TRUOC GIA THANH KINH

Hucrng Mai, Lich Sir Quy1n Thanh Kinh. Mia PhUc Sinh, 1999

Trich ng u6n : http ://vn baptist. org/Tai-Lieu/LS-Ki n hThan h. htm

Co-d6c nhdn tin ring Duc Chrla Troi d6 dung nh0ng nguoi viCt nay truoc gid d6truyGn dat loi cOa Ngdi vd chinh Ngdi la tdc gid-c0a cd quy6n Kinh Thdnh. Tuy rdng covdi quy6n s6ch md ch0ng ta khOng ni6t 16 nguoi vi6t la ai, co d6c nhOn tin quy6t ring"Cd Kinh Th6nh ld ducvc Duc Chria Troi soi d5n, co ich cho su day d6, bd tr6ch, s&atri, dqy nguoi trong su c6ng binh" (l l Ti-m6-th6 3:16) vi th6 ch0ng ta c6m cvn Ch0anhfln ldnh loi Ngai trong Kinh Thdnh dir rdng sau nAy chring ta co th6 bi€t xu6t xu crlamQt quy6n s6ch ndo do mgt c6ch tuong tan hon su hi6u Oi6t niCn tai.

1. Nim sich luf t ph6p:

Da s6 c6c hQc gid cho rdng M6i-se da vi6t c6c quy6n s6ch S6ng thC kli, Xudt E-dip{6 k!, L6-vi ky?', DAn s6 ky vd Phuc Truydn lu?t l€ kf , cdc sdch ndy duEc vi6tvdo khodngg ndm 1400 T. C., tru0c khi 6ng m5t. Doan cu6i crla Phqrc Truy6nlu?t lg k! noi vO sr.r qua doi crla MOi-se, c6 16 duEc Gi0-su6, nguoi k6 vi crla6ng vi6t.

2. CAc s6ch llch srl:

a. Gi6-su6 li nguoi viet sech mang t6n Ong, 6ng qua doi khodngg 1375 T. C., d6cOng ld thoi di6m md quy6n sdch n6y duoc hodn tdt.

b. Ngucri ta khOng Oi6t rO ai da vi6t Cdc quan xet. Co 16 sdch ndy cluEc hodn t6tvdo doi vua Sau-lo hay Da-vit nim 1050-1000 T.C..

c. Trudc gid c0a s6ch Ruto kh6ng duEc biet 16, tuy nhi6n nhir3u nguoi cho ringSa-mu-6n da vi6t quy6n nAy. S6ch duoc vi6t vdo doi vua Da-vit hay sau n0avl Cloan cu6i cOa s6ch co d6 cOp d6n Da-vit.

d. Sa-mu-6n ld nguoi Cla vi6t hai s6ch mang t6n c0a 6ng. C6c s6ch nAy f6 tai tukhi Sa-mu-6n ra doi cho d6n khi Ap-sa-l6n n6i loqn vdo ndm 975 T.C..

e. LUc dAu nguoi ta cho rdng ti6n tri Gi6-r6-mi Cla vi6t hai quy6n sdch Cdc Vua.VO sau ngucri ta tin ring co 16 do mOt ti6n tri kh6ng duEc biet ten, d6ng thcrivdi Gi6-r6-mi, vit it l0c d6 qu6c Ba-by-l6n xdm chi6m Gi6-ru-sa-lem vdo ndm587 T.C.

f. Thdy tO 16 E-xo-ra ld nguoi vi6t O6n sdch Srlr ky l, l l , E-xo-ra vd N6-h€-mivdocu6i tne ki thu ndm T.C. (N€-h6-mi co gop phdn vdo vi€c bi6n ch6p sdch N6-h6-mi doan 1-7 vd 11-13). Trong c6c bdn Kinh Th6nh c6,4 sach ndy la mQt.

g. Chung ta kh6ng Oi6t rO ai ld truoc gid cOa E-xo{6. S6ch duEc viet vdo khodngcu6i doi vua A-su6-ru, 465 T. C..

