Transcript
  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    1/24

    217

    BLACK320 C

    Anahtar Kavramlar

    Bilgisayar Alar Modem Veri Yolu Topolojisi

    letim Yntemi A Yneticisi Halka Topoloji

    A flletim Sistemi letim Ortam Yldz Topolojisi

    Genifl Alan A Ethernet Aa Topolojisi nternet Anda Halka rg Topoloji

    Bakr Kablo A Arayz Donanm Mbit/s

    Fiber Optik Kablo Ynlendirici Gbit/s

    Kablosuz letiflim Alt A Uydu

    Radyo Dalgalaryla etiflim Yerel Alan A

    Kzltesi Iflnlarla letiflim A Topolojisi

    217

    Bilgisayar Alar11

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    2/24

    Girifl

    Buraya kadar ifllediimiz nitelerde sadece bir bilgisayar zerinde alflan yaz-

    lm ve donanm elerini iflledik. Bu nitede ise, belirli bir corafi blgeye yaylmfl

    olan birden ok bilgisayarn bir arada nasl kullanlabileceinden bahsedeceiz.

    Internet, www, e-posta, chat ve balanmak, eskiden yalnzca bilgisa-

    yar uzmanlarnn kullandklar ancak bugn, her gnk konuflmalarda sk kar-

    fllafltmz trde kavram ve uygulamalardr. Bu kavram ve uygulamalar daha

    iyi anlayabilmek iin, bunlarn altnda yatan bilgisayar alar gibi temel kav-

    ramlar tanmakta yarar vardr. Bilgisayar alar, birbirlerine bal ve birbirleri

    arasnda mesaj alfl verifli yapabilen bilgisayarlarn oluflturduu bir yapdr. Tek

    bir bilgisayarn salayabildiklerine gre, birden fazla bilgisayarn oluflturduu

    bir a kullanclara ek olanaklar salar.

    Bu nite, baflta bilgisayar alar olmak zere temel kavramlar renmemize

    yardmc olacaktr.

    Bu niteyi tamamladmzda afladaki yeterliklere sahip olacaz:

    1. Bilgisayar a kavramn ve bilgisayar alaryla ilgili dier temel kavramlar

    tanmlayabileceiz.

    2. Bilgisayar ann kurulumuna neden ihtiya duyulduunu aklayabileceiz.

    3. Bir bilgisayar an oluflturan eleri sralayarak, verilen a esinin ifllevlerini

    ve zelliklerini aklayabileceiz.

    4. Bilgisayar ana iliflkin verilen rnek durumlarda, corafi dalma ve a topo-

    lojisine gre alarn trlerini saptayabileceiz.

    5. Bilgisayar alarnda hzn ne anlam ifade ettiini aklayabileceiz.

    Bi lgisayar Alar218

    AMALARIMIZ

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    3/24

    TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

    Bilgisayar a kavramn ve bilgisayar alaryla ilgili dier temel kavramlar tanmlayabileceiz.

    Bilgisayar a, birbirlerine bal ve birbirleri arasnda metin, ses, sabit ve hare-ketli grnt aktarm yapabilen bilgisayarlarn oluflturduu yapdr. Alar sadecebilgisayarlardan oluflmaz. Yazc, tarayc, yedekleme niteleri gibi donanmlar daada bulunabilir. Bu tr cihazlar kendi bafllarna ifl yapmadklar ve dier bilgisa-yarlarn komutlarna uyduklar iin a iinde farkl bir grup olufltururlar.

    Bilgisayar kaynaterimi herhangi bir bilgisayara bal olan ve kullanclarnkullandklar kapasiteyi tanmlamak iin kullanlr. Bilgisayarn bilgi ifllemedeki h-z, disk kapasitesi, bal olan yazc ve taraycnn her biri bir bilgisayar kayna-dr. A iflletim sistemleri kullanclarn a kaynaklarna ulaflm iin olanak salar.

    Herhangi bir kayna (yazc, tarayc, disk alan, vb.) kendi zerinden a kullan-clarnn kullanmna aan cihaza a kaynak salaycsdenir.

    Bir bilgisayar a, drt temel eden oluflur:1. letim ortam,2. letim yntemi,3. Bilgisayarn iletim ortamna ulaflmn salayan bir arayz donanm,4. Adaki dier ifl istasyonlaryla veya cihazlarla balant kuracak olan yazlm.Bilgisayar alar oluflturulurken iletim ortamolarak, metal kablolar, fiber op-

    tik kablolar veya hava kullanlabilir.letim yntemi, ortam zerinden bir bilgisayardan dierine nasl mesaj gn-

    derdiimizdir. Ortam olarak metal kablolar seilirse, bilgisayarlar metal kablolarla

    birbirlerine balanr ve elektrik sinyalleri iletim yntemi olarak kullanlr. Fiberoptik kablolar, iinden flk geebilen cam gibi malzemelerden retilen kablolar-dr. Hava (boflluk) ortamnda kzltesi flnlar veya radyo dalgalar kullanlabilir.

    Bilgisayardan bir dierine gnderilmek istenen mesajlarn, iletim ortamna uy-gun bir flekle getirilmesi gereklidir. rnein, fiber optik kablo zerinden iletimiin gnderilecek mesajlarn flk sinyalleri haline getirilmesi gereklidir. Bu dn-flm ifllemi arayz donanmyla gereklefltirilir ve dnfltrlmfl mesaj fiber op-tik kabloya iletilir.

    Bir iletim ortam zerinden bir bilgisayarn dierine mesaj gnderebilmesi iin,her iki bilgisayar zerinde de alflan bir yazlma gereksinim duyulur. Bu yazl-ma a iflletim sistemiad verilir. Kullanc a iflletim sisteminin salad hiz-metlerle, adaki dier bilgisayarlarn kaynaklarna ulaflabilir ve yazc, tarayc gi-bi aa bal cihazlar kullanabilir.

    Birok bilgisayar anda genifl disk alanlar, dosyalar, bilgiler, eflitli hizmetlerkullanclarn ortak kullanmna alr. Bu, dosya sunucusu (file server) denilen,byk bir disk alanna ve zel yazlmlara sahip olan bir bilgisayarn aa eklen-mesiyle gereklefltirilir. Dier bilgisayarlardaki kullanclar, dosya sunucusundaki,bu disk alann kullanabilir.

    Bilgisayar alar, ierdikleri bilgisayarlarn byklklerine, kapladklar cora-fi alana gre deiflik isimler alrlar. Bir iflyerinde, bilgisayar laboratuvarnda, bina-da, kampusta bulunan bilgisayarlarn oluflturduklar aa,yerel alan aismi veri-lir. Yerel alan a dar bir corafi blgeye yaylmfl olan adr.

    Temel Kavramlar ve Tanmlar 219

    1A M A

    letim yntemleri, kullanlaniletim ortamna gre elektrikveya flk sinyalleri, ve radyo

    dalgalar olabilir.

    Dosya sunucular, adakikullanclara ihtiyaduyduklar kaynaklarsalamakla grevli,genellikle dierlerine gredaha hzl ve kapasitelerigenifl bilgisayarlardr.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    4/24

    Bir flehirdeki, bir lkedeki, bir ktadaki bilgisayarlarn oluflturduklar aa geniflalan a ismi verilir. Genifl alan alar birok yerel an birlefliminden oluflur vegenifl bir corafi alana yaylr. Bir an dierine fiziksel olarak baland nokta-lardaynlendiriciad verilen cihazlar bulunur. Bunlarn grevi, mesajlarn biradan dierine geifllerini salamaktr.

    Bilgisayarlar ok eflitli flekillerde birbirlerine balanabilirler. Bu balant flekil-lerine a topolojisiad verilir. Benzedikleri geometrik flekle gre, veri yolu, yl-dz, aa ve rg topolojileri gibi isimler alrlar.

    Bir bilgisayar andaki hz, bir bilgisayarn bir saniyede ne kadar bilgi aktara-bildiidir. A hzlar genellikle Megabit/saniye (Mbps) cinsinden llr. Genel-likle 10 Mbps, 100 MBps veya 1000 Mbps hzlarndadr ama daha yksek hzlarkullanan alar da vardr. Ayrca, 1000 Mbps hza 1 Gigabit/sde denilmektedir veGbps ile ksaltlmfltr. rnein, 1000 Mbps (1 Gbps) hzda, bir bilgisayar sistemi,uygun flartlarda 1 saniyede yaklaflk 2500 kitap sayfasnn ieriini dierine gn-

    derilebilir.Bir genifl alan anda, omurgadeyimi btn haberleflmenin topland bir

    merkezi anlatr. Birok yerel adan gelen mesajlar bu omurga zerinden geerekdier yerel alara ulaflr ya da dier bir genifl alan ana geer. Birok yerel anbalant noktas olduu iin gnderilen mesaj says olduka fazladr ve yksekbir hz gereklidir. Bir anlamda veri otoyoludur. Btn yan yollar buraya kar.Omurga zerinde yksek hz salayan a cihazlar kullanlr.

    BLGSAYAR ALARINA NEDEN HTYADUYULUYOR?

    Bilgisayar ann kurulumuna neden ihtiya duyulduunu

    aklayabileceiz.

    Bir bilgisayar ann kurulmas arkasnda yatan temel gereke bilgisayar kaynak-larnn kullanclar tarafndan paylafllmasdr. Bir aa katlan bilgisayarlarn btnkaynaklar adaki dier kullanclarn kullanmlarna alabilir. Kiflisel bilgisayarla-rn kullanmnn artmas bu tr bir yaplanmann nemini de artrmaktadr.

    Kiflisel bilgisayarlarn yaygnlaflmasndan nceki dnemde, bilgi ifllem gereksi-nimleri zaman paylaflml sistemler tarafndan karfllanmaktayd. Bunlar genel-likle byk yer kaplayan ve pahal sistemlerdi. flletimleri ve bakmlar uzman ki-fliler tarafndan yaplmaktayd. Klavye ve ekrandan oluflan terminaller araclylakullanclar ana sisteme eriflmekte, bilgisayar zamann ve disk alann dier kulla-

    nclarla paylaflmaktayd. Byk ifllem hzna gereksinim duyulan uygulamalardabu tr sistemlerden baflka seenek de yoktu.

