Transcript
Page 1: Verbeteren belangrijker dan winnen

Verbeteren       belangrijker 

           dan              winnen

Op zoek naar de high performance organization (hpo)

54

slow management presteren zomer 2010

Page 2: Verbeteren belangrijker dan winnen

Het wordt wel ‘de heilige graal’ van het management genoemd, maar voor de meeste organisaties is het toch vooral een hulpmiddel om beter te presteren: de high performance organization, in het jargon vaak aangeduid met de af korting hpo. Wat is het en hoe word je er een? De goeroe: ‘Wantrouw elke goeroe die zegt: Als je dit doet, dan ben je succesvol.’

M

door ben kuiken

illustraties aad goudappel

WordthetNederlandsvoetbalelftalditjaarwereldkampioen?Onzejongens hebben hun eerstewedstrijdeninZuid-Afrikaach-ter de rug, dus de resultatenspreken voor zich. De zelfbe-noemdedeskundigenenaldie

anderemiljoenenstuurluidieaanwalstaan,zullenhunmeninginmiddelswelhebbengevormd.Watzijzichech-ter niet realiseren, is dat de kansen op de eindzegeslechtsvooreendeelophetveldwordenbepaald.Netzobelangrijk,zonietveelbelangrijker,iswaterzichachterde schermenallemaal afspeelt en de afgelopen jarenheeftafgespeeld.Watzijndelangetermijndoelstellingenvandeknvbmethetnationaleelftal?HeeftzijmetBert

vanMarwijkdejuistemanopdejuisteplekgezet?Krijgtdebondscoachvoldoenderuimteomzijnstempelophetteamenopdespeelstijltedrukken?Maakthijdaarbijvol-doende gebruik van de eigen ideeën van de spelers?Heeft Van Marwijk de juiste spelers geselecteerd enspreekthijzeaanophunprestaties?Zijndetrainingeneropgerichtomhetelkedageenstukjebetertedoen?

Flinke zak geldDetails,daardraaithetominhetmodernevoetbal.

Johanhadhetkunnenzeggen,maardezewijzewoordenwordennuookgestaafddoorwetenschappelijkonder-zoek. Dat wil zeggen: als je de organisatie rond hetNederlandselftalalseenechtevoetbalorganisatiekuntbeschouwen.Wanthetbetreffendeonderzoekrichtte

55

Page 3: Verbeteren belangrijker dan winnen

zichineersteinstantieopzevenclubsuitdeNederlandseeredivisie.Omaanhetonderzoekdeeltekunnennemen,moestendievoetbalorganisatiestenminstevijfjaaropdathoogstenationalepodiumhebbengeacteerd,indieperi-odeeenredelijkstabielepositieopderanglijsthebbeningenomenenfinancieelgezondzijn.Deonderzoekersgingenvervolgenspratenmetbestuursleden,managersentrainersvandeclubsomteachterhalenofersprakewasvaneenhigh performance voetbalorganisatie.Of,metanderewoorden,hetgedachtegoedvandehighperfor-manceorganization(hpo)ooktoepasbaarisoporganisa-tiesinhetbetaalvoetbal.

Datbleek,gelukkigvoorAndrédeWaal,hetgeval.Gelukkig,omdatAndrédeWaal,directeurvanhetHPOCenterenassociatehoogleraaraandeMaastrichtSchoolofManagement,altijdheeftgeroependatdedoorhemontdektekenmerkenvaneenhpotoepasbaarzijnopomhetevenwelkeorganisatie.Ofhetnouomeenbedrijfgaatdatwinstmoetmaken,eenzorginstellingzonderwinstoogmerk,eenoverheidsorganisatieofeenvoetbal-organisatie:alszeovereenlangereperiodesuccesvollerzijndanhunpeers,scorenzehoogopde35aspectendieeenuitstekendpresterendeorganisatiekenmerken.

