TE AO MAORI
He Kura ReoMō ngā Kaimahi o Te
Roopu Taurima
Beginners / Intermediate
Contents
Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners)...............................................3Karakia timata.........................................................................3Karakia mo te kai.....................................................................4Karakia mo te pō, Karakia mo te rā.........................................5Pepeha....................................................................................6Mihi..........................................................................................6Mahi Reo.................................................................................7He awhina.............................................................................11Kupu mahi me tinana / Verbs-hāngū and nouns...................12He Tono / Commands...........................................................12He Kupu Hou.........................................................................14
Tūāpapa o te Reo 2 (intermediate)..........................................16He mihi..................................................................................16Mahi Reo...............................................................................17Whakaraupapa kōrero...........................................................19Tikanga..................................................................................20He Himene............................................................................21He Waiata..............................................................................22Karakia Whakamutunga........................................................23
Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners)
Karakia timata
Whakataka te hau ki te uruWhakataka te hau ki te tonga
Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai
E hī ake ana te āta kuraHe tio, he huka, he hauhū
Tihei mauri ora
E te Atua Manaakitia mātou i tēnei wā
Homai ki a mātou te kaha te oranga me te māramatanga
I roto i a mātau mahi katoa, ko Ihu karaiti tō mātou Ariki
Ake, ake ake Amine
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 3
Karakia mo te kai
E te Atua Whakapaingia ēnei kai
Amine
E te atuaWhakapaingia ēnei kai
Hei oranga mō ō mātou tinanaWhāngaia hoki tō mātou wairua
Ki te taro o te oraKo Ihu Karaiti tō mātou Ariki
Amine
Nau mai e ngā hua e hora neiI hara mai raa koe i Whaka-tupu-ā-NukuI Whaka-tupu-ā-Rangi, tāwhia ki a Rehua
Ki a Tama-i-te-ao-māramaE Rongo, whakairia ake ki runga kia tīna!
Tīna!Hui ee ….Tāiki eee
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 4
Karakia mo te pō, Karakia mo te rā
E te Atua Manaakitia mātou i teenei pō /rā
Amine
E te Atua Uhia mai tō korowai aroha
Ki runga i a mātou i tēnei pō / rāAmine
E te Atua kaha rawaAnei mātou e noho koropiko nei
i mua i tō aroaro i tēnei wāKei te tuku whakawhētai ki a koe
kia awhina mai mātou i roto i ngā mahi katoa i tēnei rā / pō
kia tutuki i a mātou ngā kaupapa katoae hiahiatia ana e mātou, e mōhio ake nei ko koe tēnā
te kīngi o ngaa kīngi, te tapu o ngā tapu, te mana o ngā mana,
Kia whai kororia ki tō ingoa tapu Amine
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 5
PepehaKo ____________ te waka, ko _____________ te iwiKo ____________ te hapu, ko _____________ te maungaKo ____________ te awa, ko _____________ te maraeKo ____________ taku ingoa
Ko wai tō ingoa? Ko Ropata ahau.Nō whea koe? Nō Kirikiriroa ahau, no konei
ahau.Kei whea koe e noho ana? Kei te Whare o Te Miro ahau e
noho ana.
MihiKia ora te whanauKo Winiata ahau
Noo Ngaati Raukawa ahau… ko… (pepeha)Nau mai haere mai ki te Whare o Te Puna…..
Ko te mihi tuatahi ki te AtuaKo te whare e tū nei tena koe,
Ko te papa e takoto nei tena koe.Ko tēnei te mihi ki a koutou katoa,
tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa…
(Pepeha)…… Ko ______________ te waka…….
Nō reira tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa…..he waiata!
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 6
Mahi Reo
Tangohia
Whakahokiate/ngā rākau
kahurangi
pango
me te/ngā rākau
pata
paraone
Homai
Hoatu
te/ngā
rākau karaka
āporo / paraoa / miraka
rākau kōwhai
ki
a au
ahau
a Hone
He
tēpu
turu
rorohiko
pouaka whakaata
waea pukoro
tēnei / ēnei
tēnā/ ēnā
tēra/ ērā
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 7
He aha
tēnei/ ēnei?
tēnā/ ēnā?
tērā/ ērā?