    1980lerin bafllarnda kiflisel bilgisayarlarn ortaya kfl ve kapasitelerinin hzlbir geliflme gstermesi, byk kapasiteli sistemlerin kullanld uygulamalarn sa-ysn azaltt. Eskiden, sadece byk sistemlerin kaynaklaryla gereklefltirilebilenpek ok ifl, artk kiflisel bilgisayarlar zerinde de yaplabilmektedir. Geliflen tek-noloji, zellikle bireysel kullanclarn bilgi ifllem gereksinimlerinin kiflisel bilgisa-yarlar tarafndan karfllanmasn salamfltr. Buradaki en byk sknt, kullanlanbilgisayarn kapasitesinin artrlmasnda snrlamalar olmasdr. rnein, kiflisel bil-gisayarlarda sabit disk alan belirli bir seviyeye kadar artrlmakta ve ondan son-rasnda eflitli sorunlar yaflanmaktadr. Bilgisayar alarnn yaygnlaflmasyla birlik-

    Bilgisayar Alarna Neden htiya Duyuluyor?220

    Genifl bir alana yaylmfl vebirok yerel a ieren aagenifl alan a ad verilir.

    Dnya zerine yaylmflmilyonlarca bilgisayarnoluflturduu en byk geniflalan ana nternet adverilmektedir.

    2A M A

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    5/24

    te bu snrlamalar belirli bir oranda ortadan kalkmfltr. Bir kiflisel bilgisayar bir aabaland zaman, aa bal dier bilgisayarlarn kaynaklarna ulaflabilmekte vekendi kapasitesini bylece artrabilmektedir.

    Zaman paylaflml sistemlere gre, kiflisel bilgisayarlarn oluflturduu alarngetirdii avantajlar flu flekilde sralanabilir:

    Fiyat/performans orannn dflmesi: Kiflisel bilgisayarlarn hzlar ve kapa-siteleri arttka, byk sistemlere gre, dflk fiyata daha yksek performans el-de edilebilmektedir. Bir a iindeki bilgisayarlar, bireysel sistemlerin getirdiiavantajla, genellikle pahal olan zaman paylaflml sistemlerin salad kaynakpaylaflmn kullanclara daha ucuza verebilmektedir.

    Performansn korunmas: Tek byk bilgisayar sisteminin oluflturduu za-man paylaflml yapda, bilgisayardaki efl zamanl kullanc says arttka birey ba-flna dflen bilgi ifllem performans da azalr. Kiflisel bilgisayarlardan oluflan adaher kullanc a zerinden kaynaklar kullanrken, eklenen her yeni kullanc di-

    er bilgisayarlarda yaplan ifllemlerin hzn etkilemez. Zira her kullancyla birlik-te bir bilgisayar da aa eklenir. Bu kullanc kendi iflini grrken, dier bilgisayar-da alflanlarn performanslar azalmaz.

    Gvenilirliin artmas: Bilgisayar a kritik kaynaklarda seenekler sunarak,kullanm gvenilirliini artrr. rnein, kullanlan bir yazc o anda baflka birisi ta-rafndan kullanlyorsa ya da bozulmuflsa, adaki baflka bir yazc kullanlabilir.

    Eklenebilir kaynaklar: Bilgisayar alar zerinden ulafllabilen kaynaklarayenileri rahatlkla eklenebilir. Ktphane kataloglar, yazlmlar, yazl dokman-lar, resimler, sabit ve hareketli grntler bilgisayar alar zerinden kullanclarasunulabilir.

    fllem gcnn artrlabilmesi: Tek bir sistem yerine, ok sayda bilgisaya-rn kullanlmas, ifllem performansnn artrlabilmesini de kolaylafltrr. Aa yenikullanc eklendiinde, yeni istasyonlar da eklenir. Zaman paylaflml sistemlerdekullanc eklendiinde sistem performansnn azalmas durumunun tersine, genifl-leyen aa yeni bir kullancyla birlikte, yeni bir bilgisayar, dier bir deyiflle yenikaynaklar da aa dahil olur.

    Bir bilgisayar anda bulunan 100 bilgisayarn hepsinin eflit hzda ve kapasitede olduu-nu varsayalm. Bir bilgisayarda bir ifli yapmann 10 dakika aldn dflnn. Aa yeni birkullancnn girdiini varasayn. Bu ifli ne kadar srede bitirebilir.

    Yeni kullanc, kendi bilgisayaryla aa girer. Her bilgisayar birbirinden bamsz alfltna gre, ifl

    10 dakikada bitirilir.

    Alarn kurulmas kullanclarn btn gereksinimlerini karfllyor mu?

    fiu ana kadar anlattklarmzn flnda, a haline getirilmifl bilgisayarlarn kar-fllafllan btn sorunlara zm getirdii dflnlebilir. Ama, bilgisayar alarnnbtn zellikleri avantaj salayc nitelikte olmayabilir. rnein, adaki bilgisayar-larda bulunan toplam kapasite byk olmakla birlikte, dank bir flekilde birokbilgisayarn zerine yaylmfltr. Bu kapasite tek para halinde kullanlamaz.

    Bir bilgisayar ann kurulumu iin belirli bir miktarda mali yatrm yaplmasflarttr. Yazlm dflnda her bilgisayara taklacak donanm da bir maliyet oluflturur.

    Bilgisayar Alarna Neden htiya Duyuluyor? 221

    SIRA S ZDE

    DfiNEL M

    Deiflik bilgisayarlardadank bir flekilde bulunana kaynaklar, anynetimini zorlafltrabilir.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    6/24

    zellikle, bilgisayarlara taklan arayz kartlar, a cihazlar ve kesintisiz g kay-naklar gibi cihazlarn belirli bir maliyeti vardr. Bilgisayar saysnn fazla olduudurumlarda, haberleflme hzn dflrmemek iin, daha yksek kapasiteli a cihaz-larnn alnmasyla, a kurulumu pahal bir yatrma dnflebilir. Fakat, geliflenteknolojiyle birlikte, a kurulum maliyetleri genellikle sabit kalmakta ve iletimhzlarnda nemli artfllar grlmektedir.

    BLGSAYAR AI ELER

    Bir bilgisayar an oluflturan eleri sralayarak, verilen a e-

    sinin ifllevlerini ve zelliklerini aklayabileceiz.

    Bir bilgisayar an oluflturabilmek iin, ilk olarak bilgisayarlarn bir flekilde birbir-

    lerine balanmalar gereklidir. Bir bilgisayardan dierine giden mesajlar, fiziksel

    bir ortam zerinden hedefine ulaflr. Mesajlarn, fiziksel ortama aktarlmasn sa-layan dnfltrclerin de bilgisayarlara takl olmas gereklidir. letilen mesajlarn

    anlafllmasn ve bunlara gre baz ifllemlerin yaplmasn da bilgisayar ann ya-

    zlm blm gereklefltirir.

    Bir bilgisayar an oluflturan drt temel eyi hatrlaynz. Bunlar,

    1. Fiziksel iletim ortam

    2. letim yntemi

    3. letim ortam ile bilgisayar arasndaki arayz donanm

    4. A iflletim sistemi

    Bir an kurulumunda alnmas gereken en nemli kararlardan biri kullanla-

    cak fiziksel iletim ortam konusunda yaplacak tercihtir. Her iletim ortamnn sa-

    lad avantajlar ve bir dierine gre baz dezavantajlar bulunur. letiflim hzlarn-

    daki fiziksel snrlar, an yayld corafi alann bykl, maliyet, an kurula-

    ca mekann zellikleri gibi unsurlar, fiziksel ortamn seiminde etkin rol oynar.

    Dier yandan iletim ortamna gre iletim yntemi belirlenir. Haberleflme iin

    elektrik sinyalleri mi yoksa radyo dalgalar m kullanlacak? Iflk m yoksa kzl-

    tesi flnlarn kullanm m daha aklc olur? Btn bu sorularn yantlar iletim or-

    tamlarnn zelliklerinin bilinmesiyle verilebilir.

    Bilgisayardan gnderilen mesajlarn, kodlarn ya da komutlarn dier bir bilgi-

    sayara iletilmesi, bir eflit dnfltrme ifllemi sayesinde gereklefltirilebilir. Mesaj-

    larn iletim ortamna aktarlmas arayz donanm sayesinde gereklefltirilir. Eer

    iletim yntemi olarak flk kullanlacaksa, mesajn flk sinyalleri haline evirilmesigereklidir. rnein, A harfi iin krmz renk, N harfi iin yeflil, E harfi iin mavi

    renk gnderildiini dflnn. ANNE mesajnn karfl tarafa iletilmesi iin, belirli

    srelerle krmz, yeflil, yeflil ve mavi renkli flk karan fenerleri birbiri arkasna

    yakp sndrmemiz gereklidir.

    A iflletim sistemi bir programlar btn olarak bir bilgisayarn dierleriyle ile-

    tiflimini salar. Bilgisayarda alflan iflletim sistemine bir ek niteliindedir. Bir a

    kurulumu srasnda, en son dflnlecek etken iflletim sistemidir. Gnmzde, ifl-

    letim sistemleri fiziksel iletim ortamndan, ynteminden ve arayz donanmndan

    genellikle bamsz alflrlar.

