T.C.
KUZEY ANADOLU KALKINMA AJANSI
TÜRKELİ İLÇE ANALİZİ
HAZIRLAYAN
VEDİDE ZEYNEP ÜNAL
Planlama, Programlama ve Stratejik Araştırmalar Birimi Uzmanı
Temmuz 2013
ii
i
Yönetici Özeti
2014 – 2023 Bölge Planına altlık teşkil edecek olan ilçe analizlerinin 41 tanesinden biri olan Türkeli İlçe
Analizi, Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) Planlama, Programlama ve Stratejik Araştırmalar
Birimi (PPSAB) tarafından 2012 yılında hazırlanmıştır. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı’nın sorumluluk
alanına giren TR82 Düzey 2 Bölgesi; Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerinden müteşekkil olup, illerde
sırasıyla (merkez ilçeler dâhil) 20, 12 ve 9 ilçe olmak üzere toplam 41 ilçe bulunmaktadır. Her bir
ilçenin sosyal, ekonomik, kültürel ve mekânsal olarak incelendiği ilçe analizleri, mikro düzeyli
raporlardır. Analizin ilk 5 bölümü ilçedeki mevcut durumu yansıtmaktadır. Mevcut durum analizinden
sonra ilgili ilçede düzenlenen ‘İlçe Odak Grup Toplantıları’yla, ampirik bulgular ilçenin ileri gelen
yöneticileri, iş adamları ve yerel inisiyatifleriyle tartışılarak analizin 6. Bölümünde bulunan ilçe
stratejileri oluşturulmuştur.
İlçe analizleri; İl Müdürlükleri, Kaymakamlıklar, Üniversiteler, Ticaret ve Sanayi Odaları, Türkiye
İstatistik Kurumu ve Defterdarlıklardan alınan verilerle oluşturulduğundan, ilçeleri tanıtmanın yanında
yatırımcılar için de aslında birer «Yatırım Ortamı Kılavuzu» olma özelliğini taşımaktadır.
Türkeli, 236 km2 yüzölçümü ile Sinop’un en küçük alana sahip ilçesi olup, nüfus ve sosyo – ekonomik
açıdan orta derecede gelişmiş bir ilçedir. 2011 verilerine göre 14.554 kişilik bir nüfusa sahiptir. Nüfus
son 40 yılda %24 oranında azalmış olup, bu azalışın sebebi okuma ve çalışma amacı göç edilmesidir.
Türkeli işletme varlığı, esnaf faaliyetleri, işyeri ve istihdam sayısı gibi kıstaslar açısından Sinop İli’nde
orta sıralarda yer alan bir ilçedir. Türkeli’de OSB ve KSS bulunmamaktadır.
Türkeli tarım alanı ve hayvan varlığı açısından potansiyeli düşük bir ilçedir. İlçe’de üretim miktarları
incelendiğinde, tahıllardan mısır ve buğdayın öne çıktığı görülmektedir. Sinop İli’nde üretilen mısırın
%22’si Türkeli’den sağlanmaktadır. Hayvan varlığı açısından incelendiğinde ise 2006 – 2010 yılları
arasında kültür, kültür ırkı, sığır, koyun ve kanatlı hayvan sayısının büyük ölçüde azaldığı
görülmektedir. Buna bağlı olarak İlçe’de hayvansal üretim miktarları da oldukça düşüktür.
İlçe’de meyve üreticiliği önem arz etmektedir ve meyve bahçeleri alanı Sinop İli’nin %10’unu
oluşturmaktadır. İlçe’de meyve üretiminin Bölge’ye oranına bakıldığında, kestane, zeytin ve armut gibi
ürünler öne çıkmaktadır
Türkeli’de bal ve bal mumu üretiminin öne çıktığı görülmektedir. İlçe 2010 verilerine göre 2.254 adet
kovanla Sinop’un sahip olduğu toplam kovanın %12’sine sahiptir. Sinop’ta toplam bal üretiminin %9’u
Türkeli’den sağlanmaktadır. İlçe’de balıkçılık faaliyetleri de yaygın olup en çok hamsi, çinakop, istavrit
ve mezgit bulunmaktadır.
İlçe’nin endüstriyel ve yakacak odun miktarı açısından Sinop İli içinde oldukça yüksek bir potansiyele
sahip olduğu bilinmektedir. 2010 yılı verilerine göre Sinop’ta üretilen endüstriyel ve yakacak odunun
%16’sı Türkeli’den sağlanmaktadır. Türkeli’de 11 imalat işletmesinin 6’sı ahşap ve ahşap ürünleri
imalatı alanında yoğunlaşmıştır. İlçe’nin ağaç ve orman ürünleri üretiminde kümelenme potansiyeline
sahip olduğu düşünülmektedir.
Türkeli İlçesi orman ve yaylaları yönünden doğal güzelliklere sahiptir. Ulaşımda sağlanan iyileştirmeler
ve sahillerin düzenlenmesiyle yaz turizmi gelişmiş son yıllarda turist sayısında artış yaşanmıştır. İlçe
ayrıca dalış ve doğa yürüyüşleri açısından uygun ortamlar sunmaktadır.
ii
Kısaltmalar
AB : Avrupa Birliği
ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
DHMİ : Devlet Hava Meydanları İşletmesi
DPT : Devlet Planlama Teşkilatı
DSİ : Devlet Su İşleri
EİE : Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü, Yeni adı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü
EuroStat : Avrupa İstatistik Ofisi
İBBS : İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması
KGM : Karayolları Genel Müdürlüğü
KOBİ : Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
KSS : Küçük Sanayi Sitesi
MTA : Maden Tetkik Arama
NACE :Nomenclature générale des Activités économiques dans les Communautés Européennes,
Avrupa Birliği’nde iktisadi faaliyetlerin istatiksel olarak sınıflandırılmasını sağlayan bir sistem.
OSB : Organize Sanayi Bölgesi
RES : Rüzgâr Enerjisi Santrali
SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu
TCDD : T.C. Devlet Demiryolları
TSO : Ticaret ve Sanayi Odası
TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu
iii
İçindekiler
Yönetici Özeti ................................................................................................................................. i
Kısaltmalar ..................................................................................................................................... ii
İçindekiler ..................................................................................................................................... iii
Tablo, Şekil ve Grafikler Listesi ....................................................................................................... v
1. Giriş .......................................................................................................................................... 1
1.1. Bölge ve Bölgesel Kalkınma ..................................................................................................................... 1
1.2. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması ................................................................................................ 1
1.3. İlçe’ye Genel Bakış .................................................................................................................................... 2
1.4. İlçe’nin Coğrafi Yapısı ............................................................................................................................... 2
1.5. İlçe’nin İdari Yapısı ................................................................................................................................... 2
2. Sosyo-Kültürel Yapı .................................................................................................................... 3
2.1. Nüfus .......................................................................................................................................................... 3
2.2. Göç .............................................................................................................................................................. 5
2.3. Eğitim .......................................................................................................................................................... 5
2.4. Sağlık .......................................................................................................................................................... 8
2.5. Spor............................................................................................................................................................. 9
2.6. Toplumsal Cinsiyet ve Kadın.................................................................................................................... 9
2.7. Kültür ........................................................................................................................................................ 10
2.8. Sivil Toplum Kuruluşları .......................................................................................................................... 11
2.8.1. Dernekler .......................................................................................................................................... 11
2.8.2. Vakıflar .............................................................................................................................................. 12
2.9. İstihdam ve Sosyal Güvenlik ................................................................................................................. 12
2.9.1. İstihdam ............................................................................................................................................ 12
2.9.2. Sosyal Güvenlik ................................................................................................................................ 12
3. Ekonomik Yapı..........................................................................................................................13
3.1. Tarım ve Hayvancılık .............................................................................................................................. 15
3.1.1. Tarımsal Yapı ve Alan ..................................................................................................................... 15
3.1.2. Bitkisel Üretim .................................................................................................................................. 16
3.1.3. Hayvansal Üretim ............................................................................................................................ 18
3.1.4. Su Ürünleri Üretim Miktarları ......................................................................................................... 23
3.2. Orman ve Ormancılık .............................................................................................................................. 24
3.3. Sanayi ....................................................................................................................................................... 24
3.3.1. İlçe’de Öne Çıkan Sektörler ............................................................................................................ 24
iv
3.4. Madencilik ................................................................................................................................................ 26
3.5. Turizm....................................................................................................................................................... 26
4. Kentleşme ve Ulaşım .................................................................................................................27
4.1. Kentleşme ................................................................................................................................................ 27
4.2. İlçe’de Ulaşım .......................................................................................................................................... 27
4.2.1. Karayolları ......................................................................................................................................... 29
5. Çevre ve Enerji .........................................................................................................................30
5.1. Yenilenebilir Enerji Potansiyeli .............................................................................................................. 30
6. Sonuç ve Değerlendirme ...........................................................................................................32
Kaynakça .....................................................................................................................................33
v
Tablo, Şekil ve Grafikler Listesi Tablolar
Tablo-1: Bölge Tipleri ........................................................................................................................................... 1
Tablo-2: Bölge’de Yer Alan İlçe, Köy ve Belde Sayısı ile Bölge’nin Yüzölçümüne İlişkin Bilgiler, 2011 .... 2
Tablo-3: 1965-2011 Yılları Arası Bölge Nüfusu, 2011 ...................................................................................... 3
Tablo-4: Bölge’de Bağımlılık Oranları, 2011 ...................................................................................................... 4
Tablo-5: Bölge’nin Aldığı ve Verdiği Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı, 2011 .................................................... 5
Tablo-6: Üç Büyük Şehirde Sinoplu ve TR82’li Nüfusu Varlığı ........................................................................ 5
Tablo-7: Bölge’de Üniversitelere Ait Bilgiler, 2012 ........................................................................................... 8
Tablo-8: Bölge’de Sağlık Kuruluşları ve Uzman Personel Sayıları, 2011 ....................................................... 9
Tablo-9: Spor Tesisi ve Toplam Lisanslı Sporcu Sayıları, 2011 ...................................................................... 9