Kei
kōnei
konā
korā
te/ ngā
kuri
paraoa
aporo
wai māori
miraka
Kei
whea
hea
wea
te/ ngā
panana?
ngaru iti?
tamariki?
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 8
Kei
runga
roto
raro
te/ngā
āporo
pata
kumara
rau mamao
heki
kapu
poaka
i te
pouaka whakaata
ngaru iti
pouaka makariri
kāpata
kohua
rorohiko
whare
pūrere horoi kākahu
Kei
hea
whea
wea
te/ngā
rīwai?
kina?
pune?
Kei
Tāmaki-makaurau
Kirikiriroa
Kaikohe
Otautahi
ahau
a Winiata
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 9
Kei
Te Waipounamu
Whangarei
te tari ki Manukau
te whare o Te Rangimarie
te moemanga
te kihini
te awarua
te nohomanga
te whare paku
te kāinga
te koroua
ngā Kaiarahi
ahau
a Hone
a Mere
a Toko
Kei
hea
whea
wea
koe?
a whaea?
te hui?
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 10
He awhina
e tū stand up e noho sit down
e kai eat up haere mai come on
taiho hang on tatari wait
e moe go to sleep e oho wake up
kia tūpato be careful maranga mai get up now
ka rawe that’s exellent mihi atu say hello
Kei te pehea koe? How are you?
Kei te pai koe? Are you alright?
Kei te pai ahau I’m alright
Kei te matekai koe? Are you hungry?
Kei te ngenge kōrua? Are you two tired?
Kei te matewai koutou? Are you fallas thirsty?
Kei te matemoe koe? Are you sleepy?
Kei te hōhā koe? Are you bored?
Kei te aawangawanga koe? Are you worried?
Kei te matemoe au! I’m sleepy
Kei te hōhā au! I’m bored
Kei te āwangawanga ahau! I’m worried
Kei te mataku koe? Are you scared?
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 11
Kupu mahi me tinana / Verbs-hāngū and nouns
Kupu mahi / Verbs-hāngū Kupu tinana / Nouns
tiaki-na look after taiepa fence
horoi-a wash tārewa clothes line
tunu-a / tao-a cook pōraka jersey
hopu-a catch pōtae hat
hoko-na buy mōwhiti reading glasses
tope-a chop tīhate tee shirt
kohi-a gather kākahu clothing
whakatau-hia greet keke cake
whakaweto-hia turn off rāpihi rubbish
whakakaa-ngia turn on kuaha door
hanga-ia build rama light
whaangai-a feed rorohiko computer
He Tono / Commands
horoia tō kanohi
horoia ō ringa
horoia ō kaakahu
horoia tō kapu
horoia ngā riihi
whakamārokehia tō kanohi
whakamārokehia ō ringaringa
whakamārokehia tō kapu
whakamaarokehia ngā rīhi
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 12
whakakaangia te rama
whakakaangia te pouaka whakaata
whakakaangia te tīaka
whakakaangia te reo irirangi
whakakaangia te kohua kai
whakawetohia te raiti
whakawetohia te rorohiko
whakawetohia tō waea pūkoro
whakawetohia te īpapa
whakawetohia te tiiwharawhara
tiakina tō tamaiti
tunua he keke
hokona he koti hou
topea ngā rākau
kohia ngā rāpihi
whakatauhia te manuhiri
whāngaia ngā tamariki
hangaia tētehi whare hou
unuhia ō hū
whakamaua tō pōtae
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 13
He Kupu Hou
kai
pata
kūtai
pāua
heki
huka
kapu
tiaka
huawhenua
pūhā
poaka
kamokamo
pēkena
tote
pune/koko
naihi/māripi
huarākau
tomato
hīpi
kourā
kumara
miraka
tīpune
rīhi
poro
miiti
tootiti
wītipiki
riiwai
hanuwiti
tīkoko
ipu
panana
heihei
ika
parēti
kaaroti
pereti
kohua
karaahe
paraoa
kau
kina
tiamu
arani
trau
hōpane
kūmete
pouaka whakaata
ngaruiti
mihini horoi kakahu
waea puukoro
kihini/ kaauta
whare paku
television
microwave
washing machine
cell phone
kitchen
toilet
pouaka makariri
pākātio
umu/too
mihini ataata
tari
horoimanga
whare kai
fridge
freezer
oven / stove
video
office
wash house
dining room
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 14
mahau
rau mamao
reo irirangi
hautō-kākahu
hāneanea
nohomanga
kaumanga
arapiki o mua
verandah
remote
radio
drawers
couch
sitting room
bathroom
front steps
tīwharawhara
rorohiko
ī papa
mihini-tā
moemanga
awarua
whare waka
stereo
computer
i pad
printer
bedroom
corridor
garage
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 15
Tūāpapa o te Reo 2 (intermediate)He mihi
Tauparapara, karakia rānei
He honore, he kororia ki te atua he maungarongo ki te whenua, he whakaaro pai ki ngā tāngata katoa ahakoa ko wai. / Ka tangi te tītī ka tangi te kākā ka tangi hoki ahau, tihei mauri ora….