DeWaalhadnogietsandersomverheugdovertezijn:hoewelhijgeennamenmochtnoemenvandedeel-nemendeclubs,konhijhettochnietlatenomtemeldendatdewinnaarvandecompetitieregelmatigeenhpvblijkttezijn.Nietdatditbepalendis,overigens.DeWaal:

‘Eenclubdieelkjaargelijkmatigpresteertindemid-denmootkannetzogoedeenhpvzijnalseenclubdieelkjaarmeedoetvoordeprijzen.Enandersom:eenclubdiealtijdboveninstaat,hoeftgeenhpvtezijn.NeemRealMadrid,dattochvooralovereindwordtgehoudendooreenflinkezakgeld.Ikhebhetnietgemeten,maarvolgensmijisdatgeenhpv.’

BuitenbandWatkenmerktdanzo’nhpv?Debelangrijksteont-

dekkingdiedeonderzoekersdedenwasmisschienweldatnietzozeerdeprestatiesophetveldbepalendzijn,maarmetnamedekwaliteitvandeorganisatiedaar-achter.Eenvandegeïnterviewdenverwoorddehetaldus:‘Heteersteelftaliseenbuitenband.Daarbinnenzitdevelgendiezorgtervoordatdebandkanrollen.Dezevelgisdeorganisatievanmensenomhetteam

kenmerken van een hpo

Eenhigh performance organization(hpo)isvolgensdedefinitievanAndrédeWaaleenorganisatiediegedurendeminimaalvijfjaarzowelfinancieelalsniet-financieelbeterpresteertdanzijnpeergroup.VolgensDeWaalhebbenhpo’sdevolgendegemeenschappelijkekenmerken:1 Hetmanagementisvanhogekwaliteit.Hetcombineertintegriteitencoachendleiderschapmet

snellebesluitvorming.2 Decultuurisopenenactiegericht.Denadrukligtophetcreërenvanbetrokkenheidenop

dialoog.3 Gerichtopdelangetermijn,zowelinderelatiemetklanten,partnersalsmetmedewerkers.4 Hetpersoneelisdivers,vanhogekwaliteitenbereidverantwoordelijkheidtedragenvoorhet

verbeterenvanhetresultaat.5 Deorganisatieverbetertenvernieuwtzichzelfcontinu.

M

Echtehpo’skomenbijnavanzelfbovendrijvenin

economischmoeilijketijden.

56

slow management presteren zomer 2010

Page 4: Verbeteren belangrijker dan winnen

57

Page 5: Verbeteren belangrijker dan winnen

heen.Dezemensenmoetenallemaalkwalitatieftopzijn.’Zo,daarkunnenaldiespelersmethunsterallureshet

welweermeedoen.Wantookalspelenzijeenkeereenslechtewedstrijdofpresterenzewekenachtereenonderhunniveau,het isdusuiteindelijkdekwaliteitvandeorganisatiediemaaktofdeclubopdelangeretermijnsuccesvolisofniet.Raaktdeleidingnaéénofeenpaarmindere wedstrijden al in paniek en ontslaat zij

onmiddellijkdetrainer,dankunjeergevoeglijkvanuit-gaandatergeenduurzaamsuccesinhetnabijeverschietligt.Nogmaals:Johanhadhetkunnenzeggen.Entochzijnervoorbeeldenteovervanvoetbalclubswaardezewijshedenregelmatigindewindwordengeslagen.Metalledesastreuzegevolgenvandien.

Watvoorvoetbalorganisatiesgeldt,geldtdusookvoor‘gewone’organisaties:wieblijvendsucceswilhebben,

‘Hetgaateromdatjehetmetz’nallenbeter

wiltdoendanjeconcurrenten.’

58

slow management presteren zomer 2010

Page 6: Verbeteren belangrijker dan winnen

M

dientzichterichtenopdelangetermijnresultaten.Enzichdusniet te latenafleidendooreentijdelijkedip indeomzetofwinst.Deechtehpo’skomendanookbijnavanzelfbovendrijvenineconomischmoeilijketijden,zoalsnu.EenvoorbeeldishetbedrijfGrohe,wereldberoemdvanwegezijnwaterkranen.DezezomerondergaatdeNederlandsetakvanhetbedrijfvoordetweedekeereendiagnose,eenenquêtediedoorhetvoltalligepersoneelwordtingevuld.MaarDeWaalweetnualvrijwelzekerdatGrohedaarbeteruitnaarvorenkomtdanuitdeeer-stetestdiezo’ntweejaargeledenisgedaan.Waarom?DeWaal:‘Zehebbenmarktaandeelgewonnenendewinstverhoogd.Endatineenmarkt,debouwmarkt,diezogoedalsstilligt.Dandoejetochietsgoed.’