    Bi lgiyasar A eleri222

    3A M A

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    7/24

    fiimdi iki insann konuflmasn ele alalm. Beynimizdeki kavramlar, mesajlar,

    komutlar, bilgiler karfl taraftaki insana iletilmek istendiinde, ses telleri, az, dil,

    difller ve dudaklar kullanlarak anlaml sesler dizisi retilir. Dier bir deyiflle, bey-

    nimiz vcudumuzun bir eflit iflletim sistemi olarak iletmek istedii mesajlar, ses

    retim sistemi sayesinde sese evirerek hava iletim ortamna aktarr. Anlafllaca

    gibi, insanlararas iletiflimde, iletim yntemi olarak ses kullanyoruz. flitme orga-

    nmz olan kulamz kullanarak havadaki ses titreflimlerini alarak, beynimizde

    yorumluyoruz. Konuflma ve duyma organlar aslnda iletim ortamyla beynimiz

    arasnda bulunan bir eflit arayz donanmdr.

    Fiziksel A letim Ortamlar ve YntemleriAlarda kullanlan iletim ortamlar ya kablodur ya da havadr. letim yntemi ba-

    kr kablolar iin elektrik sinyalleri, fiber optik kablolar iin eflitli renklerde flk

    demetleri olurken, hava iin kzltesi flk, radyo dalgalar, lazer flnlar, mikrodal-galar olabilir. Btn bu ortamlarn, deiflik uygulamalarda tercih edildikleri zel-

    likleri vardr.

    Bakr KablolarBakr kablolar zerinden yaplan iletiflimde, bir kablonun bir ucundan yaylan

    elektriksel sinyalin, kablonun iletken olmas nedeniyle, bu kabloya bal btn

    bilgisayarlarn arayz donanmlar sayesinde bu mesajlar alabilecei dflncesine

    dayanr. Arayz donanm tarafndan, bilgisayardan gnderilen mesaj elektriksel

    sinyallere dnfltrlr, dier bir deyiflle kablo zerindeki voltaj deiflimleriyle

    ifade edilir.

    Fakat bir noktadan yaylan sinyal kablonun dier ucuna ulaflrken zayflar.Kablonun evresinde alflan elektrikli cihazlar kablo zerinde grlt ad verilen

    bozulmalar da yaratabilir. rnein, kablonun yaknlarnda cep telefonuyla konu-

    flulduunda iletiflimi bozan sinyaller ortaya kabilir. Bu durum, yksek hzl bir

    iletiflimin uzak bilgisayarlar arasnda yaplmasn engeller. Genellikle bakr kablo-

    larla kurulan alarda iletiflim mesafesi en fazla 100 metredir.

    Sinyal zayflamas ve karflmas ne demektir? rnek veriniz.

    Aflada verilen rneklere benzer rnekler bulduysanz, soruyu doru cevapladnz demektir.

    1. Uzak bir yerde duran arkadaflnza bir fley sylemek istiyorsunuz. Siz ne kadar uzaktaysanz,

    sesiniz arkadaflnz tarafndan o kadar zayf flekilde iflitilir. Hatta, evrede grlt karan ma-kineler varsa, arkadaflnz sylediinizi anlamakta zorluk ekebilir.

    2. Cep telefonu kullancsysanz, baz istasyonu ad verilen alc/verici sistemlerinden

    uzaklafltka sinyal seviyesinin azaldn telefonlarnzn zerindeki bir gstergeden

    grebilirsiniz.

    3. Uzak bir yerle telefon grflmesi yaptnz dflnn. Konuflurken karfl tarafn sesinin

    zayflamas, karflmas ve kalitesinin azalmas gibi sorunlarla karfllaflrsnz. zellikle

    eski tr telefon santrallerine bal telefonlarda, ses mesafe arttka azalr ve bozulur.

    Bi lgiyasar A eleri 223

    SIRA S ZDE

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    8/24

    Fiber Optik KablolarFiber optik kablolar, bir ucundan dierine ok az kaypla flk iletebilen, insan satelinden ok daha ince cam tellerdir. Camdan yaplmfl olmalar ve sa telinden bi-le ok daha ince olabilmeleri nedeniyle krlgandrlar. Genellikle demet haline ge-tirilen birden ok cam tellerin evresine, sert bir klf geirilerek zarar grmesi en-gellenir. Deniz ve toprak altnda kullanlan fiber kablolarn evresinde, ezilmeyi,krlmay ve snmay engelleyen zel koruma katmanlar bulunur.

    Fiber optik kablolarn en nemli zellii, uzun mesafeler arasnda ok yksekhzda iletiflime izin verebilmeleridir. Iflk ok az kaypla karfl tarafa iletilir ve flksinyalleri karfl tarafta elektriksel sinyallere dnfltrlerek bilgisayarlarn anlaya-bilecei mesajlar oluflturulur. Dnyada btn telefon ve iletiflim flebekelerinde fi-ber optik kablolar kullanlmaktadr. Ktalar arasnda, iletiflim iin deniz altna fiberoptik hatlar dflenir.

    Fiber optik kablolarn uzun mesafelerde iletiflim salayabildiine rnek olarak

    aralarnda mesafe olan iki kiflinin birbirleriyle konuflmas durumunu verebiliriz.Ak havada konuflan kiflinin sesi her tarafa yaylr. ok az miktarda ses karfl ta-rafa ulaflabilir. Eer, konuflan kifli aznn iki yanna elini koni fleklinde tutar veazn duyurmak istedii kifliye doru yneltirse, sesini karfl tarafa odaklayabilir.Bu durumda karfl taraf daha iyi iflitebilir. fiimdi de bu iki kifli arasnda bofl bir bo-ru olduunu dflnn. Eer bu borunun iine doru konuflulursa, dier kifli dahaiyi flekilde iflitir. Benzer flekilde, fiber optik kablonun iinden geen flk sanki birborudan geermiflcesine kaypsz karfl tarafa aktarlr. flte bu nedenle, mesajlaruzun mesafeler boyunca zayflamadan karfl tarafa ulaflr.

    Bakr kablolara gre daha pahal olan fiber optik kablolar, genellikle aralarn-da uzun mesafeler olan yerleri birbirine balamak iin ya da ok yksek iletiflim

    hzlarna gereksinim duyulduunda kullanlmaktadr. Geliflen teknolojiyle birlikte,cam telden geirilebilen bilgi miktar hzla artmaktadr. rnein, gnmzde kul-lanlan teknolojiyle, bir ift fiber tel zerinden ayn anda on binlerce telefon g-rflmesi yaplabilmektedir. Bu say, yakn gelecekte katlanarak artacaktr. Fiberoptik kablo zerinden bilgi akflnda fiziksel snrlara henz ulafllmamfltr. Gelifl-tirilen yeni teknolojilerle iletilebilen bilgi miktar her geen yl artmaktadr.

    Kablosuz letiflimBir a kurulurken, kablolarn getikleri yerler sorun yaratabilmektedir. Gerek es-tetik gerekse teknik nedenlerden tr kablonun gememesi gereken kesimlerolabilir. Bir ifl yerinde ifle yeni bafllayan birine verilecek bilgisayarn aa balan-mas bile byk sorunlar karabilir. Bu tr teknik sorunlarn olduu ortamlarda,

    kablosuz iletiflim teknolojileri, byk kolaylklar sunmaktadr.

    Cep telefonlarnn, sabit telefonlara gre ne gibi avantajlar olduunu sralayabilir misiniz?

    Kablosuz iletiflim konusunda iki teknolojinin n plana kt grlmektedir.Birincisi, insan gznn alglayamayaca bir renk olan kzltesi flk kullanarakiletiflim sinyalleri gnderen teknolojidir. Genellikle uzun sreli iletiflim yapmayancihazlarn bir noktadan dierine bilgi aktarlmas gereklefltirilebilir. rnein bil-gisayardan, kzltesi alg sistemi olan yazcya baslmak zere sayfa gnderilme-si ifllemi gibi. Bu iletiflim ynteminin en byk sorunu, gnderenle alan arasnafiziksel bir engel girdiinde, rnein arada bir kifli durmuflsa, iletiflimin sekteye

    uramasdr.

    Bi lgiyasar A eleri224

    Trkiyede, flehirlerarastelefon konuflmalar,flehirlerdeki ana telefon

    santralleri arasnda kurulufiber optik kablolarzerinden gemektedir.

    Telefonun icadndan sonraen byk kiflisel iletiflimdevrimini cep telefonlarnnyaratt sylenebilir. Ceptelefonlarnn insanlarasaladklar kolaylklar,bilgisayarlar iin kablosuza teknolojilerisalamaktadr.

    DfiNEL M

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    9/24

    Kablosuz iletiflim yapabilen bir bilgisayar, bir kabloya bal bilgisayara gre hangi du-rumlarda avantaj salar?

    Bir dier kablosuz iletiflim teknolojisi 2000li yllarn baflnda gndeme gelenve hzl bir geliflme gsteren radyo dalgalar kullanan teknolojidir. Bu uygulama-da her bilgisayara taklan radyo alc/verici arayzler zerinden bilgisayarlar bir-birleriyle haberleflebilmektedir. Bu yapy fiekil 11.1de grebiliriz. letiflim iin fi-ziksel konum nemli olmadndan, bilgisayarlarn yerleri deifltirilebilir ve bu, abalantsnda sorun yaratmaz.

    Dier yandan, kablosuz iletiflimin salad kolaylklara ramen, sunduklariletiflim hzlar bakr ve fiber optik kabloya gre flu an iin olduka dflktr.Geliflen teknolojiyle birlikte iletiflim hzlarnda, yakn gelecekte ciddi artfllarbeklenmektedir.

    Her yere taflyabileceiniz kk ekranl bir televizyon mu yoksa sabit bir yerde tuttuu-nuz byk ekranl bir televizyonu mu tercih edersiniz?

    Radyo dalgalaryla iletiflimin yaratt dier bir sorun da radyo dalgalarnn iflortam dflna da kabilmesidir. Radyo dalgalar duvardan karfl tarafa geebilir,hele nnde engel yoksa uzun mesafelerden alglanabilir. Dier bir deyiflle, a

    arayz donanmlar tarafndan yaymlanan iletiflim sinyalleri aa dahil olmayanbilgisayarlar tarafndan alglanabilmektedir. Her ne kadar yazlm ve donanm g-venlik sorunlarn engelleyecek flekilde gelifltirilmifl olmasna ramen, sinyallerinilgisiz kiflilerce de alnabilecei flphesi her zaman bulunmaktadr.

