vernieuwende en gedurfde multimediale concepten. Voorbeelden hierbij zijn bedrijven als Endemol (e.g. de ontwikkeling van Me-on-TV in samenwerking met Ericsson) en Eyeworks en op het gebied van gaming bedrijven als Guerilla en Zylom. Deze ondernemingen bedenken baanbrekende formats onder andere door het toepassen van nieuwe technologie en businessmodellen. Verschillende marktpartijen kunnen bijdragen aan de wereldwijde opschaling van producten en diensten.

In Nederland is de afgelopen jaren een aantal bedrijven opgestart die diepe technologische kennis combineren met user centric design en creativiteit om daarmee baanbrekende concepten te creëren. Voorbeelden hiervan zijn TomTom, Hyves, Joost en Fabchannel.

Excellent onderzoek in kerngebieden

In aanvulling op de research en development activiteiten binnen de muren van bedrijven zijn in Nederland een aantal excellente onderzoeksgroepen op gebied van ICT/M actief. Het programma kan bouwen op een solide ‘body-of-knowledge’ en werkprocessen ontwikkeld binnen huidige BSIK, IOP en NWO programma’s. Programma’s die focus en impact hebben opgeleverd en die zijn ingebed in Europese research programma’s. In Nederland wordt excellent onderzoek uitgevoerd op het gebied van peer-2-peer technologie (Tribler), grid infrastructures (VLe), netwerkinfrastructuur (GigaPort), multimediale content (MultimediaN), gaming (GATE) en user experience (Freeband). Het programma biedt de kans om te komen tot de bundeling van de inspanningen gericht op de creatieve industrie.

Beperkte massa en focus van onderzoek kennisinstellingen op de creatieve industrie en dienstverlenende bedrijven

De gerichtheid van onderzoeksinstellingen op de creatieve industrie is beperkt. Traditioneel richten de instellingen zich meer op het gevestigde internationale bedrijfsleven, liefst met solide researchafdelingen. Onderzoek en ontwikkeling in de creatieve industrie verloopt veel meer via de wetten van open innovatie: dynamischer samenwerkingsverbanden, internationale excellenties geconcentreerd in geografische hotspots, interactie tussen groot en klein bedrijf, nieuwe handelswijzen rond intellectueel eigendom. Nederlandse onderzoeksinstellingen passen zich geleidelijk hieraan aan, maar de hoge dynamiek in de creatieve industrie is voor hen nog steeds zeer uitdagend. Ook inhoudelijk is er nog enige heroriëntatie van kennisinstellingen nodig: het gebrek aan fundamentele (precompetitieve) kennis blokkeert de realisatie en doorgroei van baanbrekende innovaties. Het betreft daarbij o.a. aan inzichten op het gebied van (de beïnvloedbaarheid van het) mediagedrag van gebruikers (zowel consumenten als professionals), businessmodellen en verdienmodellen en het grensgebied van digitale identiteiten met wet- en regelgeving. Gebrek aan goede netwerken en samenwerking tussen industrie, design en kenniswereld

9

De noodzakelijke verbinding, kruisbestuiving en samenwerking tussen industrie, design en kenniswereld komt niet tot stand door een veelheid aan belemmeringen zoals kennisbarrières tussen technologiespelers en de design industrie en lage organisatiegraad. Ook is er weinig ervaring met samenwerkingsmodellen, onderling wantrouwen op het gebied van intellectueel eigendom en geen ervaring met precompetitieve samenwerking. Leerervaringen worden onvoldoende benut, gebrek aan ervaringskennis in MKB

De veelheid en autonome instelling van de kleine bedrijven in deze sector leidt er toe dat soortgelijke vraagstukken (bijv rond intellectueel eigendom of internationale expansie) telkens opnieuw van voren af aan worden aangepakt. De beperkte scope (financieel en managerial) van de vele kleine bedrijven in deze sector leiden tot een onderbenutting van de internationale groeipotentie van de Nederlandse sector.

2.2.2 Kansen en bedreigingen Kansen Bedreigingen Veranderende behoeften en gedrag van consumenten biedt mogelijkheden tot gedifferentieerde en radicaal nieuwe concepten in een internationale markt.

Belang van internationale competitie wordt onderschat. Andere landen timmeren hard aan de weg om een toppositie in de creatieve industrie te realiseren (e.g. UK, Singapore, Finland, Canada).

Opkomst van de creative class als motor voor een creatieve Nederlandse economie maakt verbindingen mogelijk tussen design, maakindustrie en research.

Toetredingsdrempels voor buitenlandse bedrijven om de Nederlandse markt te betreden zijn laag: er zijn veel kapers op de kust op zoek naar Nederlandse parels.

‘Democratisering’ van productiemiddelen, toenemende rol van experimentele en experience labs sluit goed aan bij Nederlandse ervaring/bevolking.

De complexiteit van de netwerksamenleving groeit enorm. Bedrijven kunnen niet langer volstaan met traditionele instrumenten om klanten te bereiken.

Europese en nationale regelgeving rond privacy en rond Intellectueel Eigendom van creatieve producten en concepten sluit onvoldoende aan op de markt.

Veranderende behoeften en gedrag van consumenten Het leven en werken van mensen is aan grote veranderingen onderhevig: het waardesysteem van de samenleving verandert, er ontstaat een sterk gepersonaliseerde levensstijl. Producenten spelen hierop in door het inzetten van nieuwe technologie. Een jonge generatie groeit op in een door internet en technologie gedomineerde wereld. Leveranciers van producten en diensten passen zich aan aan deze consumenten, leerlingen en werknemers van de toekomst. Opkomst van de ‘creative class’ als motor voor een creatieve Nederlandse economie De creative class wordt wereldwijd gezien als de drijvende kracht achter economische groei in de postindustriële tijd. Hun werk bestaat voor het grootste gedeelte uit het creëren en verbeteren van producten, experiences, informatie en media. De opkomst en het belang van de creative class heeft een grote impact op de manier van leven en werken in onze samenleving. Tegelijk is het de bron van creativiteit die economisch kan worden geëxploiteerd.

10

‘Democratisering’ van productiemiddelen Steeds meer ICT gereedschappen komen laagdrempelig beschikbaar voor individuele consumenten en kleine bedrijven. Gebruikers weten hier ook steeds beter mee om te gaan. In toenemende mate zijn zij in staat deze ICT productiemiddelen in te zetten voor creatie en distributie van content, producten en diensten. Het gebruik van ICT hulpmiddelen wordt in toenemende mate net zo vanzelfsprekend als andere hulpmiddelen voor de productie van toegevoegde waarde. Gevolg hiervan is tegelijk dat er oude bestaande businessmodellen en waardeketens sterk aan verandering onderhevig zijn. Deze dynamiek biedt grote mogelijkheden voor innovatieve bedrijven en start-ups. Bedrijven kunnen hierop inspelen door goed gebruik te maken van concepten als crowd-sourcing, user generated content en door continue de interactie te zoeken met de (beoogde) gebruikers in het kader van Living Labs/Experience Labs.

Verbindingen mogelijk tussen design, de maakindustrie en research De ketens in het ecosysteem in de creatieve industrie zijn verbroken of onvoldoende tot stand gekomen. Door design bedrijven, de maakindustrie en researchers met elkaar te verbinden ontstaan innovatieve concepten, merken en producten die onderscheidend en wereldwijd verkoopbaar zijn. Alleen door het koppelen van deze drie disciplines en sectoren kan Nederland het volle creatieve potentieel benutten dat in Nederland aanwezig is en het vertalen in economische groei. Hiervan zijn nationaal en internationaal voorbeelden te geven: Apple, TomTom, Google, Lego, Walt Disney, Endemol, Nintendo, profiteren van stappen die in deze richting zijn gezet.

Andere landen timmeren hard aan de weg om een toppositie te realiseren Andere landen timmeren hard aan de weg als het gaat om de creatieve industrie. Nederland moet daarom haast maken om het potentieel uit de sector ten volle te benutten. Landen als Engeland, Nieuw Zeeland, Finland, Singapore en Canada hebben serieuze ambities en plannen. Frankrijk investeert alleen al in de ontwikkeling van zoekmachines (Quaero) € 200 miljoen, Duitsland in een vergelijkbaar programma (Theseus) € 90 miljoen, het Verenigd Koninkrijk werkt aan een nationaal programma onder de naam ‘Creative Britain’ waarbinnen nu al is besloten tot een nieuwe investering van € 16 miljoen voor onderzoek en voor ondersteuning van het MKB.

Technologische ontwikkelingen bieden kansen voor nieuwe producten en groei Verschillende technologische ontwikkelingen bieden kansen voor groei en nieuwe businessmodellen, zoals pervasive technologieën (smart environments, miniaturisatie),

11

virtuele werelden en verschillende web-technologieen (social web, enterprise 2.0, real-world-web, 3-D technologie, semantic web).

2.3 Ambitie: een internationale kopposit ie in de creatieve industrie

De ambitie van het programma vormt de kern van de bredere ambitie voor de creatieve industrie die door het innovatieplatform is opgesteld: Nederland als de meest creatieve economie van Europa en behorend tot de top drie van de wereld: “Creativity at the core of our society and economy”.

Het programma kiest daarbinnen zijn focus in het realiseren van de European Hub for Smart Content, Experiences and Connectedness:

Nederland als the European Hub for

Smart Content, Experiences, and Connectedness

Deze ambitie laat zich vertalen in drie gebieden:

I – Nederland is in 2015 de plek in de wereld waar crossmediale (intelligente) content het meest efficiënt wordt ontwikkeld, verrijkt en gedistribueerd: de Portal to Europe voor (de) creatieve content/industrie.

Dit leidt tot: - Een internationaal leidende positie van Nederland in het digitale contentvolume dat

wordt opgeslagen, ontsloten, verrijkt en gedistribueerd naar de Europese markt. - Het aantal start-ups en midsize bedrijven in dit deel van de creatieve industrie te

verdubbelen in de periode tot 2015. - Een bijdrage aan het BNP van toegevoegde waardediensten rond content die in 2015

met 40% is gegroeid ten opzicht van 2008.

II – Nederland is in 2015 internationaal gerespecteerd om zijn innovatieve producten en diensten op het gebied van lifestyle en workstyle die zijn ontwikkeld met behulp van Living Labs.

Dit leidt tot: - Een internationaal centre of excellence op het gebied van Living & Experience Labs

die een kraamkamer is voor innovatieve producten en diensten op het gebied van lifestyle en workstyle.

- Groei van het aantal succesvolle product- en dienstenintroducties op het gebied van lifestyle met 6% per jaar, door de inzet van experience labs, user-centred design en de verbinding met Dutch Design.

- Een bijdrage aan het BNP van lifestyle producten en diensten die in 2011 met 20% is gegroeid ten opzicht van 2008 en in 2015 met 50% is gegroeid ten opzichte van 2008.

II – Nederlandse vestigingen van internationale dienstverlenende bedrijven zijn in 2015 binnen hun sector leidend in de globale transitie naar creatieve toegevoegde waarde diensten.

12

Dit leidt tot: - Groei van de buitenlandse investeringen in de creatieve industrie in Nederland door

een verbeterd vestigingsklimaat: tenminste 3 gerenommeerde bedrijven kiezen hun vestigingsplaats in Nederland.

- Dienstverleners met een focus op infrastructuur verschuiven hun portefeuille naar creatieve industrie met een toegevoegde waarde door jaarlijkse groei van 10%.

- Een verdubbeling van de bijdrage aan het BNP in 5 jaar van creatieve toegevoegde waarde diensten.

Het realiseren van de deelambities vereist tevens het realiseren van de ambitie om een sterk functionerend ecosysteem te ontwikkelen op het snijvlak van creativiteit, ICT en media, waarbinnen nieuwe bedrijvigheid ontstaat en waarbinnen bestaande bedrijven groeien in regionale zwaartepunten. Als neveneffect van het programma draagt de vooruitgang op het gebied van de workstyle bij aan het verbeteren van de arbeidsproductiviteit bij bedrijven die nieuwe workstyle concepten adopteren.

De realisatie van deze ambitie levert, naast de bovenstaande tastbare resultaten voor de Nederlandse bedrijvigheid ook maatschappelijke effecten op. - Door betere content ontsluiting (musea, archieven, bibliotheken) en makkelijkere

contentcreatie wordt het eenvoudiger mensen juist te informeren, historische context te geven, en zich anderzijds te uiten in hun communities.

- Door producten en diensten beter aan te laten sluiten bij behoeften van mensen is het mogelijk het welbevinden van mensen in de breedste zin van het woord te vergroten. Dit is met name relevant voor speciale groepen als ouderen (perceptie van veiligheid en support door de omgeving), support in ziekenhuizen en in zorgwoningen.

- Mensen zullen zich beter verbonden blijven voelen met hun fysieke omgeving en ook hun sociale omgeving. Daarmee draagt het programma bij aan maatschappelijke cohesie.

2.4 Het pad naar de ambit ie: focus op drie business hotspots

Om de ambitie te realiseren kiest het consortium voor de meest kansrijke business hotspots/groeidomeinen. Deze business hotspots zijn de economische groeikernen binnen de Nederlandse creatieve industrie. Gemeenschappelijk voor de drie hotspots is de centrale rol van creativiteit en ICT bij het ontwikkelen van producten en diensten voor de consument. De hotspots verbinden excellente Nederlandse kennis en kunde met kansen voor Nederlandse bedrijven. De onderstaande kernbegrippen beschrijven de drie hotspots met gerelateerde begrippen.

Lifestyle Connectedness

Content distributie

nieuwe formats

search & findUser Generated Content

verrijking

communities

distributieexperience

technologiedesign

producten

Interactieve omgeving

Sociale processen

real and virtual

workspaces

informatie

Digitale identiteit

collaboration

13

De totale waarde van nieuwe kansen binnen de hotspots wordt door het consortium ingeschat op € 7.900 miljoen omzetgroei14 in de periode 2008-2011.

Groeidomein Omzet in 2007 (benadering in miljoenen €)

Kansen voor groei (benadering totale groei tot en

met 2011 in miljoenen €

Content 11.500 2.200

Lifestyle 17.000 3.500

Connectedness 2.000 2.200

Totaal 7.900

2.4.1 Business hotspot 1: Content

Binnen dit groeidomein realiseren bedrijven nieuwe omzetstromen en vergroten bestaande omzetten rond het creëren, verrijken, verhandelen en distribueren van content in allerlei vormen. Belangrijkste drijvers voor deze hotspot zijn nieuwe wensen en eisen van gebruikers en adverteerders: interactie, experience, en gepersonaliseerde concepten. Technologiedrijvers zijn de 3G-uitrol, de massamarkt voor digitale TV en opkomende convergente platformen en diensten (IP TV, DAB/DVB-H).

In dit groeidomein liggen grote kansen voor bedrijven door - de toenemende vraag naar informatie en entertainment in de maatschappij, - de grote hoeveelheid aanwezige – vaak nog niet gedigitaliseerde - content, - de potentie om content in digitale vorm eenvoudiger ook internationaal te

verspreiden, - de toenemende technologische mogelijkheden om content een grotere variëteit te

geven (smart content, smart media), - de ontwikkeling van consumentprofielen door het verzamelen van marktinformatie

over contentgebruik.

Bedrijven investeren in dit thema om bestaande content geschikt te maken voor nieuwe doelgroepen, deze beter af te stemmen op de doelgroepen en deze doelgroepen beter te bereiken. Hierdoor wordt de waarde van bestaande content vergroot. Vele toegevoegde waarde functies kunnen hier ontwikkeld worden, zoals automatische annotaties, vertalingen, betere zoek-en-vind functionaliteit.

Business case groeidomein Content

Het groeidomein Content heeft een omvang van ongeveer € 11,5 miljard in 2007. Gedreven door toenemende bestedingen van eindgebruikers en adverteerders zal het domein naar verwachting verder groeien met in totaal € 2,2 miljard tot en met 2011. De onderliggende businesskansen voor bedrijven worden sterk gedreven door nieuwe mogelijkheden die nieuwe digitale media bieden. Nederland kan zich ontwikkelen tot een ContentHub: een internationaal knooppunt waar de kennis en service-infrastructuur aanwezig is om multimediale content te creëren, te verrijken en te distribueren naar verschillende kanalen en doelgroepen. De genoemde economische groei zal door zowel

14

autonome groei van bestaande Nederlandse bedrijven worden gegenereerd als ook door een groei van het aantal start-ups en midsize bedrijven. Op het gebied van distributie, pre- en postprocessing zal groei van de buitenlandse investeringen bijdragen aan het realiseren van de groeiambitie. De ontwikkeling en inzet van nieuwe technologie zal een verlaging van de operationele kosten opleveren voor bedrijven (e.g. computer ondersteuning bij mediabewerking leidt tot 20% besparing op productiekosten).

2.4.2 Business hotspot 2: Lifestyle

Binnen het groeidomein Lifestyle zijn bedrijven gericht op het creëren van oplossingen (producten en/of diensten) die de kwaliteit van leven van hun klanten stapsgewijs verbeteren. Lifestyle is voor veel mensen een motto geworden: leven, werken, kiezen zoals jij dat wilt. Er is grote vraag naar producten en diensten die aansluiten bij een lifestyle, of die nu voor één persoon is voor een lifestylegroep. Consumenten willen meer en meer echte ervaringen creëren, delen en consumeren. Inzichten in deze consumenten behoeftes en trends en nieuwe businessmodellen drijven innovatie en differentiatie in dit gebied. De versnelling wordt voornamelijk veroorzaakt in de ontwikkeling van (digitale) techniek en de brede acceptatie ervan in het dagelijks leven van consumenten.

Inspringen op lifestyle vergt van producten en diensten dat ze sterker appelleren aan de experience van het product. Productmakers moeten daarom samenwerken met de creatieve industrie om een grotere variëteit aan experiences te genereren, en deze ook beter af te stemmen op de door de klant gewenste experience.

Een goed voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de Ambilight TV door Philips die het TV kijken op een hoger ervaringsniveau tilt. Technologie is enerzijds een drijfveer binnen dit groeidomein, maar is tegelijk steeds minder zichtbaar. Zintuigen en emoties worden op steeds meer manieren in combinaties geprikkeld.

Nederland start vanuit pole position binnen dit domein. Dutch Design is van wereldklasse en het opleidingsniveau op dit gebied behoort tot de top van de wereld.

Business case groeidomein Lifestyle

Het groeidomein Lifestyle heeft een omvang van ongeveer € 17 miljard in 2007. Traditioneel is research en development in dit domein voornamelijk gericht op de vervanging van huidige producten en diensten. Internationaal gezien is er echter grote autonome groei mogelijk voor Nederlandse bedrijven als zij design, technologie en wereldwijde distributie beter aan elkaar weten te verbinden. Het wereldwijd verkopen van innovatieve concepten, merken en producten met hoge toegevoegde waarde leidt tot de verwachting dat dit domein verder kan groeien met in totaal € 3,5 miljard tot en met 2011 door groei van de exportpositie. Philips is één van de wereldwijd leidende spelers op het gebied van Lifestyle en heeft de ambitie om jaarlijks met 6% te groeien met het ontwikkelen en vermarkten van innovatieve lifestyle oplossingen voor ‘personal well-being’. Een betere opschaling van creatieve ideeën van MKB bedrijven door koppeling van deze bedrijven met de maakindustrie leidt tot de verwachting dat ook groei van het MKB op dit gebied mogelijk is.

2.4.3 Business hotspot 3: Connectedness

De kern van de groei binnen dit businessdomein is het creëren, gebruiken en exploiteren van (sociale) verbondenheid tussen mensen. Waar vroeger verbondenheid werd

15

uitgedrukt in begrippen als sociale cohesie, vriendschap, nationalisme, heeft verbondenheid tussen mensen een geheel nieuwe, economische vlucht heeft genomen. Voorbeelden hiervan zijn social network diensten als Hyves of schoolbank.nl van Ilse Media. In toenemende mate exploiteren bedrijven verbondenheid expliciet in hun producten of in het ontwerpen ervan. De toegevoegde waarde van YouTube zit niet zozeer in het archief maar veeleer in de mogelijkheid om op eenvoudige wijze beeld of geluid met gelijkgestemden te delen en hierover online te discussiëren. Het Nationaal Archief wil haar archiefinhoud verrijken via publieke annotaties middels Flickr.

Deze sociale processen vinden zowel in de virtuele als de fysieke wereld plaats en hebben een grote invloed op elkaar gekregen. Dit geld voor zowel de privé wereld als ook in toenemende mate voor de wereld op het werk. Nieuwe manieren van samenwerken op de werkvloer ontstaan door technologische vernieuwing. De groei van online sociale netwerken, verandert substantieel de manier waarop wij communiceren, samenleven en samenwerken.

De ontwikkelingen op het gebied van digitale media technologie vormen de technologiedrivers voor deze groeikern. Business drivers zijn vooral te vinden in de wens van bedrijven om efficiënter en effectiever samen te werken binnen en buiten de onderneming (arbeidsproductiviteit) en nieuwe toegevoegde waardediensten te realiseren door connecties in de keten en met de klant.

Business case groeidomein Connectedness

Het groeidomein Connectedness heeft een omvang van bij benadering € 2 miljard in 2007. De verwachting is dat de komende jaren het gebruik van bijvoorbeeld social networking sites sterk blijft groeien. Hierbij zal de groei komen uit autonome groei van huidig bedrijfsleven, groei van het aantal startups en mid-size bedrijven, maar ook door het ontwikkelen van nieuwe bedrijvigheid op het gebied van virtuele werelden en digitale plaforms in de zakelijke markt toenemen.

Gedreven door een toenemend gebruik en een toename van consumenten en adverteerders bestedingen zal dit domein naar verwachting verder groeien tot € 4,2 miljard in 2011. Leveranciers van infrastructuur en aanpalende diensten, leveranciers van socialennetwerken en onderliggende technologieën en mobiele operators zijn actief binnen dit groeidomein en zullen door hun bedrijfsresultaten bijdragen aan de genoemde groei. Naast directe economische groei voor spelers actief in dit domein zullen behaalde resultaten direct bijdragen aan een productiviteitsverbetering binnen een bredere set van bedrijven doordat efficiënter en effectiever wordt samengewerkt en kennis beter wordt gedeeld.

2.4.4 Verbinding met andere innovatiedomeinen en technologiegebieden

Het pad naar het realiseren van de ambities kan nooit in isolement door de sector worden gerealiseerd. Op een groot aantal terreinen zal de sector kunnen profiteren van wisselwerking met andere industriesegmenten en andere technologiegebieden. - Businessmodellen in de creatieve industrie hebben duidelijke raakvlakken met

businessmodellen op het gebied van de (telecommunicatie) infrastructuur en elektronische dienstverlening in de financiële sector.

16

- De snelheid waarmee een nieuwe generatie creatieve diensten kan worden ontwikkeld is mede afhankelijk van de ontwikkelingen op het gebied van de onderliggende open, flexibele en gestandaardiseerde software-infrastructuren.

- Digitale identiteiten, de grens tussen de virtuele wereld en de reële wereld, betrouwbaarheid van content en rights management spelen ook in de financiële dienstverlening, de overheidsdienstverlening en de zorgsector.

- De aandacht voor de relatie tussen diensten en producten in de creatieve industrie en de werkomgeving en arbeidsproductiviteit heeft potentieel een enorme impact op vernieuwingen in vele domeinen.

2.4.5 Een gezamenli jk plan met betrokkenheid van de overheid

Sterkte, zwakten, kansen en bedreigingen leiden tot een helder zicht op de belangrijkste knelpunten waaraan de bedrijven in dit innovatieprogramma gaan werken. - In de creatieve industrie is een gebrek aan fundamentele (precompetitieve) kennis en

kunde en aan ervaring om deze kennis en kunde te verbinden met marktkansen. - De creatieve industrie ontbreekt het aan de noodzakelijke netwerken en

samenwerking tussen grote bedrijven en kleine bedrijven, tussen creatieve industrie en maakindustrie, tussen wetenschap en innovatie bij bedrijfsleven.

- De beperkte leerervaringen worden onvoldoende benut ten gunste van eigen economisch gewin of ten gunste van anderen.

- De scope van veel kleine bedrijven is beperkt.

Zowel de genoemde knelpunten als de eerder genoemde ambities maken duidelijk dat het tijd is om te handelen, niet alleen voor dit industrieconsortium, maar ook voor de overheid.

1. Nederland heeft een goede uitgangspositie: de infrastructuur, de wijze van ondernemen door het verbinden van kansen op meerdere gebieden tegelijk, en de aard van de kritische geest van de bevolking. Deze onderdelen zijn echter niet verbonden. Er is sprake van marktfalen: de samenwerking tussen de creatieve industrie en de maakindustrie, tussen grote concerns en kleine creatieve bedrijven, tussen wetenschap en product- en diensteninnovatie, tussen de kwaliteit van de infrastructuur en de opbloei van toegevoegde waardediensten komt niet op eigen kracht tot stand. Overheidsbeleid moet gericht zijn op het stimuleren van samenwerking over traditionele grenzen.

2. Schaalproblemen zijn een belangrijk knelpunt in Nederland. Nederlandse creativiteit is wereldwijd toonaangevend, leidt tot persoonlijke roem voor de ontwerpers, maar de economische impact van individuele ontwerpers is doorgaans beperkt. Om die impact te vergroten moet met het schaalprobleem worden afgerekend: kleine creatieve organisaties moeten sneller kunnen groeien naar grotere productie faciliteiten. Dit is geen specifiek Nederlands probleem maar beleid dat is gericht op snellere opschaling van ideeën tot en met producten en diensten draagt sterk bij aan het vergroten van economisch rendement van creativiteit en stimuleert de samenwerking.

3. Wetten en regels voor de bescherming van content en privacy lopen achter bij de praktijk van Internet, producten en services. Door de onduidelijkheid over de heersende regelgeving zijn er aarzelingen bij bedrijven en is er terughoudendheid bij investeringen. Dit uit zich bijvoorbeeld op het gebied van het verzamelen van

17

gedetailleerde marktinformatie in het digitale domein: wat is toegestaan? Is dat in verschillende landen hetzelfde? .

4. Coördinatieproblemen in de creatieve industrie worden veroorzaakt doordat marktpartijen elkaar niet weten te vinden of doordat zij belangen verkeerd inschatten. Het ecosysteem is onvoldoende ontwikkeld zodat businesspartners als Endemol, Logica of IlseMedia moeilijk toegankelijk zijn voor kleine spelers in de keten. Ook de samenvoeging van componenten die samen nieuwe producten en diensten opleveren verloopt vaak moeizaam vanwege de inzet van achterhaalde businessmodellen. Oude toetredingsdrempels zijn door digitalisering geslecht, nieuwe zijn gekomen: drempels tot kennis en vertrouwen.

De overheid heeft een belangrijke ondersteunende rol spelen bij wegnemen van barrières die leiden tot marktfalen en schaalproblemen in de sector (de fragmentatie in de creatieve industrie tussen productie, wetenschap en infrastructuur). Bovendien kan de overheid bijdragen aan tijdige ontwikkeling van de wet- en regelgeving in nauwe interactie met de marktpartijen.

De overheid heeft een rol in het ondersteunen van Nederlandse bedrijven bij het realiseren van de ambities en het wegnemen van knelpunten en barrieres: - Bevorder innovatie, creativiteit en ondernemerschap en de stimuleer samenwerking - Stimuleer het bewustzijn van de internationaal aanwezige kansen - Positioneer Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven internationaal als creatieve

hotspot (e.g. ‘Paint the World Orange’ campagne van het Innovatieplatform). - Faciliteer, stimuleer en financier het aanpakken van kennisvragen door het

samenbrengen van bedrijven en kennisinstellingen, ICT expertise en diepgaande sectorkennis.