Ongelooflijke energieRobvandenMaagdenberg,deenthousiastealge-

meendirecteurvanGroheNederland,bevestigtditbeeld.Bijdeeerstetestscoordezijnbedrijf‘tussendezevenendeacht’,waarmeehetvolgensdedefinitievanDeWaalnoggeenechtehpowas,wantdiescoortminimaaleen8,5.NuhooptVandenMaagdenbergopeenachtof

hoger,waarmeedesterrenstatusbinnenbereikkomt.Maardaargaathethemeigenlijkhelemaalnietom.‘Hetgaateromdatjehetmetz’nallen,methetheleteam,beterwiltdoendanjeconcurrenten.Datjewiltwinnen,datjeelkekeerdingenbeterwiltdoen.Alsjedaarmetz’nallen‘ja’opzegt,danmaaktdatzo’nongelooflijkeenergielos,datisfantastisch.Ikweetnietofudeontwikkelingenopkranengebieddelaatstetijdeenbeetjeheeftgevolgd,maardeGroheRed,waarzowelkoud,warmalskokendwateruitkomt;dieishierbedacht.Enookdekraanwaargefilterdwateruitkomt:madeinHolland.InDuitsland,waarhetmoederbedrijfvanGrohezit,wordternaaronsgeluisterd,omdatzeookwelziendatwehierheelgoedbezigzijn.Deenergiespateralshetwarevanaf.’

Natuurlijkzijnervelemethodesomdeprestatiesvaneenorganisatieteverbeteren,erkentVandenMaagden-berg.‘Maardezemethodeheefthetvoordeeldathetheelpraktisch isenmakkelijk te implementeren.Doorhetonderzoekziejeheelsnelaanwelkeknoppenjemoetdraaienomdeprestatiesteverbeteren.Hetiseenhelesimpelemethodiekdiegoeddevingeropdezerepleklegt.’Maar,waarschuwtVandenMaagdenberg,hetis

SindshetberoemdeboekvanTomPetersenRobertWaterman,In search of excellenceuit1982,isereenwarezoektochtopganggekomennaardesuccesfactorenvanexcel-lenteondernemingen,bedrijvendiesignificantbeterpresterendanver-gelijkbareorganisaties.PetersenWatermanidentificeerdenachtthe-ma’s,waaronderactiegerichtheidenautonomieopdewerkvloer.In2001dedenJimCollinsenzijnteamdiep-gaandonderzoeknaardesuccesfac-torenvanbedrijvendieovereenlangereperiodeaanzienlijkbeterpresteerdenopdebeurs.Zijkwa-mentotzevenfactoren,zoals‘level-5leiderschap’enzorgendatje

dejuistemensenaanboordkrijgt.AndrédeWaalgooidedezeenveleandereonderzoeken(intotaalmaarliefst290)opeenhoopendestil-leerdedaaruit190factorendiemogelijkeenrolspelenbijhetsuc-cesvandezeorganisaties.Vervol-genslegdehijeenvragenlijst,waar-indezefactorenwarenverwerkt,vooraanmeerdan3500profit,non-profitenoverheidsorganisaties.Daaruitdestilleerdehij35aspecten,verdeeldovervijffactoren.Tevenskonhijbepaaldefactoren,zoalsdehoogtevandesalarissenenbonus-senvandedirectieofdekwaliteitvande ict,uitsluitenalszijndeniet-relevant.Hijhadhemgevonden,

jubeldeDeWaalindemedia,‘deheiligegraalvanhetmanagement.’IneenkritischartikelinhetTijd-schrift voor Management & Organisatie,plaatstorganisatieadviseurSteventenHavedenodigekanttekeningen.Volgenshemwordtervooralgeke-kennaarorganisatiesdiealsucces-volzijnenwordendefactorendieditsucceszoudenkunnenverklarenwataltegemakkelijkgegenerali-seerd.Grondvoorweernieuwemanagementhypeswaarorganisa-tiesnietzoveelmeeopschieten.

heilige graal of hype?