    Sizce iletiflim hz m, gvenlik mi yoksa hareketlilik mi nemlidir? Kablosuz iletifliminavantajlarn ve dezavantajlarn dflnerek yorumlayn.

    A Arayz DonanmBir bilgisayardan dierine gnderilen mesajlar iletim ortamna aktaran ve ile-tim ortamndan gelen sinyalleri deerlendirerek a iflletim sisteminin anlayabi-

    lecei komutlar haline getiren donanm eleri a arayz donanm olarak ad-

    Bi lgiyasar A eleri 225

    DfiNEL M

    fiekil 11.1

    Kablosuz alarda,bir bilgisayar

    dieriyle anahtarcihaz zerindebalant kurabilir.

    DfiNEL M

    DfiNEL M

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    10/24

    landrlr. Bunlara a kart (network kart) ad da verilmektedir. Bir bilgisayarnaa balanabilmesi iin, bilgisayara a kart taklmal ve bu kart iflletim sistemi-ne tantlmaldr.

    Her iletim ortamnda ve yntemiyle kullanlan deiflik trden a kartlar mev-cuttur. rnein, bakr kablo ortamna eriflim iin kullanlan arayz kart aslndagnderilecek mesaj elektriksel sinyallere eviren bir cihazdr. Her zaman kullan-dnz telefonlarda da benzer bir dnflm ifllemi yaplmaktadr. Telefon cihaz-nn ahizesinde bulunan mikrofon, sesinizi elektriksel sinyallere evirmekte vebunlar kablolar zerinden telefon santraline iletilmektedir. Aradnz kiflinin tele-fon cihaz, gelen bu elektriksel sinyalleri tekrar sese dnfltrr.

    Fiber optik kablo iletim ortamnda alflan a kartlar, mesajlara gre flk dizi-si reten cihazlardr. Gelen mesaj alrlar ve fiber optik kabloya bunu bir flk di-zisi olarak gnderirler. Dier taraftaki a kart, gelen flk sinyallerini tekrar mesajhaline dnfltrr. Radyo dalgalaryla iletiflimde, a kart aslnda anteni olan bir

    telsiz alc/verici sistemdir. Belirli bir frekansta yayn yapar. Bu iletim ortamnatahsis edilmifl, genel kullanma ak frekans aralklar mevcuttur.

    Bilgisayarlar telefon flebekesi zerinden de birbirleriyle haberleflebilirler.Byle bir uygulamada iletim ortam genellikle bakr kablo ve yntemi de elekt-riksel sinyallerdir. Bilgisayar ve telefon flebekesi arasna taklan ve bilgisayarntelefon ana girifli salayan cihaza modemad verildiini hatrlaynz. Modemtakl bilgisayar, bir telefon numarasn evirebilir ve oradaki bir modemle ba-lant kurabilir.

    A flletim SistemiBilgisayarlarn dier bilgisayarlardaki kaynaklara ulaflmlarn salamak iin, iflle-tim sisteminin zelliklerine yeni zellikler ekleyen bir yazlma ihtiya duyulur.Bu tr yazlmlara a iflletim sistemiad verilir. Bu bilgisayarn a ile etkileflimegirmesini, iflletim sisteminin zelliklerine ek olarak a zerinden dier bilgisayar-larla mesaj alflveriflinde bulunmasn salar.

    Bir iletiyi baflka bir bilgisayara gnderme ifllemindeki zorluk, kullanlan a ti-pine gre deiflir. Baz tr alarda, bilgisayar, mesaj aa gnderir ve btn bilgi-sayarlar bunu alr. Mesaj iindeki hedef bilgisayar tanmlayan blme gre, sade-ce hedef bilgisayar bu mesaj iflleme koyarken dierleri dikkate almaz. A zerin-den bir mesajn alnmas gnderilmesinden daha zordur. Aa bal bir bilgisayarkendisi iin bir mesajn ne zaman geleceini nceden bilemez. Bu nedenle iflle-tim sisteminin, ala ilgili blm her zaman alflmal, kendisine gelen mesajlariflletim sisteminin ilgili yerlerine ulafltrmaldr.

    Dier tr alarda ise, gelen mesajn sadece bu bilgisayara hedeflenerek gn-derildii bilinir. flletim sistemi gelen her mesajn, kendisine gelip gelmediini de-netlemez. Bu flekilde iflletim sistemi zaman kaybetmeden mesajn ieriini yorum-lamaya geer.

    Baz a tiplerinde, fiziksel olarak ayr yerlerde duran bilgisayarlardaki kaynak-lar sanki kullanlan sisteme dorudan bal gibi grlebilir. Bu tr alarda, a sis-tem yazlm aa bal btn bilgisayarlar tek bir bilgisayarmfl gibi gsterir. Kay-naklara ulaflm, kullanc ad ve flifre girilerek yaplr. Bu tr zellikler bilgisayar-da alflan iflletim sistemine ek yazlmlarn eklenmesini gerektirir.

    A iflletim sistemibir dizi sistem ve uygulama programn ierir. Kullancnnkomutlarna gre gerekirse normal iflletim sisteminin zelliklerini kullanr ve ge-

    rekirse a kaynak salaycsna ulaflm salar.

    Bi lgiyasar A eleri226

    A iflletim sisteminin birbilgisayara en byk etkisi,onun kullanabildii

    kaynaklar arttrmasdr.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    11/24

    A iflletim sistemi, ayn fiziksel ortamda bulunan bilgisayarlarn gruplandrl-mas iin kullanlabilir. rnein, bir alflma ortamnda ayn binada belki de aynodada bulunan bilgisayarlarn bir ksm MUHASEBE, dierleri de SATIfi a olaraktanmlanabilir. MUHASEBE anda olan bilgisayarlar sadece belirli kiflilerin kulla-nabilmesi salanabilir.

    A iflletim sistemleri bilgisayarlar birbirlerine balarken, alfltklar bilgisayarzerinde dosya sunucusu ve yazc sunucusu gibi hizmetleri de verirler. A kay-naklarn kullanabilmek iin kullanclar sistemde oturum (session) aarlar. Birkullanc ad ve flifresini kullanarak aa bal bir bilgisayar zerinden, ada bulu-nan kaynaklara belirli bir sre iin ulaflabilir. flte bu sreye oturumad verilir.Kullanc, bilgisayar kapatarak ya da yeni bir kullancnn girifline olanak salaya-cak flekilde sistemden karak oturumu kapatabilir.

    Oturumu aarken girilen kullanc ad ve flifre kifliyi tanmlar ve hangi a kay-naklarna eriflerek kullanabileceini belirler. Kullanclar, a sistem yneticisi de-

    nilen teknik kifli tarafndan verilen yetkiler dahilinde kaynaklara ulaflabilir. Kulla-nc, yetki verilmeyen a kaynaklarna eriflemez ve bylelikle gvenlik salanr.

    Yetkisiz kiflilerin aa girerek kaynaklar kullanmalarn engellemek iin a ifl-letim sistemi yazlmnn bir esi de gvenlik sistemidir. Bilgisayar ilk olarak ayneticisi tarafndan a iflletim sistemine tantlr. zerindeki kaynaklar yine bu ki-fli tarafndan paylaflma alr. Kullanclar ve flifrelerini ilk olarak bu kifli a iflle-tim sisteminde tanmlar. Hangi kullanclarn hangi kaynaklara ulaflabilecei, han-gilerine eriflemeyecei yine a yneticisi tarafndan belirtilir.

    Aa bal olan bilgisayarlar, kaynaklar, kullanclarn isimleri ve flifreleri gibibilgiler genellikle tek bir bilgisayarda tutulur. Bu bilgisayara a alan sunucusuad verilmektedir. Kullanclar adaki herhangi bir bilgisayarda oturum aarken, obilgisayardaki a iflletim sistemi kullanc isim ve flifreleri a sunucusuna onayla-tr. Kullancnn hangi yetkilere sahip olduu, hangi kaynaklara eriflim yetkilerininolduu yine ayn a alan sunucusuna sorulur. Adaki btn bilgisayarlar, a alansunucusu bilgisayara bal olarak alflrlar.

    Daha nce de belirttiimiz gibi, bir bilgisayar ann temel ifllevi, kullanclaradaha fazla kaynak salamaktr. Deiflik bilgisayarlardaki kaynaklara eriflim iinkullanclara yetki vermek byk bir dankla neden olabilir. rnein, daha ge-nifl bir saklama alanna sahip olmak iin birok bilgisayara eriflim gerekebilir. fl-te bu danklk, dosya sunucusu ad verilen, byk disk alanna ve zel yaz-lmlara sahip olan bir bilgisayarn aa eklenmesiyle sona erdirilebilir. Genelliklehzl ve kapasitesi yksek bilgisayarlar olan dosya sunucularndaki disk alan a-daki kullanclar tarafndan paylafllabilir. Gereksinime gre bir bilgisayar anda

    birden fazla dosya sunucusu bulunabilir.

    A TRLER

    Bilgisayar ana iliflkin verilen rnek durumlarda, corafi dal-

    ma ve a topolojisine gre alarn trlerini saptayabileceiz.

    letim ortam ve yntemi, iflletim sisteminin tr, kullanlan a arayz kartlar gi-bi pek ok deiflken dflnldnde, bilgisayar alar ok eflitli flekillerde snf-landrlabilir. rnein, kablosuz alar, fiber optik alar gibi trler akla gelenlerinsadece birkadr. Geliflen teknolojiyle birlikte, deiflkenlerin saysnda byk ar-

    Bi lgiyasar A eleri 227

    Oturum, Kullanclarnadlarn ve flifrelerini girereka kaynaklarna ulafltklarzaman araldr.

    A yneticisi, a

    kullanclarn tanmlamakve kaynaklar paylaflmaamaktan sorumlu kifliyeverilen addr.