18

3 Visie en strategische agenda voor de financiële dienstverlening

3.1 Programmafocus: f inancial logist ics, dri j fveer voor innovatie

De financiële wereld is in beroering door de kredietcrisis die de financiële markten en banken op hun grondvesten doet schudden. Ondanks deze beroering richt de sector ook haar blik vooruit, omdat er kansen voor de Nederlandse financiële sector op het gebied van de betalingsdiensten en alles wat daar om speelt. Financial logistics, zoals deze ‘hotspot’ van innovatie wordt genoemd, is door het Holland Financial Centre uitgeroepen tot speerpunt. De ambitie is om Nederland als ‘financial niche player’ internationaal op de kaart te zetten.

Financial logistics is het totaal van diensten (service, communicatie, protocollen & standaarden, etc.) rond de uitwisseling van informatie over rechten en plichten die uiteindelijk in geld kunnen worden verrekend. Dienstverlening rondom financial logistics wordt gekenmerkt door eisen ten aanzien van: - identificatie van personen die toegang hebben tot deze informatie - autorisatie van handelingen op basis van deze ontvangen informatie die leiden tot

wijziging in rechten en plichten - veiligheid en betrouwbaarheid (riskmanagement, continuïteit) Financial logistics beperkt zich niet tot financiële instellingen, maar raakt ook bedrijven, handelsorganisaties, consumenten en de overheid.

Financial logistics vormt een veelzijdig en krachtig onderdeel van de Nederlandse financiële sector. Een grote diversiteit aan bedrijven speelt een rol in dit veld. Behalve grote, gevestigde banken, verzekeraars en pensioenfondsen zijn ook nieuwe bedrijven die zich specifiek richten op het online betalingsverkeer en het aanbieden van aanvullende diensten. Deze payment service providers (PSP’s) richten zich op de gehele Europese- en wereldmarkt. Nederlandse start-ups zoals Anachron, Bibit, Buckaroo, Chronopay, Global Collect, Multipay, Ogone en Tripledeal, en dochters van Nederlandse banken zoals ABN AMRO Internetkassa, ING TWYP en Rabobank InternetKassa, spelen een vooraanstaande rol in deze nieuwe en snel groeiende markt.. Het in Nederland gevestigde Bibit is om deze reden al in 2004 overgenomen door de Royal Bank of Scotland en RBS heeft haar activiteiten op het gebied van Global Transaction Services in Nederland geconcentreerd vanwege de hoogwaardige betaalsystemen van ABN AMRO. Deze markt staat ook open voor gevestigde spelers in andere markten die hun dienstenaanbod verschuiven of verbreden, zoals TNT.

De waardenetwerken in financial logistics zijn complex omdat er zowel aan de kant van verzenders als aan de kant van de ontvangers banken en intermediairs een rol spelen (Figuur 5). Daarnaast zijn er nog tussenliggende hub of service providers. Standaarden en afspraken spelen in het waardenetwerk een grote rol, om bereik en schaalgrootte mogelijk te maken.

19

verzenders ontvangers

verzendendebank

ontvangendebank

FL service provider

FL service provider

FL hubs

ICT serviceproviders

software-bedrijven

RabobankRBS

INGSNS Reaal

Equens

AnachronCertipostDiginotar

TNTZ-factuur

KPNNuon

OverheidMenzis

Consument

IBMATOS

ExactAlfa&Ariss

verzenders ontvangers

verzendendebank

ontvangendebank

FL service provider

FL service provider

FL hubs

ICT serviceproviders

software-bedrijven

RabobankRBS

INGSNS Reaal

Equens

AnachronCertipostDiginotar

TNTZ-factuur

KPNNuon

OverheidMenzis

Consument

IBMATOS

ExactAlfa&Ariss

Figuur 5. Het waardenetwerk van financial logistics met voorbeelden van spelers in het veld

3.1.1 Financial logist ics vormt een hotspot met vitaal belang voor de Nederlandse economie

Het algemene economische belang van dit gebied blijkt uit het feit dat bedrijven, consumenten en publieke organisaties in Europa in 2006 gezamenlijk voor €158 miljard uitgaven aan (niet contante) betalingen, 1,3% van het totale BNP15.

De economische omvang van de hotspot financial logistics is bij benadering te duiden omdat het gebied volop in ontwikkeling is. Ter indicatie kunnen hierover wel de volgende zaken worden gesteld. omvang van Financial Logistics

totale Nederlandse uitgaven (door bedrijven, consumenten en publieke organisaties) aan niet-contante betalingen M€ 7.37216

waarvan, transactie- en beheeropbrengsten van het Nederlandse betalingsverkeer voor banken M€ 1.35517

waarvan, kosten voor de basis bancaire diensten voor de Nederlandse consument M€ 54418

Tabel 2. Omvang van de sector Financial Logistics

Onderzoek wijst uit dat de maatschappelijke kosten voor betalingen gereduceerd kunnen worden door de introductie van innovatieve betaalvormen met name voor kleinere betalingen. Ook is een conclusie dat op de middenlange termijn een maatschappij die weinig contant geld gebruikt het meest succesvol is19. Innovaties in Financial Logistics spelen een sleutelrol in het verlagen van de maatschappelijke kosten van het retailbetalingsverkeer.

Het Nederlandse bedrijfsleven zal in brede zin profiteren van de introductie van innovatieve concepten op het gebied van financial logistics: - Nederlandse thuiswinkeliers (verenigd in thuiswinkel.org) hebben behoefte aan de

volgende innovatieve betaalproducten: Europese online incasso, e-banking, e-identity, e-invoicing en een bankonafhankelijke standaard voor microbetalingen.

20

- bedrijven die veel rekeningen versturen (bijvoorbeeld utiliteits- en telecombedrijven) kunnen kosten besparen, tijdswinst boeken en hun flexibiliteit vergroten door gebruik te maken van online betaal- en incassoconcepten.

- MKB bedrijven zullen profiteren van de efficiëntere en geïntegreerde transactieverwerking omdat zij op dit moment vaak niet beschikken over ERP systemen die dit voor hen doen; ondernemers ervaren vooral de impact die efficiëntere financiële stromen hebben.

- Nederland kan alleen al door e-factureren voor €600 miljoen per jaar aan kosten besparen, zo verwacht het Ministerie van EZ20.

3.1.2 Onderdeel van de krachtige Nederlandse f inanciële sector

De Nederlandse financiële sector is gestoeld op een sterke economische performance (de gemiddelde groei over de afgelopen 12 jaar is 7.3%) en een hoge productiviteit van €146.000 per FTE. De sector levert een bijdrage van 7.2% aan het BNP en biedt directe werkgelegenheid aan 300.000 werknemers (exclusief de indirecte werkgelegenheid voor juristen, accountants etc.). Alleen in Zwitserland, Luxemburg en Liechtenstein vertegenwoordigt de financiële sector relatief een groter deel van de economie. De export van financiële dienstverlening in de periode 2003-2005 is toegenomen van €960 miljoen tot €1,2 miljard.

Tegelijkertijd laat het groeiende tekort op de handelsbalans van €500 miljoen in 2003 tot €700 miljoen in 2005 zien dat de Nederlandse sector internationaal gezien marktaandeel verliest. Ook de werkgelegenheid is in de afgelopen 10 jaar afgenomen met 6.000 banen ten gunste van de financiële centra Dublin, Londen en Luxemburg.

ABP Met een belegd vermogen van € 195 miljard (30 september 2008) is ABP één van de grootste pensioenfondsen ter wereld.

Anachron e-Billing marktleider in Nederland, is actief in meer dan 25 landen en behoort tot de top-3 van Europa.

Anachron

Bibit Payment Services, ontstaan in 1997, is inmiddels de grootste verwerker van online transacties wereldwijd (sinds 2004 als onderdeel van de Royal Bank of Scotland)

Bibit Payment Services

Currence is (sinds 2005) eigenaar van de collectieve Nederlandse betaalproducten PIN, Chipknip, Incasso/Machtigen, Acceptgiro en iDEAL. en als zodanig verantwoordelijk voor het zeer lage kostenniveau van de Nederlandse betaalmiddelen in Europees perspectief.

Currence

Equens behoort tot de top 3 payment processoren, 15% van de Europese markt. Groeit door de samenwerking met Seceti verder tot 8,7 miljard girale transacties en 3 miljard pinbetalingen en geldopnames, waarmee Equens de nummer 1 pan-Europese processor wordt

Equens

Exact Software is een internationaal vooraanstaande producent van zakelijke software voor kleine, middelgrote en grote organisaties, actief in meer dan 40 landen

Exact Software

GlobalCollect

GlobalCollect is een wereldwijd leidende full-service ‘Payment Service Provider’ die lokale betaaloplossingen aanbiedt aan internationale klanten. Globalcollect is in 2000 als zelfstandige BV binnen TNT opgericht en staat sinds 2005 los van TNT

21

ING/Atos is een leidende alliantie in Europa, aanwezig in meer dan 20 staten, die aanbiedt de Europese betalingsdiensten en het huidige binnenlandse betalingsverkeer va middelgrote banken over te nemen

ING/Atos

Rabobank is een toonaangevende all-finance dienstverlener in Nederland en een vooraanstaande internationaal opererende food & agribank met de hoogste kwalificatie, de Triple A-rating voor kredietwaardigheid. Behoort gemeten naar kernvermogen tot de twintig grootste financiële instellingen ter wereld.

Rabobank

RBS behoort tot de wereldwijde top 5 op het gebied van betalingen en gerelateerde diensten, tot voor kort onderdeel ABN AMRO. In 2007 is ABN AMRO de titel ‘Best Trade Finance Bank – Europe’ toegekend door Global Finance

RBS Global Transaction Services

TNT is het meest efficiënte postbedrijf van de wereld en de grootste in Europa voor koerier- en expressdiensten voor de zakelijke markt

TNT

Tabel 3 Excellente bedrijven in de financiële sector en financial logistics

22

3.1.3 Veranderingen in huidige ketens en structuur

Gedreven door Single Euro Payments Area (SEPA) en de Lissabon agenda is een Europese markt ontstaan die kansen biedt aan bestaande en nieuwe spelers. De komst van SEPA leidt ertoe dat nationale betaalmarkten, tot nu toe beschermd door verschillen in protocollen en standaarden, opgaan in een Europese markt voor betalingen. Een groeiende markt, die nu bestaat uit 315 miljoen consumenten en 17 miljoen bedrijven, gebruikt steeds meer elektronische betaalmiddelen en nieuwe concepten zoals iDEAL en e-invoicing.

Situatie nu… … en straks

73 mld50 mldelektronische transacties

339k240kpinautomaten

6,7 mln4,6 mlnverkooppunten

18+14+kaart stelsels

20+11ACH stelsels

9k6-7kBanken

25 mln17 mlnBedrijven

504 mln315 mlnBevolking

3113 euro

73 mld50 mldelektronische transacties

339k240kpinautomaten

6,7 mln4,6 mlnverkooppunten

18+14+kaart stelsels

20+11ACH stelsels

9k6-7kBanken

25 mln17 mlnBedrijven

504 mln315 mlnBevolking

3113 euro

• Gemeenschappelijke oplossingen met optionele services

• Gemeenschappelijke kerninstrumenten en ervaringen,• consistente standaarden en applicaties, gelijkwaardige

wetgeving• Verbeterde samenwerking• Harmonisatie en consolidatie• Verminderde complexiteit en verbetering efficiëntie

• Nationale en lokale oplossingen• Verschillende protocollen, ervaringen,

standaarden,• consument-beschermende wetgeving• Geen samenwerking tussen nationale

protocollen• Verschillende implementaties per land• Grensoverschrijdende complexiteit en risico’s

een geharmoniseerde SEPAImplementatie per land verschilt sterk• Gemeenschappelijke oplossingen met optionele

services• Gemeenschappelijke kerninstrumenten en ervaringen,• consistente standaarden en applicaties, gelijkwaardige

wetgeving• Verbeterde samenwerking• Harmonisatie en consolidatie• Verminderde complexiteit en verbetering efficiëntie

• Nationale en lokale oplossingen• Verschillende protocollen, ervaringen,

standaarden,• consument-beschermende wetgeving• Geen samenwerking tussen nationale

protocollen• Verschillende implementaties per land• Grensoverschrijdende complexiteit en risico’s

een geharmoniseerde SEPAImplementatie per land verschilt sterk

Figuur 6. Gevolgen van SEPA. Aangepast op basis van European Payments Council, ‘Making SEPA a reality’, 16 april 2007.

De SEPA regels schrijven voor dat er een scheiding is tussen het eigendom en het beheer van een betaalmerk en de processing van de betaaltransacties. Een situatie die in Nederland al bestaat met het voortzetten van de activiteiten van Interpay in de zelfstandige organisaties Currence en Equens. Voor de processing van betaaltransacties is schaalgrootte essentieel. Om deze reden vinden er consolidaties plaats in diverse Europese landen.

De toenemende penetratie van Internet en breedband in de samenleving versterkt het potentieel van innovatieve betalingsconcepten die gebruik maken van ICT. Deze technologische ontwikkelingen zijn disruptief en veranderen de marktstructuur. Doordat financial services door ICT ‘tradeable goods’ geworden zijn ontstaat een snelgroeiende (>20% p.j.) handel in deze producten en diensten. Wereldwijd zullen verschillende typen financiële centra ontstaan (wereldwijd en regionaal), waarbij vooral de financiële centra met een relatief kleine thuismarkt, zoals Nederland, zullen moeten specialiseren om te overleven.

23

Het Nederlands-Duitse Equens werkt per 1 januari 2008 samen met Seceti - een volledige dochteronderneming van de ICBPI Group in Italië - voor de clearing van "cross community" SEPA-betalingen. Door deze samenwerking hebben Europese banken een alternatief voor clearing van hun betalingen in heel Europa. De Italiaanse ICBPI Group en Equens hebben onlangs een overeenkomst ondertekend voor de vestiging van een joint venture eind 2008 operationeel moet zijn. In 2007 heeft Equens 7.3 miljard girale transacties verwerkt, een groei van 4.3% ten opzichte van 2006. Het aantal verwerkte pinbetalingen en geldopnames is meer dan 2 miljard, een groei van 8,3%. Met deze volumes heeft Equens 15% van de Europese markt in handen, en is hiermee een van de 3 grootste Europese payment processoren. Door de samenwerking met Seceti zal het volume groeien tot ongeveer 8,7 miljard girale transacties en 3 miljard pinbetalingen en geldopnames, waarmee Equens de grootste pan-Europese processor wordt. In het algemeen is de aanname dat op de langere termijn een schaalgrootte van minimaal 10 miljard transacties noodzakelijk is om succesvol te zijn op de Europese markt. Uiteindelijk zullen 3 tot 5 grote processoren de markt domineren.

3.2 Analyse: excellente infrastructuur en startposit ie kan leiden tot kopposit ie in innovatieve f inancial logist ics diensten

3.2.1 Sterkten en zwakten van Nederland

De uitgangspositie voor Nederland in financial logistics als volgt te beschrijven, naast de sterkten en zwakten die zijn beschreven in het voorgaande hoofdstuk en die ook op het focusgebied financial logistics van toepassing zijn, met name de excellente infrastructuur en goede bodem voor innovatie. Sterkten Zwakten Excellente ICT infrastructuur voor groei en ontwikkeling nieuwe diensten en hoogwaardige ICT kennis.

Relatief kleine thuismarkt; schaalgrootte moet uit internationale expansie komen.

Nederland heeft een goede bodem voor innovatie: een open, multiculturele samenleving en een internationale (business) oriëntatie.

Gebrekkige koppeling kennisinstellingen en financiële sector.

Efficiënt Nederlandse betalingsverkeer creëert goede uitgangspositie.

Lage productiviteit van de NL .

Voorwaarden voor de vroegtijdige introductie van innovatieve concepten zijn aanwezig.

Neutrale locatie voor internationale organen gericht op standaardisatie.

Open handelseconomie met traditionele sterkte in logistiek.

24

Excellente ICT infrastructuur en hoogwaardige ICT kennis Nederlands beschikt over een hoge breedbandpenetratie en aanwezigheid sterke internet-exchanges biedt goede infrastructuur. Daarnaast is er hoogwaardige kennis rondom ICT gebaseerde diensten en dienstenontwikkeling is aanwezig in Nederland; ICT en computer science onderzoek hebben internationaal een hoge wetenschappelijke impact21. Excellente ICT onderzoeksgroepen gerelateerd aan financial logistics zijn onder meer ICT architectuur (UT, TI, TNO), sofware (re-) engineering (CWI, UU) netwerkorganisaties (EUR, UT, TU Delft), en juridisch aspecten (TILT).

Efficiënt Nederlandse betalingsverkeer creëert een goede uitgangspositie We beschikken over een efficiënt systeem voor het afhandelen van transacties (PIN). Nederland heeft een groot aandeel in de verwerking van e-commerce transacties. Het Nederlandse Global Collect, één van de twee grootste service providers, naast het Nederlandse Bibit, kent maar liefst een toename van 85% in verwerkte transacties, wat aangeeft dat Nederland succesvol is in deze snelgroeiende markt. Gebruik van elektronische betaalmiddelen in Nederland is hoog, zoals overboekingen via internetbankieren en PIN betalingen alsmede het gebruik van automatische incasso. Daarbij zijn de kosten voor basic payment services in NL de laagste in Europa, bijvoorbeeld een factor 8x lager dan in Italië. De sterke internationale positie van Nederland op het gebied financial logistics wordt geïllustreerd door het feit dat Royal Bank of Scotland na de overname van ABN Amro haar activiteiten op dit gebied in Nederland gaat concentreren.

Voorwaarden voor de vroegtijdige introductie van innovatieve concepten zijn aanwezig De Nederlandse burger/consument kent een sterke oriëntatie op online diensten en ICT en kennen we een creatieve en hoogopgeleide beroepsbevolking. Door de Nederlandse marktstructuur, omvang en niet-bedreigende positie als ‘klein land’ zijn we een ideale proeftuin. Tegelijk zal, omdat we een relatief kleine thuismarkt hebben, het volume dat noodzakelijk is om de voordelen van schaalgrootte te kunnen realiseren uit internationale expansie moeten komen.

Neutrale locatie voor internationale organen gericht op standaardisatie Nederland heeft een bewezen positie als neutrale locatie voor internationale organen gericht op standaardisatie en harmonisatie.

Gebrekkige koppeling kennisinstellingen en financiële sector Nederlandse universiteiten en kennisinstituten hebben geen gezamenlijke visie, structuur en activiteiten gericht op innovatie in dienstverlening22. De koppeling tussen dienstverlenende bedrijven en kennis- en onderzoeksinstellingen in Nederland is gebrekkig. Recent zijn een aantal initiatieven gestart om deze zwakte te adresseren. - De lancering van de Duisenberg School of Finance op initiatief van de financiële

sector en bestaande kennisinstituten - De ontwikkeling van de eerste leerstoel op het gebied van betalingsverkeer door de

HFC werkgroep financial logistics - Het Amsterdam Academic Centre for Service Innovation (AMSI) dat de koppeling

wil maken tussen research en het bredere veld van diensteninnovatie

3.2.2 Kansen en uitdagingen voor Nederland

De toetreding van nieuwe partijen op de betaalmarkt wordt gefaciliteerd door de Payment Services Directive (PSD), die eind 2009 in de nationale wetgeving moet zijn

25

geïmplementeerd. Deze richtlijn richt zich op de noodzakelijke harmonisatie van het wettelijke kader voor SEPA, transparanter betalingsverkeer en het verder stroomlijnen van condities voor iedereen die zich wil bezighouden met betaaldiensten. Daardoor zullen buiten de banken steeds meer spelers actief worden in de markt. Het succes van Paypal bewijst hoe een niet-bancaire partij in zeer korte tijd kan uitgroeien tot een partij van wereldformaat (meer dan één miljoen PayPal-gebruikers in Nederland en 150 miljoen wereldwijd). In Nederland moeten meer van dergelijke innovatieve spelers gaan ontstaan.

Voor bedrijven betekent het veranderende landschap van Financial Logistics dat specialisatie en schaalvoordelen noodzakelijk zullen zijn voor succes. De ervaringen rondom internetbankieren, debit cards en authenticatie hebben geleerd dat schaalgrootte, samenwerking en innovatie essentieel zijn om te kunnen excelleren. De Europese harmonisatie, deregulatie en liberalisering biedt marktpartijen (gevestigde banken en start-ups) de kans om hun dienstverlening uit te breiden van traditioneel betalingsverkeer naar innovatieve, hoge toegevoegde-waarde diensten gericht op de gehele financiële keten. E-invoicing is hier een uitstekend voorbeeld van.

Tegelijkertijd zijn er ook ontwikkelingen waarbij kennis en technologie vanuit de betaalmarkt 1 op 1 wordt toegepast op andere terreinen. De Barclays Oyster Card combineert de functionaliteit van een creditcard met de functionaliteit van een elektronisch ticket voor het openbaar vervoer in Londen. Daarbij kan met de card ook nog eens contactloos betaald worden voor kleinere aankopen (‘wave and pay’). Voor banken en verzekeraars liggen er kansen om als trusted service provider te gaan opereren.

Daarnaast creëert een effectieve en efficiënte infrastructuur voor bedrijven buiten de reguliere financiële sector de kans om diensten te ontwikkelen die vragen om veilige online identiteiten, betrouwbare persoonsinformatie en gebruiksvriendelijke transacties.

Onderzoek laat zien dat verwacht mag worden dat Nederlandse bedrijven voorop zullen lopen in de introductie van deze innovatieve diensten. - in een onderzoek in opdracht van de Europese Commissie naar de gevolgen van

SEPA concludeert Capgemini dat Nederland één van de vier Europese landen is waar zowel aanbod als vraagzijde van de markt voor betalingsverkeer het meest te winnen hebben bij een vroegtijdige en grootschalige invoering van SEPA15.

- uit onderzoek naar betalingsverkeer in Nederland23 door het McKinsey&company blijkt dat de banken een jaarlijks verlies van €23 miljoen op het betalingsverkeer maken. Deze situatie zet de banken aan tot innovatie, vooral gericht op de toename van de elektronische betalingen (ten opzichte van contant of papier).

26

Kansen en uitdagingen voor Nederland Kans Uitdaging Europese liberalisering en deregulatie (SEPA) creëert de kans voor Nederland om zich te positioneren als het wereldwijde centrum voor financial logistics.

Buitenlandse concurrenten voor zijn.

Inspelen op een nieuwe generatie consumenten.

Dominantie van Amerikaanse spelers doorbreken.

Uitbouw van de Nederlandse positie als kraamkamer voor innovatieve concepten.

Succesvolle samenwerking in concurrentie realiseren.

Maatschappelijke meerwaarde door versterking van de sociale efficiëntie, lagere administratieve lasten en de verduurzaming van betalingsprocessen.

De potentie van cross-sectorale samenwerking benutten.

MKB betrekken en motiveren.

Europese liberalisering en deregulatie (SEPA) creëert de kans voor Nederland om zich te positioneren als het wereldwijde centrum voor financial logistics SEPA leidt tot één Europese markt voor dienstverlening rond financial logistics, waarin nationale bescherming ontbreekt en een open speelveld van 472 miljoen mensen ontstaat, waarin 9000 banken acteren. Binnen de wereldwijde trend van verdere specialisatie van financiële centra is financial logistics nog niet geclaimd; Nederland kan de wereldwijde handel rond deze specialisatie naar zich toe trekken. gezien de sterkten van Nederland is het mogelijk om in dit gebied een internationaal leidende positie te claimen en financieel logistieke diensten voor internationale bedrijven naar Nederland te brengen.

Inspelen op een nieuwe generatie consumenten en de uitbouw van de Nederlandse positie als kraamkamer voor innovatieve concepten We zien een nieuwe generatie consumenten met andere wensen en gedrag die behoefte heeft aan innovatieve concepten die gebruik maken van ICT mogelijkheden, waarbij de vergaande penetratie en acceptatie van ICT in Nederland een ideaal lab of testmarkt creëert op basis waarvan een internationale onderscheidende positie kan worden geclaimd. Vertrouwen en hoge kwaliteit infrastructuur, kernwaarden van de financiële sector, zijn cruciale voorwaarden voor het slagen van innovatieve consumentendiensten op het internet. Nederland kan haar sterkten op dit gebied verzilveren en haar sterkte als kraamkamer verder uitbouwen.

Maatschappelijke meerwaarde door versterking van de sociale efficiëntie, lagere administratieve lasten en de verduurzaming van betalingsprocessen Door het vergemakkelijken van het betalingsverkeer en de uitwisseling van berichten van waarde tussen partijen en individuen ontstaat een versterking van de sociale efficiency en de kenniseconomie (Lissabon agenda). De sterke toename van de efficiency waarmee ‘berichten van waarde’ worden afgehandeld leidt tot lagere administratieve lasten (vooral voor MKB) en snellere besluitvormingsprocessen. De verspreiding van online betalingsconcepten zal leiden tot een sterke afname van de hoeveelheid papier, inkt en energie die wordt verbruikt in de verwerking en het transport van financiële data. De voorzitter van de EC expert group on E-invoicing, Bo Harald, schetst een mogelijke verlaging van de CO2 footprint van 2.800.000 ton als wereldwijde effect van invoering van e-invoicing op grote schaal.

Buitenlandse concurrenten voor zijn

27

De kleine Nederlandse thuismarkt creëert een achterstand in het bereiken van de noodzakelijke schaalgrootte en efficiëntie. Andere landen zullen hun positie als gespecialiseerd financieel centrum niet willen verliezen, ook voor hen gelden de kansen die Europese liberalisatie en deregulering biedt. Een bedreiging daarbij is dat nationale overheden in diverse landen dwingende maatregelen nemen om het gebruik van e-facturen te stimuleren die veel verder gaan dan de Nederlandse overheidsambities. Initiatieven in de publieke sector jagen e-invoicing aan. - Denemarken – bij wet verplicht; vanaf 1.2.2005 - Singapore – verplicht bij 1.5.2008 - Zweden - e-invoicing verplicht per 1.7.2008 - Italië - Finance Act: “article 5, obliges all companies to send electronic invoices to

state administration starting 1.7.2008, in order to be paid…” - Finland – verplicht per 31.12.2009. Tampere, Nordea, Lindstrom, Kesko, TietoEnator,

hebben “E-invoice or No Invoice” deadlines ingesteld. - Spanje – verplicht 1.9.2009 - Nederland – streeft naar 10% inkomende elektronische facturen in 2010

Dominantie van Amerikaanse spelers doorbreken De Europese betaalmarkt voor pinbetalingen lijkt gedomineerd te gaan worden door de betaalmerken V PAY en Maestro van de grote Amerikaanse cardmaatschappijen VISA en Mastercard. Dit gaat ten koste van nationale betaalmerken, zoals het efficiënte en veilige Nederlandse betaalmerk PIN. Een volwaardig en krachtig pan-Europees alternatief voor de Amerikaanse maatschappijen ontbreekt op dit moment. Er zijn enkele prille initiatieven in de markt. Zo is er een Frans-Duits consortium van vier banken dat, leunend op een groot basisvolume in haar thuismarkten, zich beraadt over het opzetten van een pan-Europees betaalmerk. Andere initiatieven zijn Euro Alliance of Payment Schemes (EAPS) en Payfair, een initiatief van retailers. De betrokkenheid van Nederlandse spelers in deze initiatieven is beperkt. DNB concludeert dat dit zou kunnen samenhangen met de bereikte vergaande efficiency en lage prijzen op de Nederlandse markt24. DNB geeft verder aan dat belangrijke succesfactoren in het creëren van een concurrerende internationale betaalstructuur zijn het snel kunnen bereiken van volume en bijbehorende schaalvoordelen en duidelijke wettelijke kaders rond multilaterale interbancaire vergoedingen. Succesvolle samenwerking in concurrentie realiseren Benutten van de kansen in financial logistics vereist samenwerking tussen concurrenten en een open houding naar nieuwe toetreders. Met het succes van iDeal hebben de Nederlandse banken bewezen dat zij op dit gebied succes kunnen boeken In de nabije toekomst zal samenwerking nodig zijn voor het opstellen van uniforme standaardprotocollen voor e-payments, e-invoicing en e-identity. Sinds de lancering in oktober 2005 heeft iDeal een marktaandeel van 20% in e-commerce transacties in Nederland bereikt. Dit succes heeft geleid tot een groei van de thuiswinkelbranche, met 800.000 Nederlanders die in de eerste helft van 2007 voor het eerst online gewinkeld hebben

De potentie van cross-sectorale samenwerking benutten Innovatie in financial logistics zal in toenemende mate worden gedreven door samenwerking van de financiële sector met bedrijven uit de IT en telecom. Het initiatief RaboMobiel van de Rabobank illustreert de mogelijkheden op dit gebied.