Tablo-10: Bölge’de Kültürel Göstergeler, 2011 .............................................................................................. 10
Tablo-11: Bölge’de Dernek ve Üye Sayıları, 2010 .......................................................................................... 11
Tablo-12: Faaliyet Alanına ve Türüne Göre Dernek Sayıları, 2010 .............................................................. 11
Tablo-13: Bölge’de Kuruluş Amacına Göre Vakıflar, 2011 ............................................................................ 12
Tablo-14: Bölge’de İşyeri ve İstihdam Verileri, 2012 .................................................................................... 12
Tablo-15: Bölge’de Sosyal Güvenlik İstatistikleri, 2011 ................................................................................ 12
Tablo-16: Bölge’deki Şirket Türleri, 2012 ........................................................................................................ 13
Tablo-17: Bölge’deki Esnaf Faaliyet Alanlarının Dağılımı, 2012 ................................................................... 13
Tablo-18: Türkeli'de İşletmelerin Nace Sınıflandırmasına Göre Faaliyet Alanları, 2012 ........................... 14
Tablo-19: Türkeli, Sinop ve TR82'de Tarım Alanları, 2010 (Dekar olarak) ................................................. 15
Tablo-20: Traktör Sayısı ve Traktör Başına Ekilen Tarla Alanı, 2010 .......................................................... 15
Tablo-21: Bölge’de Ürün Türlerine Göre Ekilen Tarla Alanı ve Üretim Miktarları, 2010 ........................... 16
Tablo-22: İlçe’de Ürün Türlerine Göre Ekilen Alan ve Üretim Miktarları, 2010 .......................................... 16
Tablo-23: İlçe’de Öne Çıkan Sebze Ürünleri, 2010 (Aksi belirtilmedikçe ton olarak) ................................ 17
Tablo-24: İlçe’de Öne Çıkan Meyve Ürünleri, 2010 (Aksi belirtilmedikçe ton olarak) ............................... 17
Tablo-25: Yıllar İtibariyle Büyükbaş Hayvan Varlığı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) .............................. 18
Tablo-26: Yıllar İtibariyle Küçükbaş Hayvan Varlığı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) .............................. 19
Tablo-27: Yıllar İtibariyle Kanatlı Hayvan Varlığı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) .................................. 20
Tablo-28: Yıllar İtibariyle Bölge’de Arı Kovanı Sayısı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) ............................ 21
Tablo-29: Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Et Üretimi (Ton) (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) ............... 21
Tablo-30: Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Süt Üretimi (Ton) (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) ............. 22
Tablo-31: Yumurta, Bal, Bal Mumu ve Deri Üretimi (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak) ............................. 22
Tablo-32: Türkeli’de Üretilen Su Ürünleri Miktarları, 2008-2010 (Aksi belirtilmedikçe ton olarak) ......... 23
Tablo-33: Ormandan Elde Edilen Endüstriyel ve Yakacak Odun Miktarları ................................................ 24
Tablo-34: Türkeli'de İmalat Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Dağılımı, 2012 ............................... 24
Tablo-35: Türkeli'de Öne Çıkan Meslek Kolları ve İşletme Sayıları, 2011 ................................................... 25
Tablo-36: Türkeli'de Meslek Kolları ve İşletme Sayıları, 2011 ...................................................................... 25
Tablo-37: Türkeli’de Konaklama Kapasitesi, 2010 ......................................................................................... 26
Tablo-38: Kent ve Kır Nüfus Oranları, 2011 .................................................................................................... 27
Tablo-39: Su İstatistikleri, 2011 ....................................................................................................................... 27
Tablo-40: Isınma Türleri, 2011 ......................................................................................................................... 27
Tablo-41: Bölge’de Kargo Şirketleri, 2010 ...................................................................................................... 29
Tablo-42: İlçe’den İl Merkezine ve Diğer Şehirlere Toplu Taşıma Sefer Sıklığı, 2012 .............................. 29
vi
Tablo-43: Karayolu, Demiryolu ve Köy Yolu Uzunlukları ............................................................................... 29
Tablo-44: Otomobil Trafik Kazası ve Ölü Sayıları, 2011 ................................................................................ 29
Şekiller
Şekil-1: Bölge’de Turizm Varlığı ........................................................................................................................ 26
Şekil-2: TR82 Bölgesi’nde Ulaşım Ağı ve Nüfusa Göre Yerleşim Kademelenmeleri ................................... 28
Şekil-3: Sinop Rüzgâr Atlası .............................................................................................................................. 30
Şekil-4: Sinop Güneş Atlası ................................................................................................................................ 31
Grafikler
Grafik-1: Bölge’de Nüfus Artış Hızının Değişimi, 2011 ..................................................................................... 3
Grafik-2: Türkeli’nin Nüfus Piramidi, 2011 ........................................................................................................ 4
Grafik-3: Okulöncesi Seviyede Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-2011 ........................ 5
Grafik-4: İlköğretim Seviyesinde Okul, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-2011 ......... 6
Grafik-5: Genel Ortaöğretim Seviyesinde Okul, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-
2011 ........................................................................................................................................................................ 6
Grafik-6: Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Seviyesinde Okul, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci
Sayıları, 2010-2011 ............................................................................................................................................... 7
Grafik-7: Eğitim durumu 2010-2011 (% Olarak) ............................................................................................. 7
Grafik-8: Son Beş Yıl İçinde Kapanan (2007 – 2011), Taşımalı Eğitim Yapan Okul Sayıları, Halk Eğitim
Merkezi ve Özel Eğitim Kurumları Sayısı ............................................................................................................ 8
Grafik-9: Toplumsal Cinsiyet ve Kadın 15 Yaş Üzeri Eğitim Durumu, 2010 ............................................... 10
Grafik-10: İşletmelerin İlçelere Göre Dağılımı, 2012 ..................................................................................... 13
Grafik-11: Türkeli Güneşlenme Süreleri (Saat) ............................................................................................... 31
1
1. Giriş
1.1. Bölge ve Bölgesel Kalkınma
Kalkınma çok boyutlu bir kavram olup; iktisadi büyüme, sermaye birikimi, sanayileşme ve yapısal
değişmeyi bünyesinde barındırır. Genel olarak kalkınma kavramı gelişmekte olan ülkeler; büyüme
kavramı ise gelişmiş ülkeler için kullanılmaktadır. Reel gelir artışı, istihdam artışı ve yaşam kalitesinin
iyileştirilmesi kalkınmanın önemli göstergelerindendir. Kalkınmanın nihai amacı, ülkenin refah düzeyini
arttırmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için mevcut kaynak ve imkânların rasyonel ve etkin bir şekilde
kullanılması gerekmektedir.
Türkiye’de kalkınmanın temel aracı ulusal düzeyde tasarlanan ve tavandan tabana doğru şekillenen
politikalar olmuştur. Ancak yakın geçmişe kadar yaygın biçimde uygulanan merkezi kalkınma
politikaları farklı bölgelerdeki farklı potansiyelleri harekete geçirmede yetersiz kalmıştır. Küresel ölçekte
de gözlenen bu durum, bölgeleri kalkınmanın odağına yerleştirmiştir.
Özellikle 1980’li yıllardan itibaren ekonomik kalkınmada öne çıkmaya başlayan yerel aktörler, kalkınma
politikalarının yönünü ve tartışmalarının zeminini ulusal boyuttan yerel boyuta taşımış; bu süreç
bölgeler arası işbirliğinin ve rekabetin daha fazla ön plana çıkmasına neden olmuştur. Söz konusu
süreç içinde bölgeler ulusal sınırları aşarak işlevsel bütünlükler oluşturmuş; farklı ülkeleri bölgesel
politika bağlamında işbirliğine yönlendirmiştir. Bu yüzden bölge tanımı yapmak zorlaşmakta ve yapılan
tanımlar birçok kıstasa göre değişmektedir. Örneğin; sosyal bilimlerde bölge; ortak özellikler ile
tanımlanan ve coğrafi bir alan olarak kullanılan bir kavramdır (Nillson, 2009). Bu tanımlamalar farklı
kıstaslara göre dört başlık altında toplanabilir:
Tablo-1: Bölge Tipleri
Kıstaslar Bölgeleme İlkeleri Örnekler
Doğa Ulaşım Olanakları Adalar, Vadiler
Kültür Dil, Etnik Yapı, Din, Tarih Katalonya, İskoçya
İşlev Akışın Yoğunluğu Kent-Bölgeler
Yönetim İdari Sınırlar İlçeler, İller
Kaynak: Nillson (2009) *Tablo, bu çalışma için uyarlanmıştır.
Bu kıstaslara göre farklılaşan bölgelerin gelişmişlik düzeyinde de farklılıklar oluşmaktadır. Bölgesel
gelişmişlik farklılıklarının giderilmesi ise bölgesel kalkınma kavramını gündeme getirmiştir. Bölgeye içsel
olan potansiyellerin harekete geçirilmesi, gelişme stratejisinin bölgesel düzeyde özgün olarak
belirlenmesi ve bölgede yaşayanların karar alma süreçlerine etkin olarak katılması bölgesel kalkınma
kavramının temel bileşenleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
1.2. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması
Avrupa Birliği, yaklaşık 30 yıl önce, bölgesel çözümlemelerin yapılabilmesi ve bölgesel düzeyde
istatistiki verilerin tutulabilmesi için İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) çalışmasını
gerçekleştirmiştir (Eurostat, 2007). 1988’den bu yana fiilen kullanılan bu sınıflandırma, Avrupa Birliği
(AB) genelinde yaygın olarak kullanılması için 2003 yılında yasal düzenlemeye kavuşmuştur. AB üyesi
ülkelerdeki idari sınırların değişmesinin veri toplamayı zorlaştırmasının önüne geçmek için mümkün
olduğu kadar bölgesel fonları akılcı ve uyumlu bir şekilde dağıtmak ve bölgelerin eğilimlerini ölçmek
için de bu sınıflandırma kullanılmaktadır (Eurostat, 2009).
Türkiye’de ise İBBS çalışması Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) koordinasyonunda ve Devlet
İstatistik Enstitüsü’nün (DİE, şimdiki adıyla Türkiye İstatistik Kurumu: TÜİK) katkılarıyla 2002 yılında
tamamlanmıştır. Buna göre, Türkiye, 12 Düzey 1, 26 Düzey 2 ve her bir ile karşılık gelen 81 Düzey 3
istatistiki bölge birimine ayrılmıştır. İstatistiki bölge birimleri, sosyoekonomik analizler için
2
kullanılmasının yanı sıra, kalkınma ajanslarının kuruluşuna da temel teşkil etmiştir. Her bir Düzey 2
Bölgesi’nde bir kalkınma ajansı faaliyet göstermektedir. TR82 Düzey 2 Bölgesi’ni Kastamonu, Çankırı ve
Sinop illeri oluşturmaktadır.
1.3. İlçe’ye Genel Bakış1
Cumhuriyetin ilk yıllarında Ayancık İlçesi’ne bağlı olan Türkeli 1957 yılında ilçe olmuştur. Türkeli İlçesi
yerleşim yeri olarak yüzyıla yakın bir geçmişe sahiptir. İlçe önce Rum Pontusluların sonra Selçukluların
daha sonra İsfendiyaroğulları Beyliği’nin ve 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Sinop’u almasıyla
Osmanlıların yönetimine geçmiştir. İlk kurulduğu zamanki adı Yarna’dır. Daha sonra sahilde bir gemi
kalıntısına istinaden Gemiyanı adı verilmiştir. Daha sonra Türklerin alana yerleşmeleri ile Türklerin
Yerleşim Yeri anlamına gelen Türkeli adını almıştır.
Türkeli, Sinop İli’nin sahil şeridinde yer alan 3 ilçesinden biridir. Sahil kenarında yer alması sebebiyle
İlçe’de balıkçılık gelişmiştir. İlçe’de her yıl 2-4 Ağustos tarihlerinde Yaz Şenlikleri, 30 Eylül tarihinde ise
Türkeli Panayırı gerçekleştirilmektedir.
1.4. İlçe’nin Coğrafi Yapısı2
Türkeli, Batı Karadeniz Bölgesi’nde Sinop İli’ne bağlı, yüzölçümü 236 km2 olan bir ilçedir. Sinop İl alanı
içinde %4’lük bir yer kaplayan Türkeli, yüz ölçümü bakımından Sinop’un en küçük ilçesidir. Kızılırmak
Havzası’nda yer alan Türkeli İlçesi, İsfendiyar Dağları’nın eteklerinde kurulmuştur. Kıyıdan iç kesimlere
gidildikçe ormanlık alanlar artmaktadır.
İlçe’nin batısında Kastamonu’nun Çatalzeytin İlçesi, güneyinde Taşköprü İlçesi, güney doğusunda ise
Hanönü İlçesi bulunmaktadır. İlçe Sinop İli’nden sadece Ayancık ile doğudan komşudur. Kuzeyinde ise
Karadeniz sahilleri bulunmaktadır. Türkeli’nin Çatalzeytin’e uzaklığı 11 km, Taşköprü’ye uzaklığı 117
km, Hanönü’ye uzaklığı 87 km ve Ayancık’a uzaklığı ise 36 km’dir. İlçe sahil şeridi 25 km’dir.