    Ada bulunan kullanclarnzel dosyalarn korumakiin, a iflletim sistemleriningvenlik sistemleri vardr.

    Bilgisayar korsan, eriflimyetkilerini izinsiz eldeederek, bilgisayarlardabulunan bilgilere ulaflmayave bazen de bozmayaalflan kiflilere verilenaddr.

    A alan sunucusu, aabal bilgisayarlardakikaynaklarn bilgilerini vekullanc tanmlarn tutar.

    Adaki paylaflmaak kaynaklar dosyasunucularnn aaeklenmesiyle az saydayerde toplanabilir.

    4A M A

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    12/24

    tfllar grlmekte ve buna gre yaplan incelemelerde a tr saysnda da ge-ometrik bir artfl gzlenmektedir. Genel olarak alar iki lt kullanlarak snflan-drlabilir. Birincisi, bilgisayarlarn yayld corafi alann bykldr. kincisiy-se, an oluflturduu yapnn hangi geometrik flekle benzediidir. Corafi alan vegeometrik flekil, kullanlan teknolojiden, iletim ortamndan ve ynteminden ba-msz bir snflandrma salamaktadr.

    Corafi Dalma Gre Bilgisayar AlarCorafi konumlar asndan bakldnda, alar en genel olarak flu flekildesnflandrlabilir:

    1. Yerel Alan Alar - YAA2. Genifl Alan Alar - GAAA oluflturan btn elemanlar tarafndan kaplanan corafi alann bykl

    snflandrmada nemli bir parametredir. Ayn aa dahil olan bilgisayarlarn dier-

    leriyle olan uzaklklar dflnldnde yukarda belirtilen snflara yenileri deeklenebilir. Yerleflke (kampus) Alan A tanm, tek bir kampusta bulunan bilgisa-yarlarn oluflturduu yapy tanmlamak iin kullanlr.

    Yerel Alan Alar (YAA)Bir YAAnda bulunan cihazlar ve bilgisayarlar greceli olarak dar bir corafi alan-da toplanmfltr. Bir bina, okul veya ev genellikle tek bir YAA ierir. Bununla bir-likte, tek bir binada birden fazla sayda da YAA olabilir. Yerel Alan Alarnda, her-hangi bir bilgisayarn kapasitesi, dier bilgisayarlardaki kaynaklara eriflim salana-rak geniflletilir. Yerel alarn saladklar iletiflim kapasiteleri yazc paylaflm, adosya sunucusuna balanmak, bir makineden dierine dosya kopyalamak gibiuygulamalar iin yeterlidir ve iletim hzlar olduka yksektir. Dar bir corafialanda bulunmalar dflnda, YAAlarn dier belirgin bir zellii de tek bir kifli yada organizasyonun idaresinde bulunmalardr.

    Yerel alarda, genel olarak Ethernet ve Anda Halka (Token Ring) balantteknolojileri kullanlr. Bu teknolojilerde, bir yerel adaki bilgisayara taklan akartlar sayesinde, herhangi bir bilgisayar yerel a iindeki bir dierine ulaflabilir.Ethernet a kartlar iletilecek mesaj elektriksel sinyallere evirerek kabloya akta-rr. Ayn flekilde, mesaj alan tarafta elektriksel sinyali mesaj haline dnfltrme ifl-lemini, a arayz donanm (Ethernet a kart) gereklefltirir.

    Ethernet teknolojisi, zellikle hz ve maliyet konularnda nemli artlar sala-dndan, Anda Halka teknolojisine gre daha yaygn olarak kullanlmaktadr. Buteknolojide, tek bir bilgisayar hedefleyen mesajlar adaki btn bilgisayarlara

    gnderilir. Bu nedenle mesajlarn, sadece istenen bilgisayara gnderilmesi iinynlendirilmelerine gerek duyulmaz. letim srasnda, adaki dier iki bilgisayararasnda bir mesaj transferi gereklefltirilemez. Mesaj, ayn kabloya bal btnbilgisayarlar tarafndan ayn zamanda alnr ama sadece hedef bilgisayar bunukullanr.

    Ethernetin iflleyifli, konuflan birok insann olduu bir odaya benzer. Odaymesajlarn iletildii kabloya, bilgisayarlar da konuflan insanlara benzetebiliriz.Odada, herkes bir anda konufltuunda, kimsenin birbiriyle haberleflemediini d-flnn. Dieriyle haberleflecek kifli, o anda kimse konuflmuyorsa, kiflinin adn ilknce sylerek ardndan mesaj syleyebilir. Mesaj, odadaki herkes duyar amamesaj ilgilendiren kifli buna dikkat eder. Eer, herkes tarafndan konuflulacak ok

    fazla fley varsa, beklemeler yznden her kifliye konuflmak iin dflen zaman da

    A Trler i228

    Yerel Alan Alar, yakn bircorafyadaki bilgisayarlarnbirbirleriyle hzlahaberleflmesini salar.

    Ethernetin kullanm, AndaHalka teknolojisine gredaha yaygndr.

    Anda, a iflletim sistemitarafndan halka etrafndadndrlen zel birmesajdr.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    13/24

    azalacaktr. Hatta, iki kiflinin, ortam sessiz bulup ayn anda konuflmaya bafllama-syla, akflmalarn olduu durumlar da olabilir.

    Yukardaki rnekten de anlafllaca gibi, ayn kabloya bal cihazlarn haber-leflmelerinde eflitli sorunlar yaflanabilir. akflmalar ve beklemeler, belirli bir za-man aralnda aa iletilebilen mesaj saysn ciddi bir oranda dflrebilir.

    Anda Halka teknolojisinde, btn bilgisayarlar halka fleklinde birbirlerinebalanmfllardr. Bir bilgisayar, sadece iki bilgisayara baldr. Bu komflu bilgisa-yarlara,Ave B isimlerini verelim. Bilgisayarn greviAdan gelen mesaj, kendisi-ni ilgilendirmiyorsa Bye gndermektir. Mesaj gnderecek bilgisayar, halka evre-sinde dolaflan bir anda mesajn bekler. Anda, a iflletim sistemi tarafndan hal-ka etrafnda dndrlen zel bir mesajdr. Andac alan bilgisayar, mesaj iletme s-rasnn kendisinde olduunu bilir. Gnderecei bir fley varsa gnderir. Yoksa, an-dac dier taraftaki bilgisayara aktarr.

    Anda Halka teknolojisiyle yaplan iletiflimi, yuvarlak masa evresinde oturan

    ve oturum baflkannn srayla dierlerine sz hakk verdii bir ortama benzetebi-liriz. Bir kifli konuflacaksa srann (andacn) kendisine oturum baflkan tarafndanverilmesini bekler. Konuflma sras kendisine gelen, yanndakinin kulana konufl-mak istedii kiflinin adyla birlikte iletmek istedii mesaj syler. Mesaj alan kifli,eer kendisini ilgilendirmiyorsa, dier yanndaki kifliye bunu aktarr. Halka etra-fnda dolaflan mesaj, en sonunda istenen kifliye ulaflr.

    Dolayl olarak hedefe doru gnderilen bu mesaj, Ethernete gre biraz dahagecikmeli olarak ulaflr. Ama youn kullanmda, Anda Halka teknolojisinin, Et-hernete gre daha iyi performans gsterdii bilinmektedir. nk, Halka evre-sinde, birden fazla sayda bilgisayar ifti, birbiriyle ayn anda haberleflebilir ve di-erlerinin haberleflmesi bu durumdan etkilenmez..

    Genifl Alan Alar (GAA)Genifl bir alana yaylmfl ve birden ok yerel alan a ieren alara genifl alan adenilmektedir. Bir YAAnda bir bilgisayar iletim ortamna iletim yntemiyle birmesaj gnderdiinde haberleflme gerekleflir. nk her iki bilgisayar da ayn fi-ziksel ortama baldrlar. Bir genifl alan anda, bir yerel adan dierine geifl do-layl yoldan gerekleflir. Yerel alan alarnn tersine, genifl alan alar bir alt adandierine geifli salayan ynlendirme noktalarna sahiptir. Bir alt adan dierineiletiler bu geifl noktalar zerinden aktarlr. Genifl alan an oluflturan alt alarnher biri en az bir tane geifl noktas ierir. fiekil 11.2 bir GAAn gstermektedir.

    Genifl alan alarnn nemli zelliklerinden biri iletilerin gnderilmesi ve yeri-

    ne ulaflmas arasndaki zaman aralnn yerel alan alarna gre olduka uzun ol-

    masdr. letiler alt alar arasnda bir geifl noktasndan dierine ynlendirilerekhedeflerine ulaflrlar. Mesajlar yerlerine ulafltrrken, bu geifl noktalarnn iyi bir

    flekilde ynlendirme yapmalar gerekmektedir. Bu ifllevi gereklefltiren zel ama-

    l bilgisayar sistemlerineynlendirici(router) ad verilir.Bir alt a birden fazla ynlendiriciyle ya da ayn ynlendirici zerinden dier

    alara bal olabilir. Ynlendirici cihazlar, gelen mesajlarn gidecei adreslere g-

    re nereye ynlendirilecekleri konusunda programlanrlar.

    A Trler i 229

    Youn bir iletiflim ortamndaAnda halka teknolojisi,Ethernete gre daha iyiperformans verir.

    Genifl alan alar, genifl biralana yaylmfl ve birden okyerel alan a ierenalardr.

    Ynlendirici a cihazlar,bir alt yerel adan gelen vedier bir adaki bilgisayaragnderilen iletileriaktarrlar.

    Bir genifl alan anda yeralan yerel aa, alt a adverilir.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    14/24

    Genellikle, yerel alan alarn balant noktalar, genifl alan alarnda tek bir

    merkezde toplanr. A omurgasdeyimi, btn bilgisayar iletifliminin toplandbu yeri tarif eder. Benzer flekilde omurga insan vcudunu dik tutan salam bir ya-

    pdr. Btn kemikler omurgaya bir flekilde baldr. Bilgisayar haberleflmesinde

    iletiflim omurgas, genellikle yerel alardan gelen balantlarn topland, yksek

    hzl iletiflime olanak tanyan bir a cihazdr.