28

MKB betrekken en motiveren Van oudsher wordt de financiële sector gedomineerd door grote, vaak internationaal opererende banken en verzekeraars. De huidige ontwikkelingen bieden juist kansen voor nieuwe toetreders en kleinere bedrijven. Maar dan moet deze groep wel betrokken worden in de voorliggende kansen en gemotiveerd en ondersteund worden in het oppakken van de noodzakelijke acties.

3.3 Ambitie: Nederland is de Europese Hub voor f inancial logist ics

De ambitie voor het thema Financial logistics is afgeleid van de ambitie van de Nederlandse financiële sector om Nederland te positioneren als een financieel centrum met gespecialiseerde diensten die wereldwijd herkend worden en die concurrerend en aantrekkelijk om zodoende bij te dragen aan economische groei. Binnen de focus van dit programma op financial logistics betekent dit:

Nederland als de Europese Financial Logistics Hub

Deze ambitie laat zich vertalen in twee gebieden: I - Nederland is het centre of excellence op gebied van kennis van financial logistics

Dit leidt tot een positie van Nederland als: - de kraamkamer voor pan-Europese innovatieve concepten - de locatie waar innovatieve spelers ontstaan en/of aanwezig willen zijn II - Nederland is de plek binnen Europa waar value messages het meest efficiënt worden verwerkt

Dit leidt tot: - een leidende positie in Europa met betrekking tot het volume van ‘berichten van

waarde’ die worden verwerkt - Nederland als de plek om “financiële besluiten” te nemen dankzij de efficiency en

het volume van de verwerkte berichten - unieke mogelijkheid om klanten straight-through-processing aan te bieden

Hiermee wordt Nederland een uitstekende vestigingsplaats voor de financial logistics activiteiten van internationaal opererende bedrijven. Het innovatieprogramma zal de Nederlandse bedrijvigheid op het gebied van financial logistics een sterke impuls geven. Hiermee levert het programma een bijdrage aan de positie van Nederland als ondernemende en innovatieve economie.

De belangrijkste performance indicatoren zijn: - het Nederlandse bedrijfsleven zal sterk profiteren van de besparingen die zij alle

betrokken partijen in de geharmoniseerde Europese markt aan zal kunnen bieden. Een jaarlijkse omzetgroei van voor het Nederlandse bedrijfsleven van € 680 miljoen euro is mogelijk als het Nederlandse bedrijfsleven er in slaagt om vier maal zoveel van de besparingen in de Eurozone als verwacht mag worden op basis van onze relatieve economische omvang te realiseren. Daarbij gaan we uit van een aanvullende omzet van 10% van de geboden besparing. Dit is een omzetstijging van 25% ten opzichte van de omzet die banken op dit moment realiseren.

29

- een toename van het percentage van de omzet in de Nederlandse financiële sector uit nieuwe, innovatieve diensten van het huidige niveau van 15% naar 25%. Dit betekent een omzetstijging van 272 miljoen euro per jaar.

- een sterke toename van de bedrijvigheid op het gebied van financial logistics in Nederland die zichtbaar wordt door het ontstaan van geheel nieuwe bedrijven en het aantrekken van vestigingen van internationale financiële bedrijven in Nederland. Het concrete doel is om langs deze beide wegen gezamenlijk 5 nieuwe bedrijven aan te trekken of te laten ontstaan.

Naast deze directe impact creëert Nederland met het realiseren van een financial logistics hub een platform voor de ontwikkeling van innovatieve concepten. Deze diensten kunnen een beroep doen op de infrastructuur en standaarden (rond identiteit, privacy en persoonsgebonden gegevens) die voor financial logistics zijn opgebouwd. Deze concepten kunnen hun toepassing vinden buiten de financiële sector, bijvoorbeeld in de medische zorg of bij overheidsdiensten.

De realisatie van deze ambitie levert, naast de bovenstaande tastbare resultaten voor de Nederlandse bedrijvigheid ook maatschappelijke effecten op Nederlands en Europees niveau op. - consumenten kunnen eenvoudiger, tegen lagere kosten en gebruikmakend van een

diverse set aan (online) kanalen, betalingen doen. - bedrijven (met name MKB) kunnen hun administratieve kosten met €600 miljoen

verlagen. - organisaties kunnen hun besluitvorming versnellen en verbeteren door een scherper

inzicht in financiële stromen. - burgers ervaren een verbeterde dienstverlening van overheidsinstanties (bijvoorbeeld

de Belastingdienst) zonder dat dit leidt tot een hoger kostenniveau.

3.4 Het pad naar de ambit ie: focus op vier business hotspots

Om deze ambitie te realiseren kiest het voor programma voor een beperkt aantal business hotspots binnen het bredere veld van financial logistics.

3.4.1 Business hotspot 1: e- invoicing

De creatie van een geharmoniseerde Europese markt voor betalingsverkeer die nu gaande is binnen SEPA kan uitstekend de basis vormen voor een Europees initiatief op het gebied van e-invoicing. De Europese Commissie verwacht dat een dergelijk initiatief het Europese bedrijfsleven jaarlijks besparingen van € 64,5 miljard kan opleveren. 25

Onderzoek bij het Duitse, op dit gebied gespecialiseerde consultancybureau Billentis geeft aan dat de besparingen voor papieren verkoopfacturen €8-18 bedragen (een besparingspotentieel van 40-50%) en voor papieren inkoopfacturen zelfs €11-32 (een besparingspotentieel van 60-90%)26. Een overtuigende business case.

3.4.2 Business hotspot 2: e- identity

Een veilige en betrouwbare elektronische identiteit vormt de sleutel tot een transactie. Er zijn diverse oplossingen beschikbaar: - elke bank biedt haar klanten een eigen oplossing voor veilige toegang tot

internetbankieren. - de belastingsdienst gebruikt het door de overheid ontwikkelde DigiD platform.

30

Een brede acceptatie en toepassing van e-Identity heeft een grote impact op de haalbaarheid van een groot aantal andere diensten, niet alleen binnen het domein financial logistics maar ook in andere sectoren als medische zorg en overheidsdiensten.

Hieraan gerelateerd spelen de ontwikkelingen rond internetmachtigingen (e-Mandates). De voordelen van internetmachtigingen zijn: - reductie van papierstromen. - introductie van een nieuw online betalingsconcept.

In Nederland is het op dit moment niet mogelijk om online te betalen via een machtiging, terwijl dit in een aantal andere Europese landen wel het geval is. De uitgangspositie van Europese landen verschilt daardoor sterk. Online machtingen zijn een belangrijke behoefte van de Nederlandse e-commerce sector verenigd in www.thuiswinkel.org.

3.4.3 Business hotspot 3: e-Payments

De Europese commissie verwacht dat in 2012 een Europese markt van 10 miljard € zal zijn ontstaan rond elektronische betalingen (e-money). Technologische innovatie en toenemende concurrentie zullen hiervoor nodig zijn.

uitspraak van de EU-Commissaris voor de Interne Markt, Charlie McCreevy: “The e-money industry has significant untapped growth potential. I believe that the new rules will accelerate the up-take of electronic money in Europe. These modern rules will foster competition and innovation, while ensuring market confidence and a high level of protection for consumers. This will be an important contribution to our broad objective of creating a Single Market for electronic payments."

3.4.4 Business hotspot 4: e-dossiers

Banken en verzekeraars bekleden een belangrijke vertrouwenspositie rondom gegevens van klanten. Daarnaast moeten ze steeds meer gegevens op een betrouwbare en zorgvuldige manier delen met andere partijen. Een voorbeeld is het uniforme pensioenoverzicht (UPO). In de Pensioenwet is vastgelegd dat deelnemers sinds 1-1-2007 (pensioenfondsen) of sinds 1-1-2008 (verzekeraars) een uniform pensioenoverzicht ontvangen. Een volgende stap is het online toegankelijk maken van deze overzichten. Hiervoor is het noodzakelijk om in samenwerking met de betrokken spelers te komen tot een eenduidig protocol voor berichten en een veilige standaard voor het versturen hiervan.

Er liggen grote kansen rondom het ondersteunen van de elektronische informatiepositie van consumenten en bedrijven vanuit de trust-rol van de banken, mogelijk ook in relatie tot de doorontwikkeling van de persoonlijke internetpagina in een publiek-private context.

3.4.5 Verbinding met andere innovatiedomeinen en technologiegebieden

Deze hotspots bieden aantrekkelijke kansen voor het bedrijfsleven in Nederland. Maar het grijpen van deze kansen kent een aantal opgaven en vergt innovaties. Individuele

31

bedrijven zijn niet in staat een antwoord te formuleren op de uitdagingen die nu voorliggen. Een aantal vraagstukken ligt aan de basis van dit type van innovaties: - Standaardisatie en afsprakenstelsels Het van succes van iDeal is niet zomaar

generaliseerbaar. Concurrentievoordeel verwerven in combinatie met standaardisatie in een Europese markt is complex. Het gaat hierbij ook om het introduceren van open standaarden in een voorheen gesloten markt. Bij de Standaard Digitale Nota gaat het niet alleen om het standaardformaat voor presentatie van de factuur, maar ook om de ontwikkeling van een standaard voor betaling.

- Omgaan met businessmodellen Er ontstaan mogelijkheden voor nieuwe toetreders met innovatieve proposities en andere verdienmodellen dan gevestigde spelers. Om deze mogelijk te maken is het van belang het grensvlak tussen infrastructuur en concurrentiegevoelige diensten op te zoeken en te begrijpen.

- Flexibilisering van software, Software as a Service (SaaS) SaaS is van belang om effectiever in te kunnen spelen op veranderende regelgeving maar vraagt wel om de bevordering van acceptatie bij bedrijven en consumenten.

- Privacy Het is van groot belang om met Rijksoverheid, overheidsinstanties en bedrijfsleven samen te werken aan versterken van het gebruik van e-identiteiten door consumenten. Omgang met privacy en privacygevoelige persoonsgegevens is in steeds sterkere mate een probleem in onze samenleving dat om een krachtige en gezamenlijke aanpak vraagt.

- Productiviteit Nederland heeft een bijzonder efficiënt betalingsverkeer, maar heeft een relatief lage productiviteit in de financiële sector. Productiviteitsverhoging is daarom een continu aandachtspunt in een internationale markt. Andere werkvormen en effectieve ICT-ondersteuning kunnen hier een wezenlijke bijdrage aan leveren.

3.4.6 Een gezamenli jk plan met betrokkenheid van de overheid

De markt van financial logistics heeft enorme potentie, niet alleen door de overgang van het traditionele naar het elektronische betalingsverkeer en het doorbreken van grenzen als gevolg van SEPA, maar ook doordat er nieuwe dienstverleningsconcepten ontstaan die de markt vergroten. Haast is geboden. SEPA integreert in enkele jaren tijd de betalingscircuits van meer dan 15 landen. Ter vergelijking: pas in 1997, na 20 jaar overleg en voorbereiding, vond in Nederland de integratie tussen het betalingscircuit van de Postbank en de andere banken plaats. Samenwerking tussen banken, service providers en klanten is essentieel. Banken, dienstverleners en afnemers van diensten moeten samen optrekken om in Nederland kansen te creëren en die internationaal te verzilveren. Afwachten en profiteren van de ontwikkelingen in het buitenland is voor de financiële sector in zijn geheel funest.

Er is een aantal redenen waarom de bedrijven in de markt de noodzakelijke stappen niet op eigen kracht kunnen realiseren: - ontbrekende kennis waardoor suboptimale oplossingen ontstaan - onderinvestering in innovatie door bedrijven vanwege het free ride fenomeen en de

spill-over effecten van R&D en innovatieve concepten (door grote transparantie van diensten), waardoor het proces niet op gang komt

- de sector kent nog beperkt ondernemerschap, alleen gericht op incrementele innovaties, door een beperkt aantal nieuwe toetreders en doorgroeiproblemen in MKB waardoor kansen blijven liggen

- de NL sector staat onder toenemende internationale concurrentiedruk vanwege schaalvergroting van de banken, IT-bedrijven, zakelijke dienstverleners en concurrenten en investeerders uit BRIC landen als gevolg van SEPA

32

- gevestigde orde (grote spelers en banken met belangen in het huidige systeem) en challengers (kleine innovatieve bedrijven) hebben elkaar nodig voor de benodigde systeemsprong maar weten elkaar niet te vinden.

- calimero effect: de Nederlandse sector is zich onvoldoende bewust van haar sterkte en de mogelijkheden op dit gebied. Nederlandse bedrijven kunnen sterker sturen in de totstandkoming van Europese standaarden. Daarnaast wordt ICT als driver en enabler onvoldoende op waarde geschat; er wordt gewerkt vanuit eigen ontwikkelde denkbeelden in plaats van mainstream technologieën

- Europese standaarden ontbreken in de markt omdat er geen neutrale partij is die deze afdwingt. Een Nederlandse voortrekkersrol bij het ontstaan van één geliberaliseerde markt biedt kansen voor bedrijven op het vroegtijdig realiseren van een sterke positie in de groter wordende markt

- ontbreken van gezamenlijke internationale lobby van bedrijfsleven en politiek gericht op versterking van liberalisering en deregulatie

De Nederlandse dienstverlener op het gebied van elektronisch factureren, Billlington, noemt de volgende punten die het ontstaan van de markt voor elektronisch factureren belemmeren: - Gebrek aan standaardisatie - Complexe en ondoorzichtige wet- en regelgeving in de verschillende landen van de

Europese Gemeenschap - Gebrek aan vertrouwen, wat te maken heeft met de onbekendheid van het fenomeen. - Niet alle partijen die belang hebben bij e-facturatie zijn evenveel betrokken, zeker niet

op topmanagement niveau. Het lijkt wel of iedereen op elkaar wacht om te starten met elektronische facturatie. De reden hiervoor is dat de perceptie is dat het te moeilijk is. Het is aan de service-providers om hun potentiële klanten ervan te overtuigen dat deze complexiteit wel meevalt.

De overheid heeft een rol in het aanpakken van de beschreven knelpunten zodat de sector haar ambitie kan realiseren omdat:

1. Er sprake is van marktfalen: nieuwe innovatieve diensten komen niet op eigen kracht tot stand door gebrek aan interactie tussen challengers en grote bedrijven, en tussen bedrijven en kennisinstellingen. Het programma moet gericht zijn op het creëren van effectieve wisselwerking tussen deze groepen.

2. Wetten en regels rondom transacties, privacy en identiteit lopen achter bij de praktijk van Internet, producten en services. Door de onduidelijkheid over de heersende regelgeving zijn er aarzelingen bij bedrijven en is er terughoudendheid bij investeringen.

3. Coördinatieproblemen in de financiële sector worden veroorzaakt doordat marktpartijen elkaar niet weten te vinden of doordat zij belangen verkeerd inschatten. Men heeft moeite met het ontwikkelen van halffabricaten en tussenliggende diensten vanwege de inzet van achterhaalde businessmodellen.

4. De overheid (en haar diensten) zijn zelf een grote gebruiker van het financiële systeem kunnen daardoor zelf voordeel behalen bij efficiëntievergroting.

De overheid heeft een rol in het ondersteunen van Nederlandse bedrijven in het herkennen en pakken van de kansen op het gebied van financial logistics:

33

- innovatie en ondernemerschap bevorderen - bouwen van verbanden tussen gevestigde orde en challengers, doorbreken van

patronen van op elkaar wachtende spelers, door faciliteren van gezamenlijke open innovatie

- het oppakken van de rol van launching customer. Hiermee biedt de overheid een stimulans voor innovatie in de sector en de introductie van innovatieve concepten. Het huidige ambitieniveau van de Nederlandse overheid op het gebied van e-factureren is onder de maat in een internationale context

- actieve participatie rondom voorlichting en bewustwording van financieel logistieke diensten en de regels daaromtrent

- ontwikkelen van visie en beleid op publiek-privaat gebruik van financieel logistieke basisdiensten, onder meer rondom e-identity, e-invoicing en e-dossiers, door participatie in onderzoek, ontwikkeling en dienstverlening.

- gezamenlijk met Nederland bedrijfsleven de Europese lobby vormgeven met als doel liberalisering, deregulatie en het ontstaan van Europese standaarden

- faciliteren in de aanpak van de benoemde kennisvragen door het samenbrengen van bedrijven en kennisinstellingen, ICT expertise, diepgaande sectorkennis en middelen (tijd en geld)

34

4 Het innovatieprogramma

4.1 Opzet van het programma

We hebben geconstateerd dat in dienstensectoren in het algemeen en in de financiële dienstverlening en de creatieve industrie in het bijzonder een innovatietraditie en innovatieaanpak ontbreekt zoals die wel bestaat bij productgeoriënteerde sectoren, bijvoorbeeld hightech of chemie. Daarom vraagt een programma-aanpak maatwerk in beide sectoren om het gewenste innovatieve ecosysteem tot stand te brengen.

In de volgende paragrafen werken we de programma-aanpak voor de thema’s creatieve industrie en financial logistics apart uit. Tegelijk gaan we uit van een gemeenschappelijk instrumentarium, beschrijven we de generieke uitdagingen in de aanpak voor de creatieve indsutrie en financial logistics en werken we de aanpak uit om de ambities te realiseren en de knelpunten weg te nemen.

4.2 Uitwerking programma-aanpak Creatieve sector

4.2.1 Beoogde resultaten Creatieve sector

Om de ambitie van de creatieve industrie te realiseren en de geïdentificeerde knelpunten aan te pakken hebben de betrokken partners een drietal business hotspots/groeidomeinen geïdentificeerd die de economische groeikernen vormen. In het kader van dit programma worden voor deze groeidomeinen werkzaamheden voorgesteld op het gebied van, te weten Waardeversnelling, Onderzoek en Ontwikkeling en Opleiding en Fundamentele kennis. Deze werkzaamheden werken toe naar hoofdresultaten:

1. ContentHub: in het groeidomein Content wordt ingezet op een omgeving waarin multimediale content wordt opgeslagen, geprocessed, verrijkt en over een variëteit aan kanalen wordt gedistribueerd. Het programma ondersteunt de marktontwikkelingen de marktontwikkelingen door onderzoek en ontwikkeling op drie business thema’s:distribution, search and find en collaboration. Hiermee focussen we op de ontwikkeling van toekomstige producten en diensten rondom de ContentHub. Waardeversnelling concentreert zich op het vergroten van aantrekkingskracht voor buitenlandse investeringen in Nederland, het ondersteunen van startende en innovatieve MKB ondernemingen en het verbinden van bedrijfsleven aan innovatieve kennis en kunde.

2. Experience Factory: in het groeidomein Lifestyle wordt ingezet op het realiseren van een omgeving waarin aan ‘de lopende band’ nieuwe producten en diensten ontstaan door intensieve samenwerking tussen productgeoriënteerde bedrijven en creatieve bedrijven via de inzet van experience labs, user-centred design en Dutch Design. Het programma ondersteunt de marktontwikkelingen door onderzoek en ontwikkeling op twee business thema’s: Interactive Environments en Experience Design.Hiermee focussen we op het verbeteren van het instrumentarium en het verbinden van creatieve expressie met technologie en experience.

35

Waardeversnelling richt zich o.a. op het versterken van het ecosysteem, het ondersteunen van de groei van de export en de doorontwikkeling van creatieve ideeën.

3. Dutch Community Services: in het groeidomein Connectedness wordt ingezet op het realiseren van innovatieve toegevoegde-waarde diensten op basis van het connectedness-principe, Dit stelt o.a. grote bedrijven in staat zich sterker te onderscheiden van hun internationale concurrenten door het realiseren van een grotere variëteit aan waardevolle toepassingen. Dit wordt o.a. gerealiseerd via Living Labs, waarin nieuwe producten en diensten worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de consument/afnemer in een open innovatie model. Het programma ondersteunt de marktontwikkelingen door onderzoek en ontwikkeling op twee business thema’s: Real&Virtual en Collaboration. Hiermee focussen we op de verschillende moderne uitlopers van connectiviteit in de vorm van sociale connectiviteit tussen mensen, tussen de fysieke wereld en virtuele wereld of connectiviteit in werkprocessen. Waardeversnelling richt zich o.a. op het verbinden van gaming bedrijvigheid aan het business cluster in dit groeidomein, het stimuleren van startup bedrijvigheid en het ondersteunen van versnelde autonome groei van bestaand MKB.

Het gehele programma kent ook een component Onderwijs en Fundamentele Kennis. Opleiding en Fundamentele Kennis leidt tot het benodigde menselijke kapitaal en tot de benodigde instroom van ideeën voor de lange termijn.

4.2.2 Programma-aanpak Creatieve Industrie

Een van de belangrijkste middelen om de ambitie te realiseren en de knelpunten duurzaam op te lossen is het creëren van een goed werkend innovatie ecosysteem, waarin grote en kleinere bedrijven effectief samen optrekken, ondersteund door kennisinstellingen. Deze samenwerking is de rode draad door alle activiteiten. Deze verbeterde samenwerking in het ecosysteem wordt gestuurd en begeleid door de business hotspots, de gezamenlijke innovatie-agenda (SRA) en de ingezette instrumenten.

36

De aanpak in dit programma kent drie hoofdlijnen.

I. Waardeversnelling

De waardeversnelling is gericht op het tot waarde brengen van creatief potentieel en het faciliteren van de totstandkoming van nieuwe product- en dienstenketens, bijvoorbeeld door het stimuleren van kennis- c.q. patentuitwisseling tussen kleine en grote bedrijven. Gericht op nieuwe samenwerkingsverbanden: klein en groot, design en maak, creatief en ‘traditioneel’. Daarnaast is het verbreden van de impact naar de sector een belangrijk doel, evenals het gezamenlijk optrekken wat betreft regelgeving en internationale standaardisatie.

Instrumenten: een doordacht voucher programma, gericht op het verbinden van partijen die traditioneel gescheiden optrekken (MKB innovation vouchers, production vouchers, creative vouchers, SBIR vouchers), een gefocusseerd Accelerator&Living Lab programma, gericht op het versnellen van waardecreatie en het vroegtijdig betrekken van eindgebruikers bij product- en dienstontwikkeling (o.a. met incubatiesupport) en een gericht awareness- en disseminatieprogramma (met o.a. netwerkevents, standaardisatieactiviteiten en de ontwikkeling van best practices voor intellectueel eigendom).

37

38

Beschrijving Planning Omzet Investering bedrijven

Kennis-infra

Bijdrage overheid

MKB Innovatie-vouchers

Uitbesteding van kennisvragen door MKB bij Kennisinstelling

Jaar 1-4 2,0 2,0

Productie vouchers

Voor de door-ontwikkeling van een creatief idee bij productiebedrijfa 15 of 50k

Jaar 1-4 2,0 2,0

Creatieve vouchers

Voor het betrekken van creatieve expertise door product- of dienstontwikkelingsbedrijfa 15 of 50k

Jaar 1-4 2,0 2,0

SBIR-vouchers Uitbesteding van R&D en kennisvragen aan Midden- en Kleinbedrijf

Jaar 1-4 0,9 0,9

SIA programma-pakket

Gericht pakket van maatregelen voor verbinding programmathema's met HBO-instrumenten en regionale sterktes

Jaar 1-4 1,8 0,9 0,9

ContentHub accelerator system

Bedrijfsecosystem voor distributie en verrijking van content

Jaar 1-2Jaar 3-4

12,0 10,4 1,6

Seedlinqs Waardeversneller voor user-oriented multimedia services en connectiviteits-producten

Jaar 1-2Jaar 3-4

14,0 11,9 2,1

Initiatief

aVo

uche

r pro

gram

ma

Virtual worlds Innovation Connection

Versnellen van de ontwikkelingen in virtuele werelden, simulaties en games; Organiseren van samenwerking en ontwikkelen van gezamenlijke faciliteiten, zoals databases van ontwikkeltools voor virtuele werelden

Jaar 1-2Jaar 3-4

8,0 6,4 0,6 1,0

Creative Living Lab

Living Lab omgeving voor versterkte samenwerking tussen eindgebruikers en creatieve industrie, nieuwe media en ICT

Jaar 1-2Jaar 3-4

12,0 10,2 1,8

Experience Factory

Open-innovatie systeem en experimenteeromgeving waarin designers en product-ontwikkelaars tot nieuwe producten en diensten komen

Jaar 1-2Jaar 3-4

10,0 8,5 1,5

Awareness & dissemination program

Versterkt het ecosysteem door het betrekken van nieuwe partijen en het dissemineren van de resultaten naar een breder publiek

Jaar 1-4 3,0 1,0 2,0

Totaal 67,7 48,4 1,5 17,8

Acce

lera

tor e

n Li

ving

Lab

pro

gram

m

Tabel 4 Deelprogramma Waardeversnelling voor de Creatieve Industrie (alle bedragen in M€)

II. Onderzoek en Ontwikkeling

In dit cluster gaat het om excellentieversterking in de genoemde gebieden door middel van industriegedreven kennisopbouw als ook het gezamenlijk bereiken door doorbraken in de sector, zoals de voorwaarden scheppen voor een contenthub, het realiseren van creative living labs en het inrichten van een experience factory. De business hotspots Smart Content, Lifestyle en Connectedness zijn daarbij leidend. De uitvoering zal door consortia van bedrijven en kennisinstellingen ter hand worden genomen.

Instrumenten: Publiek Privaat Kennisprogramma, TTI instrument, inclusief enterpreneurial reward systems en mogelijkheden voor participatie kleine partijen.

Business hotspot

Project Cluster

Beschrijving Bedrijven Deliverables kennis Producten Turn-over

Cluster omvang

Distribution Distributie, pre-processing, postprocessing van content, inclusief randvoorwaardelijke services (bijvoorbeeld afrekenen) en verdienmodellen. Gaat in op zowel de processing, tagging, distributie van content alsook de mix van content en de diensten daaromheen

iMMovator, Philips, Logica, Media Republic, Beeld&Geluid, FabChannel, Vodafone, Zoom.in, Service2Media Novum, NEC, HP, Telenor, Fraunhofer, IRT, Centric, Schiphol, ANWB, POPAI, GFK Uitbreiding voorzien met : United Broadcast Facilities, Technicolor, DutchView, Team Facilities/Parkpost, NPO

Geautomatiseerde behandeling en herbewerking van contentstromen.