Türkeli Batı ve Doğu Karadeniz ikliminin geçiş noktasında bulunmaktadır. Yaz ve kış ayları sıcaklık
ortalamaları arasında büyük farklılıklar görülmemektedir. Her mevsim nemli ve yağışlı geçer. İlçe genel
olarak aktif bölgeler dışında 4. derecede deprem bölgesinde yer almaktadır
1.5. İlçe’nin İdari Yapısı
Türkeli İlçesi’nde 31 köy ve Güzelkent adında bir belde bulunmaktadır. Sinop’taki köylerin %6,6’sı ve
Bölge’deki köylerin %1,6’sı Türkeli’de bulunmaktadır.
Tablo-2: Bölge’de Yer Alan İlçe, Köy ve Belde Sayısı ile Bölge’nin Yüzölçümüne İlişkin Bilgiler, 2011
İlçe Sayısı Köy Sayısı Belde Sayısı Yüzölçümü
(Göl Hariç–km2)
Türkeli - 31 1 236
Sinop 9 470 2 5.792
TR82 41 1.906 22 26.435
Türkiye 957 34.402 1.977 769.604
Kaynak: TÜİK Bölgesel İstatistikler (Erişim Tarihi: 09.04.2012)
1 Türkeli Kaymakamlığı Web Sitesi (www.turkeli.gov.tr) Erişim Tarihi 01.10.2012 2 Türkeli Belediyesi Web Sitesi (http://turkeli.bel.tr) Erişim Tarihi 01.10.2012
http://www.turkeli.gov.tr/
3
2. Sosyo-Kültürel Yapı
2.1. Nüfus
Türkeli, Sinop, TR82 Bölgesi ve Türkiye için 1965 yılından 2011 yılına kadar toplam nüfustaki
değişmeler aşağıda gösterilmiştir (Bkz. Tablo-3). Buna göre, 1957 yılında ilçe olan Türkeli’de 1965
yılından 2011 yılına gelindiğinde; Sinop ve TR82 Bölgesi ile paralel olarak nüfusun %24 oranında
düşüş gösterdiği görülmektedir.
Tablo-3: 1965-2011 Yılları Arası Bölge Nüfusu, 2011
Türkeli Sinop TR82 Türkiye
1965 Nüfus Sayımı 19.045 266.069 958.413 31.391.421
1970 Nüfus Sayımı 19.596 265.655 973.623 35.605.176
1975 Nüfus Sayımı 20.549 267.605 971.316 40.347.719
1980 Nüfus Sayımı 23.022 276.242 985.624 44.736.957
1985 Nüfus Sayımı 24.204 280.140 994.457 50.664.458
1990 Nüfus Sayımı 22.547 265.153 967.893 56.473.035
2000 Nüfus Sayımı 20.904 225.574 871.405 67.803.927
2011 ADNKS 14.554 203.027 739.997 74.724.269
Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Erişim Tarihi: 09.04.2012)
Bölge’deki nüfus değişim hızı, Grafik-1 yardımıyla görülebilir. Türkiye’de nüfus artış hızı ortalama olarak
%13 civarında olmasına rağmen, TR82 Bölgesi’nde 1990 yılından itibaren nüfusun artan bir hızla
azaldığı görülmektedir. Sinop’ta da aynı şekilde 1990 yılından itibaren nüfus azalmakla beraber, son 10
yılda nüfus daha hızlı azalmaya başlamıştır. Türkeli’de görüldüğü üzere, 1985 yılına kadar nüfus artış
göstermiş, sonrasında ortalama %15 hızla azalmaya başlamıştır.
Grafik-1: Bölge’de Nüfus Artış Hızının Değişimi, 2011
Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Erişim Tarihi: 09.04.2012) *TÜİK verileri kullanılarak tarafımızca çizilmiştir.
-40%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
Türkeli Sinop TR82 Türkiye
4
Türkeli’de beşerli yaş grubuna göre nüfus piramidi Grafik-2 ile gösterilmiştir. Türkiye ortalamasına
yakın bir şekilde, piramidin giderek daralan alt kısmından Bölge’de doğurganlığın azaldığı anlaşılabilir.
Ayrıca 20-24 yaş grubundaki erkeklerin kadınlardan az görünmesinin sebebi bu yaş grubundaki
erkeklerin çalışma amaçlı bölge dışına göç ettiği şeklinde yorumlanabilir.
Grafik-2: Türkeli’nin Nüfus Piramidi, 2011
Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Erişim Tarihi: 09.04.2012). *TÜİK verileri kullanılarak tarafımızca çizilmiştir.
Nüfus bağımlılıkları, genç ve yaşlı bağımlılığı olmak üzere ikiye ayrılır. Genç bağımlılığı ve yaşlı
bağımlılığı sırasıyla 0-14 yaş aralığındaki nüfusun ve 65 ve üstündeki yaş grubunda bulunan nüfusun,
15-64 yaş aralığındaki çalışma çağındaki nüfusa oranlanmasıyla hesaplanır. Türkeli’de genç bağımlılığı
Sinop ve TR82 değerlerinden yüksek olup, Türkiye değerinden düşüktür. Yaşlı bağımlılığı ise Sinop ve
TR82 değerlerine yakın olup Türkiye değerinden yüksektir (Bkz. Tablo-4).
Tablo-4: Bölge’de Bağımlılık Oranları, 2011
Genç Bağımlılık Oranı (0-14 Yaş/15-64 Yaş)
Yaşlı Bağımlılık Oranı (65+/15-64 Yaş Yaş)
Toplam Bağımlılık Oranı
(0-14 Yaş + 65+ Yaş)
Türkeli 32,0 24,7 56,7
Sinop 30,2 24,7 54,9
TR82 29,7 23,5 53,2
Türkiye 37,5 10,9 48,4
Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Erişim Tarihi: 09.04.2012).
000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90+
Kadın
Erkek
5
2.2. Göç
Göç, insanların belirli bir zaman boyutu içinde belirli bir yerleşim alanından başka bir yerleşim alanına
geçişidir (İçduygu ve Ünalan, 1998). Buna göre 2011 yılında TR82 Bölgesi’nde net göç (Bölge’ye
gelenler – Bölge’den gidenler) -4.777 kişi olarak gerçekleşirken net göç hızı binde 6 olarak
hesaplanmıştır. Sinop içinse bu değerler sırasıyla, 580 kişi ve binde 2 civarı olarak hesaplanmıştır (Bkz.
Tablo-5).
Tablo-5: Bölge’nin Aldığı ve Verdiği Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı, 2011
ADNKS 2011 Nüfusu
Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı
Sinop 203.027 10.038 10.618 -580 -2,85
TR82 739.997 34.323 39.100 -4.777 -6
Türkiye 74.724.269 2.246.828 2.246.828 0 0
Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Erişim Tarihi: 10.04.2012).
Üç büyük şehirde (İstanbul, Ankara ve İzmir) Sinoplu varlığı şaşırtıcı düzeylere ulaşmaktadır (Bkz.
Tablo-6). 2011 yılı itibariyle İstanbul’un toplam nüfusu 13.483.052 kişi olup bu nüfusun 361.238’lik
kısmı Sinop, 1.063.529’luk kısmı ise TR82 doğumlu olan kişilerden oluşmaktadır. Türkiye’de yoğun iç
göçün başlangıç tarihi olan 1950’lerden bu yana İstanbul’a göç eden Kastamonulu, Çankırılı ve
Sinoplular bugün İstanbul nüfusunun yaklaşık %8’ini oluşturmaktadır.
Tablo-6: Üç Büyük Şehirde Sinoplu ve TR82’li Nüfusu Varlığı
İstanbul Ankara İzmir
Sinop 361.238 22.707 7.152
TR82 1.063.529 299.358 21.067
Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Erişim Tarihi: 10.04.2012).
2.3. Eğitim
Türkeli’de 2010-2011 dönemi için okulöncesi seviyede öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci
sayıları Grafik-3 ile gösterilmiştir. Grafikten anlaşılacağı üzere, Türkeli’de öğretmen başına düşen
okulöncesi öğrenci sayısı Sinop ve TR82 değerleri arasındadır. Derslik başına düşen okulöncesi öğrenci
sayısı ise Sinop ve TR82 değerlerinden yüksektir.
Grafik-3: Okulöncesi Seviyede Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-2011
Kaynak: TR82 Bölgesi İl Milli Eğitim Müdürlükleri
19 21
15 17
19 19
00
05
10
15
20
25
Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı
Türkeli Sinop TR82
6
Türkeli’de 2010-2011 dönemi için İlköğretim seviyesinde okul, öğretmen ve derslik başına düşen
öğrenci sayıları Grafik-4 ile gösterilmiştir. Grafiğe göre, Türkeli’de okul başına ve öğretmen başına
düşen ilköğretim öğrenci sayısı Sinop ve TR82 ortalamasından yüksektir. Derslik başına düşen öğrenci
sayısı ise Sinop ve TR82 değerleri arasındadır.
Grafik-4: İlköğretim Seviyesinde Okul, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-2011
Kaynak: TR82 Bölgesi İl Milli Eğitim Müdürlükleri
Türkeli’de 2010-2011 dönemi için ortaöğretim seviyesinde okul, öğretmen ve derslik başına düşen
öğrenci sayıları Grafik-5 ile gösterilmiştir. Buna göre, Türkeli’de okul başına düşen ortaöğretim öğrenci
sayısı ve derslik başına düşen öğrenci sayısı Sinop ve TR82 ortalamasından düşüktür. Türkeli’de
öğretmen başına düşen ortaöğretim öğrenci sayısı ise Sinop ve TR82 ortalamasından yüksektir.
Grafik-5: Genel Ortaöğretim Seviyesinde Okul, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-2011
Kaynak: TR82 Bölgesi İl Milli Eğitim Müdürlükleri
258
23 22
248
12 23
160
16 20
00
50
100
150
200
250
300
Okul Başına Düşen Öğrenci Sayısı Öğretmen Başına Düşen ÖğrenciSayısı
Derslik Başına Düşen ÖğrenciSayısı
Türkeli Sinop TR82
129
17 14
246
14 21
258
13 20
00
50
100
150
200
250
300
Okul Başına Düşen Öğrenci Sayısı Öğretmen Başına Düşen ÖğrenciSayısı
Derslik Başına Düşen ÖğrenciSayısı
Türkeli Sinop TR82
7
Bölge’de 2010-2011 dönemi için mesleki ve teknik ortaöğretim seviyesinde okul, öğretmen ve derslik
başına düşen öğrenci sayıları Grafik-6 yardımıyla gösterilmiştir. Türkeli’de mesleki ve teknik orta
öğretim seviyesinde 1 okul bulunmaktadır. Türkeli’de okul ve öğretmen başına düşen öğrenci sayısı
Sinop İli’ne göre yüksektir. İlçe’de derslik başına düşen öğrenci sayısı ise Sinop ve Bölge’ye göre
düşüktür.
Grafik-6: Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Seviyesinde Okul, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2010-2011
Kaynak: TR82 Bölgesi İl Milli Eğitim Müdürlükleri
Eğitim durumuna bakıldığında Türkeli’nin eğitim yapısının, Sinop ve TR82’den farklılaştığı
görülmektedir. Türkeli’de ilköğretim mezuniyeti seviyesi haricinde eğitim durumunun Sinop ve Bölge
değerlerinin altında olduğu görülmektedir (Bkz. Grafik-7).