    Bir il merkezindeki otobs garn dflnelim. Btn ilelere gidecek otobsler

    bu gardan hareket eder. Benzer flekilde, ilelerden merkeze gelen otobslerin va-

    rfl noktas burasdr. Bir ileden baflka bir il merkezine gidecek kifli ilk nce ken-

    di il merkezinin otobs garna gelmelidir. Burada baflka bir kente gidecek dier

    yolcularla birlikte bir otobse biner. Btn yolcularn seyahatlerinin kesiflim nok-

    tas olduu iin, iki il merkezindeki garlar arasndaki yolun trafii youndur. Yol-

    culuun gvenli ve hzl bir flekilde yaplabilmesi iin, il merkezleri arasndaki

    yollarn uygun yapda olmas gereklidir. Dier bir deyiflle, bu yollarn (omurga-

    nn) youn trafiin stesinden gelecek flekilde infla edilmifl olmalar flarttr. Ben-

    zer bir flekilde, bilgisayar alarnda alt alardan (ilelerden) gelen mesajlar, gide-

    cekleri yerlere omurga (garlar arasndaki yollar) zerinden geerek ulaflrlar. leti-

    flim omurgasnn hzl olmas, mesajlarn daha abuk flekilde yerlerine ulaflmasn

    salar.

    A Topolojisine Gre AlarA topolojisi bir an, bilgisayar ve iletim ortamlaryla beraber oluflturduu flekil-dir. Alar flekilleriyle de tanmlanrlar. Topoloji ada alflan uygulamalarn perfor-manslarn etkiler. Dier yandan kullanclar iin an topolojisinin nemi yoktur.Bu nedenle, an topolojisi ou zaman a iflletim sistemi tarafndan kullanclar-dan gizlenir.

    An hz konusunda en etkili olan unsurlardan biri de a topolojisidir. Teori-de en yksek performans btn bilgisayarlar adaki dier bilgisayarlara birerkabloyla balayarak elde edilir. rnein; 20 bilgisayar olan bir ada, btn bilgi-sayarlar birbirlerine ayr kablolarla balamak iin olduka byk bir sayda kab-

    A Trler i230

    fiekil 11.2

    Genifl Alan

    A birokalt adanoluflur.

    A topolojisi, bilgisayarlararas balantlarn fleklidir.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    15/24

    loya gerek duyulacaktr. Bu zm pratik olmadna gre, iletiflim performansndflrmeden balantlar nasl yaplabilir?

    Bilgisayar alar genellikle afladaki yaplardan biri ya da bir kana benzerler: Veri yolu Halka Yldz Aa rg

    Veri Yolu TopolojisiVeri yolu alar, btn cihazlar birbirine balamak iin btn bilgisayarlara ura-yan bir omurga kullanr. Tek bir kablo bu ortak haberleflme ortamn salar. Anparas olan cihazlar, bu kabloya a balant kart zerinden balanrlar. Die-riyle grflmek isteyen bir bilgisayar, cihazlarn bal olduu bu kabloya, btn

    bilgisayarlarn alaca bir mesaj yaynlar. Bu mesaj kabloya bal btn cihazlartarafndan alglanr ama sadece mesajn gnderildii bilgisayar bunu dikkate ala-rak ifller. fiekil 11.3 bu yapdaki bir bilgisayar an gstermektedir.

    Veri yolu topolojisine dayal iletiflim teknolojileri 1980ler ve 1990larn baflla-rnda yaygn olarak kullanlmfllardr. Bu yaygnln nedenlerinden biri, byle biran kurulumunun olduka kolay olmasyd. Pahal olmayan kablolarla bilgisayar-lar birbirine balanabiliyordu. Bu teknolojinin en byk sknts, tek para olarak

    kablonun uzunluunun en fazla 100 metre olabilmesi ve yaklaflk 30dan fazla bil-gisayar ayn anda aa bal durumda olduunda iletiflim performansnn hzladflmesiydi. Ayrca, kablonun bir yerden kopmas durumunda, a zerindeki ile-tiflim sekteye uramaktayd.

    Eriflim uzaklnn sadece 100 metreyle kstl olmas, uzak mesafelerdeki bilgi-sayar iletiflimini de aksatr. Byk bir binada bilgisayarlararas kablo mesafeleri,bu snr rahatlkla geebilir. Bu gibi durumlarda eriflim mesafesini artrmak zereiki adet cihaz kullanlmaktadr. Kpr (Bridge) ve tekrarlayc (repeater) cihazlar,kabloda 100 metre sonra zayflayan elektriksel sinyalleri glendirerek dier bir100 metre daha gitmesini salayan cihazlardr. Tekrarlaycbir utan bir mesajgelince dier tarafa glendirerek aktarr. Dier kabloya bal hi bir bilgisayar il-

    gilendirmiyorsa bile mesaj tekrarlanmfl olur. Kpr cihaz, tekrarlaycyla benzer

    A Trler i 231

    fiekil 11.3

    Veri Yolu ATopolojisi.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    16/24

    ifllevi olmasna ramen, tekrarlayaca mesaj, tekrarlamadan nce inceler. Mesajdier kabloya gnderilmesi gerekiyorsa gnderilir. Bylece dier taraftaki hibirbilgisayar ilgilendirmeyen mesajlarn, dier tarafa tekrarlanmas engellenmiflolur.

    Halka TopolojiBu topolojide, iletim ortam kapal bir halka oluflturan kablodur. Btn bilgisa-

    yarlar bu halkann bir parasdr. Bu tr ada, her bilgisayar yanndaki iki kom-

    flusuna baldr. Btn mesaj-

    lar, halkada bir yne doru

    (saat dnfl yn ya da saat

    ynnn tersi) gnderilir. Bir

    komflusundan gelen mesaj

    alan cihaz, kendisine gnde-rilmiflse bunu ifller, gnderil-

    memiflse dier taraftaki kom-

    flusuna aktarr. Bir komfludan

    dierine aktarlan mesajlar,

    halka etrafnda dnerek he-

    def bilgisayara ulaflr. Bu a

    topolojisindeki en byk so-

    run, kablodaki ya da aa ba-

    l bir bilgisayardaki bir hata-

    nn, btn an alflmasn

    engelleyebilmesidir.

    Yldz Topolojisi1990lardan bafllayarak yldz topolojisi dierlerine gre daha yaygn bir flekilde

    kullanlmaktadr. Yldz a topolojisinde, bilgisayarlar bir balant cihaz zerin-

    den birbirlerine baldrlar. letim ortamlar, fiber optik kablo, bakr kablo veya

    hava olabilir. Kablosuz iletiflim teknolojileri kullanan alarn yaps da yldz topo-

    lojisine benzer. A cihaz merkezde bulunur ve btn bilgisayarlar buna radyo

    dalgalar kullanarak balanrlar.

    Bu topolojinin en yaygn uygulamas bakr kablo kullanlarak yaplr. Bu uygu-

    lama bir tr Ethernet teknolojisidir. Hatrlayacanz gibi, veri yolu topolojisi ko-nusunu ifllerken Ethernetten bahsetmifltik. Bu yapda, bilgisayarlar a cihazna

    UTP (Unshielded Twisted Pair - korumasz bklml ikili kablo) ad verilen bakr

    kablolarla balanrlar. Bir kablonun uzunluu en fazla yaklaflk 100m olabilir. fie-

    kil 11.5de bu topolojinin bir rnei grlmektedir.

    A Trler i232

    fiekil 11.4

    Halka Topolojisi.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    17/24

    A cihazlarnn zerinde en az 8 adet u bulunur. Bunlarn her birine bir bil-

    gisayar balanr. Cihazn grevi, bir uca bal bilgisayarn gnderdii bir mesajndier ulara aktarlmasdr. Bu cihazlarn a gbei (hub)ve a anahtarolarakiki tr bulunmaktadr. Gbek(hub) cihaz, bir utan gelen bir mesaj dier u-larn hepsine gnderir.A anahtarysa, bir utan gelen mesaj, sadece bunu ala-cak bilgisayarn bal olduu uca kopyalar. Dier bir deyiflle mesaj sadece ilgili

    yere ynlendirilir ve dier bilgisayarlarn meflgul edilmemesi salanr. Bu ynlen-

    dirme ifllemi gereklefltirilirken ufak bir gecikme yaflanabilir. nk, cihazn me-

    saj alp, inceledikten sonra hangi uca ynlendireceine karar vermesi gerekir.

    Gbek (hub) cihaz, a anahtarna gre daha ucuzdur. Az sayda bilgisayarn

    olaca alarda, bu cihazlarn performanslar yeterlidir. Fakat, gbeklerin kullanl-

    d alarda bilgisayar says arttka hz dfler. A anahtar kullanlan alarn per-

    formanslar daha yksektir. Onlarca sayda bilgisayarn bulunduu bir ada aanahtar kullanlmas gereklidir.

    Hatrlayacanz gibi, veriyolu topolojisi kullanan Ethernette, belirli bir an-

    da sadece bir ift bilgisayar haberleflebilir. Yldz topolojisinde de, yksek ka-

    pasiteli a anahtarlar birden fazla ift bilgisayarn haberleflmesine olanak tan-

    yabilmektedir. Bamsz flekilde yaplan haberleflme, an iletiflim performans-

    n ykseltmektedir.

    Veriyolu veya halka topolojileriyle kyaslandnda, yldz topolojisinde bir

    an kurulmas iin daha fazla kablo kullanlmas gerektii grlebilir. nk her

    bilgisayar ayr bir kabloyla a cihazna balanmaktadr. Bu zelliin en byk ge-

    tirisi, kabloda meydana gelen hatann sadece o kabloya bal bilgisayar etkileme-

    sidir. Bu durumda, dier bilgisayarlar sorun olmadan birbirleriyle haberleflebilir-ler. Hatal hat onarldnda devre dfl kalan bilgisayar da aa girer. Ancak a

    anahtarnda meydana gelen bir arzada, a alflamaz duruma dflmektedir.