3. C6c s6ch thovin:

a. Ch0ng ta khOng biet ai ld truoc gid sdch Gi6p. Quy6n s6ch nAy duEc vi6t vdokhodng ndm 2000 T. C., c6 nguoi cho ring sdch duEc vi6t vdo khodng ndm950 T. C..

b. Da-vit ld truoc gid sdch Thi Thi6n, ngoai tru cdc doqn sau dAy: Doqn 72vit127 do Sa-10-m6n vi6t; Doan 90 crla MOi-se (nim 1500 T. C.); Doan 50 vddoan 73-83 do A-s6p vi€t; C6c doan 42,44-49,84-85, 87-88 do con ch6u C6-rO vi6t; Doan 88 do H6-man (cirng vdi con ch6u C6-rO); Doqn 89 do E-thanviet. Thi Thi6n 137 la doAn duqc viCt vdro nim 538 T. C. noi d6n sU bu6n thdmcOa nh0ng kd bi day qua Ba-by-lOn

c. Sa-10-m6n ld truoc gid s6ch Chim NgOn, 6ng vi6t s6ch nAy vdo khodng ndm970-931 T. C.. D6n nim 720T. C., nguoi ta thr3m vdo c6c doan 25-29. DoAn30 do A-gu-rcr vi6t vdr doan 31 do vua L6-mu-6n soan.

d. Sa-16-m6n ld nguoi vi6t s6ch TruyAn dAo cung mQt l0c voi Chdm ng6n vdokhodng ndm 970-931 T. C.. NhiAu hgc gid cho rdng c6ch dirng tu ng0 vA c6uvin cho Oiet sacn duqc vi€t sau thoi gian tr6n.

e. Nhd ca cOng do Sa-lO-m6n vi6t v?ro nim 965 T. C..

4. Citc s6ch dqi ti6n tri:

a. Ti6n tri E-sai, con A-m6t, vi6t quy6n sdch mang t6n 6ng. S6ch duEc vi6t virondm740-700 T.C..

b. Ti6n tri Gi6-r6-mi ld truoc gid cia s6ch Gi6-r6-mi, 6ng thuong dec cho thcr kfc0a 6ng l?r Ba-rric chep l4i. Ba-r0c hodn t6t s6ch n6y sau khi Gi6-r6-mi ch6tnim 585 T.C..

c. Ca thuong khOng dO cqp d6n ai ld nguoi bi6n soan. Nhi6u hqc gid cho ld Gi6-r6-mi vi6t sdch nAy vdo ndm 587 hay 586 T.C. truoc khi Gi6-ru-sa-lem roi vdotay nguoi Ba-by-|On.

d. Ti6n tri E-x6-chi-6n ld nguoi viet sach mang t6n Ong hic dAn Do thai bi b5t lamphu tir d Ba-by-16n. S6ch n5t OAu l0c vua Gi6-h6-gia-kin bi b5t ndm 597 T.C.,Gi6-r6-mi l?rm ti6n tri cho d6n ndm 573 T.C.

e. Ti€n tri Da-ni-6n vi6t s6ch mang t€n Ong vdo ndm 536 T.C.. Nhi6u hgc gid hodinghi vA di6m nAy.

5. C6c s6ch ti6u ti6n tri:

a. Ti6n tri O-s6, con B€-6-ri l irm ti6n tri 40 nim tu nim 755 - 715 T. C.. Ong ldngucri viet s6ch O-s€.

b. Ti6n tri Gi6-6n, con Ph6{hu-6n vi6t sdch Gi0-6n. Vi sdch kh6ng c6 dO cOp d6nvi vua ndo n6n chfng ta kh6ng biet 16 s6ch CluEc viet trlc ndo, c6 th6 vdo ndm835-796 T. C.

c. Ti6n triA-m6t, nguoi chin d Th6-c6-ra viet sech A-m6t sau ndm 760 T. C.

d. Ti6n tri Ap-dia viet sdch Ap-dia sau khi thdrnh Gi€-ru-sa-lem bi sup ct6 vdo ndm687 T. C.

e. Ti6n tri Gi6-na, con trai A-mi-tai vi6t sdch GiO-na vdo ndm 760 T. C.

f. Ti6n-tri Mi-ch6, nguoi M6-r6-s6t, ldm ti6n tri tu ndm 750-687 T. C.. Ong vi6tsSch Mi-ch6.

g. Ti6n tri Na-hum, nguoi En-c6t, viet sech Na-hum vdo ndm 612T. C. sau khithdnh Ni-ni-ve bi chi6m vd hrly diet.

h. Ti6n tri Ha-ba-c0c noi v6 sr,r hiy diet thdnh Gi6-ru-sa-lem vdo ndm 587 T.C.,sdch duoc vi6t vdo ndm 600 T.C.

i. A-gh6 co nghia ld vui v6, hoan lac. A-ghO noi t i6n tri ldm phAn khdi ddn sqr saukhi b! day d Ba-by-lOn trd vd qu6 vdo nim 520 T.C. Ong vi6t sdch A-9h6.

j. Xa-cha-ri, con Ba-ra-chi, vi6t sdch Xa-cha-ri tu ndm 520-475 T.C.. C6 nguoicho ring doan 9 d6n 14 Cluqc thdm vdo 30-40 nim sau bdi mQt nguoi kh6ckh6ng rd t€n.

k. Ti6n tri Ma-la-chi da vi6t quy6n s6ch mang t6n 6ng vdo ndm 450 T.C.