Grafik-7: Eğitim durumu 2010-2011 (% Olarak)
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012).
258
23 22
248
12 23
281
14 25
00
50
100
150
200
250
300
Okul Başına Düşen Öğrenci Sayısı Öğretmen Başına Düşen ÖğrenciSayısı
Derslik Başına Düşen ÖğrenciSayısı
Türkeli Sinop TR82
- 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00
Bilinmeyen
Doktora mezunu
Yüksek lisans mezunu
Yüksekokul veya fakülte mezunu
Lise veya dengi okul mezunu
Ortaokul veya dengi okul mezunu
İlköğretim mezunu
İlkokul mezunu
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen
Okuma yazma bilmeyen
TR82 Sinop Türkeli
8
Son beş yıl içinde kapanan, taşımalı eğitim yapan okul sayıları, halk eğitim merkezi ve özel eğitim
kurumları sayısı Grafik-8 ile gösterilmiştir. Türkeli’de son beş yıl içinde 17 okul kapanmasına rağmen,
taşımalı eğitim yapan ilköğretim okulu bulunmamaktadır. İlçe’de halk eğitim merkezi sayısı 1 olup özel
eğitim kurumu bulunmamaktadır.
Grafik-8: Son Beş Yıl İçinde Kapanan (2007 – 2011), Taşımalı Eğitim Yapan Okul Sayıları, Halk Eğitim Merkezi ve Özel Eğitim Kurumları Sayısı
Kaynak: TR82 Bölgesi İl Milli Eğitim Müdürlükleri
Türkeli’de üniversite ve yüksekokul bulunmadığı için, üniversite varlığına ilişkin bilgiler Sinop ve TR82
için özetlenmiştir (Bkz. Tablo-7).
Tablo-7: Bölge’de Üniversitelere Ait Bilgiler, 2012
Fakülte/Meslek Yüksek
Okulu/Yüksek Okul Sayısı
Akademik Personel Sayısı
Öğrenci Sayısı
Bölüm-Program Sayısı
Sinop 12 290 4.749 67
TR82 48 1.113 25.122 301
Kaynak: TR82 Bölgesi Üniversiteleri
2.4. Sağlık
Bölge’de 2011 yılı itibarıyla hastane, yatak, hekim, hasta, yatak başına hasta, hekim başına hasta,
toplum sağlığı merkezi ve eczane sayıları gösterilmiştir (Bkz. Tablo-8). Buna göre; Türkeli’de 10
doktorun hizmet verdiği 1 devlet hastanesi bulunmaktadır. Sinop genelinde bebek ölüm oranı ‰ 11,7,
Bölge genelinde ‰ 8,4 olup, Türkeli’de ise bu oran ‰ 5,5’tir
17190001900r1l 0190001900r1l 1190001900r1l 0190001900r1l
20190001900r4l
20190001900r1l 9190001900r1l 2190001900r1l
23190001900r9l
11190001900r4l
10190001900r2l 17190001900r2l
0190001900r1l
30190001900r1l
29190001900r2l
30190001900r3l
29190001900r4l
29190001900r5l
28190001900r6l
28190001900r7l
27190001900r8l
26190001900r9l
26190001900r10l
Son beş yıliçinde kapanan
ilköğretimokulu sayısı
Taşımalıeğitim yapan
ilköğretimokulu sayısı
Halk eğitimmerkezi sayısı
Özel eğitimkurumu sayısı
Türkeli Sinop TR82
9
Tablo-8: Bölge’de Sağlık Kuruluşları ve Uzman Personel Sayıları, 2011
Türkeli Sinop TR82
Hastane Sayısı
Kamu 1 7 29
Özel - 0 4
Toplam 1 7 33
Yatak Sayısı
Kamu 20 500 1.439
Özel - - 243
Toplam 20 500 2.043
Hekim Sayısı
Kamu
Uzman 2 96 319
Pratisyen 8 125 304
Toplam 10 221 623
Özel
Uzman - - 84
Pratisyen - 3 20
Toplam - 3 104
Hasta Sayısı
Kamu 124.586 1.639.476 3.911.051
Özel - - 557.900
Toplam 124.586 1.639.476 4.468.951
Yatak Başına Hasta Sayısı 6.229 3.279 2.187
Hekim Başına Hasta Sayısı 12.459 7.319 6.147
Toplum Sağlığı Merkezi Sayısı 1 9 41
Bebek Ölüm Oranı (‰) 5,5 11,7 8,4
Eczane Sayısı 5 68 233
Kaynak: TR82 Bölgesi İl Sağlık Müdürlükleri (Erişim Tarihi: 22.02.2012)
2.5. Spor
Türkeli’de 1 spor tesisi faaliyet göstermektedir ve 63 lisanslı sporcu vardır. Sinop’ta spor tesisi sayısı 18
olup, toplam lisanslı sporcu sayısı 10.504’tür.
Tablo-9: Spor Tesisi ve Toplam Lisanslı Sporcu Sayıları, 2011
Spor Tesisi Sayısı Toplam Lisanslı Sporcu Sayısı
Türkeli 1 63
Sinop 18 10.504
TR82 83 28.669
Kaynak: Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlükleri
2.6. Toplumsal Cinsiyet ve Kadın
Cinsiyet oranı, bir toplumdaki toplam erkek sayısının toplam kadın sayısına olan oranıdır. Cinsiyet
oranı, Dünya’da ve Türkiye’de ortalama olarak 100 kadına 105 erkek gelecek şekilde
dengelenmektedir. Türkeli’de ise ortalama olarak 100 kadına 95 erkek gelmektedir ve bu değer
Türkiye ortalamasının altındadır. Erkek sayısının düşük olmasının temel belirleyicisi yine çalışma amaçlı
bölge dışına göçtür.
Biyolojik cinsiyet kavramından ayrışan toplumsal cinsiyet, farklı zamanlarda farklı cinsiyetlere biçilen
toplumsal (sosyal ve ekonomik) rollerle ilgilidir. Kadının statüsü, eğitimi, toplumsal hayata katılımı,
istihdamı öne çıkan toplumsal cinsiyet göstergeleridir.
Türkeli’de her eğitim düzeyi için kadın ortalaması, erkek ortalamasından daha düşüktür. Dolayısıyla
İlçe’de kadın eğitim oranının yetersiz olduğu söylenebilir. İlçe’de kadın eğitiminin Sinop ve TR82
Bölgesi ortalamalarından ilkokul, ortaokul ve lise mezuniyeti seviyelerinde yüksek olduğu, diğer eğitim
kademelerinde ise Sinop ve TR82 Bölgesi değerlerinden düşük olduğu görülmektedir (Bkz. Grafik-9).
10
Grafik-9: Toplumsal Cinsiyet ve Kadın 15 Yaş Üzeri Eğitim Durumu, 2010
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012).
2.7. Kültür
Türkeli’de müze ve sinema salonu bulunmamaktadır. İlçe’de her yıl 2-4 Ağustos tarihlerinde Yaz
Şenlikleri, 30 Eylül tarihinde ise Türkeli Panayırı gerçekleştirilmektedir.
Tablo-10: Bölge’de Kültürel Göstergeler, 2011
Düzenli Yapılan Etkinlik Sayısı
Kütüphane Sayısı
Müze Sayısı
Toplantı Salonu Sayısı
Maksimum Toplantı Salonu
Kapasitesi
Toplam Toplantı Salonu
Kapasitesi
Türkeli 2 1 - 2 150 170-
Kaynak: İlçe Anketleri
0 5 10 15 20 25
Bilinmeyen
Lisansüstü Öğrenim
Yüksekokul veya fakülte mezunu
Lise veya dengi okul mezunu
Ortaokul veya dengi okul mezunu
İlköğretim mezunu
İlkokul mezunu
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen
Okuma yazma bilmeyen
TR82 Sinop Türkeli
11
2.8. Sivil Toplum Kuruluşları
2.8.1. Dernekler
İlçe’de faaliyet gösteren 15 derneğin toplamda 774 erkek, 28 kadın üyesi bulunmaktadır. Kadınların
derneklere katılımı Sinop ve Bölge değerlerine göre oldukça düşüktür (Bkz. Tablo-11).
Tablo-11: Bölge’de Dernek ve Üye Sayıları, 2010
Dernek Sayısı Üye Sayısı
Toplam Erkek Kadın Erkek (%) Kadın (%)
Türkeli 15 802 774 28 97 3
Sinop 315 15.327 13.314 2.013 87 13
TR82 1.229 62.477 55.929 6.548 90 10
Kaynak: T.C. İçişleri Bakanlığı, Dernekler Dairesi Başkanlığı
TR82 Bölgesi, Sinop ve Türkeli’de faaliyet alanlarına göre derneklerin oranları gösterilmiştir (Bkz.
Tablo-12). Buna göre, İlçe’de hayır işleri ve yardımlaşma, spor ve dini temelli dernekler öne
çıkmaktadır.
Tablo-12: Faaliyet Alanına ve Türüne Göre Dernek Sayıları, 2010
Türkeli (%) Sinop (%) TR82 (%)
Hayır İşleri ve Yardımlaşma 46,7 21,3 21,2
Spor 20,0 25,1 19,4
Dini Temelli Dernekler 13,3 13,3 22,0
Mesleki Dayanışma ve Eğitim 6,7 7,9 7,9
Toplumsal Hayat 6,7 7,6 9,0
Sosyal 6,7 3,2 2,6
Kalkınma 0,0 1,3 4,5
Dostluk 0,0 7,9 3,1
Kültür 0,0 3,5 3,4
Sağlık 0,0 0,6 1,2
Çevre 0,0 3,8 1,7
İmar 0,0 1,6 1,5
Sivil Haklar 0,0 0,0 1,0
Gençlik 0,0 1,9 1,1
Diğer 0,0 0,3 0,2
Kadın Dernekleri 0,0 0,0 0,0
Öğrenci 0,0 0,6 0,3
Uluslararası Etkinlikler 0,0 0,0 0,0
Kaynak: T.C. İçişleri Bakanlığı, Dernekler Dairesi Başkanlığı
12
2.8.2. Vakıflar
Türkeli’de Sinop ve TR82’nin aksine vakıf faaliyetleri gelişmemiştir. İlçe’de bulunan vakıflar sosyal
yardımlaşma ve dayanışma ve yöresel kalkınma temelli vakıflardır.
Tablo-13: Bölge’de Kuruluş Amacına Göre Vakıflar, 2011
Kurum Amacı3 Türkeli Sinop TR82
Sosyal Yardım 1 9 43
Yöresel Kalkınma 1 2 4
Bilim-Teknoloji 0 1 1
Dini-Dini Eğitim 0 0 8
Eğitim 0 1 11
Kültür 0 0 5
Sağlık 0 0 3
Sosyal Hizmet 0 0 3
Sosyo ve Tarihi Kültürel 0 0 3
Spor 0 0 2
Çevre 0 0 2
Toplam 2 12 62
Kaynak: Vakıflar Genel Müdürlüğü
2.9. İstihdam ve Sosyal Güvenlik
2.9.1. İstihdam
Bölgeye ait işyeri ve istihdam verileri aşağıda gösterilmiştir (Bkz. Tablo-14). Tabloya göre Türkeli’de 1-
9 işçi çalıştıran işyeri sayısı ve istihdam sayısı sırasıyla 14 ve 50’dir. 10 ve üstü işçi çalıştıran işyeri
sayısı ve istihdam sayısı yine sırasıyla 22 ve 407’dir.