    Bu topolojiyi kullanan Ethernetin dier bir avantaj, iletiflim mesafesini iki kat

    artrmasdr. Daha nce belirttiimiz gibi, veriyolu topolojisinin kullanld Ether-

    net trnde, kablo mesafesi en fazla 100 metre olabilmektedir. Yldz topolojisi

    kullanan Ethernette a cihazyla bilgisayar arasndaki mesafe bu kadardr. ki bil-

    gisayar arasndaki uzaklk, her bilgisayar balayan kablonun uzunluklar toplan-

    dnda, 200 metre olabilir.

    A Trler i 233

    fiekil 11.5

    Yldz Topolojisi.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    18/24

    Aa TopolojisiBu tr alar, birden fazla sayda yldz topolojide bulunan alt a tek bir a altndatoplarlar. fiekil 11.6da grld gibi en stte bulunan anahtar cihazn altnda bafl-ka anahtarlar ya da gbekler balanarak, alt alar birbirlerine balanmfllardr.

    Btn bilgisayarlarn baland yer en stteki a anahtardr. Bu nokta, alt a-lar arasndaki iletiflimin getii a omurgasdr. Burada kullanlan anahtarn, yk-

    sek bir mesaj trafiini ynetebilecek zellikte olmas gerekmektedir. Bu tr cihaz-lara a omurga anahtarad verilir. Genellikle ok sayda alt a yksek hzdabalayabilecek ular vardr. Ayrca, mesaj trafiini ynetebilecek kadar hzl vemesaj iletim kapasiteleri yksektir. A anahtarlarnda mesajn ilgili yere gnderil-mesi srasnda yaflanan gecikme, omurga anahtarlarnda yaflanmaz. Bir utan ge-len mesajn hangi uca ynlendirilecei ok hzl bir flekilde gereklefltirilir.

    rg TopolojiBu tipte, mesajn gnderilecei tek bir gzergah bulunmaz. Her cihazn bal ol-duu birden fazla cihaz vardr. Bir bilgisayarn dierine ileti gndermesi duru-munda, birden fazla alternatif yol bulunur. rgnn her bir dmndeki cihaz,gelen bir iletiyi hangi yoldan gndereceine kendisi karar verir. Bu topoloji ge-

    nellikle genifl alan alarnda kullanlr.Veriyolu, halka ve yldz topolojiler, a biimlerinin temel yap tafllardr. Daha

    karmaflk a yaplar genellikle bu yapdan oluflur. Aa ve rg topolojileri,temel yap tafllarnn birlefliminden oluflur.

    Anadolu niversitesi yalnzca kampslerdeki bilgisayarlar araclyla eriflilebilecek ANA-NET adl bir bilgisayar ana sahiptir. Ayrca, KYBELE, Anadolu niversitesi ktphanebiliflim sistemidir. Dileyen KYBELEye, istedii yer ve zamanda eriflerek katalog taramasgereklefltirebilir.

    A Trler i234

    fiekil 11.6

    Aa Topolojisi.

    DfiNEL M

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    19/24

    ANANET ve KYBELE arasnda nasl bir fark bulunmaktadr?

    ANANET, yalnzca belirli bir yerdeki (kampslerdeki) bilgisayarlar arasnda kurulmufl bir yerel alan

    adr. KYBELE ise genifl kitlelere hizmet veren, insanlarn diledikleri yer ve zamanlarda eriflebilecekle-

    ri bir ktphane biliflim sistemidir.

    BLGSAYAR ALARINDA HIZ

    Bilgisayar alarnda hzn ne anlam ifade ettiini aklayabileceiz.

    Fiziksel bir kavram olarak hz, bir nesnenin fiziksel konumunu ne kadar abukdeifltirebildiinin bir lsdr. Bilgisayar alarndaki hz, fiziksel olmayan bir

    kavram olan bilginin ne kadar abuk bir yerden dierine aktarlmasyla ilgilidir.rnein, insanlar ne kadar hzl konuflurlarsa, birbirlerine o kadar fazla bilgi ak-tarmfl olurlar. Ama insanlarn konuflma ve buna karfllk duyma-anlama hzlarn-da baz snrlar bulunur. Benzer flekilde bilgisayar haberleflme hznda da fizikselsnrlamalar vardr.

    ok hzl konuflan bir kifliyle karfllafltnz m? Dediklerini anlarken zorluk ektiniz mi?

    Szckler ve cmleler sayesinde insanlar bilgiyi konuflma yoluyla birbirlerineaktarrlar. nsanlarn haberleflmelerinde en kk birim harftir. Harflere karfllkgelen sesleri az yoluyla retiriz. Karfl taraftaki kifli kulana gelen bu sesleri,beynindeki bir srete harfe dnfltr. Harfler birleflir, szckler ve ardndan an-laml cmleler oluflur. Bilgisayarlar da elektriksel ya da flk olarak gelen sinyalle-ri 0 veya 1e evirirler. Ardndan bu bitlerin 8 tanesi birlefltirilerek baytlar, baytlarbir araya getirilerek eflitli anlamlar yklenmifl, bilgisayarlarn anladklar mesajlaroluflturulur.

    Bilgisayar alarnn hz 1 saniyede bir yerden dierine aktarlan bit saysylallr. Gnmzde sradan bir bilgisayar a ortamna, 10 Mbit/saniye ve 100Mbit/s gibi hzlarda bilgi aktarabilir. Aslnda bu rakamlar bir a zerinde, bir bil-gisayarn eriflebilecei en yksek iletiflim hzn belirtmektedir. Adan geebilenortalama bit miktar, bir aa taklabilen bilgisayar says, bir bilgisayarn iletimyaparken ortalama ne kadar bekledii, ortalama ne kadar zaman iinde bilgininaktarlabildii gibi zellikler, aslnda ham hzdan daha nemli niteliklerdir.

    Saniyede birka yz bit iletim hzndan, milyarlarca bit saniye hzlara ulafllmfl-tr. ki bilgisayar arasnda ulafllan gigabit/s (1 milyar bit/saniye) seviyesindeki ka-pasite olduka byk bir aktarm hzn gsterir. Daha nce belirttiimiz gibi, 1Gbps hzl bir kablodan, bir saniyede 2500 kitap sayfas bir yerden dierine akta-rlabilir. Byle bir aktarm kapasitesinin gereksiz olduunu dflnebilirsiniz. Fakatyzlerce bilgisayarn ayn kablo zerinden birbirlerine balandn dflnnrse-niz, bu hz baz durumlarda yeterli olmayabilir.

    Ayn odada birok kiflinin birbirleriyle sohbetini, birok bilgisayarlarn aynkablo zerinden birbirlerine balandklar duruma benzetebiliriz. Herkesin konufl-tuu bir ortamda nasl bir karflklk olduunu hayal edebilirsiniz. Karflkl gider-mek iin en mantkl zm, biri dieriyle konuflurken susmak, eer odada belir-

    Bi lgisayar Alarnda Hz 235

    SIRA S ZDE

    5A M A

    DfiNEL M

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    20/24

    li bir sre sessizlik varsa konuflmaya bafllamaktr. Konufltuklarnz odadaki herke-sin duyabileceini dflnrsek, konuflmaya bafllamadan nce kimle konuflmak is-tediimizi de belirtmemiz gereklidir. Konuflmayla aktarmak istediimiz bilgi dfln-da, odadaki yanlfl anlamalar engellemek iin sessizlii beklemek ve kiflilerin ad-larn sylemek gibi vakit kaybettirici iflleri de yapmamz gereklidir. Bilgisayarlarda ayn kablo zerinden haberleflirken benzer ifllemler yaparlar. O zaman a hz-lar sadece ham hzlardr. Bilgiyi eksiksiz flekilde ve doru hedefe gndermek iinek bilgi iletimine gereksinim duyulur.

    Bir saniyede ka adet bitin aktarldyla, ayn srede ka tane mesajn iletil-dii birbirinden farkldr. Bu, ayn hzda hareket edebilen otomobil ve otobs ara-sndaki farka benzer. Bir otomobil en fazla 5 kifli alabilirken, otobs 40 kifliyi ra-hatlkla taflyabilir. Ayn hzda olmalarna ramen, baz alardaki mesajlar hedefle-rine daha abuk ulaflrlar. Asl hz kavram, bir saniyede ka tane mesaj gnderdi-iyle llr.

    Yerel alan alar ksa mesafelerde byk hzlara eriflebilirler. 1998 ylndastandartlaflan Gigabit Ethernet teknolojisinde, hem bakr kablolar hem de fiberoptik kablolar zerinde aa eriflim hzlar 1000 Mbit/saniyeye (Gigabit/s) izinvermektedir. te yandan, kablosuz iletiflimde eriflilebilen hzlar flu an iin 11.5Mbit/saniyedir.

    Genifl alan alarnda, eriflim hzlar farkl bir boyut kazanmaktadr. Ynlendi-rici cihazn hz, ynlendiricinin nternete bal olduu hattn hz gibi unsurlarda iletiflim hzn etkiler. Genellikle, genifl alan alar, yerel alara gre daha ya-vafl bir iletiflim ortam sunar. Bilgisayar ve iletiflim teknolojisinin hzla gelifliyorolmas, hz ve fiyat arasndaki oran da devaml deifltirmektedir. Yakn bir gele-cekte, genifl alan alar hzlarnn, yerel alan a hzlarna daha da yaknlaflacabeklenebilir.

    Bi lgisayar Alarnda Hz236

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    21/24

    237zet

    zetBilgisayar a kavramn ve bilgisayar alaryla il-

    gili dier temel kavramlar tanmlayabileceiz. Bir bilgisayar a, birden fazla bilgisayarn birbirle-

    riyle haberleflecekleri flekilde birbirlerine balan-

    malaryla oluflan bir yapdr. Bu haberleflme olana-

    , bir bilgisayarn, bir dierinde bulunan kaynak-

    lara eriflimini ve bir bilgisayarn ulaflabildii kay-

    nak miktarn artrabilmesini salar.