Mihi ki te Atua
Ko te mea tuatahi ko te wehi ki a Io ko ia te tīmatanga me te mutunga o ngā mea katoa,
Mihi ki te Kiingi Māori
Kia tau mai ōna manaakitanga ki runga ki tō tatou kīngi a Tuheitia, huri noa ki te whare kāhui ariki pai mārire ki a rātou.
Mihi ki te whare me te papa
Ko te whare e tū nei, tū tonu, tū tonu, ko te papa e takoto nei takoto mai, takoto mai, nō reira tēnā kōrua.
Mihi ki te hunga mate
Ko tēnei te mihi ki nga mate o te tau, o te marama o te wiki, o tēnei rā tonu, haere koutou, haere koutou haere koutou
Mihi ki te hunga ora me te kaupapa kōrero
Ka hoki mai ki a tātou te hunga ora kia ora tātou katoa, nō reira nau mai haere mai e te whānau. Nau mai whakatau mai ki te Whare o Manawanui. He hari koa te ngākau kua tae mai koutou, mauria mai te aroha ki o tātou Tāngata e noho mai nei ko ia hoki te mea nui o te ao nō reira tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa….. He waiata……………
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 16
Whakamutu i tō kōrero/ Apiti hono tātai hono..
Apiti hono tātai hono, ko te hunga mate ki te hunga mate, apiti hono tātai hono, ko te hunga ora ki te hunga ora, tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa.
Mahi ReoKei whea koe? Kei whea a Tame? ….e _____ ana
Kei
Tamaki-makaurau
Kirikiriroa
Whangarei
ahau
a Wiremu
e hui ana
e mahi ana
e whakataa ana
Kei
te whare o…
te Miro
te Puna
te whānau
a Hohepa
ahau
e kōrero ana
e tunu kai ana
e tiaki tangata ana
e moe ana
1. Kei te kihini a Mere e whakarite ana i te kai pō2. Kei te moemanga a Koro e whakatika ana i te moenga3. Kei te toa nui a Hata e hoko ana i ngā kākahu hou4. Kei te mara kai a Rota e huripoki ana i te whenua5. Kei te whare karakia te whānau e waiata ana i ngā hīmene
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 17
Kei hea koe? Kei te aha koe? Kei te aha a Hare? Kei te aha te whānau?
Kei
te moana
te tari o…
Otautahi
ahau
a Hone
a Koro
Kei te
manaaki
whakatau
horoi
a ia
a Tama
ahau
i te…
i ngā…
rōpu
manuhiri
rihi
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 18
Whakaraupapa kōreroKa waruwaru te ringawera i ngā rīwai, ka horoia ngā pūhā, ka tapahia ngā mīti poaka, ka pokepokea ngā mutumutu, ka tukua te katoa ki te kōhua wai, ka tāpirihia he tote kātahi ka kōhuatia
Ka noho te tangata ki te tēpu, ka whakaangia te rorohiko, ka huakina te tāri kupu, ka pātōtōhia tana pūrongo, ka tukua tana pūrongo ki te Tāhuhu Rangapū, kātahi ka whakawetohia te rorohiko.