Tablo-14: Bölge’de İşyeri ve İstihdam Verileri, 2012
Türkeli Sinop TR82
1-9 İşçi Çalıştıran İşyeri
İşyeri Sayısı 14 818 2.552
İstihdam 50 2.104 6.106
10 ve Üzeri İşçi Çalıştıran İşyeri
İşyeri Sayısı 22 283 1.156
İstihdam 407 10.821 41.348
Toplam İşyeri Sayısı 36 1.101 3.708
İstihdam 457 12.925 47.454 Kaynak: Kastamonu, Çankırı, Sinop Çalışma ve İş Kurumu Müdürlükleri
2.9.2. Sosyal Güvenlik
Bölge’ye ait sosyal güvenlik istatistikleri Sinop ve TR82 verilerini yansıtmaktadır.
Tablo-15: Bölge’de Sosyal Güvenlik İstatistikleri, 2011
SGK Kapsamında Aktif Çalışan
Sayısı
Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı
(Yeşil Kartlılar Hariç)
2022 Sayılı Kanun4
Kapsamında Olanlar
Yeşil Kart Sahipleri
1+ işçi Çalıştıran
İşyeri Sayısı
Sinop 22.750 167.414 9.213 19.429 3.389
TR82 142.428 477.039 29.907 63.051 11.668
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlükleri, 2012
3 Birden fazla kuruluş amacı olan vakıflar tabloda mükerrer gösterilmiştir. 4 2022 Sayılı, 65 Yaşını Doldurmuş, Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun
13
3. Ekonomik Yapı
Sinop’ta iktisadi işletmelerin ilçelere göre dağılımı 2012 yılı için gösterilmiştir (Bkz. Grafik-10).
İlçelerdeki faal olan işletme sayılarından yola çıkarak Sinop İli’nde ilçeler arası gelişmişlik düzeyleri
anlaşılabilir. Buna göre en çok işletme Boyabat’ta bulunmakta birlikte öne çıkan diğer ilçeler sırasıyla;
Sinop Merkez, Durağan ve Ayancık’tır. Türkeli’de 65 işletme bulunmaktadır.
Grafik-10: İşletmelerin İlçelere Göre Dağılımı, 2012
Kaynak: Sinop, Boyabat TSO
Şirket türleri genel olarak; şahıs şirketleri, sermaye şirketleri, kooperatifler ve diğer şirketler şeklinde
sınıflandırılabilir. İlçe’deki şirket yapısı incelendiğinde, Türkeli’de 12 şahıs ve 53 sermaye şirketinin
mevcut olduğu anlaşılmaktadır (Bkz. Tablo-16).
Tablo-16: Bölge’deki Şirket Türleri, 2012
Şahıs Şirketi Sermaye Şirketi Kooperatif Diğer
Türkeli 12 53 - -
Sinop 545 726 122 1
TR82 2.266 3.078 550 17 Kaynak: Çankırı, Kastamonu, İnebolu, Taşköprü, Tosya, Sinop, Boyabat TSO
Bölge’de esnaf faaliyet alanlarının dağılımına bakılınca imalat ve tamiratla ilgili meslek kolları öne
çıkmaktadır (Bkz. Tablo-17). Türkeli’de imalat ve tamiratla ilgili meslek kollarında çalışan esnaflar TR82
Bölgesi’ndeki esnafların yaklaşık %2,63’ünü oluştururken, hizmetle ilgili meslek kollarında çalışan
esnaflar TR82 Bölgesindeki esnafların yaklaşık %2,31’ini oluşturmaktadır.
Tablo-17: Bölge’deki Esnaf Faaliyet Alanlarının Dağılımı, 2012
Bilinmeyen
Hizmetle İlgili Meslek Kolları
İmalat ve Tamiratla İlgili Meslek Kolları
Türkeli/TR82 (%) - 2,31 2,63
Sinop/TR82 (%) 9,9 27,3 25,6
TR82* 212 18.643 9.698
Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Esnaf ve Sanatkârlar Odasına Kayıtlı İşletmeler *Değer yüzde değil tam sayıdır
10190001900r1l
11190001900r1l
31190001900r1l
5190001900r3l
23190001900r3l
6190001900r4l
6190001900r4l
23190101901r3l
22190101901r7l
0190001900r1l9190001900r4l18190001900r7l26190001900r10l3190101901r2l14190101901r5l22190101901r8l
Erfelek
Dikmen
Saraydüzü
Türkeli
Gerze
Ayancık
Durağan
Merkez
Boyabat
14
2012 yılı için Türkeli'de işletmelerin NACE sınıflandırmasına göre faaliyet alanları, Tablo-18 ile
gösterilmiştir. Tabloya göre, Türkeli’de perakende ticaretin öne çıktığı söylenebilir.
Tablo-18: Türkeli'de İşletmelerin Nace Sınıflandırmasına Göre Faaliyet Alanları, 2012
Nace Faaliyet Adı Nace Kodu (2'li)
İşletme Sayısı
Perakende ticaret ( Motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç) 47 20
Bina inşaatı 41 7
Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden
16 5
Kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı 49 5
Toptan ticaret (motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç) 46 4
Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 23 3
Toptan ve perakende ticaret ve motorlu taşıtlar ve motosikletlerin onarımı
45 3
Finansal hizmetler ve sigorta faaliyetleri için yardımcı faaliyetler 66 3
Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri 1 2
Gıda ürünlerinin imalatı 10 2
Giyim eşyalarının imalatı 14 2
Yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri 56 2
Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 8 1
Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 22 1
Mimarlık ve mühendislik faaliyetleri; teknik muayene ve analiz 71 1
Eğitim 85 1
Barınacak yer sağlanmaksızın yürütülen sosyal hizmetler 88 1
Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri 92 1
Spor faaliyetleri, eğlence ve oyun faaliyetleri 93 1
Kaynak: Sinop TSO
15
3.1. Tarım ve Hayvancılık
3.1.1. Tarımsal Yapı ve Alan
Türkeli 46.984 dekar tarım alanı ile Sinop tarım alanının %5’ini kaplamakta olup; Sinop’taki ilçeler
arasında en düşük tarım alanına sahip 2. ilçedir (Bkz. Tablo-19). Türkeli’de ekilen tarla alanı toplam
alanın yaklaşık %68’sidir. Türkeli sebze bahçeleri alanı açısından Sinop İli içinde küçük bir paya
sahipken, meyve bahçeleri alanı açısından önemli bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir.
Tablo-19: Türkeli, Sinop ve TR82'de Tarım Alanları, 2010 (Dekar olarak)
Toplam
Alan Ekilen Tarla
Alanı Nadas Alanı
Sebze Bahçeleri
Alanı
Meyve Bahçeleri
Alanı
Türkeli 46.984 31.811 11.800 561 2.812
Sinop 923.770 573.962 291.261 30.455 28.092
TR82 4.529.330 3.022.209 1.230.123 124.602 152.396
Türkeli/Sinop (%) 5,09 5,54 4,05 1,84 10,01
Türkeli/TR82 (%) 1,04 1,05 0,96 0,45 1,85
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
Türkeli, toplam 340 adet traktör ile Sinop ve Bölge traktör varlığının oldukça düşük bir kısmına sahiptir.
Sinop traktör varlığı ise Bölge’nin %14’ünü oluşturmaktadır. Traktör başına ekilen tarla alanı Türkeli’de
94 olup bu rakam Sinop genelinden düşük Bölge değerine ise yakındır (Bkz. Tablo-20).
Tablo-20: Traktör Sayısı ve Traktör Başına Ekilen Tarla Alanı, 2010
Traktör Sayısı (Adet) Traktör Başına Ekilen Tarla Alanı
(Dekar)
Türkeli 340 94
Sinop 4.593 125
TR82 32.836 92
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
16
3.1.2. Bitkisel Üretim
3.1.2.1. Tarla Ürünleri
Türkeli’de ürün türlerine göre, ekilen alanların Sinop’ta ekilen alanlara oranına bakıldığında yem
bitkilerinin; üretim miktarının Sinop’taki üretim miktarına oranına bakıldığında, tahılların öne çıktığı
görülmektedir. İlçe’de baklagiller çok düşük düzeyde üretilmekte olup, endüstriyel bitkiler ve yağlı
tohumlar hiç bulunmamaktadır (Bkz. Tablo-21).
Tablo-21: Bölge’de Ürün Türlerine Göre Ekilen Tarla Alanı ve Üretim Miktarları, 2010
Türkeli Sinop TR82
Türkeli/Sinop (%)
Türkeli/TR82(%)
Ekilen Alan
(Dekar)
Üretim (Ton)
Ekilen Alan
(Dekar)
Üretim (Ton)
Ekilen Alan (Dekar)
Üretim (Ton)
Ekilen Alan
Üretim Ekilen Alan Üretim
Baklagiller 110 20 27.834 3.736 105.655 13.121 0,40 0,54 0,10 0,02
Endüstriyel Bitkiler
1.930 9.296 88.671 365.922
Tahıllar 23771 6516 409.926 109.496 2.335.263 547.797 5,80 5,95 1,02 0,28
Yağlı Tohumlar
15.516 2.488
Yem Bitkileri 7.930 11.495 133.616 221.849 428.467 552.015 5,93 5,18 1,85 2,68
Yumru Bitkiler
656 1.118 48.637 59.134
Toplam 31811 18031 573.962 345.495 3.022.209 1.540.477 5,54 5,22 1,05 0,60
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
İlçe’de üretilen tarımsal ürünlere detaylı bir şekilde bakıldığında; tahıllardan mısır ve buğdayın; yem
bitkilerinden ise yonca üretiminin öne çıktığı görülmektedir.
Tablo-22: İlçe’de Ürün Türlerine Göre Ekilen Alan ve Üretim Miktarları, 2010
Grup Adı Ürün Adı Ekilen alan
(Dekar) Hasat edilen Alan (Dekar)
Üretim (Ton) Verim (Kg/da)
Tahıllar
Mısır 14.473 14.473 4.551 314
Buğday 9.198 9.198 1.949 212
Arpa 100 100 16 160
Baklagiller
Bezelye 50 50 9 180
Fasulye (kuru) 60 60 11 183
Yem Bitkileri
Yonca (Yeşil Ot) 6.050 6.050 9.680
Korunga (Yeşil Ot) 1.000 1.000 800
Fiğ (Yeşil Ot) 180 180 315 1.750
Mısır (Silajlık) 700 700 700
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
17
3.1.2.2. Sebze Ürünleri
2010 yılı sebze ürünleri üretimi incelendiğinde, Türkeli’de sebze bahçeleri ve sebze üretim miktarlarının
düşük olmasına rağmen sebze çeşitliliğinin fazla olduğu görülmektedir. İlçe’de üretilen sebze
çeşitlerinin Sinop İli’ne oranına bakıldığında öne çıkan sebzeler, pazı, bezelye ve lahanadır.