59

Page 7: Verbeteren belangrijker dan winnen

nietzodatjemetdezemethodeevensnelkuntscoren.‘Om een hpo te worden, moet je continu dingenverbeteren.Datmoetindecultuurvanjebedrijfgaanzit-ten,hetmoeteenautomatismeworden.Datdoejenietinéénoftweejaar,daarhebjewelwatmeertijdvoornodig.’

Geen kookboekAndrédeWaal,diemetzijnuitgebreideonderzoek

naardesuccesfactorenvanhighperformanceorganiza-tionshetbegripdelaatstejarenstevigopdekaartheeftgezet,ismogelijknogvoorzichtiger.‘Ikkanjenietvertel-lenhoejeeenhpowordt.Dathangtvanzoveelverschil-lendefactorenaf,daarisgeeneenduidigantwoordopte

‘Watkunjelerenvanandereorganisaties,ofzelfsvanandereafdelingenbinnendezelfdeorganisatie?’

60

slow management presteren zomer 2010

Page 8: Verbeteren belangrijker dan winnen

geven.Wantrouwelkegoeroediezegt:“Alsjeditdoet,danbenjesuccesvol.”Datispurenepperij.Watikwelkanzeggen,is:“Alsjeditdoet,hebjeeengroterekansomblijvendsuccesvoltezijn.”Eenkans,geengarantie!Jemoeterwelzelfmeeaandeslaggaan.’

EenveranderingkostvolgensDeWaalbovendientijd:‘Jehebtmetmensentemaken,metgedragenattitude.Omdatteveranderen,duurzaamteveranderenzonderterugval,kostjeminimaaldrietotvijf jaar.Erzijndusgeenquick wins.’OokheeftDeWaalhetlievernietoverbest practices,maaroverbest ideas.‘Watkunjelerenvanandereorganisaties,ofzelfsvanandereafdelingenbin-nendezelfdeorganisatie?Als jebijvoorbeeldeentestdoetendeverschillendeafdelingenvanhetzelfdebedrijfscorenanders;waarligtdatdanaan?Praatdaareensovermetelkaar.Danblijkteropeensheelveelkennisindeorganisatietezittendieeigenlijknooitmetelkaarwordtgedeeld.Hetisnatuurlijkgeweldigalsjedataanboortmetzo’nonderzoek.’

Hier kan Thed van Kempen over meepraten. VanKempen is lid van de raad van bestuur van StichtingGroenhuysen,eenorganisatieinWest-Brabantdiezichbezighoudtmetouderenzorg.‘Uitdeeerstetestbleekdat het management en de raad van bestuur hoog

scoorden,maardatdescorevanhetverzorgendperso-neeldaarbijachterbleef.Dankrabjejetochwelevenach-terjeorenwaardatdanaankanliggen.Omeenhpotezijn,moetjetochoverdeheleliniegoedscoren.Debij-behorendeaanpakbiedtjedanhandvattenomdaarmeeaan de slag te gaan.’ Ook voor Van Kempen is hetgedachtegoedopzichnietheilig.‘Hetisgeenkookboekmetreceptenhoejeeensuccesvolbedrijfwordt.Wenoe-menhetzelfsgeenhpo.Maarhetisvooronswelheelinspirerendomcontinubezigtezijnmetonzeontwikke-ling.Methoejehetiederekeerweerbeterkuntdoen.Enbeterbetekentvooreenorganisatiealsdeonzedannietbetereprestatiesofmeerwinst,maarmensen,ofdatnoumedewerkerszijn,cliëntenoffamilie,gelukkigmaken.’