Ka maranga mai te wahine, ka horoia tana tinana, ka hutia ōna tukemata, ka tahia ōna niho, ka herua ōna makawe, ka pania ōna ngutu ki te pani ngutu, ka ūwhia tona tinana ki te kākara, ka kuhuna ōna kākahu papai, ka whakamaua ōna hū teitei rekereke, kātahi ka haere ki te hui.
Ka rangahau a Hina i te taiao, ka pānuihia nga pukapuka, ka tirohia te ipurangi, ka uiuia ngā tāngata mōhio kātahi ka tuhia ōna whakaaro.
Ka kuhu ngā ringawera ki te kāuta, ka paraia ētehi pēkena i roto i te hōpane, ka rorerorea ētehi tōtiti i runga i te papa rorerore, ka pāwharatia ētehi tuna i roto i te pouaka auahi, ka kōhuatia ētehi heki i roto i te kōhua, ka whakawerahia te wai i roto i te kētara mō te kapu tī, ka whakamahanatia ngā toenga kai i roto i te ngaru iti, ka pania ētehi paraoa paki ki te pata, ka horahia te tēpu kātahi ka kai parakuihi.
Ka haere a Pounamu ki te pamu, ka patua te poaka, ka hunuhunua te kiri, ka tuakina te puku me ngā whēkau, ka horoia te poaka kātahi ka whakairia ki te ruma mātaotao.
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 19
TikangaKa riro mā ngā tauira e tuhituhi i ngā kōrero e pā ana ki ngā kaupapa e whai ake nei…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......................
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 20
He HimeneHe honore
He honore, he kororia maungarongo ki te whenua
Whakaaro pai e ki nga tangata katoaAke, ake, ake ake, amene
Te atua, te piringaToku oranga, toku oranga
Wairua TapuWairua tapu tau mai raWairua tapu mai runga
Uhia mai nga taonga paiHomai to arohaWahia, kia tika
Akona mai ra kia u ki te paiHoroia, kia ma tonu raKo koe te tino kororiaKo koe te tino kororia
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 21
He WaiataWhakarongo
Whakarongo ki te reo Maori e karanga neiWhakarongo ki nga akoranga rangatira
Na te Atua i tuku iho ki a tatou eePupuritia, korerotia mo ake tonu
Tirohia nga tikanga tapu a nga tupunaKapohia hei oranga ngakau auee
Whiua ki te ao, whiua ki te rangi, whiua ki nga iwi katoaKaua rawa ra e tukua e kia memeha ee
Whakarongo ki te reo Maori e karanga neiWhakarongo ki nga akoranga rangatira
Tena kia pure ai te hauora eeHe kupu tuku iho ki tenei reiangaHe kupu tuku iho ki tenei reianga
Whakarongo(te reo whakarongo)
Taurima eTaurima e,
E karanga e te iwi eKua eke mai nei ki runga te marae eMauria mai i nga mate o te motu nei
Me nga tini roimata, e maringi whanui eTitiro e nga iwi, ki nga mahi o te motu
E hora ake nei eRu ana te whenua
Whatiwhati te moanaAue te aroha, aue te aroha te mamae i ahau ee
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 22
Ko te ArohaKo te aroha ano he wai
E pupu ake anaHe awa e mapuna mai anaI roto i te whatumanawa
Ko tona matapuna he hohonuA ina ia ka rere ano
Ko tona matapuna he hohonuA ina ia ka rere ano
He tai tumu, he tai pari, he tai opeHe tai ora, he tai nuiHe tai nui, he tai nui
Karakia WhakamutungaKia tau ki a tātou katoa
te atawhai o tō tātou Ariki a Ihu KaraitiMe te aroha o te Atua
Me te whiwhinga-tahitangaKi te wairua tapu
Ake, akeAmene
Unuhia, unuhia, unuhiaki te Uru-tapu-nui
Kia wātea te ngākau te tinaname te wairua i te ara takatū
E rongo whakairia ki runga kia wātea, kia wāteaAe rā, kua wāteaHau Paimārire…
Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 23