Tablo-23: İlçe’de Öne Çıkan Sebze Ürünleri, 2010 (Aksi belirtilmedikçe ton olarak)
Türkeli Sinop TR82 Türkeli/Sinop
(%) Sinop/TR82
(%)
Domates (Sofralık) 158 21.216 67.038 0,74 0,24
Hıyar (Sofralık) 126 17.786 28.174 0,71 0,45
Biber (Sivri) 54 1.451 6.712 3,72 0,80
Fasulye (Taze) 42 4.869 15.207 0,86 0,28
Kabak (Sakız) 40 753 1.479 5,31 2,70
Lahana (Karayaprak) 40 487 3.753 8,21 1,07
Patlıcan 31 2.179 4.096 1,42 0,76
Bezelye (Taze) 25 98 136 25,51 18,38
Marul (Göbekli) 23 318 1.295 7,23 1,78
Ispanak 21 1.644 3.445 1,28 0,61
Marul (Kıvırcık) 21 358 1.258 5,87 1,67
Barbunya Fasulye (Taze) 20 1132 3.998 1,77 0,50
Soğan (Taze) 17 1.572 2.621 1,08 0,65
Biber (Dolmalık) 16 2250 3.688 0,71 0,43
Maydanoz 6 81 228 7,41 2,63
Pazı 5 5 12 100,00 41,67
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
3.1.2.3. Meyve Ürünleri
Meyve ürün gruplarının çoğu Türkeli’de üretilmektedir. İlçe’de en çok kestane, armut, elma ve ceviz
üretilmekle beraber, İlçe’de meyve üretiminin Bölge’ye oranına bakıldığında, muşmula, kestane, zeytin
ve armut gibi ürünler de öne çıkmaktadır (Bkz. Tablo-24).
Tablo-24: İlçe’de Öne Çıkan Meyve Ürünleri, 2010 (Aksi belirtilmedikçe ton olarak)
Türkeli Sinop TR82 Türkeli/Sinop
(%) Sinop/TR82
(%)
Kestane 1.400 4.504 13.729 31,08 10,20
Armut 415 3.065 9.013 13,54 4,60
Elma 183 4.471 26.920 4,09 0,68
Ceviz 180 1.976 7.444 9,11 2,42
Kiraz 76 1.402 5.979 5,42 1,27
Muşmula 45 347 409 12,97 11,00
Fındık 30 1.439 5.750 2,08 0,52
Ayva 25 470 1.476 5,32 1,69
Erik 25 1.362 6.187 1,84 0,40
Şeftali 18 496 1648 3,63 1,09
Zeytin 17 136 191 12,50 8,90
Kivi 3 15 246 20,00 1,22
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
18
3.1.3. Hayvansal Üretim
3.1.3.1. Büyükbaş Hayvan Varlığı
Yıllar itibariyle Türkeli’nin sığır varlığı tablosuna göre; Türkeli’de toplam sığır sayısının azaldığı; Sinop
ve Bölge’de ise kültür ırkı sayılarında yıllar itibariyle artış olduğu görülmektedir. Türkeli’nin 2006 yılında
özellikle kültür sığırı varlığı itibariyle Sinop genelinde önemli bir paya sahipken, bu pay gittikçe
azalmıştır (Bkz. Tablo-25).
Tablo-25: Yıllar İtibariyle Büyükbaş Hayvan Varlığı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
Hayvan Adı 2006 2007 2008 2009 2010
Türkeli Sığır
Kültür 605 80 63 64 -
K. Melezi 2.105 1.695 1.547 1.011 1.017
Yerli 2.045 1.836 1.174 1.230 1.195
Toplam 4.755 3.611 2.784 2.305 2.212
Manda 42 21 8 14 -
Sinop Sığır
Kültür 9.075 9.412 8.669 6.727 11.500
K. Melezi 46.857 44.803 41.887 41.364 39.115
Yerli 37.522 33.761 29.985 30.892 30.111
Toplam 93.454 87.976 80.541 78.983 80.726
Manda 3.340 2.804 1.881 1.713 1.132
TR82 Sığır
Kültür 88.937 92.614 97.133 94.506 99.809
K. Melezi 211.793 186.102 186.935 180.193 174.555
Yerli 167.586 169.755 151.931 133.485 132.188
Toplam 468.316 448.471 435.999 408.184 406.552
Manda 5.749 5.152 4.087 3.440 2.906
Türkeli/Sinop (%) Sığır
Kültür 6,67 0,85 0,73 0,95 -
K. Melezi 4,49 3,78 3,69 2,44 2,60
Yerli 5,45 5,44 3,92 3,98 3,97
Toplam 5,09 4,10 3,46 2,92 2,74
Manda 1,26 0,75 0,43 0,82 -
Türkeli/TR82 (%) Sığır
Kültür 0,68 0,09 0,06 0,07 -
K. Melezi 0,99 0,91 0,83 0,56 0,58
Yerli 1,22 1,08 0,77 0,92 0,90
Toplam 1,02 0,81 0,64 0,56 0,54
Manda 0,73 0,41 0,20 0,41 -
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
19
3.1.3.2. Küçükbaş Hayvan Varlığı
Türkeli’de küçükbaş hayvan varlığının Sinop ve Bölge rakamlarına oranına bakıldığında İlçe’de
küçükbaş hayvancılık potansiyelinin fazla olmadığı görülmektedir (Bkz. Tablo-26). Türkeli’de keçi
yetiştiriciliği yapılmamakla birlikte, koyun varlığı 2006 – 2010 yılları arasında %81 oranında azalmıştır.
Tablo-26: Yıllar İtibariyle Küçükbaş Hayvan Varlığı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
Hayvan Adı 2006 2007 2008 2009 2010
Türkeli Koyun 850 570 230 208 164
Keçi (Kıl+Tiftik) - - - -
Sinop Koyun 100.940 98.286 55.190 53.711 93.269
Keçi (Kıl+Tiftik) 13.527 11.308 10.926 11.429 18.013
TR82 Koyun 288.544 264.641 209.529 182.678 216.532
Keçi (Kıl+Tiftik) 52.521 45.761 44.765 36.277 41.219
Türkeli/Sinop (%) Koyun 0,84 0,58 0,42 0,39 0,18
Keçi (Kıl+Tiftik) - - - - -
Türkeli/TR82 (%) Koyun 0,29 0,22 0,11 0,11 0,08
Keçi (Kıl+Tiftik) - - - -
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
20
3.1.3.3. Kanatlı Hayvan Varlığı
Türkeli’de kanatlı hayvan varlığı incelendiğinde, İlçe’nin 2006 yılı verilerine göre; et tavuğu ve yumurta
tavuğu üretimi açısından Sinop İli içinde büyük bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir (Bkz. Tablo-
27). Fakat et ve yumurta tavuğu sayısı yıllar itibariyle oldukça büyük bir düşüş göstermiştir. İlçe’de
hindi, ördek, kaz gibi hayvanlar yetiştirilmemektedir.
Tablo-27: Yıllar İtibariyle Kanatlı Hayvan Varlığı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
Hayvan Adı 2006 2007 2008 2009 2010
Türkeli Kanatlı
Et Tavuğu 7.500 300 400 - -
Ymrt. Tavuğu
10.000 5.000 6.000 5.400 5.450
Hindi - - - -
Ördek - - - - -
Kaz - - - - -
Toplam 17.500 5.300 6.400 5.400 5.450
Sinop Kanatlı
Et Tavuğu 10.050 2.550 7.950 44.300 49.500
Ymrt. Tavuğu
196.000 145.200 117.400 119.870 112.030
Hindi 7.720 4.659 5.050 4.850 4.398
Ördek 430 330 497 975 1.022
Kaz 1.415 1.054 965 901 884
Toplam 215.615 153.793 131.862 170.896 167.834
TR82 Kanatlı
Et Tavuğu 2.385.578 856.901 957.195 967.214 984.514
Ymrt. Tavuğu
625.903 529.170 541.112 563.075 448.124
Hindi 37.338 27.172 24.955 21.984 14.516
Ördek 9.755 7.117 7.266 6.694 4.164
Kaz 7.938 4.800 4.637 4.012 3.080
Toplam 3.066.512 1.425.16
0 1.535.16
5 1.562.97
9 1.454.39
8
Türkeli/Sinop (%) Kanatlı
Et Tavuğu 74,63 11,76 5,03 0,00 0,00
Ymrt. Tavuğu
5,10 3,44 5,11 4,50 4,86
Hindi - - - -
Ördek - - - - -
Kaz - - - - -
Toplam 8,12 3,45 4,85 3,16 3,25
Türkeli/TR82 (%) Kanatlı
Et Tavuğu 0,31 0,04 0,04 0,00 0,00
Ymrt. Tavuğu
1,60 0,94 1,11 0,96 1,22
Hindi - - - -
Ördek - - - - -
Kaz - - - - -
Toplam 0,57 0,37 0,42 0,35 0,37
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
21
3.1.3.4. Arıcılık
Türkeli, 2010 verilerine göre 2.254 adet kovanla Sinop’un sahip olduğu toplam kovanın %12’sine
Bölge’nin sahip olduğu arı kovanı sayısının %2’sine sahiptir. Türkeli’nin elindeki kovan sayısı dikkate
alındığında İlçe’de önemli bir potansiyelin olduğu söylenebilir (Bkz. Tablo-28).
Tablo-28: Yıllar İtibariyle Bölge’de Arı Kovanı Sayısı (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
2006 2007 2008 2009 2010
Türkeli 2.050 2.000 2.000 2.400 2.254
Sinop 22.740 22.330 22.312 21.791 19.496
TR82 121.675 111.505 113.139 118.565 96.316
Türkeli/Sinop (%) 9,01 8,96 8,96 11,01 11,56
Türkeli/TR82 (%) 1,68 1,79 1,77 2,02 2,34
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
3.1.3.5. Hayvansal Üretim Miktarları
Türkeli’nin yıllar itibariyle büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan elde edilen et üretimi incelendiğinde
özellikle küçükbaş et miktarı açısından İlçe’nin Sinop ve Bölge içindeki oranının oldukça düşük olduğu
görülmektedir (Bkz. Tablo-29).
Tablo-29: Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Et Üretimi (Ton) (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
2007 2008 2009
Türkeli Büyük Baş Et 47,8 53,3 48,5
Küçük Baş Et 0,7 0,6 0,4
Sinop Büyük Baş Et 1.454 1.017 1.021
Küçük Baş Et 369 309 279
TR82 Büyük Baş Et 6.556 4.262 4.021
Küçük Baş Et 736 517 417
Türkeli/Sinop (%) Büyük Baş Et 3,29 5,24 4,75
Küçük Baş Et 0,20 0,18 0,13
Türkeli/TR82 (%) Büyük Baş Et 0,73 1,25 1,21
Küçük Baş Et 0,10 0,11 0,09
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
22
İlçe’nin yıllar bazında büyükbaş süt üretimi incelendiğinde dalgalı bir seyir izlediği, küçükbaş süt
üretiminin ise genel olarak azalmakta olduğu görülmektedir. Süt üretimi açısından İlçe’nin Sinop ve
Bölge içindeki oranının oldukça düşük olduğu görülmektedir (Bkz. Tablo-30).
Tablo-30: Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Süt Üretimi (Ton) (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
2006 2007 2008 2009
Türkeli Büyük Baş Süt 880,2 2.652,8 749,5 957
Küçük Baş Süt 8,0 3,4 2,7 3,0
Sinop Büyük Baş Süt 61.008 69.828 59.275 62.542
Küçük Baş Süt 3.650 3.272 1.600 1.454
TR82 Büyük Baş Süt 412.566 433.178 409.751 409.960
Küçük Baş Süt 9.680 8.545 6.606 6.025
Türkeli/Sinop (%) Büyük Baş Süt 1,44 3,80 1,26 1,53
Küçük Baş Süt 0,22 0,10 0,17 0,21
Türkeli/TR82 (%) Büyük Baş Süt 0,21 0,61 0,18 0,23
Küçük Baş Süt 0,08 0,04 0,04 0,05
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
Türkeli’nin yıllara göre hayvansal ürün üretimleri değerlendirildiğinde yumurta üretiminin düşük ve
azalmakta olduğu, bal ve bal mumu üretiminin ise artmakta olduğu ve Sinop İli içindeki payının
oldukça yüksek olduğu görülmektedir. İlçe’de Büyükbaş ve küçükbaş deri üretiminin ise Sinop İli’ne
göre fazla yüksek olmadığı görülmektedir (Bkz. Tablo-31).