Marktkennis (internationale content/media)

Mobiele search algorithms, Mobiele user interfaces, content-

adaptatie algoritmen ID and payment management Procesmatige, sociale, user-interface

kennis van nieuwe video-content platformen

Loket Contenthubdiensten Pilotomgeving en

ontwikkelplatform voor Contenthubdiensten.

Opslag en ontsluiting van digitale content

Herbewerking van content: conversie, normvertaling, encoding, transcoding

Hosting van digitale content Mobile publishing platform Directory platform en search

tool, content-adaptatie tools

400 12,2

Search and find

Geavanceerde toegevoegde-waarde services die bij de processing van content gebruikt worden, o.a. intelligente search and find, (automatische) annotatie etc.

Endemol, Zoom.in, Adjustables, IDTV, Beeld & Geluid, Ericsson, FabChannel, Noterik, IDTV, ANP, Novum, Scheepvaart Museum, Trendlight, Volkskrant Uitbreiding voorzien met: Teezir, Q-go, Cross Media Interaction, CTG, TeleCats, TV-Oost, Twentse Welle, NPO, Gemeentearchief Rotterdam, V2_, TNS-NIPO, AIVD, Tweede Kamer, VNG

Effectieve tools te gebruiken door industrie en ontwikkelaars

Inzicht in integratie van semantische multimedia-analyse en community tagging;

Modellen voor sub-part/fragment recommendation en question answering , people/expert finding

Modellen voor innovatieve interactie met content

Meetbaarheid crossmedia proposities voor alle betrokken partijen

Gezichtsherkenning, stemherkenning, geluidsherkenning, beeldherkenning

Content-gebaseerde advertentie planning tools

Professioneel verrijkte content provider abonnement-service

Zoek- en edit tool voor hergebruik van videoarchieven (profit and non-profit)

Gepersonaliseerde videosamenvattingen

Tools voor het betrekken van consumenten ("360 degrees")

Audiovisuele processing tools; Media miningtools en

audiovisuele structureringstools Textmining- en informatie-

aggregatietools"

1100 16

Content

Collaboration

Richt zich op communities en user generated content (UGC): het inzetten en exploiteren van communities en netwerken zowel bij creatie van content als ook inzicht in

Waag, IDTV, Logica, Vodafone, IBM, Heeii, Beeld&Geluid, Media Republic, Lumiere Technology, Van Gogh Museum, Kröller-Müller museum, Museum of Modern Art, Digital Painting Analysis consortium Uitbreiding voorzien met: Wegener,

Verrijkte inzichten in veranderend consumenentengedrag en co-creatie

Gerbruik van ‘social networking’ voor het creëren van ‘media centric communities’

Beter begrip van gebruikersvoorkeuren en producten

Open source platform voor real-time collaboratieve creatie, delen en aanpassing van van rijke multi- en crossmediacontent

Semantische editors & metadata editors

Open source interactive TV

300 12

39

communities gebruiken bij distributie van content. Media centric communities

Kluwer, AVRO, NPO rondom community-content producten

Kennis over peer-to-peer media, zowel broadcast als print; nieuwe businessmodellen daarbij

User modelling, gepersonaliseerde contentgeneratie

Fuzzy mapping techniek, impliciete tagging van content

Verbeteringen in het gebruik van metadata in community aanbevelingssystemen

platform voor groepen Tools en analysemodellen om

groepen te betrekken bij het oplossen van problemen; ook bruikbaar in living labs

Aanbevelingssystemen en -algoritmen

Interactive environments

Ontwikkeling van intelligente interactieve omgevingen waarin complexe interactie tussen mens en zijn omgeving centraal staat. Dit gaat in belangrijke mate bijdragen aan de experience en welbevinden van mensen

Philips, Waag, Sub Multimedia, Ericsson, Lost Boys, Media Republic, V2_, Gemeente Rotterdam, NXP, TomTom, Serious Toys, NYOYN, Nienhuis, Creative Conversion Factory, Games Factory Online Uitbreiding voorzien met: Woningbouw-verenigingen, hotelketens e.a.

Design principes, prototypen en businessmodellen voor intelligente adaptieve interfaces

Architecturen voor media-interactie thuis en onderweg (in de auto)

Nieuwe interface modaliteiten Intelligent en real-time presenteren

van content Beïnvloeden van user experience en

emoties Persoonlijke content-interactie in de

publieke ruimte; met interactieve content, user-generated content, professionele content en advertenties

Ondersteunende interactieve omgevingen voor specifieke doelgroepen, waaronder winkels, openbare ruimtes, zorgomgevingen

Multi-user interactie-concepten Experience engineering-

methoden Flexibele en uitbreidbare

platformen voor geavanceerde interactieve diensten, bv AutoMedia oplossing

1400 17 Lifestyle

Experience design

Richt zich op het begrijpen en beïnvloeden van de relatie tussen technologische middelen en gepercipieerde experience bij consumenten, vanuit opkomende invalshoeken als emotie, maatschappelijke duurzaamheid en lifestyle op basis van advanced services en devices

Lost Boys, Ericsson, Philips, Media Republic, Waag Society, Logica, Adidas, Kenniscentrum "Textielmuseum"Tilburg, AIM Uitbreiding voorzien met: Heineken, Unilever, Ahold, adverteerders, SMEs

Kennis over relatie technologische services en devices enerzijds en lifestyle anderzijds

Verwerken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in branding en consumer experience

Verwerken van emotie in merken/branding en consumer experience

Ontwikkeling van teamsupport oplossing voor omniprofessionals in gecombineerde design- ontwikkeltrajecten

Brand advisory patterns en gerelateerde diensten

Lifestyle versterking m.b.v. interactieve producten

Intelligente advertising channels/'displays' met interactieve eigenschappen in de breedste zin

Nieuwe businessmodellen en interactiemodellen voor merken en retailers.

Methodologie en dashboard tool Team support tools en modules

300

13

40

Collaboration

Richt zich op nieuwe samenwerkingsvormen, workspaces, die bijdragen of ondersteunend zijn aan 'herstel' of 'creëren' ketens in creatieve sector

Logica, Media Republic, Waag, Cisco, Ericsson, IBM, Rabobank, Royal Haskoning, The Patchingzone, STBY, CAP Gemini, Getronics PinkRoccade Design Academy, Philips, PHOSFOR, Pompe Design, Almende, Trigion Security Uitbreiding voorzien met: NPO, Microsoft, Viktor & Rolf, Marcel Wanders, SMEs

Scenario’s voor effectieve virtuele samenwerking tussen professionals in the creatieve industrie.

SotA beschikbare, succesvolle services, tools, facilities en business modellen.

Requirements voor Smart Work services in creatieve industrie

Service delivery raamwerk voor ‘smart work services’ voor (groepen van) professionals.

Theorie over genetwerkte samenwerking in creatieve processen

Kennis over het verbeteren van teamwork in specifieke domeinen van ontwerpobjecten (bv gebouwen, lifestyle producten)

Kennis o mom te gaan met culturele verschillen tussen interdisciplinaire teamgenoten

Multimedia technologie voor design- and beslissingsmanagement voor professionele designers & artists, project teams

3-D design tools, simulation tools

Intelligente ‘digitale partners’ om een team op te zetten voor creatief design

Workflow en tools voor samenwerking in de creatieve industry.

Cross Continent Connection voor SME + LME.

Mobility solutions Telepresence services in het

kader van ‘smart work/collaboration’

Smart Work enabling services

130 12,5

Connected-ness

Real and virtual

Richt zich op technologie voor en het gebruik van virtuele werelden in relatie met echte werelden, vanuit de aspecten uitwisseling tussen virtuele wereld en fysieke wereld, automatische wereld creatie, sociale verbondenheid en augmented reality, gebruikers interfaces en intelligente avatars

Philips, Alten PTS, Vodafone, V2_, Waag CycloMedia, Ericsson, Lost Boys, Roessingh, ING,Grontmij, Maver Holding, Media Republic, W!-Games, iOpenerMedia, Games Factory Online, CEBRA, Wizzard Web Solutions, Microsoft NL, Cybermind, Mobivar, Royal Academy of Art, Anne Frank Stichting, DGG, Deltares

Nieuwe algoritmen, interactietechnieken, en communicatieprotocollen voor het ontwerp van de volgende generatie virtuele werelden.

Theorieën en instrumenten voor het operationaliseren van sociale verbondenheid, gebruikmakend van virtuele werelden.

Nieuwe technieken om vanuit beelden en andere GIS data en modellen semi-automatisch virtuele werelden te genereren.

Technieken om automatisch computer-gestuurde realistische personen en voertuigen te genereren.

Kennis over het functionele en effectieve gebruik van advertenties in virtuele en echte ruimtes.

Interactieve virtuele werelden die met elkaar en met de echte wereld verbonden zijn.

Virtuele werelden voor toepassingen in het toerisme en assisted living.

Tools en technologie om op efficiënt wijze virtuele werelden te bouwen.

Tools voor het functioneel ontwerp van media stimuli in echte en virtuele werelden.

Services voor sociale verbondenheid, onder andere in gecombineerde zorg/thuis situaties

Kennis en begrip over het ontwikkelen van AI die in staat is te handelen in nieuwe situaties

300 16

41

Standaarden en formats om virtuele extensies van musea en historisch erfgoed te kunnen gebruiken in onderwijssituaties, rekening houdend met verschillende leerstijlen.

in het karakter van de specifieke mensen

Tools en technologie voor virtuele extensies voor bv musea en historisch erfgoed

Totaal 4000 100

42

In onderstaande tabel staan de verwachte kosten van de thema’s en de financiering door bedrijven, kennisinstellingen en overheid per jaar weergegeven.

Businessthema

Planning Kosten O&O

Bijdrage bedrijven

Bijdrage kennisinfra

Bijdrage overheid

Content-Distribution

Jaar 1-4 12,2 3,6 2,5 6,1

Content-Search&Find

Jaar 1-4 16,0 4,7 3,3 8,0

Content-Collaboration

Jaar 1-4 12,0 3,5 2,5 6,0

Lifestyle-Interactive Environments

Jaar 1-4 17,0 5,0 3,5 8,5

Lifestyle-Experience Design

Jaar 1-4 13,0 3,8 2,7 6,5

Connectedness-Collaboration

Jaar 1-4 12,5 3,7 2,6 6,3

Connectedness-Real&Virtual

Jaar 1-4 16,0 4,7 3,3 8,0

Totaal 98,7 29,1 20,2 49,4

Tabel 5 Deelprogramma Onderzoek&Ontwikkeling voor de Creatieve Industrie (alle bedragen zijn in M€)

III. Opleiding en Fundamentele kennis

Dit programma-onderdeel zorgt ervoor dat de juiste expertise clusters ontstaan die support kunnen bieden aan de ambities van de creatieve industrie en dat de opleidingen beter aansluiten bij de behoeften van de crea-tech sector. Vanuit deze expertise clusters wordt de verkennende kennisontwikkeling vormgegeven (agendazettend) die noodzakelijk is om deelgenoot te zijn van nieuwe technologische mogelijkheden in de creatieve industrie. Bovendien is het belangrijk dat er goed onderwijs is om het benodigde talent voor de creatieve industrie op te leiden, zowel in de reguliere opleidingen als post-initieel. Er lopen diverse initiatieven die hier vorm aan willen geven. Vanuit dit programma zal een goede aansluiting gezocht worden met deze initiatieven. Wat betreft het onderdeel Fundamentele kennis wordt nauw samengewerkt met NWO, dat recent besloten heeft een strategisch thema Creatieve Industrie op te zetten, een samenwerkingsverband tussen NWO Exacte Wetenschappen en o.a. NWO Geesteswetenschappen, met een totale begroting € 17 miljoen.

Instrumenten: Specifieke leerstoelen, lectoren, master-programma’s, Create platform, best practices verweven in opleidingen, vormgeven fundamentele kennis calls.

43

Beschrijving Planning Kosten Bijdrage bedrijven

Bijdrage Kennisin

fra

Bijdrage Overheid

Fundamenteel onderzoek naar nieuwe diensten en technieken voor gebruik door de creatieve sector, in samenwerking met NWO en STW

Jaar 1-4 8,8 0,5 4,3 4,0

Instellen specifieke leerstoel met staf

Jaar 1-4 1,2 0,2 1,0

Verdieping van SRA die richting geeft aan nieuwe aio’s en aio-programma’s bij universiteiten en hogescholen

Jaar 1 0,2 0,2 0,0

Bijstellen onderwijs curriculum met specifieke mastersopleidingen en vakken voor de creatieve industrie. Aan technische kant: aanvullingen met creatieve vakken. Aan de creatieve kant: aanvullingen op gebied waardevermeerdering

Jaar 3-4 0,6 0,3 0,3

Bijdrage aan lectoren aan Hogescholen om onderzoeksresultaten door te vertalen naar curriculum hogescholen

Jaar 1-4 0,3 0,3

10,8 0,5 5,0 5,3

Tabel 6 Deelprogramma Opleiding & Fundamentele Kennis voor de Creatieve Industrie (alle bedragen zijn in M€).

4.2.3 Op weg naar de ambit ie, de knelpunten opgelost

In het programmaonderdelen zoals hierboven beschreven wordt de verbinding gelegd tussen de ambities en de knelpunten voor de creatieve industrie en de aanpak in elk van de onderdelen. In bijgaande tabel wordt dit in detail aangegeven: de verschillende onderdelen van dit innovatieprogramma dragen bij aan het wegnemen van de knelpunten en/of het realiseren van de ambities. Bij elk onderdeel is een specifieke aanpak vereist die in samenhang met andere onderdelen uitgevoerd dienen te worden om succesvol te zijn.

44

Doelstelling Aanpak

Waa

rde-

vers

nelle

rs

Ond

erzo

ek e

n on

twik

kelin

g

Opl

eidi

ng e

n fu

nd. k

enni

s

Definiëren van programma van kennisprojecten waarin in een publiek private samenwerking zal worden gewerkt aan gezamenlijke kennisopbouw

X X

Ontwikkelen en onderhouden gezamenlijke kennisagenda X X

Stimuleren van samenwerkingsverbanden tussen partijen in de keten X X

Stimuleren open innovatie, met name bij grote bedrijven X

Ontwikkelen consortia X XAansluiten bij en versterken van regionale initiatieven X X

Aanpassen curriculums aan universiteiten en hogescholen X

Ontwikkelen en uitwisselen en dissemineren IE kennis X X

Betrekken MKB en ZZP in ketens en kennisopbouw X X

Awareness creeren voor IE issues XBest practices ontwikkelen voor IE X XGezamenlijk internationaal optrekken X XBijeenbrengen marktpartijen rondom content. X XFocus op business hotspots X X XOntwikkelen advanced content services

X X

Stimuleren start-ups XOpnemen MKB en ZZP in ontwikkelings- en kennisketens X X

Wegnemen belemmeringen voor doorgroei MKB bedrijven X

Samenbrengen complementaire partijen in consortia X X

Ontwikkelen advanced content services X XOntsluiten kennis en innovatie ideeën vanuit grote bedrijven naar MKB en ZZP X

Samenbrengen creatieve, industriele en kennisgeorienteerde partijen X X

Stimuleren nieuwe service ontwikkeling rondom meten en beinvloeden user experience X X X

Koppelen van nieuwe technologische concepten aan producten en diensten X X

Strategische herorientatie grote bedrijven aansluitend bij lifestyle X X

Stimuleren nieuwe service ontwikkeling rondom meten en beinvloeden user experience X X

Bijeenbrengen designers en productontwikkelaars met afzetmarkt X X

Inrichten experience labs X XStrategische herorientatie grote bedrijven aansluitend bij lifestyle X X

Focus op business hotspot lifestyle X X XStimuleren van precompetitieve samenwerking XStimuleren economische orientatie designers X XUiitbouwen en ontwikkelen kennis & expertiseniveau X X

Inrichten van voor buitenlandse bedrijven aantrekkelijke expertise ‘hubs’ X X

Inrichten geografische zwaartepunten X X XStrategische herorientatie grote bedrijven richting toegevoerde waarde diensten X X

Focus op business hotspot connectedness X X XBijeenbrengen complementaire partijen

X X

Strategische herorientatie grote bedrijven richting toegevoerde waarde diensten X X

Ontwikkelen nieuwe consortia X XStimuleren nieuwe service ontwikkeling rondom het creëren, verrijken en transporteren content X

Innoveren product en dienstportfolio grote bedrijven op basis van creatieve producten X

Stimuleren start-ups X XWegnemen belemmeringen voor doorgroei MKB bedrijven X X

Faciliteren internationale gang MKB X

Am

bitie

Een internationaal leidende positie van Nederland in het contentvolume dat wordt opgeslagen, ontsloten, verrijkt en gedistribueerd naar de Europese markt.

Het aantal start-ups en midsize bedrijven in dit deel van de creatieve sector te verdubbelen in de periode tot 2015

Een bijdrage aan het BNP van toegevoegde waardediensten rond content die in 2015 met 40% is gegroeid ten opzicht van 2008.

Een internationaal centre of excellence op het gebied van Living & Experience Labs die een kraamkamer is voor innovatieve producten en diensten op het gebied van lifestyle en workstyle

Groei van het aantal succesvolle product- en dienstenintroducties op het gebied van lifestyle met 6% per jaar, door de inzet van experience labs, user-centred design en de verbinding met Dutch Design.

Een bijdrage aan het BNP van lifestyle producten en diensten die in 2011 met 20% is gegroeid ten opzicht van 2008 en in 2015 met 50% is gegroeid ten opzichte van 2008.

Groei van de buitenlandse investeringen in de creatieve sector in Nederland door een verbeterd vestigingsklimaat: tenminste 3 gerenommeerde bedrijven kiezen hun vestigingsplaats in Nederland.Dienstverleners met een focus op infrastructuur verschuiven hun portefeuille naar creatieve dienstverlening met een toegevoegde waarde door jaarlijkse groei van 10%.Een verdubbeling van de bijdrage aan het BNP in 5 jaar van creatieve toegevoegde waarde diensten.

Kne

lpun

ten

Gebrek aan fundamentele (precompetitieve) kennis

Ontbreken van noodzakelijk netwerken en samenwerkingen

Leerervaringen worden onvoldoende benut

Beperkte scope van veelal kleine bedrijven

Tabel 7 De aanpak van knelpunten en ambities in de creatieve industrie door middel van waardeversnelling, onderzoek&ontwikkeling en opleiding/fundamentele kennis.

45

4.2.4 Inbedding in opkomende en bestaande nationale en internationale init iat ieven

Het consortium voor de creatieve industrie omvat grote bedrijven, MKB en kennisinstellingen die ieder voor zich liaisons meebrengen met nationale en internationale initiatieven. Nationaal zijn met name van belang het CREATE initiatief, het iMMovator cross-media network en PICNIC, en de IOPs Mens-Machine Interactie en Integrale ProductCreatie- en Realisatie.

De nationale overheid heeft de afgelopen jaren op enkele initiatieven op dit gebied ondersteund. Voorbeelden hiervan zijn het programma Cultuur en Economie (een gezamenlijke inspanning van het ministerie van OCW en EZ) en financiële ondersteuning van enkele regionale clusters op dit terrein. Op direct aanpalende terreinen van dit programma wordt door de overheid een programma rond de gaming industrie ondersteund (GATE, gefinancierd vanuit de FES middelen) en is de afgelopen jaren een programma op het gebied van het cultureel erfgoed opgezet door NWO (CATCH, ook gefinancierd vanuit FES).

Internationaal is het programma vertegenwoordigd in het Europees Technologie Platform NEM, het Networked and Electronic Media initiative. Het programma zal haar Europese agenda sterk via NEM vormgeven.

Tenslotte is er een analyse gemaakt van de belangrijkste nationale en internationale initiatieven waarmee samenwerking bestaat of mogelijk is (Appendix A).

4.3 Uitwerking programma-aanpak Financial logist ics

In het onderdeel financial logistics staan de business hotspots e-invoicing, e-identity, e-payment en e-dossiers centraal. Gekozen is voor een aanpak waarin gestart wordt met een aantal basisresultaten met direct een hoog rendement voor de sector en voor Nederland, waarbij gaandeweg de overige resultaten worden aangescherpt. In de tweede fase van het programma zal op basis van de hoogwaardige gerealiseerde infrastructuur de bredere dienstverlening centraal staan. Het geheel kan gezien worden als een roadmap, die tijdens het programma verder verfijnd en aangescherpt wordt. Voor de verschillende onderdelen worden verschillende instrumenten ingezet. De roadmap wordt geschetst in paragraaf 4.3.4.

4.3.1 Beoogde resultaten Financial Logist ics

Bij de afronding van de eerste fase van 4 jaar van het innovatieprogramma zijn de volgende resultaten bereikt:

46

Business hotspot

Beschrijving Resultaten Partijen

E-in

voic

ing

Factureren verloopt grotendeels elektronisch op basis van een open afsprakenstelsel. Nadruk op B2B

Bewustzijn van kansen en opbrengsten e-invoicing

Zicht op hindernissen in en wet- en regelgeving en een oplossingsroute daarvoor

Open afsprakenstelsel Proofs of concepts Interoperabele

dienstverlening van billing service providers

Sturing in internationale standaardisatie

Rabobank, ABN AMRO, ING

Anachron, Z-Factuur, Equens, TNT

KPN, Nuon, Leaseplan

ECP.nl, Platform Elfa, PWC, Belastingdienst

Innopay

E-id

entit

y

De digitale identiteit van personen en organisaties is een groot goed. In dit onderdeel wordt een hoogwaardige identiteitsinfrastructuur ontwikkeld en georganiseerd

Integratie van identiteits-diensten

Publiek-private afstemming

Elektronische mandatering Integratie met andere

hoofdresultaten

HFC – Banken

Surfnet

APG

IBM

Innopay

E-p

aym

ent Optimale infrastructuur

voor elektronisch betalen voor veelheid van toepassingen.

Micropayments Mobiele betalingen Integratie tussen kanalen

HFC-banken Equens Currence Operators

E-d

ossi

ers Afhandeling (integratie,

opslag, ontsluiting) van elektronische dossiers

E-UPO Elektronisch klantdossier

HFC-banken

HFC-verzekeraars

Overheid

4.3.2 Invull ing van de programmali jnen

Om deze resultaten te realiseren worden binnen de drie hoofdlijnen in dit programma de volgende activiteiten ontplooid.

I. Waardeversnelling

Activiteiten zijn gericht op de ondersteuning van de ontwikkeling van nieuwe dienstenverlening met bestaande en nieuw opgebouwde kennis, ook richting MKB partijen, door seminars, masterclasses etc. Daarnaast gaat het om diverse activiteiten die valorisatie door grote en kleine bedrijven ondersteunen en versnellen: - internationale promotie en lobby voor standaarden - awareness en ondersteuning bij IP/IE vraagstukken - awareness van de kansen rondom nieuwe diensten zoals e-invoicing

47

- het vroegtijdig betrekken van ‘lead customers’ die een cruciale rol spelen in het creëren van de noodzakelijke schaalgrootte

- nagaan van belemmerende regelgeving of onduidelijke interpretatie van regelgeving - support van innovatie door het MKB door vouchers, kredieten, gerichte

kennisoverdracht en SBIR - HFC Plaza wordt in 2009 opgericht en gevestigd aan de Zuidas in Amsterdam. Het is

de plaats waar alle activiteiten en doelstellingen van HFC samenkomen. DE AFM, DNB en HFC zullen er een loketfunctie inrichten, o.a. om startende ondernemingen te ondersteunen bij het verkrijgen van de benodigde goedkeuringen en vergunningen.

Initiatief Beschrijving Planning Omzet Bijdragen

bedrijvenBijdrage Kennis-infra

Bijdrage overheid

Verzamelplaats HFC activiteiten

Jaar 1-4

Co-lokatie TI voor onderzoek

Start medio 2009

Incubator Financial Logistics

Doorontwikkeling vanuit O&O naar diensten, starten met e-invoicing

Jaar 2-4 18 15 0 3

Regelgeving In kaart brengen en adviseren rondom belemmeringen in regelgeving

Jaar 1-4 0,5 0,25 0 0,25

MKB stimuli Vouchers etc. ten behoeve van experimenten en kennisdeling

Jaar 1-4 1,75 0,5 0 1,25

SBIR Uitbesteding van R&D en kennisvragen aan Midden- en Kleinbedrijf

Jaar 1-4 0,75 0 0,75

Awareness Bewustmaking van kansen en mogelijkheden; vast onderdeel van alle lijnen

Jaar 1-4 1,25 0,5 0 0,75

Disseminatie O.a. SIBOS e.a. Jaar 1-4 1 0,5 0 0,5

Totaal 25,5 17,5 0 8

1,5HFC Plaza 2,25 0,75 0

Tabel 8 Deelprogramma Waardeversnelling voor Financial Logistics (alle bedragen in M€)

In dit kader zijn twee mondiale events van belang die in 2010 in Amsterdam worden gehouden. - Het World Congress on Information Technology is een tweejaarlijks event, met ca.

3000 bezoekers. Het WCIT is in 2008 in Maleisië gehouden. De organisatie van het WCIT 2010 is toegekend aan ICT-Office en heeft als thema Challenges of Changes. Het WCIT voorziet in een aparte track voor de financiële sector.

48

- SIBOS is het toonaangevende event dat jaarlijkse wordt georganiseerd door SWIFT. De focus van SIBOS ligt op business development van het betalingsverkeer. SIBOS wordt bezocht door ruim 8.000 bestuurders en technologie managers van met name commerciële banken en software suppliers. In 2010 is Amsterdam als locatie gekozen. SIBOS is een uitstekend platform om de Nederlandse innovaties op het gebied van financial logistics voor het voetlicht te brengen.

II. Onderzoek en ontwikkeling

Binnen elke hotspot zal een specifieke onderzoeksagenda vorm krijgen. De uitvoering zal door consortia van kennisinstellingen en bedrijven ter hand worden genomen.

Een kennisvraag die in alle hotspots terugkomt is rond de ontwikkeling van een uniform berichtenprotocol dat kan dienen als de ruggengraat voor de ontwikkeling van de diverse online diensten. Dit protocol zou door een breed netwerk van betrokken spelers ontwikkeld moeten worden en zal moeten voldoen aan de volgende voorwaarden: - gestandaardiseerd, veilig en gebaseerd op internet technologie - onafhankelijk van het type bericht en toepassing - voor marktpartijen is het mogelijk om investeringen in de ontwikkeling van het

protocol terug te verdienen door de ontwikkeling van nieuwe diensten - leent zich voor toepassing in een groot aantal ‘e-schemes’

De toepassing van het protocol in ‘e-schemes’ moet gestandaardiseerd worden omdat hierdoor de netwerkeffecten kunnen optreden die nodig zijn voor een brede acceptatie in de markt. iDEAL is een succesvol voorbeeld van een dergelijke toepassing.

Elk ‘e-scheme’ is gericht op een specifieke toepassing en kan regionaal van aard zijn. Wel maken ze allemaal gebruik van hetzelfde berichtenprotocol dat hiermee fungeert als een gedeelde ruggengraat.