6. Br5n s6ch ph0c 6m:

a. Ch0ng ta kh6ng bi6t truoc gid c0a Ma-thi-o l?r ai. Nhi6u hqc gid cho rdng chinhMathi-o vi6t sdch nAy, c6 16 vdo nim 45 S.C..

b. Nhi6u nguoi cho rdng Mdc ld truoc gid cOa quy6n sdch mang t6n 6ng. Sdchducyc viet viro nh0ng ndm cu6i c0a thfp ni6n 60.

c. S6ch Lu-ca duoc vi€t cho Th6-6-phi-lo, mOt quan La-m6, vdo nh0ng ndm dAuc0a thap ni6n 70 S.C., c6 l€ do chinh Ong Lu-ca vi€t.

d. Ch0ng ta kh6ng ni6t ai viet sech Giing. Co nguoi cho Giing da vi6t s6ch ndyvdo khodng cu6i the ky thu nh6t.

e. COng vq c5c su d6: Truoc gid c0a s6ch COng vu c6c sf d6 vd s6ch Lu-ca ldmQt (Lu-ca), duqc vi€t cho Th€-6-phi-lo, mgt quan La-md, vdo khodng ndm 70-80 s.c.

8. Tho tin Phao-16: C6c s6ch nAy d6u do Phao-16 vi€t.

a. R6-ma, C6-rinh{6 I vir l l duEc vi6t vdro ndm 56 hay 57 S.C.

b. Ch0ng ta kh6ng Oiet Ga-ta-ti duqc viCt l0c ndo, c6 16 ld vdo nim 53 S.C. hay lasau d6 n0a.

c. E-ph6-s0, Phi-lip, C6-16-se vir Phi-16-m0n duoc vl6t t<trl 6ng bi d tu vdo cu6ithQp nien 50, d6u thQp ni6n 60 S.C

d. T6-sa-16-ni-ca I vd l l vdo ndm 50 hay 51 S.C.

e. Ti-m6{h6 l, l l vd Tit, cdn gqi ld c6c Tho Tin Muc Vu, duqc vi6t vdo khodngndm 65 S.C. trong cuQc hdnh trinh th0 tu crla Phao-lO girla hai lAn bi t ir d Lamd.

9. Cic s6ch tho tin kh6c:

a. Tho H6-bo-rcr khOng cho ch0ng ta bi6t ai ld nguoi vlet. CO th6 la mQt trongnh0ng nhdn vQt sau ddy: Lu-ca vi c6ch hdnh vdn vd Ong cung bi6t nhi6u vA srtday d6 cia Phao-|O; A-b0-16 ld nguoi Do th6i d A-lec-xin-do hoic Ba-na-ba ldngucri L6-vi, cd hai ddu rdt th6ng thao Kinh Th6nh; Si-la, Phi-l ip, A-qui-la, 86-rit-sin (vE cria A-qui-la). Sdch duoc vi6t tru0c nim 70 S.C.

b. Gia-co ld em c0a Chria J6sus ld truoc gid sdch Gia-co. Sdch duEc vi6t virokhodng ndm 45-48 S.C., cOng co th6 vio ndm 60 S.C. vi 6ng dWa r6t nhi6uvdo c5c tho tin c0a Phao-16 truoc khi 6ng chCt vao ndm 62.

c. Si-m6n Phi-e-ro, sr? dO c0a Dr?c Ch0a J6sus Christ ld trudc gid hai quy6ns6ch Phi-e-ro ducyc viet vdro nim 64 hay 65 S.C.

d. Truoc gi6 cia Gidng l, l l vd l l l la mgt trudng lao (l l Gidng 1) kh6ng bi6t tCn,Ong vi6t "HOi con c6i be mgn ta" (l Giing 5:13)... C6c s6ch n6y dugc vi6t virocu6i tfre ky thu nh6t, cirng thoi voi Sf dO Giing.

e. Giu-de, em c0a Gia-co (co 16 ld em c0a Chria J6sus) dd vi6t s6ch Giu-de vdokhodng cu6i tn6 ky thu nh6t.

f. Khai huy6n: Su dO Gidng vi6t quy6n s6ch nAy khi bi day d ddo Bdt-mo ven bobi6n Ti6u A (Th6 nhi k!'). S6ch duEc vi6t vdo nh0ng nim cu6i cirng c0a D6Qu5c La md (81-96 S.C.) .