Tablo-31: Yumurta, Bal, Bal Mumu ve Deri Üretimi (Aksi belirtilmedikçe sayı olarak)
2007 2008 2009
Türkeli
Yumurta (1.000 Adet) 750 800 70,00
Bal (Ton) 20,00 20,00 22,00
Bal Mumu (Ton) 2,50 2,50 2,70
B.Baş Deri (Adet) 440 506 451
K.Baş Deri (Adet) 38,5 31,9 23,1
Sinop
Yumurta (1.000 Adet) 20.822 16.982 15.755
Bal (Ton) 234,75 245,2 238,26
Bal Mumu (Ton) 9,71 9,398 8,908
B.Baş Deri (Adet) 8.724 6.957 6.839
K.Baş Deri (Adet) 24.687 18.715 17.181
TR82
Yumurta (1.000 Adet) 94.881 96.384 96.384
Bal (Ton) 1.278 1.053 1.053
Bal Mumu (Ton) 64,6 53,1 53,1
B.Baş Deri (Adet) 21.847 20.734 20.734
K.Baş Deri (Adet) 29.486 23.826 23.826
Türkeli/Sinop (%)
Yumurta 3,60 4,71 0,44
Bal 8,52 8,16 9,23
Bal Mumu 25,75 26,60 30,31
B.Baş Deri 5,04 7,27 6,59
K.Baş Deri 0,16 0,17 0,13
Türkeli/TR82 (%)
Yumurta 0,79 0,83 0,07
Bal 1,56 1,90 2,09
Bal Mumu 3,87 4,71 5,08
B.Baş Deri 2,01 2,44 2,18
K.Baş Deri 0,13 0,13 0,10
Kaynak: TÜİK Veri tabanı (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
23
3.1.4. Su Ürünleri Üretim Miktarları
Türkeli’de bulunan su ürünleri Tablo-32 ile belirtilmiştir. 2008 – 2010 yılları birlikte değerlendirildiğinde,
İlçe’de en çok hamsi, çinakop, istavrit ve mezgit yetiştirildiği söylenebilir.
Tablo-32: Türkeli’de Üretilen Su Ürünleri Miktarları, 2008-2010 (Aksi belirtilmedikçe ton olarak)
2008 2009 2010
Alabalık 1,5 1,25 0,5
Barbunya 1,75 2,5 3,25
Çinakop 2,25 3,25 3,75
Hamsi 23 7 3,25
İstavrit 3 3 3,25
Kefal 0 0 0,75
Levrek 2,45 0 0
Mezgit 1,75 2,25 3,25
Palamut 0,9 0,5 3,25
Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Genel Müdürlüğü (Erişim Tarihi: 10.04.2012)
24
3.2. Orman ve Ormancılık
Türkeli ilçe sınırları içerisinde yer alan orman ve orman ürünleri incelendiğinde İlçe’nin endüstriyel ve
yakacak odun miktarı açısından Sinop İli içinde oldukça yüksek bir potansiyele sahip olduğu
söylenebilir (Bkz. Tablo-33). 2010 yılı verilerine göre Sinop’ta üretilen endüstriyel ve yakacak odunun
%16’sı Türkeli’den sağlanmaktadır.
Tablo-33: Ormandan Elde Edilen Endüstriyel ve Yakacak Odun Miktarları
2008 2009 2010
Endüstriyel Odun
Yakacak Odun
Endüstriyel Odun
Yakacak Odun
Endüstriyel Odun
Yakacak Odun
m3 Ster m3 Ster m3 Ster
Türkeli 72.370 4.430 70.658 2.519 83.678 4.173
Sinop 428.197 33.729 443.577 27.102 510.054 26.621
TR82 1.533.285 137.667 1.686.614 134.687 1.856.574 130.525
Türkeli/Sinop (%)
16,9 13,1 15,9 9,3 16,4 15,7
Türkeli/TR82 (%)
4,7 3,2 4,2 1,9 4,5 3,2
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, Ankara ve Kastamonu Orman Bölge Müdürlükleri Verileri
3.3. Sanayi
3.3.1. İlçe’de Öne Çıkan Sektörler
Türkeli’de OSB ve KSS bulunmamaktadır. İlçe’de imalat alanında faaliyet gösteren işletmelerin dağılımı
Tablo-34 ile gösterilmiştir. Buna göre, Türkeli’de 11 imalat işletmesinin 6’sı ahşap ve ahşap ürünleri
imalatında, 3’ü ise giyim eşyalarının imalatında yoğunlaşmıştır. Türkeli’de orman ve orman ürünlerinin
Sinop İli içinde %16’lık bir orana sahip olduğu düşünülürse (Bkz.Tablo-33) İlçe’de ahşap ve kereste
ürünleri ile ilgili imalatın önemli bir potansiyel oluşturduğu söylenebilir. Ayrıca, İlçe’de sahil kenarı
olması sebebiyle balıkçılık yaygındır ve hamsi, çinekop, istavrit ve mezgit gibi birçok balık çeşidi
mevcuttur (Bkz. Tablo-32).
Tablo-34: Türkeli'de İmalat Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Dağılımı, 2012
Nace Kodu 2'li
Nace Kodu 4'lü
Nace Kodu 6'lı
Nace Faaliyet Adı İşletme Sayısı
16 1610 161001
Kereste imalatı (ağaçların biçilmesi, planyalanması, rendelenmesi ve şekillendirilmesi faaliyetleri) (bıçkıcılık, hızarcılık, vb. ile boya, kimyasal madde, vb. koruyucular emdirilmiş tel ve elektrik direkleri, kazıklar,
sırıklar dahil)
3
10 1071 107101 Fırın ürünlerinin imalatı 2
14 1413 141304 Dış giyim eşyası imalatı (kaban, palto, ceket, pantolon, takım elbise, döpiyes, anorak, yağmurluk, gece kıyafetleri vb.) (iş giysileri ve terzilerin faaliyetleri hariç)
1
14 1413 141301 Erkek, kadın ve çocuklar (okul önlükleri dahil) için dokunmuş, örme ve kroşe örgü vb. kumaştan, dantelden yapılmış diğer dış giyim eşyası imalatı
1
16 1629 162999 b.y.s. diğer ağaç ürünleri imalatı; mantar, saz, saman ve benzeri malzemelerden yapılmış ürünlerin imalatı
1
16 1623 162399 b.y.s. diğer bina doğramacılığı ve marangozluk ürünlerinin imalatı 1
16 1623 162301 Temel olarak inşaat sanayinde kullanılması amaçlanan ahşap malzeme imalatı
1
22 2223 222301 Plastik kapılar, pencereler, çerçeveler, panjurlar, güneşlikler, süpürgelikler (PVC`den olanlar dahil)
1
Kaynak: Sinop TSO
25
Türkeli’de öne çıkan meslek kolları ve işletme sayıları Tablo-35 ile gösterilmiştir. Buna göre İlçe’de 206
işletme ile ulaştırma hizmetleri ve 209 işletme ile gıda maddeleri ile ilgili hizmetler öne çıkmaktadır.
Tablo-35: Türkeli'de Öne Çıkan Meslek Kolları ve İşletme Sayıları, 2011
Meslek Kolu İşletme Sayısı
Ulaştırma Hizmetleri 206
Gıda Maddeleri İle İlgili Hizmetler 109
Haberleşme, Dinlenme, Barınma Ve Eğlence Hizmetleri 68
Ağaçtan Mamul Eşya 43
Madeni Eşya Ve Makina 43
Kaynak: Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Esnaf ve Sanatkârlar Odasına Kayıtlı İşletmeler
Türkeli’de yer alan tüm meslek kolları ve işletme sayıları Tablo-36 ile gösterilmiştir.
Tablo-36: Türkeli'de Meslek Kolları ve İşletme Sayıları, 2011
Meslek Kolu İşletme Sayısı
Ulaştırma Hizmetleri 206
Gıda Maddeleri İle İlgili Hizmetler 109
Haberleşme, Dinlenme, Barınma Ve Eğlence Hizmetleri 68
Ağaçtan Mamul Eşya 43
Madeni Eşya Ve Makina 43
Oto Ve Diğer Motorlu Taşıt Araçları 41
Yapı Sanatları 32
Her Türlü Dokuma, Giyim, Mensucat Ve Örgülük Eşya 26
Sağlık, Temizlik, Güzellik Ve Bakım Hizmetleri 26
Elektrik Ve Elektronik Aletler 21
Metalden Başka Maddelerden Mamül Eşya 16
Gıda Maddeleri 15
Giyim Ve Kuşamla İlgili Hizmetler 14
Camdan Mamul Eşya 8
Kağıt, Kırtasiye Ve Basımla İlgili Hizmetler 8
Deri Ve Deriden Mamul Eşya 4
Kağıt, Kırtasiye Ve Basımla İlgili Sanatlar 4
Lastik, Plastik, Polyester Ve Benzeri Maddelerden Mamül Eşya 2
Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Esnaf ve Sanatkârlar Odasına Kayıtlı İşletmeler
26
3.4. Madencilik
Türkeli’de maden varlığına ilişkin veri olmamakla birlikte madencilik ve taş ocakçılığı alanında faaliyet
gösteren 1 işletme bulunmaktadır.
3.5. Turizm
Türkeli İlçesi orman ve yaylaları yönünden doğal güzelliklere sahiptir. Ulaşımda sağlanan iyileştirmeler
ve sahillerin düzenlenmesiyle yaz turizmi gelişmiş son yıllarda turist sayısında artış yaşanmıştır. Ayrıca
İlçe’den yurt dışına çalışma amacıyla giden çok fazla kişi vardır ve yaz aylarında bu kişilerin dönüşüyle
nüfus 2-3 kat artmaktadır. İlçe’de yaz turizmi açısından dikkat çeken yerler piknik ve kamp alanı olarak
değerlendirilebilecek olan Kurugöl Yaylası, yaban hayvanı avcılığı yapılan Çatak Yaylaları, taze alabalık
yeme olanağı sağlayan Gökçealan ve Çatak Köyleridir. İlçe ayrıca dalış ve doğa yürüyüşleri açısından
uygun ortamlar sunmaktadır.
Şekil-1: Bölge’de Turizm Varlığı
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm İl Müdürlükleri verileri kullanılarak tarafımızca çizilmiştir.
Türkeli’de toplamda 56 konaklama kapasiteli 2 otel bulunmaktadır. Sinop’ta toplamda 66 otel
bulunmakta olup, toplam konaklama kapasitesi 2.784 (Bkz. Tablo-37). Ayrıca İlçe’de bulunan 1
öğretmenevinde 19 kişilik konaklama imkânı bulunmaktadır. İlçe’de konaklama kapasitesinin Sinop ve
Bölge’ye oranına bakıldığında, Türkeli’nin konaklama kapasitesi açısından yetersiz olduğu sonucuna
varılabilir.
Tablo-37: Türkeli’de Konaklama Kapasitesi, 2010
Türkeli Sinop TR82
Türkeli/ Sinop (%)
Türkeli/ TR82 (%)
Toplam Konaklama Kapasitesi (Otel,
Pansiyon, Tatil Köyü, Kamping vb.)