Figuur 7. Het berichtenprotocol en de toepassing in een groot aantal e-schemes

De ontwikkeling van een uniform berichtenprotocol en de toepassing hiervan in de diverse e-schemes is een belangrijke stap in de realisatie van de kansen in alle hotspots. Naast deze gedeelde kennisvraag zijn er voor de verschillende hotspots nog specifieke kennisvragen te benoemen.

49

- bij de hotspot e-invoicing gaat het onder meer om de totstandkoming van een open afsprakenstelsel en de operationalisatie hiervan in een business-to-business, business-to-government en business-to-consumer setting

- in de hotspot e-identity staat de creatie van een hoogwaardige identiteitsinfrastructuur centraal, inclusief bedrijfsoverschrijdende en gefedereerde oplossingen.

- de kansen in de hotspot e-payments kunnen worden gerealiseerd als er een infrastructuur wordt opgezet die geschikt is voor een veelheid aan toepassingen

- voor e-dossiers gaat het om onderzoek gericht op de wijze waarop dossiers kunnen worden geïntegreerd, opgeslagen en ontsloten in netwerken van organisaties.

Initiatief Beschrijving Planning Omzet Bijdrage bedrijven

Bijdrage Kennis-infra

Bijdrage overheid

Open afsprakenstelsel

Proofs of concepts Interoperabele dienstverlening van billing service providersSturing in internationale standaardisatieIntegratie van identiteits-dienstenPubliek-private afstemmingElectronische mandateringIntegratie met andere hoofdresultatenMicropaymentsMobiele betalingenIntegratie tussen kanalenAfhandeling (integratie, opslag, ontsluiting) van elektronische dossiers

Trust&Privacy handlingGeneriek onderliggend intergratieplatform met scheme’sNieuwe business modellen voor halfproducten/diensten

Totaal 32 15,2 4 12,8

Open E-invoicing

Jaar 1-2 4,25 2

0,75 2

E-identity Jaar 2-3 6,75 3

0,25 2

0,75 3

0,75 3

E-payments Jaar 2-4

E-dossiers Jaar 1-3 6,75 3

5,75 3

1,5 2,8Platform Jaar 1-4 8,5 4,2

Tabel 9 Deelprogramma Onderzoek&Ontwikkeling voor Financial Logistics (alle bedragen in M€)

50

III. Opleiding en fundamentele kennis

Om vorm te geven aan de vraag naar meer, en fundamentelere, kennis zal een leerstoel financial logistics worden gecreëerd. Op deze wijze zal de onderzoeksagenda meer vorm krijgen en zal hier door onderzoek door AiO’s ook nader invulling aan gegeven worden. Op dit moment zijn gesprekken gaande met diverse universiteiten om een leerstoel financial logistics vorm te geven. Doelstelling is om de leerstoel in te bedden in een omgeving waar onderzoek en onderwijs verricht worden op gebieden als Industrial Economics, monetaire economie en macro-economie. Deze gebieden hebben al een substantiële kritische massa aan mankracht. Daarnaast wordt de samenwerking nagestreefd met instituten als Duisenberg School of Finance, Amsterdam Center for Service Innovation, het Tinbergen Instituut en diverse technische universiteiten rondom ICT onderzoek en service innovation.

Initiatief Beschrijving Planning Omzet Bijdrage bedrijven

Bijdrage Kennis-

infra

Bijdrage overheid

Leerstoel Eerste leerstoel FL en staf

Jaar 1-4 1,2 0 0,2 1

Agenda voor onderzoek

Verdieping van de SRA die richting geeft aan AiO programma

Jaar 1 0,2 0 0 0,2

AiO programma

Onderzoek naar FL diensten en ontwikkelingen

Jaar 1-4 4,45 0,75 0,2 3,5

Onderwijs curriculum

Opzetten en uitvoeren nieuw curriculum FL

Jaar 1-4 1,15 0,25 0,2 0,7

Totaal 7 1 0,6 5,4

Tabel 10 Deelprogramma Opleiding & Fundamentele Kennis voor Financial Logistics (alle bedragen in M€)

4.3.3 Op weg naar de ambit ie, de knelpunten opgelost

Een van de belangrijkste middelen om de ambitie te realiseren is het creëren van een goed werkend innovatie ecosysteem, waarin grote en kleinere bedrijven effectief samen optrekken, ondersteund door kennisinstellingen. Deze samenwerking is de rode draad door alle activiteiten, of ze nu onderzoek en ontwikkeling betreffen, de opzet van een leerstoel, of het centre of excellence.

Daarnaast zal het centre of excellence, in combinatie met een sterke Europese aanwezigheid een grote rol spelen bij het mogelijk maken van het aantrekken van nieuwe buitenlandse klanten van financieel logistieke diensten.

51

Doelstelling Aanpak

Waa

rde-

vers

nelle

rs

Ond

erzo

ek e

n on

twik

kelin

g

Opl

eidi

ng e

n fu

nd. k

enni

s

Leerstoel en AiO programmaOpen O&O programmaCentre of Excellence

Onderinvestering in innovatie vanwege free ride fenomeen

Open kennis-ontwikkeling om drempels te slechten X X

Specifiek MKB beleid/aandacht.HFC Plaza

Internationale concurrentiedruk Samenwerking in sterk ecosysteem X X XGevestigde orde en challengers maar weten elkaar niet te vinden

Samenwerking in sterk ecosysteem / centre of excellence X X

Calimero effect / ontbreken van gezamenlijke internationale lobby

Participatie in internationale gremia. Rol Centre of Excellence FL. Paint the World Orange van IP X

Europese standaarden ontbreken Participatie in internationale gremia; pushen eigen ontwikkelingen X

ICT als driver en enabler wordt onvoldoende op waarde geschat

Samenwerking met TI / ECP.nl en ICT onderzoeksgroepen X X X

HFC plazaO&O programmaAiO programmaHFC plazaEU lobby en krachtenbundeling

Meeste efficiënte verwerking berichten Gerichte uitrol nieuwe concepten X X

Omzetgroei €680 miljoen per jaar & €600 miljoen per jaar administratieve lastenverlichting

Vanuit nieuwe diensten business hotpspots (besparingen geven ruimte voor inkoop nieuwe diensten)

X X

Toename groei innovatieve diensten van 15% naar 25% t.w.v. €270 mio per jaar

Structurele opbouw open innovatie ecosysteem X X X

Betere dienstverlening Beproeven in Nederlandse kraamkamer, met ondersteuning CoE X X

Kne

lpun

ten

Ontbrekende kennis. X X

Weinig nieuwe toetreders en doorgroei-problemen

X X

Am

bitie

s

Kraamkamer innovatieve conceptenX X X

Locatie voor innovatieve internationale spelers X

Tabel 11 De aanpak van knelpunten en ambities in de financiele sector door middel van waardeversnelling, onderzoek&ontwikkeling en opleiding/fundamentele kennis.

4.3.4 Milestones Financial Logist ics

Binnen de financiële sector is er een beperkte ervaring met open innovatieprogramma’s. Daarom is een aanpak gekozen die start vanuit kleinere, gefocusseerde stappen en direct rendement, in plaats van breedte. Ook is er veel aandacht voor gezamenlijke roadmap ontwikkeling en bijsturing, zowel in (fundamenteel) onderzoek als opleiding.

De volgende mijlpalen vanuit het programma zijn geïdentificeerd:

MP I. Gemeenschappelijk roadmap onderzoek en ontwikkeling; Y1/Q1 Aangescherpte SRA en communicatie ten behoeve van consortiumontwikkeling

MP II. Lancering HFC Plaza; Y1/Q2 Aanspreekpunt / condensatiepunt voor programma, inclusief vestiging TI.

MP III. Eerste versie open afsprakenstelsel e-invoicing Y1/Q3 Gebaseerd op drietal validatie-experimenten. Awareness campagna e-invoicing

MP IV. Start leerstoel; Y2/Q1

MP V. Eerste versie dienstenplatform; Y2/Q2

MP VI. Open call fundamenteel onderzoeksprogramma; Y2/Q2

MP VII. Gedragen visie en roadmap publiek/private FL diensten; Y2/Q3

MP VIII. SIBOS; Y2/Q3

MP IX. Brede uitrol e-invoicing en Europese standaardisatie; Y2/Q4

52

MP X. E-identity diensten op platform; Y3/Q1

MP XI. Dienstenplatform breed beschikbaar; Y3/Q2

MP XII. E-payments op platform; Y3/Q3

MP XIII. Gedetailleerde visie en aanpak fase 2; Y4/Q2

De resultaten van de eerste fase van het programma leiden tot een hoogwaardige diensteninfrastructuur waarop het nieuwe dienstverlening kan ontstaan op het grensvlak van vertrouwen, waarde-uitwisseling en interactie. Zowel voor overheid, bedrijfsleven als consumenten. In het programma wordt in het vierde jaar gewerkt aan een gedetailleerd plan om deze kansen te verzilveren.

4.3.5 Inbedding in opkomende en bestaande nationale en internationale init iat ieven

Het onderdeel financial logistics is sterk gekoppeld aan de ontwikkeling van SEPA en de EPC. Het programma is via verschillende personen aanwezig in de EPC. De voorzitter van de EPC is van ABN Amro. Vanuit verschillende partners wordt in de EPC en de internationale standaardisatie in financial logistics geparticipeerd. De ambitie een om Nederland koploper te laten zijn op het gebied van financial logistics en op het gebied van e-invoicing vraagt om bewustzijn van en betrokkenheid bij relevante Europese ontwikkelingen op dit terrein, die al ruimschoots gevorderd zijn. Daarbij gaat het allereerst om twee Europese activiteiten: - CEN/ISSS Workshop on 'e-Invoicing Phase 2' - WS/eInv2 - de Expert Group on E-invoicing van de Europese Commissie

Het programma zal een afvaardiging verzorgen in deze workshop. Via één of meerdere partners zal gezorgd worden voor een regelmatige update over de ontwikkelingen in de Expert Group. Daarnaast is Equens een activiteit gestart om met een aantal partijen in Europese landen te komen tot een grensoverstijgend e-invoicingnetwerk.

De overheid neemt al een aantal initiatieven op dit gebied: - EZ-programma Nederland Digitaal in Verbinding (NDiV).

Het kernthema is slim digitaal samenwerken door elektronische gegevensuitwisseling. Factureren is één van de meest voorkomende manieren van gegevensuitwisseling tussen bedrijven. En daarom krijgt het binnen NDiV extra aandacht. De status van NDiV op dit moment niet geheel duidelijk. Samenwerking tussen publieke en private partijen rondom elektronische identiteit is een van de speerpunten in NDiV.

- EZ actieplan Elektronisch Factureren. Dit is erop gericht om de bestaande onzekerheden weg te nemen en om de overheid als "launching customer" het goede voorbeeld te laten geven. In 2010 moeten er 3,6 miljoen elektronische facturen (10 procent van het jaarlijkse totaal) richting overheid worden verstuurd. Er lopen pilots bij het Centrum voor Werk- en Inkomen (CWI) en de Belastingdienst i.s.m. de uitzendbranche.

- Aanvalsplan Nederland Open in Verbinding. Hierin zet EZ zich samen met Binnenlandse Zaken in voor een brede introductie van open standaarden in de ICT. Samen met het Forum Standaardisatie wordt een onderzoek uitgevoerd naar het draagvlak voor de open standaard UBL 2.0 voor elektronisch factureren.

53

- Persoonlijke Internetpagina (PIP). Onder mijnoverheid.nl is de Nederlandse overheid bezig met de ontwikkeling en uitrol van een gepersonaliseerde ontsluiting van diensten van de overheid en de informatiepositie van de burger. Dit heeft sterke relaties met zaken als een e-UPO en andere elektronische klantdossiers. Tot nu toe is PIP beperkt tot publieke diensten.

4.4 Meerwaarde van het programma door generieke uitdagingen en knelpunten en spil l -over naar andere sectoren

Een aantal generieke uitdagingen komen terug in beide sectorprogramma’s. De aanpak hiervan zorgt voor meerwaarde naar beide programmalijnen. Daarnaast zorgen deze generieke uitdagingen tevens voor potentiële spill-over van de resultaten van dit programma naar andere sectoren, bijvoorbeeld zorg, zakelijke dienstverlening of overheid.

Veel van de gedeelde opgaven in het programma hebben directe meerwaarde in andere sectoren. Productiviteit in een globaliserende dienstensector is een aandachtspunt dat zowel in de private sector als in de publieke sector geldt. Nieuwe virtuele werkvormen en het benutten van de “intelligentie van de massa” bieden kansen in breder delen van de samenleving. Sociale verbondenheid is een thema dat net zo veel impact heeft in zorg en welzijn als in de creatieve industrie.

Ook digitale identiteit, privacy en betrouwbaarheid zijn van eminent belang, mede in combinatie met elektronische dossiervormen. Denk aan zaken als het elektronische kinddossier en de controverses daaromheen, het elektronisch patiëntdossier en het medicatiedossier. Allemaal complexe dossiers die zowel te maken hebben met identiteit en privacy alsook flexibilisering van software-infrastructuren.

In het programma zal gericht aandacht zijn voor de relaties tussen dergelijke thema’s in de gebieden creatieve industrie en financiële industrie en andere sectoren zoals de zakelijke dienstverlening, de zorg en publieke diensten.

Op twee specifieke terreinen zijn ook aparte onderzoeksgemeenschappen actief, het IIP Veilig Verbonden op het gebied van Security&Privacy en het IIP SaaS op het gebied van flexibile softwarearchitecturen. Met de beide communities zal op relevante vraagstukken afstemming zijn over de strategische research agenda’s.

54

BELANG VOOR

ONDERDELEN BESCHRIJVING RESULTATEN

BETROKKEN

PARTIJEN

Die

nste

ninn

ocat

ie &

bu

sine

ssm

odel

len

Business hotspots vereisen nieuwe business modellen en structurele innovatie in (netwerken van) dienstverleners.

Open service innovation methods / Innovation capability models

Best practices

Service engineering

CI: content hub business models. Service bundling

FL: pre-concurrentiele diensten. Versterking innovatiemanagement

AMSI

EXSER Fl

exib

ele

soft

war

e-in

fras

truc

ture

n

Veranderende gebruikerswensen en regelgevingen vereisen flexibele mee-evoluerende software-architecturen

Interoperabiliteit van diensten

Service cloud architecturen

Business services

CI: flexibele infrastructuren voor content hub.

FL: service architecturen voor FL, met business services

IIP SaaS

Tru

st &

iden

tity

Vertrouwen is cruciaal, niet alleen voor bancaire diensten, maar ook voor content en experience.

User profiling en context management

Federated identity management

Trustworthiness

CI: betrouwbaarheid van content en DRM

FL: relatie bancaire identiteit en internet

IIP Veilig verbonden

Wer

kvor

men

&

Prod

uctiv

itei

t

Randvoorwaarde voor economisch succes is voortdurende groei van productiviteit. Globalisering vereist andere werkvormen

Persoonlijke productiviteit

Samenwerking over grenzen

Gebruik van collectieve intelligentie

CI: nieuwe werkvormen en virtuele werelden

FWS initiatief

FL: wereldwijde diensten en teams

Een deel van de waardeversnellende programmaonderdelen kunnen voor beide subsectoren gezamenlijk worden uitgevoerd. Hierdoor kan tevens de disseminatie richting andere dienstensectoren ter hand worden genomen. Dit geldt onder andere voor opleidingen waarin de opgedane kennis snel in de praktijk wordt aangeboden. Volgens een toonaangevend rapport van de OESO zijn goede gerichte opleidingen juist voor innovatie in dienstverlening relatief belangrijk27. Uit dit rapport komt voorts naar voren dat het tweede belangrijke aangrijpingspunt voor de promotie van diensteninnovatie is gelegen in het relatief grote belang van ondernemerschap. In lijn hiermee ondersteunt het programma - de opzet van het Amsterdam Academic Centre for Service Innovation (AMSI) en de

synergie hiervan met het ExSer initiatief in Almere.

55

- het stimuleren van de snelle en eenvoudige beschikbaarheid van onderzoekresultaten voor het midden- en kleinbedrijf. Dat gebeurt door de bestaande, doorgaans op industriële activiteit gerichte infrastructuur te stimuleren meer aandacht te gaan geven aan de resultaten van dit programma. Met Syntens zijn afspraken gemaakt om dat via het bestaande adviesnetwerk te doen. Met TNO is afgesproken dat zij door participatie in het programma de duidelijke valorisatiedoelstelling richting klantengroepen in het MKB kan invullen. In aanvulling op het succesvolle SIA-RAAK programma zullen gerichte afspraken worden gemaakt voor op het programma aansluitende projecten in de regionale samenwerking tussen Hogescholen en het MKB. ECP.NL, sterk in het agenderen van nieuwe thema’s op het gebied van ICT en maatschappelijke en economische vraagstukken, zal bewustwording en actiebereidheid bewerkstelligen.

Nederland behoort tot de wereldwijde top tien van landen met een sterke reputatie op academische theorievorming en onderzoek op het gebied van dienstverlening. Dit programma kan daarop kapitaliseren en er verder aan bijdragen. Versterking van de bestaande relaties met onderzoeksinitiatieven van het Services Science Research Initiative (SSRI) in de VS en van de LisbonCouncil/IBM binnen Europa behoren daartoe. Ook door de EU wordt dit type activiteit ondersteund, waarop het programma kan inspelen door participatie in de recent uitgeschreven EU Innonet call.

56

5 Governance en financieel kader

5.1 Governance

Het programma wordt aangestuurd door een stuurgroep die bestaat uit twee vertegenwoordigers van IIP Create, van Holland Financial Centre en van het Telematica Instituut, aangevuld met een waarnemer van SenterNovem. Tenminste de helft van de leden van de stuurgroep komt uit het bedrijfsleven. De stuurgroep is verantwoordelijk voor het realiseren van het innovatieprogramma, het bewaken van de doelstellingen van het programma en voor de integrale verantwoording aan de overheid. Ze besluit jaarlijks over de allocatie van middelen aan de verschillende programmaonderdelen en stuurt op hoofdlijnen de verschillende programmaonderdelen aan op doelstellingen en resultaat.

De stuurgroep is tevens verantwoordelijk voor het inrichten van de juiste governance structuren voor (onderdelen van) het programma en bewaakt bovendien de kwaliteit van de processen die voor een adequate uitvoering van de verschillende onderdelen van het programma nodig zijn.

Uitgangspunten hierbij zijn transparantie in besluitvormingsprocessen, industriesturing op de doelstellingen en ambities van het programma, selectie van partners op basis van excellentie, en waar mogelijk de aansluiting bij bestaande bewezen instituties (bijvoorbeeld in de vorm van het sluiten van Service Level Agreements met instellingen die onderdelen van het programma kunnen uitvoeren). Bovendien moet het programma open staan voor nieuwe toetreders.

Een in te stellen internationale adviesraad adviseert over de inhoudelijke richting van het programma en draagt om de twee jaar zorg voor een internationale evaluatie en benchmark van het programma.

Een programmabureau zorgt in opdracht van de stuurgroep voor de coördinatie van de programma uitvoering en de programma verantwoording.

5.2 Financiering

Het innovatieprogramma wordt voorgesteld voor een periode van 8 jaar. Deze periode is nodig om de grote ambities van de bedrijven te kunnen realiseren en de benoemde knelpunten structureel en duurzaam aan te kunnen pakken. Het is tegelijk noodzakelijk om na 4 jaar de ambities, de knelpunten en de doelstellingen te herijken. Daarom is gekozen voor een gedetailleerde onderbouwing van de eerste fase van 4 jaar.

In het bijgaande overzicht zijn zowel de kosten als de beoogde financiering opgenomen. De kosten van het programmamanagement zijn niet apart gespecificeerd. Deze zullen naar rato over de verschillende programmaonderdelen worden verdeeld.

57

Financiering Creatieve Industrie (bedragen in M€)

KOSTEN Creatieve Industrie (bedragen in M€)

Bijdrage Bedrijven

Bijdrage Kennis-

instelingen

Bijdrage Overheid

Totaal Omzet Bedrijven

Omzet Kennis-

infra

Omzet Derden

Totaal

Waardeversnellers 48,4 1,5 17,8 67,7 Waardeversnellers 65,3 2,4 0,0 67,7Onderzoek & Ontwikkeling 29,1 20,2 49,4 98,7 Onderzoek & Ontwikkeling 46,4 52,3 0,0 98,7Opleiding & Fundamentele Kennis 0,5 5,0 5,3 10,8 Opleiding & Fundamentele Kennis 0,5 10,3 0,0 10,8Totaal 78,0 26,7 72,5 177,2 Totaal 112,2 65,0 0,0 177,2

Financiering Financial Logistics (bedragen in M€)

KOSTEN Financial Logistics (bedragen in M€)

Bijdrage Bedrijven

Bijdrage Kennis-instelingen

Bijdrage Overheid

Totaal Omzet Bedrijven

Omzet Kennis-infra

Omzet Derden

Totaal

Waardeversnellers 17,5 0,0 8,0 25,5 Waardeversnellers 20,7 0,8 4,0 25,5Onderzoek & Ontwikkeling 15,2 4,0 12,8 32,0 Onderzoek & Ontwikkeling 12,0 20,0 0,0 32,0Opleiding & Fundamentele Kennis 1,0 0,6 5,4 7,0 Opleiding & Fundamentele Kennis 1,0 6,0 0,0 7,0

Totaal 33,7 4,6 26,2 64,5 Totaal 33,7 26,8 4,0 64,5

Financiering totaal (in M€) KOSTEN Totaal (in M€)

Bijdrage Bedrijven

Bijdrage Kennis-instelingen

Bijdrage Overheid

Totaal Omzet Bedrijven

Omzet Kennis-infra

Omzet Derden

Totaal

Waardeversnellers 65,9 1,5 25,8 93,2 Waardeversnellers 86,0 3,2 4,0 93,2Onderzoek & Ontwikkeling 44,3 24,2 62,2 130,7 Onderzoek & Ontwikkeling 58,4 72,3 0,0 130,7Opleiding & Fundamentele Kennis 1,5 5,6 10,7 17,8 Opleiding & Fundamentele Kennis 1,5 16,3 0,0 17,8

Totaal 111,7 31,3 98,7 241,7 Totaal 145,9 91,8 4,0 241,7

Tabel 12 Totaal overzicht van kosten en financiering van het innovatieprogramma, 2009-2012

58

Appendix A - Overzicht (inter)nationale initiatieven en hun relatie met het innovatieprogramma

CREATIEVE INDUSTRIE Initiatief Omschrijving Relatie tot het

programma Creative Britain (Verenigd Koninkrijk)

De Britse regering heeft eind februari 2008 een actieplan gepubliceerd onder de titel: “Creative Britain: New Talents for the New Economy”, waarin de doelstellingen voor de komende jaren worden geformuleerd. Doel is het Verenigd Koninkrijk de 'creatieve hub van de wereld’ te maken.

Concurrerend initiatief

Research Hubs (Verenigd Koninkrijk)

Ontwikkeling van drie Research Hubs voor 'the Digital Economy, investering 40 M£

Mogelijke samenwerkingspartner

Manchester/Salford (Verenigd Koninkrijk)

Ontwikkeling van nieuw stadsgebied in Manchester/Salford tot nieuw Media/Creative Industry centrum.

Concurrerend initiatief

‘Weightless Economy’ (Nieuw Zeeland)

Focus o.a. op ondersteunen van onshore ontwikkeling gecombineerd met offshore productie, op het ontwikkelen van “weightless goods and services” d. m.v. stimuleren van virtuele producten, R&D en breedband

Concurrerend initiatief

Barcelona Media City (Catalonië)

Ontwikkeling van Barcelona tot Media City als publiek/privaat initiatief.

Concurrerend initiatief

Digibusiness cluster program (Finland)

Doelstelling: vergemakkelijken van de ontwikkeling van digitale content producten en de diensten. Focus op ondersteunen bedrijven die internationale markten willen betreden.

Concurrerend initiatief

Cap Digital (Frankrijk)

Cap Digital (Parijs) cluster van digitale creative industrie. Groot 'Futur en Seine' festival in 2009.

Concurrerend initiatief

VEGA Science Park (Italie)

Grootschalig creatieve industrie centrum rond Venetie (VEGA Science Park)

Concurrerend initiatief

ICT Regie (Nederland)

ICT Regie werk aan een nieuw programmavoorstel op het gebied van ICT (i.h.k.v. FES 2009), ICT2030.nl.

Regelmatige afstemming ter voorkoming doublures

NWO CATCH (Nederland)

NWO programma voor nieuwe diensten en technieken voor gebruik door/in de erfgoed sector.

Partner, maar focus op een publiek deel van de creatieve sector

iMMovator Cross Media Network (Nederland)

The iMMovator Cross Media Network beoogt het versterken van de cross media sector met een nadruk op vernieuwing en economisch rendement.

partner

Amsterdam Innovatie Motor /A’dam Living Lab

Ontwikkeling producten op het terrein van ICT/nieuwe media door samenwerkende bedrijven en kennisinstellingen

Partner en afstemming

TNO vraaggestuurde programma’s (Nederland)

Enkele vraaggestuurde programma's van TNO sluiten aan bij de thematiek in dit programma.

Partner, overleg gaande over aansluiting op eigen programma’s

59

FINANCIELE DIENSTVERLENING Initiatief Omschrijving Relatie tot het

programma Denemarken Sinds 1.2.2005 accepteert de publieke sector alleen e-

invoices Concurrerend initiatief

Singapore E-invoicing is verplicht sinds 1.5.2008 Concurrerend initiatief

Zweden E-invoicing in de publieke sector is verplicht sinds 1.7.2008

Concurrerend initiatief

Italië – Financiële Wetgeving

Verplicht alle bedrijven om de nationale overheid een elektronische factuur te sturen teneinde betaald te krijgen

Concurrerend initiatief

Spanje E-invoicing is verplicht vanaf 1.9.2009 Concurrerend initiatief

Finland E-invoicing in de publieke sector wordt nu ingevoerd met 31/12/2009 als finale deadline

Concurrerend initiatief

Noord-Amerika (V.S., Canada en Mexico)

Discussies over de totstandkoming van een geharmoniseerd clearing systeem dat grensoverschrijdende transacties vereenvoudigt

Concurrerend initiatief

6 landen in het midden-oosten verenigd in de Gulf Cooperation Council (GCC)

Hebben in 2008 een ‘common market’ gecreëerd en hopen in 2010 over te gaan naar 1 gemeenschappelijke munt. ‘Gulf currency’ moet rol in de wereldhandel krijgen vergelijkbaar met dollar, euro, yen and yuan. Daarnaast zal een betalingsplatform voor retailbetalingen worden gecreëerd.

Concurrerend initiatief

Dubai International Financial Centre

Ontwikkeld een “real-time gross settlement (RTGS)” systeem voor diverse munteenheden. Dubai wil hiermee haar positie als een regionale financiële hub versterken.

Concurrerend initiatief

Japan Diverse initiatieven om internationale standaarden te integreren tot een efficient clearing systeem om hiermee de leidende marktplaats in Azie te worden.