    Bilgisayar ann kurulumuna neden ihtiya duyul-

    duunu aklayabileceiz.

    Bir bilgisayar ann kurulmas arkasnda yatan te-

    mel gereke, bilgisayar kaynaklarnn kullanclartarafndan paylafllmasdr. Bir aa katlan bilgisa-

    yarlarn btn kaynaklar adaki dier kullancla-

    rn kullanmlarna alabilir.

    Zaman paylaflml sistemlere gre, kiflisel bilgisa-

    yarlarn oluflturduu alarn getirdii avantajlar; fi-

    yat/performans orannn dflmesi, performansn

    korunmas, gvenilirliin artmas, eklenebilir kay-

    naklar ve ifllem gcnn artrlabilmesi biiminde

    sralanabilir.

    Bir bilgisayar an oluflturan eleri sralaya-rak, verilen a esinin ifllevleni ve zelliklerini

    aklayabileceiz.

    Bir bilgisayar ann, yazlm ve donanm paralar

    vardr. Bilgisayarlarn zerine a iflletim sistemi ku-

    rulmal, iletim ortamna balanty salayacak a

    arayz donanmlar taklmaldr.

    Kullanlacak iletim ortam ve ynteminin seimin-

    de maliyet ve performans unsurlar n plana kar.

    Bakr kablolarda iletiflim mesafesi snrlyken, fiber

    optik kablolar uzun mesafeler arasnda yksek hz

    salarlar. Radyo dalgalaryla yaplan, kablosuz iletiflimde pra-

    tiklik n plandadr. Bilgisayarlarn yerleri, adaki

    iletiflim kesintiye uramadan deifltirilebilir. Ama

    salanan hz dierlerine gre dflktr.

    Bilgisayar ana iliflkin verilen rnek durumlarda,

    corafi dalma ve a topolojisine gre alarn tr-lerini saptayabileceiz.

    Bilgisayar alar, kapladklar corafi alann byk-

    lne ve bilgisayarlar arasndaki balant biimle-

    rine gre iki flekilde snflandrlabilirler.

    Corafi alana gre yaplan snflandrmada, alar

    yerel alan alar (YAA) ve genifl alan alar (GAA)

    olmak zere iki tre ayrlr.

    Bir genifl alan a birden ok sayda yerel a kap-

    sar. Yerel alarn, genifl alan ana balandklar

    yerlerde ynlendirici denilen cihazlar bulunur. Bun-

    larn grevi, bir alt yerel adan gelen mesajlar bir

    dierine gndermektir. Genifl alan anda, btn alt yerel alardan gelen

    trafiin topland merkezlere iletiflim omurgas ad

    verilir. Omurga blgeleri, yksek hzl iletiflimin ya-

    pld yerlerdir. Bir anlamda iletiflim otoyollardr.

    Balant biimlerine, dier bir deyiflle topolojileri-

    ne gre alar eflitli flekillerde incelenebilir.

    Veriyolu topolojisinde, btn bilgisayarlar tek bir

    kabloyla ya da ortam zerinden birbirlerine ba-

    lanmfllardr. Btn iletiflim btn bilgisayarlar ta-

    rafndan dinlenebilir.

    Halka topolojide, bilgisayarlar halka fleklinde bir-

    birlerine balanmfllardr. Her birinin iki komflusu

    vardr. Yldz topolojide, bilgisayarlar tek bir noktaya ba-

    ldrlar. Bu balant noktas genellikle bir a ileti-

    flim cihazdr.

    Aa topoloji, hiyerarflik bir yaplanmadr ve ba-

    lant flekli bir aa yaps izlenimini verir.

    rg topolojisindeyse, bilgisayarlar birbirlerine di-

    er bilgisayarlar zerinden baldrlar. Komflular

    zerinden dieriyle balant kurarlar.

    Bilgisayar alarnda hzn ne anlam ifade ettiini

    aklayabileceiz.

    Bilgisayar alarnda hz deyimi iki farkl kavramarfltrr. Birincisi, iletim ortam zerinden bir sa-

    niyede aktarlabilen en fazla bit says ve dieri de

    birim zaman baflna gnderilebilen mesaj saysdr.

    lk kavram, milyon bit/saniye (Mbit/s) cinsinden

    llr. On binlerce Mbit/slik hzlar teknolojik ola-

    rak mmkndr. Fakat ham hzdan farkl olarak,

    hedefe ulafltrlabilen mesaj says daha anlamldr. ki kavram, ayn hzda hareket eden otomobil ve

    otobse benzer. Her ikisinin hzlar ayn olmaklabirlikte kapasiteleri birbirlerinden farkldr.

    1

    A M A

    2A M A

    3A M A

    4

    A M A

    5A M A

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    22/24

    238 Kendimizi Snayalm

    Kendimizi Snayalm1. Afladakilerden hangisi bilgisayar kayna deildir?

    a. Hafza

    b. Yazc

    c. flletim sistemi

    d. fllem kapasitesi

    e. Sabit disk kapasitesi

    2. Afladakilerden hangisi bir dosya sunucusunun zel-liklerinden biri deildir?

    a. Bir bilgisayardr.

    b. Genifl bir kapasitesi vardr.

    c. Her ada tek bir tane bulunmaldr.

    d. Kaynaklar a kullanclar tarafndan paylafllr.

    e. Kullanclara verilen eriflim yetkileri a yneticisitarafndan belirlenir.

    3. Bilgisayar kayna nedir?a. Bilgisayar zerinde bulunan kapasitedir.

    b. Bilgisayarn a iletim ortamna zerinden balan-

    d arayz donanmnn dier addr.

    c. Kullancnn adaki bir bilgisayarda adn ve flifre-

    sini girerek oturum amasdr.

    d. Bilgisayarn kapasitesinin ykseltilmesidir.

    e. Birden fazla sayda bilgisayarn birbirine bir flekilde

    balanarak, bir bilgisayar ann oluflturulmasdr.

    4. Afladakilerden hangisi, zaman paylaflml sistemleregre, kiflisel bilgisayarlarn oluflturduu alarn getirdii

    avantajlardan biri deildir?

    a. Bilgisayar alarnda fiyat/performans oran kktr.

    b. A zerindeki kaynaklara yenileri kolaylkla

    eklenebilir.

    c. Toplam kapasite, a zerindeki bilgisayarlar ara-

    snda dalmfltr.

    d. Kullanclar herhangi bir bilgisayarda oturum

    aabilirler.

    e. Bozulan bir bilgisayar, an alflmasn engellemez.

    5. Kaynaklarn bilgisayarlar zerinde dank bir flekil-de durduu bir ada afladakilerden hangisi genellikle

    dorudur?

    a. A ynetimi kolaydr.

    b. Yksek iletim hzlar elde edilebilir.

    c. Dosya sunucusu bulunmamaktadr.

    d. Kablosuz iletiflim teknolojileri kullanlmaktadr.

    e. A yneticisi eriflim yetkilerini tanmlamamfltr.

    6. I. HavaII. Fiber-optik kablo

    III. Bakr kablo.

    Yukarda verilen ortamlarndan hangileri, flk ynte-

    mini kullanr?

    a. Yalnz I

    b. Yalnz II

    c. I ve II

    d. I ve III

    e. I, II ve III

    7. Afladakilerden hangisi bir bilgisayar anda kullanla-cak teknolojilerin seilmesi srasnda gz nne alnmaz?

    a. letiflim hzlar

    b. letiflim gvenliic. Maliyet

    d. flletim sistemi markas

    e. An kaplad corafi alan

    8. Afladakilerden hangisi bir bilgisayar an oluflturantemel elerden biri deildir?

    a. letim ortam

    b. letim yntemi

    c. Arayz donanm

    d. flletim sistemi

    e. Sabit disk kapasitesi

    9. Bilgisayarn bir dierine gndermek istedii mesajlar,fiziksel olarak iletim ortamna uygun flekle afladakiler-

    den hangisi getirir?

    a. letim ortam

    b. Arayz donanm

    c. letim yntemi

    d. A dosya sunucusu

    e. A yneticisi

    10. zgenin bilgisayarnda bulunan btn disk alan bi-

    le yapaca ifllere yeterli deildir. zgenin bilgisayarnnkapasitesinin artrlmas konusunda yaplabilecekler ile il-

    gili afladakilerden hangisi dorudur?

    a. A kart taklarak, bir bilgisayar ana balanmaldr.

    b. Aa balanmal ve bir a dosya sunucusuna ba-

    lanmas iin yetki verilmelidir.

    c. Daha yksek kapasiteye sahip yeni bir bilgisayar

    verilmelidir.

    d. Sabit diskindeki gereksiz programlarn silinmesi

    ve yapaca ifl iin yer almas yeterlidir.

    e. zgenin bilgisayarnn a dosya sunucusu haline

    getirilmesi yeterlidir.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    23/24

    239Yant Anahtar

    Yant Anahtar1. c Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar

    ve Tanmlar konusunu tekrar okuyun.

    2. c Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar

    ve Tanmlar konusunu tekrar okuyun.

    3. a Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar

    ve Tanmlar konusunu tekrar okuyun

    4. c Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar Alar-

    na Neden htiya Duyuluyor? konusunu tekrar

    okuyun.

    5. c Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar A

    eleri konusunu tekrar okuyun.

    6. c Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar A

    eleri konusunu tekrar okuyun.

    7. d Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar Aeleri konusunu tekrar okuyun.

    8. e Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar A

    eleri konusunu tekrar okuyun.

    9. b Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar A

    eleri konusunu tekrar okuyun.

    10. a Cevabnz doru deilse ltfen Bilgisayar A

    eleri konusunu tekrar okuyun.

  • 8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite11

    24/24


Recommended