56 2.784 7.817 2,01 0,71
Kaynak: Kastamonu, Çankırı, Sinop İl Turizm Müdürlükleri ve Merkez İlçe Belediyeleri, 2012
27
4. Kentleşme ve Ulaşım
4.1. Kentleşme
Türkeli’de kent nüfusu, Türkeli’nin toplam nüfusunun %38’idir. Kent nüfusu aynı zamanda bir
Bölge’deki kentleşmenin de göstergesidir. Buna göre Türkeli’de kentleşme, Sinop ve Bölge ortalamasın
üzerinde görünmektedir.
Tablo-38: Kent ve Kır Nüfus Oranları, 2011
Kent Nüfusu (%) Kır Nüfusu (%)
Türkeli 38 62
Sinop 54 46
TR82 57 43
Kaynak: TÜİK, Nüfus İstatistikleri (Erişim Tarihi: 11.01.2012)
Türkeli’de gölet ve ya baraj bulunmamakla birlikte, Sinop’ta ve Bölge’de baraj, gölet ve sulama
alanlarına ilişkin veriler aşağıdaki gibidir.
Tablo-39: Su İstatistikleri, 2011
Yapımı Tamamlanmış Baraj Sayısı
(Sulama)
Baraj Depolama
Hacmi (hm3)
Baraj Sulama
Alanı (ha)
Yapımı Tamamlanmış Gölet Sayısı
Gölet Sulama
Alanı (ha)
Toplam Sulama
Alanı (ha)
Sinop 2 34,00 3.234 9 1.195 4.429
TR82 10 197,30 29.406 30 6.078 35.484
Kaynak: DSİ, 2011
Türkeli’de Sinop ve Bölge’den farklı olarak doğalgaz bulunmamaktadır. Isınma soba ile sağlanmaktadır.
Sinop’ta ve Bölge’de doğalgaz kullanımı hızla yaygınlaşmaktadır.
Tablo-40: Isınma Türleri, 2011
Ağırlıklı Isınma Türü
Türkeli Soba
Sinop Soba - Kalorifer
TR82 Soba - Kalorifer
Kaynak: Bölge’deki Kaymakamlıklar, 2012
4.2. İlçe’de Ulaşım
Türkeli, Sinop İli’nin kuzeyinde Karadeniz’e kıyısı olan bir İlçe’dir. İlçe’nin güney batısında yer alan
Sinop – Karabük Kara Yolu üzerinde bulunmaktadır. İlçe’den geçen demiryolu bulunmamaktadır.
28
Şekil-2: TR82 Bölgesi’nde Ulaşım Ağı ve Nüfusa Göre Yerleşim Kademelenmeleri
Kaynak: TÜİK, KGM, TCDD ve Denizcilik Müsteşarlığı verileri kullanılarak tarafımızca çizilmiştir.
29
İlçe’de PTT bulunmakta, özel kargo şirketi bulunmamaktadır.
Tablo-41: Bölge’de Kargo Şirketleri, 2010
Kargo Şirketi Sayısı
Türkeli 1
Sinop 19
TR82 74
Kaynak: Kaymakamlıklar, 2010
4.2.1. Karayolları
Türkeli Sinop’a 92 km uzaklıkta bulunmaktadır ve Türkeli’den Sinop’a günde 5 sefer düzenlenmektedir.
İlçe’den Kastamonu ve İstanbul’a haftada 7 kez otobüs seferi düzenlenmektedir.
Tablo-42: İlçe’den İl Merkezine ve Diğer Şehirlere Toplu Taşıma Sefer Sıklığı, 2012
İl Merkezi
(Sinop)
İlçe’den Haftalık Şehirlerarası Otobüs Sefer Sayısı
Güzergâh Sefer Sıklığı Güzergâh Sefer Sıklığı
Kastamonu 7 İstanbul 7 Türkeli 5
Kaynak: İlçe Anketleri
Demiryolu ulaşımı olmayan Türkeli’de toplam 24 km karayolu mevcuttur.
Tablo-43: Karayolu, Demiryolu ve Köy Yolu Uzunlukları
Karayolu (km) Demir Yolu (km)
Türkeli 24 -
Sinop 578 -
TR82 2.493 172
Kaynak: KGM, Devlet ve İl Yolları Envanteri, TCDD İstatistikleri, TÜİK, Bölgesel İstatistikler
Türkeli’de 2011 yılı içinde gerçekleşen 38 trafik kazasında 39 kişi yaralanmış ve 1 kişi de hayatını
kaybetmiştir.
Tablo-44: Otomobil Trafik Kazası ve Ölü Sayıları, 2011
Trafik Kaza Sayısı Kazalarda Ölü Sayısı Kazalarda Yaralı Sayısı
Türkeli 38 1 39
Sinop 779 22 747
TR82 3.085 116 3.800
Kaynak: İl Emniyet Müdürlüğü ve İl Jandarma Komutanlıkları, 2011 *Çankırı ve Sinop İl ve İlçeleri için Polis ve Jandarma, Kastamonu İli ve İlçeleri içinse Polis sorumluluk alanında meydana gelen kazalara ilişkin istatistikleri içermektedir.
30
5. Çevre ve Enerji
5.1. Yenilenebilir Enerji Potansiyeli
Güneş, rüzgâr, jeotermal, hidrolik ve biyoenerji gibi yenilenebilir enerji kaynakları, sürdürülebilir
kalkınma için büyük önem taşımaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları TR82 Bölgesi için de büyük
önem arz etmektedir. TR82 Bölgesi’nde hidrolik enerji en yüksek potansiyeli taşımasına rağmen, diğer
yenilenebilir enerji kaynaklarının da potansiyeli bulunmaktadır.
Sinop’un rüzgâr atlası Şekil-3 ile gösterilmiştir. Ekonomik bir rüzgâr enerjisi santrali (RES) yapabilmek
için en az 7m/s rüzgâr olmalıdır. Türkeli, rüzgâr santrali kurulamayacağı kabul edilmiş alanda
bulunmaktadır.
Şekil-3: Sinop Rüzgâr Atlası
Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü, 2012 * Ekonomik RES yatırımı için 7 m/s rüzgâr hızı gerekmektedir. Sarı tonları olarak renklendirilmiş alanlar RES için uygun olan alanlardır. Gri renkli alanlar rüzgâr santrali kurulamayacağı kabul edilmiş alanları göstermektedir.
Türkiye’nin özellikle güney ve batı kısımları güneş enerjisi bakımından yüksek potansiyele sahiptir. Bu
alana yapılan yatırımlar hem dünyada hem de Türkiye’de gün geçtikçe artmaktadır. Türkiye’deki diğer
bölgelerle kıyaslandığında, TR82 Bölgesi’nde güneş enerjisi potansiyeli düşük olmasına rağmen; güneş
enerjisinden azami derecede faydalanan Almanya gibi Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında daha büyük
bir potansiyele sahiptir. Ancak, Bölge illerinin güneşlenme süreleri Türkiye geneli ile kıyaslandığında
belirgin farklar ortaya çıkmamaktadır. Örneğin, EİE verilerine göre Türkiye için en uzun güneşlenme
süresi 11,3 saat ile temmuz ayında gerçekleşirken, aynı ayda güneşlenme süreleri Sinop’ta 10,1
saattir.
31
Sinop Güneş Atlası Sinop ve ilçeleri için oluşturulmuş bir güneş atlasıdır. Buna göre Sinop’ta genel
olarak, güneşlenme fazla olup toplam güneş radyasyonu 1400–1450 kWh/ m2 arasında değişmektedir.
Şekil-4: Sinop Güneş Atlası
Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü, 2012
Türkeli’de en güneşlenmenin en fazla olduğu aylar Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır (Bkz. Grafik-
11).
Grafik-11: Türkeli Güneşlenme Süreleri (Saat)
Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü, 2012
32
6. Sonuç ve Değerlendirme
Türkeli İlçe Analizinin tamamlanmasının ardından 22 Mart 2013 tarihinde Türkeli Kaymakamlığı’nda
yapılan İstişareToplantısın’a Türkeli Kaymakamı Salih Kalkan başkanlığında İlçe’deki kamu, özel ve sivil
toplum kuruluşlarından temsilciler katılmış olup, İlçe Analizi incelenmiş ve sonuç olarak aşağıdaki
sorunlar ve çözüm önerileri belirlenmiştir.
Meyvecilik
İlçe meyvecilik alanında gelişmiş olmakla beraber özellikle kestane ve kivi üretiminde ileri
bir seviyededir. İlçe’de üretilen kestane miktarının Sinop geneline oranı %30’dur. Buna
bağlı olarak kestane balı üretiminin de yüksek olduğu görülmektedir. İlçe, kestane şekeri,
kestane çikolatası gibi ürünlerin üretimine yönelik imalat sanayiye uygundur. Hem
kestanenin hem de kestane balının yeterli tanıtımının yapılması, imalat alanında
kullanımının artırılması gerekmektedir.
İlçe’de üretilen kivi miktarının da Sinop geneline oranı %20’dir. İlçe’de seracılığın
yaygınlaştırılması ve ya tek tür meyve yetiştiriciliğine yönelik kapama bahçelerinin
oluşturulması üretilen kivinin miktarını ve kalitesini artıracaktır.
İmalat Sanayi (Orman ve Orman Ürünlerine Yönelik)
Sinop’ta üretilen endüstriyel ve yakacak odunun %16’sı Türkeli’de üretilmektedir ve İlçe’de
11 imalat işletmesinin 6’sı ahşap ve ahşap ürünleri imalatı alanında yoğunlaşmıştır.
İlçe’nin ağaç ve orman ürünleri üretiminde kümelenme potansiyeline sahip olduğu
düşünülmektedir. İşletmelerin kurumsallaşma, pazarlama, tanıtım ve kümelenme gibi
konularda eksiklikleri bulunmaktadır.
Balıkçılık
İlçe’de balıkçılık faaliyetleri de yaygın olup en çok hamsi, çinakop, istavrit ve mezgit
bulunmaktadır. Fakat balıkçılık gelir getirici bir sektör haline gelmemiştir. İlçe’de soğuk
hava deposunun bulunmayışı da balıkçılığın önünde büyük bir engeldir. İlçe’de ve ya yakın
çevresinde kurulacak bir balık işleme tesisinin balıkçılığı canlandıracağı düşünülmektedir.
Turizm
İlçe turistlerin ilgisini çekebilecek yayla, şelale gibi doğal alanlara sahip olması sebebiyle
doğa turizmine uygundur. Turizm sektörünün önündeki engeller, yaz süresinin kısa olması,
konaklama imkânlarının kısıtlı olması ve tanıtım eksikliğidir. İlçe yeterli tanıtım ve
konaklama imkânlarının ve ya pansiyonculuk hizmetlerinin iyileştirilmesiyle yerli ve yabancı
turistlere hitap edecek konuma gelebilir.
33
Kaynakça
Eurostat (2009), “Regions of the European Union. A Statistical Portrait”
İçduygu, A., Ünalan, T., (1998), “Türkiye’de İçgöç: Sorunsal Alanları ve Araştırma Yöntemleri”, Türkiye’de İçgöç, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
İŞKUR Bölge Müdürlükleri (Sinop, Çankırı, Sinop)
KUZKA (2011), “2011 – 2013 TR82 Düzey 2 Bölgesi (Sinop, Çankırı, Sinop) Bölge Planı
[Erişim Tarihi: 11.09.2012].
KUZKA tarafından yapılan İlçe Anketleri
Nillson, J. E. (2009), ‘’Perspectives on the European Union’’ dersi, “Regions in Europe” s