Concurrerend initiatief

Europese Commissie

De Expert Group on E-invoicing van de Europese Commissie

gerelateerd programma

CEN/ISSS (Europa)

Workshop on 'e-Invoicing Phase 2'

gerelateerd programma

EZ-programma Nederland Digitaal in Verbinding

Samenwerking tussen publieke en private partijen rondom elektronische identiteit is een van de speerpunten in NDiV.

gerelateerd programma van de NL overheid

EZ actieplan Elektronisch Factureren

Programma waarin de overheid de rol van "launching customer" m.b.t. elektronisch facturen oppakt. Er lopen pilots bij het Centrum voor Werk- en Inkomen (CWI) en de Belastingdienst i.s.m. de uitzendbranche.

gerelateerd programma van de NL overheid

Aanvalsplan Nederland Open in Verbinding

EZ / BZK zetten zich in voor open standaarden in de ICT. Met Forum Standaardisatie wordt onderzoek uitgevoerd naar draagvlak voor open standaard UBL 2.0 voor elektronisch factureren.

gerelateerd programma van de NL overheid

60

Persoonlijke Internetpagina (PIP)

Onder mijnoverheid.nl is de overheid bezig met de gepersonaliseerde ontsluiting van diensten van de overheid/ de informatiepositie van de burger.

gerelateerd programma van de NL overheid

Internationale initiatieven gericht op ICT in de diensteneconomie

Dit innovatieprogramma zoekt de samenwerking met onderstaande Europese kennisprogramma’s die zich richten op de diensteneconomie.

internationale initiatieven Beschrijving Strategic Research and Innovation Initiative (SSRI)

Gezamenlijk opgericht door IBM, Oracle, the Technology Professional Services Association (TPSA) en de Service & Support Professionals Association (SSPA). Het initiatief is een consortium van technologiebedrijven, overheidsagentschappen en universiteit gewijd aan het bevorderen van dienstonderzoek.

European Innovation Platform for Knowledge Intensive Services –

Het doel van dit platform is de totstandkoming van meer Europese innovatiekampioenen op het gebied van de diensten te faciliteren. Gebaseerd op een ‘one-stop-shop’ benadering, zullen sectorale netwerken geïntegreerden steunpakketten aanbieden aan jonge veelbelovende groeifirma’s die actief zijn in kennis intensieve diensten.

the KIS Platform

Finland (EU): TEKES SERVE

Het doel van dit programma is om de ontwikkeling van de Finse diensteneconomie te verhogen en te verbreden en om academisch onderzoek binnen de diensteneconomie te bevorderen De innovatieve dienstconcepten en de internationaal concurrerende bedrijfsmodellen die uit dit programma ontstaan vernieuwen en versterken de Finse economie.

Belgium (EU): IBBT IBBT is een onderzoekinstituut dat door de Vlaamse Overheid is opgericht en dat zich richt op informatie & communicatie technologie (ICT) in het algemeen en toepassingen van breedband technologie in het bijzonder.

61

Appendix B - Overzicht projecten Creatieve Industrie

Plan

ning

(m

nd)

Prod

ucte

n ge

rela

teer

d aa

n pr

ojec

t P

rodu

ct b

enef

icia

ries

Turn

-ove

r uit

proj

ectr

esul

tate

n M

euro

)(

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

type

/oth

er

Proj

ecto

mva

ng

Con

tent

hub

van

Eur

opa

Dis

tribu

tie e

n ve

rrijk

ing

van

cont

ent

iMM

ovat

or,T

elem

atic

a In

stitu

ut,

Uni

ted

Bro

adca

st F

acilit

ies,

Te

chni

colo

r, D

utch

View

, Tea

m

Faci

litie

s/Pa

rkpo

st, B

eeld

en

Gel

uid.

Con

sorti

um w

ordt

nog

ver

der

uitg

ebre

id

Gea

utom

atis

eerd

e ha

ndlin

g en

he

rbew

erki

ng v

an c

onte

ntst

rom

en.

Mar

ktke

nnis

(int

erna

tiona

le

cont

ent/m

edia

).Te

chni

sche

, pro

cess

mat

ige,

st

rate

gisc

he, s

ocia

le,

conc

eptm

atig

e, u

ser-

inte

rface

ke

nnis

van

nie

uwe

vide

o-co

nten

t pl

atfo

rmen

Con

tent

infra

stru

ctuu

r voo

r tra

nsac

ties

48m

ths

Loke

t Con

tent

hub.

P

iloto

mge

ving

en

ontw

ikke

lpla

tform

voo

r C

onte

nthu

bdie

nste

n.

• ops

lag

en o

ntsl

uitin

g va

n di

gita

le c

onte

nt• h

erbe

wer

king

van

co

nten

t: co

nver

sie,

no

rmve

rtalin

g, e

ncod

ing,

tra

nsco

ding

• hos

ting

van

digi

tale

con

tV

ideo

-con

tent

pla

tform

en

Om

roep

en, c

onte

ntbe

drijv

en,

prod

uctie

bedr

ijven

, gam

e on

twik

kela

ars,

arc

hiev

en

124

Mob

ile c

onte

nt

publ

ishi

ng a

nd s

earc

h pl

atfo

rm

Toda

y th

ere

are

only

ver

y lim

ited

way

s fo

r a u

ser t

o ex

plor

e an

d se

arch

the

mob

ile in

tern

et. O

vera

ll th

is

impa

irs th

e us

er e

xper

ienc

e an

d ha

mpe

rs th

e pr

ogre

ss o

f the

mob

ile w

eb. W

ith a

mob

ile w

eb

dire

ctor

y an

d se

arch

mac

hine

, the

use

r will

be a

ble

to

quic

Vod

afon

e, L

ogic

a an

d ot

hers

M

obile

sea

rch

algo

rithm

s, m

obile

U

I, co

nten

t ada

ptat

ion,

ID a

nd

paym

ent m

anag

emen

t

Mob

ile s

earc

h, c

onte

nt

adap

tatio

n, m

obile

com

mer

ce12

-18m

ths

Mob

ile p

ublis

hing

, di

rect

ory

plat

form

and

se

arch

tool

, con

tent

ad

apta

tion

tool

s

Mob

ile w

ebsi

te o

wne

rs, e

nd-

user

s, a

dver

tiser

s, o

pera

tors

; e-

Com

mer

ce, c

ultu

re

esta

blis

hmen

ts, h

ealth

and

Le

isur

e

303

Fair-

Trad

e O

nlin

e G

ame

Publ

ishi

ngH

et o

pzet

ten

van

een

onlin

e pu

blis

her v

oor

Ned

erla

ndse

gam

es b

edrij

ven

op d

e ni

euw

e do

wnl

oad

kana

len

van

PCs,

gam

e co

nsol

es e

n m

obie

le d

evic

es.

DG

G, R

onim

o, S

oepe

l, W

!Gam

es,

Two

Trib

es, T

rium

ph, K

haeo

n, L

ittle

C

hick

en, e

n an

dere

Gam

e M

KB

.

Ken

nis

op h

et g

ebie

d va

n di

rect

ory

syst

emen

voo

r gam

es e

n g

ame-

ontw

ikke

ltool

s

Gam

es e

n to

ol-d

irect

ory

18m

ths

Gam

es e

n to

ol-d

irect

ory

Gam

e be

drijv

en, o

ok

inte

rnat

iona

al25

2

INE

M4U

Dit

proj

ect r

icht

zic

h op

pla

tform

en v

oor i

nteg

ratie

van

m

ultti

med

iale

con

tent

en

serv

ices

uit

wer

elde

n di

e tra

ditio

neel

ges

chei

den

zijn

, zoa

ls h

et In

tern

et, d

e w

erel

d va

n m

obie

le te

leco

mm

unic

atie

, de

omro

epen

en

app

arat

uur b

ij m

ense

n th

uis.

Het

doe

l van

dez

e in

tegr

atie

is d

e m

ultim

edia

-erv

arin

g va

n ei

ndge

brui

kers

te v

erbe

tere

n en

hen

in s

taat

te s

telle

n de

ze e

rvar

inge

n m

et e

lkaa

r te

dele

n (c

omm

uniti

es).

Logi

ca, N

EC

, Phi

lips,

TI,

HP,

Te

leno

r, Fr

aunh

ofer

, IR

T(1

) Ser

vice

ena

bler

s om

con

tent

, se

rvic

es, e

n co

mm

uniti

es u

it ve

rsch

illend

e "te

chno

logi

edom

eine

n" (I

nter

net,

mob

iel,

omro

epen

, thu

isne

twer

k) te

in

tegr

eren

en

onde

rdee

l te

mak

en

van

een

gede

elde

inte

ract

ieve

m

ultim

edia

erv

arin

g; (2

) bus

ines

s m

odel

len

voor

dit

soor

t die

nste

n;

en (3

) kle

insc

halig

e us

er e

valu

atie

m

et "c

ross

-dom

ain"

die

nste

n.

Prot

otyp

e se

rvic

e en

able

rsPr

otot

ype

appl

icat

ie o

p ba

sis

van

serv

ice

enab

lers

Use

r eva

luat

ion

Busi

ness

mod

els

27m

ths

INEM

4U-r

eady

tele

visi

e va

n de

toek

omst

Net

wor

k en

IT s

ervi

ce

plat

form

broa

dcas

ters

, ope

rato

rs, n

etw

ork

serv

ice

prov

ider

s, p

ublis

hers

, m

arke

teer

s, d

evic

e m

anuf

actu

rers

300

2

Sho

pper

co

mm

unic

atio

nSh

oppe

r com

mun

icat

ion

is th

e us

e of

exi

stin

g te

chno

logi

es in

ord

er to

cre

ate

an e

nhan

ced

pers

onal

sh

oppe

r exp

erie

nce

acro

ss m

ultip

le c

hann

els/

med

ia.

The

goal

of s

hopp

er c

omm

unic

atio

n is

to b

uild

one

to

one

rela

tions

hips

with

the

cust

omer

Ser

vice

2Med

ia, C

entri

c, S

chip

hol,

AN

WB

, PO

PA

I, G

FK, E

rasm

us

Uni

vers

iteit,

TI

Kno

wle

dge

w.r.

t. sh

oppe

r co

mm

unic

atio

n, m

ix o

f con

tent

, IC

T an

d st

ore

expe

rienc

e, s

hopp

er

com

mun

icat

ion

busi

ness

mod

els

mea

sure

men

t and

ana

lyse

s in

stru

men

ts e

.g. t

rack

and

tra

ce te

chno

logi

es,

man

agem

ent i

nfor

mat

ion

syst

em fo

r ret

ail

24m

ths

Bus

ines

s m

odel

s,

anal

ytic

al m

odel

s, s

w

algo

rithm

s to

link

var

ious

da

ta s

ourc

es

reta

il in

dust

ry, m

arke

t re

sear

cher

s, te

chno

logy

pro

vide

rs

201,

2

Tota

al38

712

,2

Con

tent

-D

istri

butio

n

62

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

te/

othe

r

Plan

ning

(m

nd)

Prod

ucte

n ge

rela

teer

d aa

n pr

ojec

tPr

oduc

t be

nefic

iarie

sTu

rn-o

ver u

it pr

ojec

tres

ulta

ten

Meu

ro)

(yp

Proj

ect-

omva

ng

Con

tent

ana

lysi

s of

sh

ort-f

orm

vid

eos

for

targ

eted

ad

verti

sem

ents

.

Aut

omat

ical

ly ra

nk a

nd ta

rget

100

% o

f onl

ine

vide

o. A

dver

tiser

s re

quire

targ

eted

co

mm

erci

als.

Cur

rent

ly, r

anki

ng is

ach

ieve

d 1)

m

anua

lly (p

rofe

ssio

nal c

onte

nt) o

r 2) n

ot a

t all

(use

r gen

erat

ed c

onte

nt).

Pro

ject

see

ks to

rank

au

tom

atic

ally

con

tent

to ta

rget

and

con

tent

gr

oups

.

Zoom

.in,

Adju

stab

les,

AN

P, U

vA,

TUD

Map

ping

of t

arge

t aud

ienc

e de

finiti

ons

onto

con

tent

-bas

ed s

earc

h co

ncep

ts

usin

g af

finity

sco

ring.

Mul

timed

ia a

naly

sis

inte

grat

ed w

ith

adve

rtise

men

t pl

anni

ng to

ols,

ex

tens

ivel

y te

sted

and

in

pla

ce.

48m

ths

Con

tent

-bas

ed

adve

rtise

men

t pla

nnin

g to

ols

Inte

rnet

ad

verti

sers

nond

iscl

osed

*3

Cro

ss m

edia

link

age

of

prin

ted,

Inte

rnet

, TV

and

radi

o co

nten

t. Fo

cus

on c

orpo

rate

ap

plic

atio

ns.

Enric

h in

real

-tim

e br

oadc

aste

d, p

rinte

d an

d In

tern

et c

onte

nt re

sulti

ng in

new

ser

vice

s, a

nd

90%

dec

reas

e of

sea

rch

effo

rt by

new

s ed

itors

. C

alcu

latio

n of

lice

nsin

g fe

es fo

r re-

publ

ishi

ng

cont

ent i

n re

al-ti

me.

AN

P, N

ovum

, Fab

chan

nel,

Zoom

.in,T

rend

light

, UvA

, VU

Iden

tific

atio

n of

bot

tlene

cks,

if a

ny,

in

real

-tim

e m

ultic

hann

el c

onte

nt-b

ased

m

onito

ring

(e.g

. spe

ech,

imag

e, o

nlin

e bl

ogs,

text

, prin

t), a

nd li

nkin

g. D

evel

op

mod

els

for r

eal-t

ime

cros

s m

edia

link

ing.

"Blo

ombe

rg te

rmin

al"

for r

eal-t

ime

over

view

of

all

publ

ishe

d m

ultim

edia

cor

pora

te

new

s ite

ms

and

corr

espo

ndin

g lic

ensi

ng fe

es

48m

ths

Prof

essi

onal

enr

iche

d co

nten

t pro

vide

r su

bscr

iptio

n se

rvic

e te

sted

and

in p

lace

.

Med

ia re

puta

tion

anal

ysis

ts a

nd

publ

ishe

rs

nond

iscl

osed

*3

Arch

ival

of l

egac

y co

nten

t.P

roje

ct d

evel

ops

user

frie

ndly

tech

nolo

gies

, en

ablin

g bo

th p

rofe

ssio

nals

and

con

sum

ers

to

sear

ch th

roug

h ve

ry la

rge

AV

con

tent

re

posi

torie

s. E

nabl

es re

-use

of l

arge

am

ount

s of

uni

que

cont

ent,

each

in re

lativ

ely

smal

l qu

antit

ies

(long

tail)

.

End

emol

, Fab

Cha

nnel

, Not

erik

, U

vA, T

UD

, Bee

ld e

n G

elui

d,

Sch

eepv

aart

Mus

eum

Mod

el in

tegr

atio

n of

con

tent

-bas

ed

sear

ch te

chno

logi

es: f

ace,

voi

ce, m

usic

an

d im

age

and

vide

o re

cogn

ition

.

Sea

rch

and

editi

on

tool

allo

win

g op

timal

re-

use

of v

ideo

arc

hive

s (p

rofit

and

non

-pro

fit)

48m

ths

Sear

ch a

nd e

ditio

n to

ol

allo

win

g op

timal

re-u

se o

f vi

deo

arch

ives

(pro

fit a

nd

non-

prof

it)

Arch

ives

, lib

rarie

s, c

onte

nt

owne

rs a

nd

publ

ishe

rs, p

ublic

nond

iscl

osed

*2

Met

a-da

ta e

xtra

ctio

n at

th

e m

omen

t of m

edia

cr

eatio

n.

Arch

ival

at t

he m

omen

t of m

edia

cre

atio

n po

tent

ially

allo

ws

1) h

igh

qual

ity s

earc

h re

sults

fro

m a

rchi

ves,

2) a

utom

ated

(per

sona

lized

) su

mm

ariz

atio

n of

vid

eos,

3) c

ompu

ter-

guid

ed

med

ia e

ditin

g, P

roje

ct a

ims

for 5

0% q

ualit

y in

crea

se o

f aut

omat

ical

ly e

xtra

cted

met

a-da

ta,

5% d

ecre

ase

in e

ditin

g du

e to

faul

t det

ectio

n in

AV

mat

eria

l, a

nd fo

r new

pro

duct

s an

d se

rvic

es.

IDTV

, Fab

Cha

nnel

, Not

erik

, UvA

, TN

O IC

T. E

xpec

ted

partn

ers

in

futu

re e

.g. E

yew

orks

and

Del

ta

Sol

utio

ns.

List

ing

of c

omm

only

enc

ount

ered

mul

ti-m

edia

ana

lysi

s pr

oble

ms

that

are

sol

ved

if m

eta-

data

is n

ot e

xtra

cted

from

the

broa

dcas

t-rea

dy p

rodu

ct, b

ut in

stea

d is

ex

tract

ed b

efor

e an

y ed

iting

has

take

n pl

ace.

Web

-bas

ed

publ

ishi

ng/s

ellin

g of

vi

deo

sum

mar

ies

test

ed a

nd in

pla

ce,

cont

ent-b

ased

sea

rch

tech

nolo

gy in

tegr

ated

w

ith m

ains

tream

AV

editi

ng/a

rchi

val

tech

nolo

gies

.

48m

ths

Con

tent

-bas

ed s

earc

h te

chno

logy

int

egra

ted

with

mai

nstre

am A

V ed

iting

/arc

hiva

l sol

utio

ns,

pers

onal

ized

vid

eo

sum

mar

ies.

Con

tent

ow

ners

, co

nten

t edi

tors

an

d co

nten

t pu

blis

hers

nond

iscl

osed

*2

Cro

ss m

edia

m

easu

rem

ent,

inte

grat

ion,

and

m

igra

tion.

Foc

us o

n co

nsum

er b

ehav

ior.

Pro

ject

dev

elop

s to

ols

and

met

hodo

logi

es

allo

win

g co

nsum

ers

to d

iges

t opt

imal

ly c

onte

nt

thro

ugh

vario

us p

latfo

rms

and

devi

ces

(mob

ile,

inte

rnet

, TV

and

prin

t).

End

emol

, VU

, CW

I. Ex

pect

ed

parn

er in

futu

re e

.g. E

ricss

on

Insi

ght i

nto

"wha

t wor

ks fo

r the

co

nsum

er?"

. Adv

ertis

ers

have

diff

icul

ty

mea

surin

g th

e m

edia

exp

osur

e, w

hich

is

impo

rtant

for m

edia

sou

rcin

g bu

reau

s.

Wha

t pos

sibi

litie

s ex

ist t

o co

nnec

t va

rious

dat

abas

es to

gai

n in

sigh

t int

o co

nsum

er p

refe

renc

es?

Pro

toty

pes

for c

ross

m

edia

con

tent

in

tegr

atio

n ap

plic

atio

n.

48m

ths

Tool

s al

low

ing

"360

de

gree

s" p

artic

ipat

ion

of

cons

umer

s, e

nabl

ing

e.g.

pa

rtici

patio

n w

ith T

V br

oadc

asts

thro

ugh

mob

ile d

evic

es, l

inka

ge o

f TV

with

Inte

rnet

and

prin

t.

publ

ishe

rs,

broa

dcas

ters

, op

erat

ors,

ne

twor

k se

rvic

e pr

ovid

ers

nond

iscl

osed

*3

Med

iaPe

dia

Doo

r ver

bete

ring

en o

ntw

ikke

ling

van

tech

niek

en v

oor a

udio

visu

ele

anal

yse

en te

xt

min

ing

kan

het

erog

ene

mul

timed

ia c

onte

nt

bete

r wor

den

gest

ruct

uree

rd, g

efac

ette

erd,

ge

labe

led,

gec

lust

erd

en g

epre

sent

eerd

ten

beho

eve

van

een

bree

d sc

ala

aan

dien

sten

Vol

kskr

ant,

Beel

d en

Gel

uid.

V

erw

acht

e to

ekom

stig

e pa

rtner

s on

derm

eer T

eezi

r, Q

-go,

Cro

ss

Med

ia In

tera

ctio

n, C

TG,

Text

kern

el,T

eleC

ats,

TV-

Oos

t, Tw

ents

e W

elle

, NPO

, G

emee

ntea

rchi

ef R

otte

rdam

, V2_

, U

Twen

te, U

vA, V

U, C

WI,

EUR

, TN

O, T

wee

de K

amer

, VN

G

Inzi

cht i

n in

tegr

atie

van

sem

antis

che

mul

timed

ia-a

naly

se e

n co

mm

unity

ta

ggin

g; m

odel

len

voor

sub

-pa

rt/fra

gmen

t rec

omm

enda

tion

en

ques

tion

answ

erin

g , p

eopl

e/ex

pert

findi

ng; m

odel

len

voor

inno

vatie

ve

inte

ract

ie m

et c

onte

nt

Mul

timed

ia n

ews

aggr

egat

or,

Mul

timed

ia

Knip

selk

rant

, M

ultim

edia

sto

ryte

ller,

Tren

d w

atch

er fo

r m

ultim

edia

, M

ultim

edia

mee

ting

brow

ser

48m

ths

Audi

ovis

ual p

roce

ssin

g to

ols;

M

edia

min

ing

en

audi

ovis

ual s

truct

urin

g to

ols

Text

min

ing

en in

form

atie

-ag

greg

atie

tool

s

Uitg

ever

s,

arch

ieve

n,

bibl

ioth

eken

, om

roep

en

nond

iscl

osed

*3

Tota

al10

91,4

16

Con

tent

-Se

arch

&Fin

d

63

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

type

/oth

er

Plan

ning

(m

nd)

Prod

ucte

n ge

rela

teer

d aa

n pr

ojec

t P

rodu

ct

bene

ficia

ries

Turn

-ove

r uit

proj

ectr

esul

tate

n (M

euro

)

proj

ect-

omva

ng

Inte

lligen

t Con

tent

In

tegr

atio

nA

dvan

ced

cont

ent s

ervi

ces,

Inte

lligen

t Con

tent

In

tegr

atio

nIB

M, H

eeii,

Bee

ld&

Gel

uid,

N

PO, A

VRO

, New

scas

ters

Fuzz

y m

appi

ng te

chni

ek, i

mpl

icit

tagg

ing

Sem

antic

edi

tor s

uppo

rt;

tagg

ing

benc

hmar

k24

mth

sS

eman

tic&

tagg

ing

edito

r: B

road

cast

ers,

con

tent

ge

nera

tors

Bro

adca

ster

s,

cont

ent g

ener

ator

s1,

53

Ope

n so

urce

inte

ract

ive

TV a

nd v

ideo

pla

tform

sD

emoc

ratiz

atio

n of

TV

prod

uctio

n th

roug

h co

llect

ive

crea

tivity

. Col

labo

ratio

n be

twee

n in

divi

dual

s to

get

ne

w in

nova

tive

cont

ent.

Dev

elop

tool

s to

ena

ble

real

-tim

e co

llabo

rativ

e cr

eatio

n of

and

inte

ract

ion

with

m

ulti-

and

cro

ss m

edia

con

tent

Med

ia R

epub

lic, W

aag,

Lo

gica

, Vod

afon

e, U

twen

te,

UvA

, ID

TV, E

ndem

ol

Ope

ning

up

tele

visi

on b

road

cast

ing

to th

e m

ass

crea

tive

clas

s.

Ope

n st

anda

rds

and

appl

icat

ions

fo

r rea

l-tim

e in

tera

ctiv

e m

ultim

edia

(T

V, I

nter

net,

mob

ile);

sync

hron

izat

ion

of c

reat

ion,

con

tent

an

d te

chno

logy

Pla

tform

s to

link

indi

vidu

als

and

enab

le c

olle

ctiv

e cr

eativ

ity

to o

pen

up a

long

tail

of n

ew

cont

ent (

and

crea

tors

)

36m

ths

Ope

n so

urce

inte

ract

ive

TV p

latfo

rm.

Com

pone

nts

to fa

cilit

ate

real

-tim

e co

llabo

rativ

e cr

eatio

n, s

harin

g an

d ad

apta

tion

of ri

ch m

ulti-

and

cros

s m

edia

con

tent

TV P

rodu

cers

and

ul

timat

ely

cons

umer

s

200

4

MyM

edia

The

MyM

edia

pro

ject

adv

ance

s th

e st

ate

of th

e ar

t in

crea

ting

a so

ftwar

e fra

mew

ork

for b

uild

ing

reco

mm

ende

r sys

tem

s, c

reat

ing

a pr

otoc

ol fo

r pl

uggi

ng in

mul

tiple

con

tent

cat

alog

s, a

nd p

lugg

able

re

com

men

der a

lgor

ithm

s th

at c

an b

e ta

rget

ed a

t sp

ecifi

c ne

eds.

The

pro

ject

will

the

abilit

y to

in

corp

orat

e as

pect

s of

soc

ial n

etw

orki

ng to

cre

ate

med

ia c

entri

c co

mm

uniti

es. M

yMed

ia w

ill in

nova

te b

y en

ablin

g th

e cr

eatio

n of

med

ia-c

entri

c so

cial

net

wor

ks

that

leve

rage

use

r gen

erat

ed m

etad

ata

such

as

tags

an

d ex

plor

e ot

her p

ossi

bilit

ies

focu

sed

on im

prov

ing

the

end

user

exp

erie

nce

such

as

auto

mat

ical

ly

gene

rate

d co

nten

t met

adat

a en

richm

ent.

Eur

opea

n M

icro

soft

Inno

vatio

n C

ente

r (EM

IC)

Brit

ish

Tele

com

mun

icat

ions

pl

cB

ritis

h B

road

cast

ing

Cor

pora

tion

Uni

vers

ity o

f Hild

eshe

imTe

lem

atic

a In

stitu

utTe

chni

cal U

nive

rsity

of

Ein

dhov

enM

icro

géne

sis

New

way

s to

mod

el u

ser

pref

eren

ces.

Pro

vide

the

abilit

y to

inco

rpor

ate

aspe

cts

of s

ocia

l net

wor

king

to

crea

te m

edia

cen

tric

com

mun

ities

.R

esea

rch

enha

ncem

ents

in th

e us

e of

met

adat

a fo

r rec

omm

ende

r sy

stem

s.

Sof

twar

e fra

mew

ork

for

build

ing

reco

mm

ende

r sys

tem

sP

roto

col f

or p

lugg

ing

in m

ultip

le

cont

ent c

atal

ogs

Plu

ggab

le re

com

men

der

algo

rithm

s th

at c

an b

e ta

rget

ed

at s

peci

fic n

eeds

Sci

entif

ic a

naly

sis

tool

s an

d fie

ld tr

ials

in s

ever

al E

urop

ean

coun

tries

30m

ths

Rec

omm

ende

r sys

tem

Plu

ggab

le re

com

men

der

algo

rithm

s

Om

roep

en,

tele

com

en

ICT,

vi

deov

erhu

ur

100

3

Col

labo

rativ

e A

naly

sis

and

Ann

otat

ion

of

Imag

es

Dev

elop

tool

s to

ena

ble

real

-tim

e co

llabo

rativ

e cr

eatio

n of

and

inte

ract

ion

visu

al c

onte

nt. I

ntel

ligen

t to

ols

allo

w fo

r the

aut

omat

ic d

etec

tion

of o

bjec

ts,

visu

al te

xtur

e an

d co

lour

s in

imag

es. F

or d

esig

ners

, th

e so

ftwar

e to

ols

auto

mat

ical

ly d

eter

min

es th

e no

velty

of t

he d

esig

n by

sea

rchi

ng fo

r sim

ilar e

arlie

r de

sign

s.

UvT

/TiC

C, L

umie

re

Tech

nolo

gy (P

aris

), V

an

Gog

h M

useu

m, K

rölle

r-M

ülle

r mus

eum

, Mus

eum

of

Mod

ern

Art,

Dig

ital P

aint

ing

Ana

lysi

s co

nsor

tium

Use

r mod

ellin

g, p

erso

nalis

ed

cont

ent g

ener

atio

n,

Col

labo

rativ

e so

ftwar

e fo

r su

ppor

ting

the

dete

rmin

atio

n of

th

e au

then

ticity

/orig

inal

ity o

f ph

otog

raph

s, a

rt w

ork,

and

de

sign

s.

36m

ths

(i) c

olla

bora

tive

imag

e an

alys

is s

oftw

are

to

supp

ort t

he c

reat

ive

proc

ess

of d

esig

n, (i

i) de

sign

sea

rch

and

mat

chin

g so

ftwar

e, a

nd

(iii)

auth

entic

atio

n so

ftwar

e fo

r pho

tos

and

art w

ork.

Art

hist

oria

ns,

Des

igne

rs (f

ashi

on,

phot

ogra

pher

s),

Law

enf

orce

men

t

62

Tota

al30

7,5

12

Con

tent

-C

olla

bora

tion

64

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

type

/oth

erPl

anni

ng (m

nd)

Prod

ucte

n ge

rela

teer

d aa

n pr

ojec

t P

rodu

ct b

enef

icia

ries

Turn

-ove

r uit

proj

ectr

esul

tate

n M

euro

)(

Proj

ect-

omva

ng

Inte

ract

ive

& Ta

ngib

le

Envi

ronm

ents

In d

e w

oono

mge

ving

inte

ract

eren

Inte

ract

ieve

obj

ecte

n m

et re

spon

sive

om

gevi

ngen

en

slaa

n ee

n br

ug n

aar

virtu

ele

wer

elde

n. Z

e ku

nnen

zor

gen

voor

ont

span

ning

en

een

gev

oel v

an w

el-b

evin

den

bij m

ense

n. D

it sl

uit a

an

bij m

ense

n in

hun

hui

skam

er e

n w

oono

mge

ving

.

Phi

lips

Res

earc

h (e

xper

ienc

e cr

eatio

n, p

rodu

ct p

roto

type

s,

atm

osph

ere

crea

tion

with

e.g

. lig

ht),

Uni

vers

ity o

f Tw

ente

(mul

timod

al

inte

ract

ion,

affe

ctiv

e in

tera

ctio

n,

ente

rtain

men

t com

putin

g, u

ser

inte

rface

des

ign)

, Waa

g S

ocie

ty

(exp

erim

ent &

pro

toty

pe d

esig

n)

Inte

rface

s, re

al-ti

me

rend

erin

g te

chno

logy

; use

r un

ders

tand

ing

Wor

king

pro

toty

pe o

f a d

evic

e co

mm

unca

ting

to th

e vi

rtual

wor

ld;

wor

king

pro

toty

pe fo

r atm

osph

ere

crea

tion.

36m

ths

Inte

ract

ive

deci

ces,

ligh

t sys

tem

s,

ente

rtain

men

t dev

ices

Con

sum

ers

500

3

Perv

asiv

e C

onte

ntR

icht

zic

h op

de

open

bare

ruim

te a

ls in

tera

ctie

ve

omge

ving

. In

sted

en v

ersc

hijn

en g

rote

sch

erm

en (u

rban

sc

reen

s) w

aaro

p nu

voo

ral r

ecla

me

en n

ieuw

s ge

toon

d w

ordt

. Ook

in w

inke

lcen

tra, b

iblio

thek

en, m

usea

, lu

chth

aven

s en

sta

tions

wor

den

dit s

oort

sche

rmen

ne

erge

zet.

Het

pro

ject

bep

aalt

de o

ptim

ale

mix

van

cu

ltuur

, inf

orm

atie

, rec

lam

e, c

omm

unic

atie

en

ente

rtain

men

t

Gem

eent

e R

otte

rdam

, Hum

anita

s,

Tele

mat

ica

Inst

ituut

;P

artij

en in

late

r sta

dium

: Sch

ipho

l, A

NW

B, W

onin

gbou

wve

reni

ging

en,

Per

vasi

ve te

chno

logy

, rec

omm

ende

r sys

tem

s,

ict e

n ni

euw

e m

edia

in d

e op

enba

re ru

imte

. N

ieuw

e (c

ombi

natie

s va

n) c

onte

nt(d

iens

ten)

op

het g

ebie

d va

n in

form

atie

, com

mun

icat

ie,

ente

rtain

men

t en

recl

ame.

A p

roto

type

of a

n ur

ban

scre

en th

at

adap

ts it

s co

nten

t to

fact

ors

such

as

time

of th

e da

y, w

eath

er, n

umbe

r and

ty

pe o

f peo

ple

in it

s su

rrou

ndin

gs e

tc.

36m

ths

Urb

an s

cree

ns,

sens

oren

/per

vasi

ve te

chno

llogy

,, co

nten

t en

conc

epte

n vo

or u

rban

sc

reen

, rec

omm

ende

r sys

tem

s.

Bib

lioth

eken

, NS/

Pro

Rai

l, ex

ploi

tant

en v

an

adve

rtent

ieru

imte

zoa

ls

JCD

ecau

x, p

rodu

cent

en v

an

buite

nsch

erm

en z

oals

B

arco

), co

nten

tpro

duce

nten

)

92

Hos

pita

lity

Met

hode

n en

tech

nolo

giee

n vo

or c

reat

ie v

an n

ieuw

e ge

nera

tie in

tera

ctie

ve p

rodu

cten

die

de

beho

efte

n ad

ress

eren

van

hot

el/re

stau

rant

/spa

gas

ten

met

nad

ruk

op w

ellb

eing

, sfe

erbe

levi

ng, i

nfot

ainm

ent e

n so

cial

e in

tera

ctie

.

Phi

lips,

TU

Ein

dhov

en, T

U D

elft,

U

nive

rsite

it Tw

ente

, Sub

M

ultim

edia

, To

be c

onfir

med

: NH

H

otel

s

Use

r cen

tere

d ex

perie

nce

and

inte

ract

ion

desi

gn ;

activ

ity a

nd m

ood

dete

ctio

n te

chno

logy

, aut

horin

g to

ols.

Use

r-ev

alua

ted

next

-gen

erat

ion

expe

rienc

e de

mon

stra

tor

36m

ths

Info

tain

men

t dev

ices

, rel

ax

devi

ces

en o

mge

ving

en.

Hot

els.

Res

taur

ants

, Spa

s,

hosp

itals

, con

sulta

nts,

de

sign

com

pani

es, d

evic

e m

anuf

actu

ers

500

3

Trav

el a

nd l

eisu

re

prox

imity

lab

incl

. Lo

catio

n ba

sed

expe

rienc

es

Ont

wik

kelin

g va

n lo

catio

n-or

ient

ed s

ervi

ces

voor

in

nova

tieve

trav

el e

n le

isur

e e

com

mer

ce

Lost

boys

, Eric

sson

, TI,

Logi

ca,

Waa

g S

ocie

ty, M

edia

Rep

ublic

Beo

ogde

par

tner

s in

late

r sta

dium

: do

mei

npar

tijen

(KLM

, ER

TG)

Ken

nis

om n

abijh

eid

en lo

catio

n ba

sed

serv

ices

te g

ebru

iken

voo

r end

-to-e

nd d

iens

ten

in tr

avel

and

leis

ure

GIS

for i

nter

activ

e co

nten

t

Pro

of-o

f-Con

cept

s vo

or tr

avel

to

epas

sing

24m

ths

tech

nolo

giep

latfo

r en

softw

are

om

reis

gere

late

erde

real

tim

e te

r be

schi

kkin

g te

ste

llen/

te h

andl

enLo

catio

n ba

sed

publ

ishi

ng a

nd

inte

ract

ing

appl

icat

ion

elke

trav

el e

n le

isur

e pa

rtij,

bv tr

ansp

ort e

n re

isor

gani

satie

s, b

v S

chip

hol,

TUI

100

2,5

Inte

lligen

t Tan

gibl

es

and

Ser

ious

Pla

y fo

r C

hild

ren

Verb

eter

t edu

catie

ve p

rodu

cten

doo

r kin

dere

n op

sp

eels

e w

ijze.

Inte

lligen

te e

mbo

died

pro

duct

en p

asse

n zi

ch a

an d

e va

ardi

ghed

en v

an k

inde

ren

aan

en h

elpe

n hu

n hu

n co

gniti

eve,

em

otio

nele

, soc

iale

en

fysi

eke

vaar

digh

eden

te o

ntw

ikke

len

in s

choo

l en

thui

ssitu

atie

. D

oor a

an d

iver

se v

aard

ighe

den

te a

ppel

lere

n he

bben

ki

nder

en ri

jker

e m

ogel

ijkhe

den

om k

enni

s op

te d

oen.

Ser

ious

Toy

s, N

YOYN

, Nie

nhui

s, d

e W

aag

Soc

iety

, Cre

ativ

e C

onve

rsio

n Fa

ctor

y, T

U/e

Van

weg

e la

ge R

&D

bud

gette

n lu

kt h

et

bedr

ijven

nie

t om

de

stap

te m

aken

van

tra

ditio

nele

leer

med

ia n

aar h

et g

ebru

ik v

an

inte

lligen

tie in

hun

edu

catie

ve p

rodu

cten

. Het

pr

ojec

t lev

ert k

enni

s op

ove

r de

rela

tie tu

ssen

he

t geb

ruik

van

tech

nolo

giee

n en

het

on

twik

kele

n va

n di

vers

e va

ardi

ghed

en.

Nie

uw in

tellig

ent e

duca

tief p

latfo

rm m

et

bijb

ehor

ende

die

nste

n, d

at ta

stba

re e

n sp

eels

e in

tera

ctie

geb

ruik

t om

kin

dere

n ee

n rij

k re

perto

ire v

an v

aard

ighe

den

te

late

n on

twik

kele

n in

en

rond

sch

ool.

48m

ths

Inte

lligen

te s

peel

obje

cten

om

so

cial

e en

cog

nitie

ve

vaar

digh

eden

te o

ntw

ikke

len.

M

ultim

edia

pac

kage

s in

clus

ief

boek

en, g

ames

, obj

ecte

n en

ed

ucat

ieve

die

nste

n ro

ndom

in

tellig

ente

spe

elob

ject

en

● (a

utis

tisch

e) k

inde

ren

● la

gere

sch

olen

● ki

nder

opva

ng (o

.a. K

orei

n)●

thui

s om

gevi

ng (o

uder

s,

verz

orge

rs)

● ed

ucat

ion

scie

nce

42,

5

Auto

Med

iaM

obilit

eits

omge

ving

: H

et o

ntw

erpe

n en

pro

toty

pere

n va

n ee

n ge

nerie

ke a

rchi

tect

uur v

oor m

edia

-pro

cess

ing,

-ge

brui

kers

-inte

ract

ie e

n co

nnec

tivite

it m

et p

erso

onlijk

e ap

para

ten,

het

car

-man

agem

ent-s

yste

em e

n he

t Int

erne

t vo

or g

ebru

ik in

aut

o's.

TI, N

XP,

Tom

Tom

, Eric

sson

, e.v

.a.

Nie

uwe

arch

itect

uur v

oor I

T en

viro

nmen

t in

de

auto

On-

boar

d-un

it m

et IP

Rad

io, I

P T

V, e

tc.

24m

ths

Aut

oMed

ia o

plos

sing

met

m

ogel

ijkhe

id v

oor i

nnov

atie

op

de

besc

hikb

are

inte

rface

s

(bla

nk)

100

2

Life

styl

e &

Car

e Zo

rgom

gevi

ng: D

evel

op i-

budd

ies

(inte

lligen

t phy

sica

l in

terfa

ces)

and

sm

art e

nviro

nmen

ts fo

r pre

vent

ion,

co

ping

and

dis

ease

man

agem

ent

Phi

lips,

Gam

es F

acto

ry O

nlin

e,

Waa

g S

ocie

ty, V

2_, T

IK

now

ledg

e ab

out r

elat

ions

bet

wee

n te

chno

logi

cal s

timul

i, be

havi

or a

nd w

ell-b

eing

New

tool

s fo

r dea

ling

with

the

allo

catio

n of

hum

an re

sour

ces,

leve

ragi

ng o

f pe

rson

al a

ttent

ion

and

decr

easi

ng c

ost

in th

e he

alth

car

e se

ctor

24m

ths

Des

ign

prin

cipl

es, p

ilots

, pr

otot

ypes

and

bus

ines

s m

odel

s fo

r int

ellig

ent a

dapt

ive

inte

rface

s in

ca

ring

envi

ronm

ents

Hos

pita

ls, I

nsur

ance

C

ompa

nies

150

2

Tota

al13

6317

Life

styl

e-In

tera

ctiv

e en

viro

nme

nts

65

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

te/

othe

r

Plan

ning

(m

nd)

Prod

ucte

n ge

rela

teer

d aa

n pr

ojec

t P

rodu

ct

bene

ficia

ries

Turn

-ove

r uit

proj

ectr

esul

tate

n M

euro

)(

yp

Proj

ect-

omva

ng

Dee

per b

rand

driv

e

inte

rcha

nge

Kop

pelt

lifes

tyle

aan

maa

tsch

appe

lijke

rele

vant

ie e

n on

twik

kelt

daar

pr

oduc

ten

voor

. Diff

eren

tiato

r van

bed

rijve

n w

ordt

in to

enem

ende

mat

e be

paal

d do

or h

un m

aats

chap

pelijk

e re

leva

ntie

. Om

die

te k

enne

n m

oete

n ze

de

(onl

ine)

dia

loog

aan

gaan

met

cre

ativ

e cl

ass.

Dat

voe

len

ze, m

aar z

e w

eten

net

hoe

. De

mar

kt v

an d

ie (l

aten

te) b

ehoe

fte k

unne

n w

e pa

kken

doo

r int

erac

tiepa

trone

n te

ont

wik

kele

n en

in te

chno

logi

e ve

rpak

t te

verm

arkt

en.

Lost

boys

, Waa

gLa

ter:

Adv

erte

erde

rs

Ken

nis

over

het

kop

pele

n va

n br

ands

aan

m

aats

chap

pelijk

e du

urza

amhe

id v

ia m

oder

ne

med

ia in

stru

men

ten

Met

hode

n en

bes

t pr

actic

esC

ase

impl

emen

tatie

24m

ths

Bra

nd a

dvis

ory

patte

rns

and

serv

ices

Alle

gro

te b

edrij

ven,

br

and

buro

's,

adve

rteer

ders

502,

5

Inte

lligen

t clo

thin

g C

reat

ing

new

pro

posi

tions

to e

ngag

e ch

ildre

n in

spo

rts/p

hysi

cal

activ

ities

via

inte

lligen

t clo

thin

gA

dida

s, K

enni

scen

trum

"T

extie

lmus

eum

"Tilb

urg,

TU

EG

amin

g in

dust

ry (t

o be

co

nfirm

ed)

The

use

of p

arad

igm

s fro

m G

amin

g in

sp

orts

/phy

sica

l act

iviti

es e

spec

ially

e.g

. for

ch

ildre

n w

ith o

besi

tas

Inte

lligen

t clo

thes

(a

nd c

orre

spod

ing

gam

ing

prop

ositi

ons)

for

enha

nced

, in

tegr

ated

, ga

min

g/sp

orts

ex

perie

nces

fo

cuss

ed o

n ob

ese

child

ren

48m

ths

Inte

lligen

t clo

thes

(rel

ated

pro

duct

s ca

n be

use

d al

so in

diff

eren

t m

arke

ts)

Spo

rts/c

loth

ing

indu

stry

and

gam

ing

(dire

ctly

), he

alth

in

sura

nce

com

pani

es

(indi

rect

ly)

504

Livi

ng b

rand

ex

perie

nce

lab

Cre

atin

g a

livin

g la

b to

rese

arch

the

rele

vanc

e fo

r bra

nds

and

reta

ilers

of

inte

ract

ive

sens

or b

ased

spa

ces,

inte

ract

ive

even

ts a

nd re

tail

envi

ronm

ents

.

Med

ia R

epub

lic, L

ogic

a,

Phi

lips,

Waa

gB

ecau

se o

f low

R&

D s

pend

ing

in th

e ad

verti

sing

and

reta

il in

dust

ries

new

bus

ines

s an

d in

tera

ctio

n m

odel

s ar

e no

t exp

lore

d to

thei

r po

tent

ial;

Com

bini

ng n

ew e

xper

ienc

e te

chol

ogie

s lik

e au

gmen

ted

real

ity, n

arro

wca

stin

g an

d R

FID

New

inte

lligen

t ad

verti

sing

ch

anne

ls/'d

ispl

ays'

w

ith in

tera

ctiv

ity in

th

e br

oade

st s

ense

.

36m

nths

Nie

uwe

busi

ness

mod

elle

n an

d in

tera

ctie

mod

elle

n vo

or m

erke

n en

reta

ilers

. In

tellig

ente

adv

ertis

ing

chan

nels

/'dis

play

s' m

et

inte

ract

ieve

eig

ensc

happ

en in

de

bree

dste

zin

Adv

ertis

ers

and

reta

ilers

(new

ch

anne

ls),

Age

ncie

s (n

ew w

ays

to a

ctiv

ate)

an

d C

onsu

mer

s (r

elev

ant a

ds)

100

2

Sle

ep E

nhan

cem

ent

Het

Gro

te S

laap

onde

rzoe

k 20

08 g

eeft

aan

dat h

et g

root

ste

deel

van

de

Ned

erla

nder

s go

ede

slap

ers

zijn

. Ied

eree

n lig

t wel

een

s ee

n ke

er

wak

ker,

maa

r 15

proc

ent v

an d

e N

eder

land

ers

ligt m

eerd

ere

kere

n pe

r w

eek

wak

ker e

n 6

proc

ent g

eeft

aan

nooi

t een

goe

de n

acht

te h

ebbe

n.

Het

pro

ject

ond

erzo

ekt d

e m

ogel

ijkhe

den

om g

oede

sla

ap te

be

vord

eren

bij

gezo

nde

men

sen.

Het

doe

l is

om d

e (fy

siol

ogie

van

de)

sl

aap

goed

te b

egrij

pen,

tech

nolo

gie

te g

ebru

iken

en

te o

ntw

ikke

len

die

de s

laap

mee

t in

lifes

tyle

set

tings

, en

van

daar

uit l

ifest

yle

en

omge

ving

sele

men

ten

zoal

s at

mos

fere

n, g

elui

d, e

tc. t

e ge

brui

ken

om d

e sl

aap

posi

tief t

e be

invl

oede

n.

Phi

lips

Res

earc

h, T

U

Ein

dhov

enB

eoog

de p

artn

ers:

NIN

, A

mst

erda

m (s

laap

fysi

olog

ie),

RU

G, G

roni

ngen

(bio

-rit

mie

k), K

empe

nhae

ghe,

H

eeze

(klin

isch

e sl

aapt

este

n),

Sla

apfy

siol

ogie

van

gez

onde

men

sen,

nie

t al

leen

ver

kreg

en in

het

sla

apla

bora

toriu

m m

aar

ook

bij m

ense

n th

uis.

Ken

nis

over

hoe

om

gevi

ngsf

acto

ren

(lich

t, ge

luid

, atm

osfe

ren

etc)

de

slaa

p be

invl

oede

n.

Dem

onst

rato

r w

aarin

de

opge

dane

ken

nis

wor

dt g

ebru

ikt o

m

aant

oonb

aar d

e sl

aap

van

gezo

nde

men

sen

te

verb

eter

en.

36 m

nths

Dev

ices

die

uno

btru

sive

de

toes

tand

van

men

sen

kunn

en

met

en e

n de

sla

ap p

ositi

ef k

unne

n be

invl

oede

n. S

yste

men

en

devi

ces

die

atm

osfe

ren

(lich

t gel

uid,

etc

) ku

nnen

bei

nvlo

eden

ter

verb

eter

ing

van

slaa

p.

Con

sum

ente

n (g

ezon

de m

ense

n)10

02

Exp

erie

nce

mea

sure

men

t too

ls fo

r Li

ving

Lab

s

Zorg

t voo

r exp

erie

nce

mea

sure

men

t met

hodo

logi

e en

das

hboa

rd to

ols

Mee

tbaa

r mak

en v

an o

nlin

e ex

perie

nces

is s

lech

t ont

wik

keld

maa

r es

sent

ieel

stu

rings

mid

del,

met

ges

chat

te m

arkt

van

<X

>. D

e op

loss

ing

ligt i

n co

mbi

natie

s va

n kw

alita

tief e

n kw

antit

atie

f met

en e

n on

twik

kelin

g va

n da

shbo

ards

voo

r rea

ltim

e m

onito

ring

en s

turin

g.

AIM

, TI

Ken

nis

en c

once

ptue

el ra

amw

erk

voor

het

in-

situ

met

en v

an s

ubje

ctie

ve e

xper

ienc

esM

eet-i

nstru

men

ten

voor

mob

iele

exp

erie

nces

Met

hodo

logi

e en

da

shbo

ard

tool

36m

ths

Met

hodo

logi

e en

das

hboa

rd to

olC

onsu

men

ten,

dev

ice

ontw

ikke

laar

s,

dien

ston

twik

kela

ars

152,

5

Tota

al31

513

Life

styl

e-E

xper

ienc

e de

sign

66

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

type

/oth

erPl

anni

ng (m

nd)

Prod

ucte

n ge

rela

teer

d aa

n pr

ojec

t P

rodu

ct b

enef

icia

ries

Turn

-ove

r uit

proj

ectr

esul

tate

n (M

euro

)

Proj

ect-

omva

ng

Futu

re

Wor

kspa

ces

Impr

ove

effe

ctiv

enes

s of

kno

wle

dge

wor

kers

by

intro

duci

ng n

ew w

ays

of s

mar

t wor

king

and

col

labo

ratio

n su

ppor

ted

by a

dvan

ced

wor

k en

viro

nmen

ts. P

eopl

e dr

iven

. IC

T su

ppor

ted.

Cis

co, E

ricss

on, I

BM, R

abob

ank,

R

oyal

Has

koni

ng, T

ISc

enar

io's

for e

ffect

ive

virtu

al c

olla

bora

tion

betw

een

prof

essi

onal

s in

the

crea

tive

indu

stry

. So

ta o

f cur

rent

ly a

vaila

ble

and

succ

essf

ul

serv

ices

, too

ls, f

acilit

ies

and

busi

ness

mod

els.

Se

rvic

e de

liver

y fra

mew

ork

for s

mar

t wor

k se

rvic

es fo

r (gr

oups

of)

prof

essi

onal

s.

Req

uire

men

ts to

Sm

art

Wor

k se

rvic

es in

cr

eativ

e in

dust

ry s

ettin

gs

Proo

f-of-c

once

pt s

ervi

ces,

tool

s an

d sy

stem

s on

top

of c

urre

nt to

ols

to

enha

nce

colla

bora

tion

and

co-d

esig

n pr

oces

ses

betw

een

prof

essi

onal

s (R

abob

ank,

Has

koni

ng, I

BM).

Smar

t wor

k se

rvic

e te

stbe

d en

viro

nmen

t (IB

M, C

isco

, Eric

sson

). Kn

ow-h

ow to

intro

duce

and

em

bed

Smar

t Wor

k se

rvic

es in

wor

king

pr

actic

e (a

ll)

24m

ths

Tele

pres

ence

ser

vice

s in

the

Smar

t wor

k se

rvic

e co

ncep

t (C

isco

)G

rid s

ervi

ces

in th

e Sm

art W

ork

serv

ice

conc

ept (

IBM

). M

obilit

y so

lutio

ns (E

ricss

on)

New

way

s of

wor

king

, acc

ess

to

cust

omer

net

wor

ks (R

abob

ank)

. M

ore

effe

ctiv

e co

llabo

ratio

n, lo

wer

co

sts,

fast

er d

eliv

ery

(Rab

oban

k,

Has

koni

n g)

Solu

tion

prov

ider

s, A

pply

ers

of w

orks

pace

sol

utio

ns30

3

Team

wor

k vo

or

desi

gn/D

esig

n as

Tea

msp

ort

Wer

kt u

it en

test

hoe

ICT

de s

amen

wer

king

tuss

en

ontw

erpt

eam

s ka

n on

ders

teun

en. M

et n

ame

is e

r int

eres

se

in h

et o

ntw

erpe

n va

n in

tera

ctie

ve s

yste

men

en

het

onde

rste

unen

van

ont

wer

ptea

ms

met

gem

engd

e ex

perti

se.

Ont

wik

kelin

g va

n m

ultim

edia

tool

s vo

or h

et o

nder

steu

nen

van

crea

tieve

pro

cess

en in

com

plex

e sa

men

wer

king

en

rond

om d

esig

n en

dec

isio

n m

akin

g.

TU E

indh

oven

, Des

ign

Acad

emy,

Ph

ilips

Res

earc

h, P

HO

SFO

R,

Pom

pe D

esig

n;Al

men

de, T

rigio

n Se

curit

y, L

ogic

a,

Cap

Gem

ini,

TI, T

NO

, SM

E's

Kenn

is o

f hoe

het

(con

cept

uele

) ont

wer

ppro

ces

bet

er o

nder

steu

nd k

an w

orde

n m

et IC

T to

ols.

Va

lidat

ie v

an v

oorg

este

lde

tool

s en

inzi

cht i

n gr

oeps

gew

ijs o

ntw

erpe

n.Th

eorie

ove

r gen

etw

erkt

e sa

men

wer

king

; Th

eorie

ove

r rol

van

cul

ture

le v

ersc

hille

n in

sa

men

wer

king

Fysi

sch

ontw

erp

van

een

ontw

erp-

syst

eem

voo

r 3 o

ntw

erpe

rs

(dem

onst

ratie

opst

ellin

g) m

et

bijb

ehor

ende

sof

twar

e di

e he

t gr

oeps

gew

ijs o

ntw

erpe

n on

ders

teun

t.To

ols

om te

ams

te tr

aine

n in

cre

atie

f de

sign

48m

ths

Des

ign

grou

p so

ftwar

eM

ultim

edia

tech

nolo

gie

voor

de

cisi

on m

anag

emen

t3D

des

ign

tool

s, s

imul

atio

n to

ols

Engi

neer

ing

bedr

ijven

al

sHas

koni

ng; O

NR

I, N

EDEC

O, H

abifo

rum

; in

dust

rie a

ls T

hale

s, B

oein

g,

Nuo

n, E

ssen

t. M

useu

ms;

H

ealth

car

e, e

.g. S

KIO

N.

173

Wor

king

the

Net

wor

kIn

tellig

ent s

earc

h so

ftwar

e fo

r fin

ding

kno

wle

dge

and

skills

w

ithin

net

wor

ks a

nd c

hain

s of

com

pete

nces

, abl

e to

cro

ss

dom

ains

follo

win

g th

e co

nnec

tions

of t

he n

etw

ork.

R

educ

es is

sues

on

the

leve

ls o

f pol

itics

, org

aniz

atio

n,

appl

icat

ions

and

infra

stru

ctur

eand

cre

ates

room

for

crea

tivity

and

focu

s

Logi

ca, U

nive

rsite

it Tw

ente

Col

labo

ratio

n en

able

d by

com

bine

d co

mpe

tenc

es. N

etw

orke

d se

arch

tool

s.

Inte

lligen

t age

nt s

earc

hC

ompe

tenc

e fin

der

Net

wor

k sk

ills s

earc

h

32m

ths

Inte

lligen

t ski

ll se

arch

alg

orith

ms

Des

ign

netw

ork

set-u

p se

rvic

esSM

E, U

nive

rsiti

es, f

reel

ance

ex

perts

151

Virtu

al a

genc

y pl

atfo

rmD

ista

nt c

reat

ive

colla

bora

tion.

Mul

timed

ia p

rodu

ctio

n an

d co

llabo

ratio

n to

ols,

bes

t cas

e pr

actic

es a

nd n

ew b

usin

ess

mod

els.

Med

ia R

epub

lic, L

ogic

a, W

aag.

In

tend

ed jo

inin

g pa

rtner

s: M

icro

soft,

M

arce

l Wan

ders

Max

imiz

e ef

ficie

ncy

in th

e cr

eativ

e pr

oces

s.

Enab

le d

ista

nce

wor

king

. Cro

ssin

g bo

rder

s.So

ftwar

e to

ol +

An

inte

ract

ive

colla

bora

tion

plat

form

+ A

'mar

ketp

lace

' fo

r 'Jo

bs to

be

done

' + A

uni

fied

wor

king

m

etho

d

12m

nths

Wor

kflo

w a

nd to

ols

for

colla

bora

tion

in c

reat

ive

indu

stry

. C

ross

Con

tinen

t Con

nect

ion

for

SME

+ LM

E.

Adve

rtise

rs (a

cces

s to

new

pe

ople

/idea

s) +

Age

ncie

s (n

ew c

apac

ity) +

Fre

elan

ce

crea

tives

502

WoW

tool

The

know

ledg

e tra

nsfe

r and

col

labo

ratio

n w

ith

repr

esen

tativ

es fr

om d

iffer

ent b

ackg

roun

ds is

a m

ajor

ob

stac

le. H

ow c

an w

e im

prov

e co

mm

unic

atio

n, p

roje

ct-

man

agem

ent a

nd o

rgan

izat

iona

l sup

port

for c

reat

ive

trans

- an

d in

terd

isci

plin

ary

colla

bora

tion

amon

g sc

ient

ists

, de

sign

ers,

eng

inee

rs a

nd a

rtist

s?

The

Patc

hing

zone

, STB

Y, L

ogic

a,

Get

roni

cs P

inkR

occa

de B

AS,

Philip

s, A

lmen

de, N

oldu

s In

form

atio

n Te

chno

logy

, Uni

vers

ity

Twen

te, V

U A

mst

erda

m, T

U-D

elft,

TU

/e

Org

aniz

atio

nal g

uide

lines

and

blu

e pr

ints

for

stru

ctur

ing

crea

tive

colla

bora

tion

acro

ss

disc

iplin

es;

train

ing

Met

hods

and

pro

toty

pe o

f the

gam

e im

plem

ente

d as

wor

king

pro

toty

pes

and

test

beds

, lea

d by

The

Pat

chin

gzon

e.

Tech

nolo

gy fo

r col

labo

rativ

e ga

mes

48m

ths

Serio

us G

ame:

tang

ible

co

mm

unic

atio

n to

ol th

at s

uppo

rts

crea

tive

inte

rdis

cipl

inar

y te

am

proc

esse

sw

orks

hops

and

mas

terc

lass

es

All c

ross

-dis

cipl

inai

ry

(cre

ativ

e) in

nova

tors

in th

e N

ethe

rhan

ds

152

Ambi

ent

Awar

enes

s in

D

esig

n Ed

ucat

ion

Usi

ng A

mbi

ent I

ntel

ligen

ce te

chno

logy

to s

uppo

rt se

rend

ipito

us s

ocia

l int

erac

tion

and

know

ledg

e sh

arin

g in

w

orki

ng e

nviro

nmen

ts, i

n th

is c

ase.

des

ign

educ

atio

n or

de

sign

wor

k.

Tam

Tam

, DN

V C

ibit,

V2_

, The

Pa

tchi

ngzo

ne a

nd T

U E

indh

oven

Ambi

ent K

now

ledg

e M

anag

emen

t Sys

tem

s th

at s

uppo

rt in

form

al in

form

atio

n sh

arin

g(S

emi-)

aut

onom

ous

devi

ces

for c

reat

ing

shar

able

repr

esen

tatio

ns o

f de

sign

idea

s. M

obile

inte

ract

ive

devi

ces

supp

ortin

g ph

ysic

al b

row

sing

of a

n in

form

atio

n au

gmen

ted

envi

ronm

ent.

48m

ths

Dev

ices

for i

nter

actin

g w

ith

ambi

ent i

nfor

mat

ion

envi

ronm

ents

, so

ftwar

e an

d re

late

d se

rvic

es

Des

ign

/cre

ativ

e co

mpa

nies

Des

ign

educ

atio

nM

anuf

actu

rers

of a

pplia

nces

an

d m

obile

dev

ices

Know

ledg

e m

anag

emen

t sy

stem

dev

elop

ers

41,

5

Tota

al13

112

,5

Con

nect

edne

ss-

Col

labo

rati

on

67

Them

a-cl

uste

rPr

ojec

tB

esch

rijvi

ngPa

rtije

nD

eliv

erab

les

kenn

isD

eliv

erab

le

dem

onst

rato

rs/p

roto

type

/oth

erPl

anni

ng

(mnd

)Pr

oduc

ten

gere

late

erd

aan

proj

ect

Pro

duct

ben

efic

iarie

sTu

rn-o

ver u

it pr

ojec

tres

ulta

ten

Meu

ro)

(

proj

ect-

omva

ng

Exch

ange

s be

twee

n w

orld

sO

ntw

ikke

len

van

tech

nolo

gie

voor

de

volg

ende

gen

erat

ie

virtu

ele

wer

elde

n, in

het

bijz

onde

r ger

icht

op

de

com

mun

icat

ie tu

ssen

virt

uele

l wer

elde

n,

gebr

uike

rsin

terfa

ces,

en

de in

terfa

ce n

aar d

e ec

hte

wer

eld.

Philip

s, A

lten

PTS

, Uni

vers

iteit

Utre

cht,

Uni

vers

iteit

Twen

te

Nie

uwe

algo

ritm

en, i

nter

actie

tech

niek

en, e

n co

mm

unic

atie

prot

ocol

len

voor

het

ont

wer

p va

n de

vol

gend

e ge

nera

tie v

irtue

le w

erel

den.

M

iddl

ewar

e vo

or v

irtue

le w

erel

den

appl

icat

ies

Virt

uele

wer

elde

n vo

or to

eris

me

en

assi

sted

livi

ng.

36m

ths

Inte

ract

ieve

virt

uele

wer

elde

n di

e m

et e

lkaa

r en

met

de

echt

e w

erel

d ve

rbon

den

zijn

. M

iddl

ewar

e vo

or v

irtue

le w

erel

den

appl

icat

ies

Philip

s lif

esty

le, t

oeris

me

indu

strie

, gam

e be

drijv

en,

soci

ale

netw

erke

n en

onl

ine

com

mun

ities

.

200

3

Auto

mat

ic c

reat

ion

of

virtu

al w

orld

sO

ntw

ikke

len

van

tech

nolo

gie

voor

het

sem

i-aut

omat

isch

ge

nere

ren

van

virtu

ele

wer

elde

n va

nuit

GIS

dat

a (b

eeld

en, h

oogt

ekaa

rten,

etc

.) en

van

uit m

odel

len.

Dez

e vi

rtuel

e w

erel

den

dien

en re

alis

tisch

te z

ijn e

n be

volk

t te

wor

den

met

com

pute

r-ge

stuu

rde

pers

onen

en

voer

tuig

en.

Cyc

lom

edia

, Uni

vers

iteit

Utre

cht,

Del

tare

s, T

UD

Nie

uwe

tech

niek

en o

m v

anui

t bee

lden

en

ande

re G

IS d

ata

en m

odel

len

sem

i-au

tom

atis

ch v

irtue

le w

erel

den

te g

ener

eren

. Te

chni

eken

om

aut

omat

isch

com

pute

r-ge

stuu

rde

real

istis

che

pers

onen

en

voer

tuig

en

te g

ener

eren

.

Tool

s vo

or h

et s

emi-a

utom

atis

ch

gene

rere

n va

n be

volk

te v

irtue

le

wer

elde

n, g

eric

ht o

p tra

inin

gsap

plic

atie

s.

36m

ths

Tool

s en

tech

nolo

gie

om o

p ef

ficië

nt w

ijze

virtu

ele

wer

elde

n te

bo

uwen

.

Bedr

ijven

die

trai

ning

en

mak

en, v

irtue

el to

eris

me,

ga

me

bedr

ijven

.

252

Play

er/E

nviro

nmen

t Im

itatio

nH

et g

ebru

iken

van

AI o

m d

e re

latie

tuss

en e

en re

ële

wer

eld

en e

en v

irtue

le w

erel

d in

sta

nd te

hou

den,

zel

fs

als

in e

en v

an d

e w

erel

den

een

parti

cipa

nt d

eze

rela

tie

actie

f ver

stoo

rt.

UvT

/TiC

C, W

!-Gam

es,

iOpe

nerM

edia

, Gam

es F

acto

ry

Onl

ine,

Wiz

zard

Web

Sol

utio

ns,

Mic

roso

ft N

L

Kenn

is e

n be

grip

ove

r het

ont

wik

kele

n va

n A

I di

e in

sta

at is

te h

ande

len

in n

ieuw

e si

tuat

ies

in

het k

arak

ter v

an d

e sp

ecifi

eke

men

sen

die

geïm

iteer

d w

orde

n. D

it is

gev

ange

n in

m

odel

len

en te

chno

logi

eën.

Impl

emen

tatie

van

AI i

n ee

n vi

rtuel

e w

erel

d di

e ee

n im

itatie

is v

an d

e w

erke

lijke

wer

eld,

en

impl

emen

tatie

van

A

I in

spel

en w

aarb

ij de

AI d

e ro

l van

de

spel

er k

an o

vern

emen

.

36m

ths

Nie

uwe

mac

hine

lear

ning

te

chno

logi

eën,

mod

elle

n di

e in

st

aat z

ijn m

ense

n in

sof

twar

e w

eer

te g

even

, mid

dlew

are

die

deze

te

chno

logi

eën

en m

odel

len

onde

rste

unt.

Gam

e de

velo

pers

en

ande

re

bedr

ijven

in d

e en

terta

inm

ent

indu

strie

101,

5

Lab

for s

imul

atio

ns

and

imm

ersi

ve m

edia

Imm

ersi

ef la

b vo

or h

et s

imul

eren

en

met

en v

an v

irtue

le

en e

chte

r 3D

wer

elde

n. H

et la

b co

mbi

neer

d ni

euw

e in

tera

ctie

tech

nolo

gie

zoal

s he

adtra

ckin

g m

et

biom

etris

che

met

inge

n (e

ye-tr

acki

ng, s

kin-

cond

ucta

nce,

he

art r

ate)

, en

maa

kt h

et m

ogel

ijk o

m m

edia

stim

uli

prec

ies

te s

imul

eren

.

Bave

lse

Ber

g C

V (I

NG

, Gro

ntm

ij),

NA

C B

reda

, Mav

er H

oldi

ng, M

edia

R

epub

lic, U

nive

rsite

it Tw

ente

, N

HTV

Het

cre

eren

van

nie

uwe

med

ia ru

imte

s,

met

inge

n va

n on

line

en o

fflin

e ad

verte

ren,

fu

nctio

nele

en

effe

ctiv

e in

bedd

ing

van

adve

rtent

ies

in e

chte

en

virtu

ele

omge

ving

en.

Ges

imul

eerd

e om

gevi

ngen

en

data

set

s va

n ge

brui

kers

erva

ringe

n. N

ieuw

e en

terta

inm

ent c

once

pten

ger

icht

op

adve

rtent

ies.

24m

ths

Tool

s en

dat

a vo

or h

et fu

nctio

neel

on

twer

p va

n m

edia

stim

uli i

n ec

hte

en v

irtue

le w

erel

den.

Nar

row

cas

t pro

vide

rs,

adve

rtent

ie a

genc

ies,

te

leco

m, o

ntro

eren

d go

ed

inve

stee

rder

s, e

nter

tain

men

t in

dust

rie.

101

XH

XL/

Soc

ial

Con

nect

edne

ssM

ense

n he

bben

een

ste

rke

beho

efte

tot h

et a

anga

an v

an

soci

ale

inte

ract

ie. H

oew

el d

it ge

dure

nde

het h

ele

leve

n pl

aats

vind

t is

het i

n he

t bijz

onde

r ste

rk in

be

eerd

ere

en

late

re ja

ren.

We

wille

n In

zich

ten

verk

rijge

n in

de

effe

cten

va

n (c

ombi

natie

s va

n) s

ervi

ces

op h

et g

ebie

d va

n so

cial

e ve

rbon

denh

eid

en in

zich

t in

de g

ebru

iker

s er

varin

gen

van

soci

ale

verb

onde

nhei

d.

TI, P

hilip

s, E

ricss

on, d

e W

aag,

R

oess

ingh

, TU

/Ein

dhov

en,

TU/D

elft,

Vod

afon

e

Begr

ip v

an v

erbo

nden

heid

in re

latie

tot

tech

nolo

gie

oplo

ssin

gen.

The

orie

en e

n in

stru

men

ten

voor

het

ope

ratio

nalis

eren

van

so

cial

e ve

rbon

denh

eid.

Ser

vice

orie

nted

pl

atfo

rm v

oor h

et s

nel o

ntw

ikke

len

van

serv

ices

vo

or s

ocia

le v

erbo

nden

heid

.

Dem

onst

rato

ren

waa

rmee

bo

vens

taan

de te

chno

logi

e ge

dem

onst

reer

d w

ordt

. Ond

er a

nder

e in

gec

ombi

neer

de z

org/

thui

s si

tuat

ies.

K

linis

che

test

en w

aarm

ee d

e w

erkz

aam

heid

van

de

tech

nolo

gie

wor

dt a

ange

toon

d..

24m

ths

Ser

vice

s vo

or s

ocia

le

verb

onde

nhei

d. O

nder

and

ere

in

ziek

enhu

izen

, ver

zorg

ings

tehu

izen

, en

kin

derd

agve

rblij

ven.

Philip

s lif

esty

le, z

ieke

nhui

zen,

ve

rzor

ging

s te

huiz

en,

kind

erop

vang

253

MAR

: Mea

ninf

ul

Augm

ente

d R

ealit

yIn

Aug

men

ted

Rea

lity

the

real

aud

io-v

isua

l 4D

wor

ld a

nd

the

virtu

al a

udio

-vis

ual 4

D w

orld

are

mix

ed in

a re

al-ti

me

expe

rienc

e. H

ow c

an w

e de

sign

pro

per a

ugm

ente

d re

ality

fo

r eng

agin

g, m

ulti-

user

, fun

and

mea

ning

ful e

xper

ienc

e?

Cyb

erm

ind,

Mob

ivar

, V2_

, Roy

al

Acad

emy

of A

rt, D

EAF

(Dut

ch

Elec

troni

c A

rt fe

stiv

al) ,

SM

E/ Z

ZP:

artis

ts a

nd d

esig

ners

via

V2_

, CW

I, VU

, UT,

TU

Ein

dhov

en, T

U-D

elft,

U

nive

rsity

Lei

den

Auth

orin

g to

ols

for a

rtist

s an

d de

sign

ers,

fo

cuse

d on

AR

tech

nolo

gy.

Use

r exp

erie

nce

mod

els

of A

R.

Dev

elop

via

ble

busi

ness

mod

els

Expl

orat

ion

of n

arra

tive

/ int

erac

tion

scen

ario

's

Pro

toty

pes

of m

eani

ngfu

l and

eng

agin

g A

R e

xper

ienc

es, d

emon

stra

tions

and

P

R s

how

cas

esA

utho

ring

tool

s fo

r Aug

men

ted

Rea

lity

Dem

onst

rato

r des

ign

of d

ram

atur

gy in

A

R te

chno

logy

24m

ths

Sho

ppin

g di

spla

ys, s

hop-

in-s

hops

Arc

hite

ctur

al/u

rban

pla

nnin

g w

alk

thro

ughs

Aug

men

ted

envi

ronm

ents

for

mus

ea a

nd fa

irsS

ervi

ces

for s

cien

tific

vis

ualiz

atio

n

Cul

tura

l ins

titut

ions

, m

useu

ms,

exp

o, b

road

cast

an

d ga

min

g in

dust

ry

102

Virtu

ele

exte

nsie

van

fy

siek

e ru

imte

Ont

wik

kele

n va

n vi

rtuel

e ex

tens

ies

t.b.v

. mus

ea e

n hi

stor

isch

erg

oed,

die

zow

el in

de

betre

ffend

e fy

siek

e om

gevi

ng, a

lsw

el o

p af

stan

d to

egan

kelij

k zi

jn. D

oel

hier

van

is e

nerz

ijds

het u

itbre

iden

van

ruim

te o

m c

olle

ctie

te

ntoo

n te

ste

llen,

and

erzi

jds

het p

ublie

k in

sta

at s

telle

n om

zic

h vó

ór, t

ijden

s en

na

een

bezo

ek (ó

f als

ver

vang

ing

hier

voor

) op

een

rijke

man

ier t

e ve

rdie

pen

in d

e m

ater

ie.

Lost

boys

, Phi

lips,

Ann

e Fr

ank

Stic

htin

g, D

e W

aag

Stan

daar

den

en fo

rmat

s om

virt

uele

ext

ensi

es

van

mus

ea e

n hi

stor

isch

erfg

oed

te k

unne

n ge

brui

ken

in o

nder

wijs

situ

atie

s, re

keni

ng

houd

end

met

ver

schi

llend

e le

erst

ijlen.

Pro

of o

f con

cept

van

een

virt

uele

m

useu

mvl

euge

l voo

r het

Ann

e Fr

ank

Hui

s, b

esta

ande

uit

een

virtu

ele

vers

ie

van

het h

isto

risch

e pa

nd e

n in

tera

ctie

ve

them

atis

che

pres

enta

ties

(waa

rond

er

de c

onte

xt ti

jd e

n pl

aats

) ter

ver

diep

ing

van

het o

nder

wer

p, d

ie z

owel

op

afst

and

(thui

s, o

nder

wijs

situ

atie

) als

in

het m

useu

m z

elf t

ot e

en ri

jke

inte

ract

ieve

geb

ruik

ersb

elev

ing

leid

t.

24m

ths

Tool

s en

tech

nolo

gie

om o

p ef

ficie

nte

wijz

e vi

rtuel

e ex

tens

ies

voor

mus

ea e

n hi

stor

isch

erfg

oed

te o

ntw

ikke

len

die

ook

kunn

en

best

aan

in e

en fy

siek

e ru

imte

.

Mus

ea, c

utur

ele

erfg

oed

sect

or, e

xpo

indu

strie

101,

5

Beyo

nd L

$: V

alue

ex

chan

ge a

cros

s re

al

and

virtu

al w

orld

s

Peop

le a

re n

owad

ays

conn

ecte

d in

to s

ever

al

com

mun

ities

, bot

h in

the

real

wor

ld a

s w

ell a

s in

virt

ual

wor

lds.

Cur

rent

ly, t

here

are

a fe

w c

once

pts

that

are

di

rect

ly e

xcha

ngea

ble

betw

een

thes

e re

aliti

es. O

ne o

f th

em is

cur

renc

y. P

eopl

e ca

n ex

chan

ge v

irtua

l cur

renc

ies

for r

eal m

oney

. In

this

pro

ject

we

crea

te c

once

pts

that

ar

e, li

ke m

oney

, abl

e to

exc

hang

e so

cial

, cul

tura

l and

pe

rson

al v

alue

s be

twee

n bo

th w

orld

s. D

esig

n so

lutio

ns

give

the

virtu

al v

alue

s a

phys

ical

and

tang

ible

form

and

/or

brin

g in

the

real

val

ues

into

the

virtu

al w

orld

.

Gam

eFac

tory

Onl

ine,

CE

BRA,

Ph

ilips,

oth

er S

ME'

s in

the

field

, TU

/e

Know

ledg

e ab

out n

ew e

xcha

ngea

ble

valu

es,

new

bus

ines

s m

odel

s ba

sed

on th

ese

valu

es,

new

sof

twar

e an

d ha

rdw

are

arch

itect

ure

and

tech

nolo

gies

Dem

onst

rato

rs a

nd p

roto

type

s of

pr

oduc

ts th

at li

nk v

alue

s in

bot

h th

e re

al

and

virtu

al w

orld

, the

se d

emon

stra

tors

sh

ow n

ew p

osib

ilites

and

opp

ortu

nite

s.

48m

ths

Phy

sica

l obj

ects

(pro

duct

s), l

ike

toke

ns, c

ontro

llers

or o

ther

de

dica

ted

inte

ract

ion

devi

ces

that

ar

e lin

ked

to o

nlin

e ga

min

g en

viro

nmen

ts, v

irtua

l wor

lds

and

com

mun

ites.

Use

rs o

f virt

ual w

orld

s an

d so

ciet

ies,

ser

vice

pro

vide

rs,

man

ufac

ture

s of

the

rela

ted

prod

ucts

.

52

Tota

al29

516

Con

nect

edne

ss-

Rea

l&V

irtu

al

68

Appendix C - proces en betrokkenen

De volgende bedrijven en instellingen zijn betrokken bij het tot stand komen van dit programma. Een nog groter aantal bedrijven en personen heeft deelgenomen aan diverse bijeenkomsten die in het kader van de ontwikkeling van dit programma zijn georganiseerd.

Kerngroep creative industrie - Emile Aarts (Philips) - Rocco van den Berg (Endemol) - Patrick Esser (Ericsson) - George Freriks (iMMovator) - Hans van Gageldonk (Philips) - Frits Grotenhuis (IIP Create) - Marianne Herbert (Logica) - Erik Huizer (TNO) - Catholijn Jonker (TUDelft) - Frank Kresin (Waag Society) - Hermen van der Lugt (Telematica

Instituut) - Geleyn Meijer (Logica) - Igor Milder (Lost Boys) - Anne Nigten (V2) - Roeland Ordelman (Beeld & Geluid) - Mark Overmars (Universiteit Utrecht) - Ruurd Priester (Lost Boys) - Vincent Rump (Media Republic) - Jan-Pieter van Seventer (DGG) - Rob de Spa (Wegener) - Pieter Spronck (UvT) - Arnold Smeulders (Universiteit van

Amsterdam) - Marleen Stikker (Waag Society) - Harro Stokman (Universiteit van

Amsterdam) - Patrick Strating (Telematica Instituut) - Bas Verhart (Media Republic)

Kerngroep financial logistics - Ineke Bussemaker (Rabobank

Nederland) - Robin Fransman (HFC) - Wil Janssen (Telematica Instituut) - Akkie Lansberg (HFC) - Douwe Lycklama (Innopay) - Carlien Roodink (HFC)

Werkgroep financial logistics - Ineke Bussemaker (Rabobank

Nederland) - Hans Brits (De Nederlandsche Bank

N.V.) - Edy Bruinooge (SNS) - Carola Legerstee (Ministerie van

Financiën) - Gijs Schreuder (ABN Amro) - Edmond Stassen (Nederlandsche

Vereniging van Banken) - Frank Taal (ING)

Taskforce e-invoicing - Jelle Attema (ECP.nl) - Jan Burgers (Accounting Plaza) - Marco Eeman (Anachron) - Kees Groenendijk (Belastingdienst) - Kees van den Heuvel (TNT) - Thijs Jansen (Equens) - Wil Janssen (Telematica Instituut) - Lex van Lent (Agroportal) - Douwe Lycklama (Innopay) - Eric Mekel (CJIB) - Paul Oude Luttighuis (Telematica

Instituut) - Evert Nagel (KPN) - Ad van der Poel (ING) - Peter Potgieser (RBS) - Carlien Roodink (HFC) - Harry Smorenberg (SSC bv) - Edmond Stassen (NVB)

69

Appendix D - Referenties

1 Huizinga, F. & Smid, B.,Vier vergezichten op Nederland: productie, arbeid en sectorstructuur in vier scenario’s tot 2040, Centraal Planbureau, Den Haag, november 2004. 2ICT drijft directe productiviteitsverhoging doordat werknemers productiever zijn, en door efficiënter gebruik van kapitaal en natuurlijke hulpbronnen. Indirect verhoogt ICT de productiviteit doordat ICT het mogelijk maakt grotere markten te exploiteren en doordat ICT organisaties beter helpt bij het nemen van beslissingen. Zie voor een uitgebreide analyse o.a. Atkinson, R.D. & McKay, A.S., Digital Prosperity, The Information Technology & Innovation Foundation, 2007.

3 Zie o.a. Rijksbrede ICT Agenda 2008-2011, EZ, 2008 (te vinden via http://www.ez.nl). Uur van de waarheid, advies over regie en sturing van de elektronische overheid, commissie Wallage/Postma, december 2007 (te vinden via www.minbzk.nl).

4 Service Innovation, people driven, ICT enabled, april 2008, voor meer informatie www.siict.nl

5 Beleidsplan 2008-2009, Holland Financial Centre

6 iip/create ict innovation platform creative industry, www.iipcreate.nl

7 Zie hiervoor o.a. Creative Economy Report 2008: The challenge of assessing the creative economy towards informed policy-making, UNCTAD, april 2008 8 Florida, R., The Rise of the Creative Class, Cities and the Creative Class, 2005. 9 Verhart, B., Innovatieplatform 2008, op basis van Braaksma, R.M. et al., Creatieve bedrijvigheid in Nederland Structuur, ontwikkeling en innovatie, EIM, 2005.

10 Cultuur en creativiteit naar waarde geschat, Stichting Atlas voor gemeenten, Gerard Marlet en Joost Poort, 2005

11 Poort, Marlet, Van Woerkens, 2005; o.b.v. Lisa

12 Creative Economy report 2008, United Nations, 2008

13 Who Captures Value in a Global Innovation System? The case of Apple’s iPod; 2007; Greg Linden, Kenneth L. Kraemer, Jason Dedrick

14 Bronnen: marktinzichten van bedrijven die in dit programma participeren. jaarverslagen van bedrijven, Entertainment & Media Outlook towards 2011 (PricewaterhouseCoopers), Mediamonitor (Commissariaat voor de Media), Cross Media Monitor 2008 (Stichting iMMovator Cross Media Network),

15 SEPA: potential benefits at stake – researching the impact of SEPA on the payments market and its stakeholders, Capgemini consulting, 2007

16 1,3% van het Nederlandse Bruto Binnenlands Product op basis van data CBS 2007

70

17 gebaseerd op onderzoek door McKinsey (betalingsverkeer in Nederland: een onderzoek naar de opbrengsten en kosten voor het bankwezen, eindrapport 10 juli 2006) waarbij de balansopbrengsten hier niet zijn meegenomen

18 gebaseerd op het World Retail Banking Report 2005 (CapGemini, EFMA en ING) dat stelt dat de Nederlandse consument jaarlijks €34 voor basis bancaire diensten

19 Brits, H., Winder, C., Payment are no free lunch, 2005.

20 Toespraak staatssecretaris Heemskerk, E-factureren, seminar e-facturatie in Utrecht, 27 maart 2008.

21 Wetenschaps- en technologie-indicatoren 2008. NOWT

22 Research and Development Needs of Business Related Services Firms, RENESER studie, September 2006

23 betalingsverkeer in Nederland: een onderzoek naar de opbrengsten en kosten voor het bankwezen, eindrapport 10 juli 2006

24 De Nederlandse Bank, Kwartaalbericht juni 2008

25 http://ec.europa.eu/internal_market/payments/einvoicing/index_en.htm

26 www.billentis.com

27 Policy recommendations in: OECD, Promoting innovation in services, Paris, 2005

71