NormatiefGroheenStichtingGroenhuysenzijnmaartweevoor-

beeldenvanorganisatiesdiemethetgedachtegoedvanDeWaalaandeslagzijngegaan.ErisinNederlandzelfssprakevaneenkleine‘hpo-rage’,diemedewordtgevoeddoorpublicatiesvanmedewerkersuitdeschoolvanDeWaal.VoorbeeldenhiervanzijnJandenBreejenmetzijnboekDe high performance organisatieenhetduoMarcoSchreursenSimonvanderVeermetAnimal firm.EnookinhetbuitenlandkrijgtDeWaalvoetaandegrond;zozouhijincontactzijnmeteenAmerikaanseuitgevervoordepublicatievaneenstandaardwerk.

MaardeideeënvanDeWaalcsroepenhierendaartochookbedenkingenop.Diewordenondermeerver-woorddoorLeoKerklaan,schrijvervandeevergreenDe cockpit van de organisatie en oprichter van de FranekerManagementAcademie.‘Ikgeloofeigenlijknietzoineenuniverseelsuccesmodel’,zegtKerklaandoordetelefoonvanuit Maastricht waar hij deze week college geeft.‘Andréhoudtweliswaardenodigeslagenomdearm,maarhetgevaarisaltijddatzo’nmodelnormatievewaar-dekrijgt.Alsjedaneenvijfscoortopleiderschap,hebjevolgensdieinsteekeigenlijktochweleenprobleem.Ikgeloofeigenlijkmeerineendenkmodel,eenmodeldatjeaanhetdenkenzet.Daarbeginnendemeestemodellenookmee,ookdatvanAndré.Maardankomendevragen-lijstenenvoorjehetweetwordtdeuitkomstdaarvanver-absoluteerdentotnormverheven.Dangaanwedepres-tatiesvandepolitieopeensmetenaandehandvanzo’nvastschema.Maar:watisdevisieachterdatmodel,wat

ErisinNederlandsprakevaneenkleine‘hpo-rage’.

M

61

Page 9: Verbeteren belangrijker dan winnen

62

slow management presteren zomer 2010

Page 10: Verbeteren belangrijker dan winnen

wiljebereiken?Isdatmeerveiligheidopstraat,ofisdatzoveelmogelijkbonnenschrijven?Daarmoetjeheelvoorzichtigmeezijn.’

PrestatiebegripKerklaan schreef eerder samen met De Waal het

boekDe resultaatgerichte overheid,waarinzijpleitenvoordeinvoeringvanprestatiemanagementbijdeoverheid.Sindsdienwerkenzesamenophetgebiedvanperfor-mancemanagement,waarbijDeWaalzichvooralgingtoespitsenophethpo-gedachtegoedenKerklaandichterbijhetprestatiebegripprobeertteblijven.‘Andrébaseertzichsterkopzijnstatistischeanalyseendevijfbepalendefactoren.Alsikdiebekijk,denkik:ja,eigenlijkwistikdatwel.Zebevattenvoormijweinignieuws.Degrotevraagisechter:hoekrijgjemensendaarinmee?Andrézoekthetantwoordopdievraagvooralinhetuitvoerenvandiagnoses,terwijl ikvooralgeïnteresseerdbeninhetbusinessmodelvaneenorganisatie:hoewiljejegeldgaanverdienen?Vervolgens:hoebeweeglijkisjeclubjeeigenlijk?Benjeinstaatomdatmodelteverbeterenofaantepassenaanveranderendeomstandigheden?Datheeftweertemakenmetwateraandebinnenkantvandeorganisatiezit:welkestructurenhebjevoorallignmentontwikkeld,hoewordtergedelegeerdenafgestemd?Entenslottehebjedanooknoggoedecijfersnodigomtewetenwaarjestaat.Alsdatallemaalklopt,danhebjevolgensmijeenhpo.Datisvoormijduseenorganisatiedieoptimaalinteracteertmetzijnomgeving.’

Eigenlijkmaakthethelemaalnietzoveeluitofjealdannieteenhpobent,zegtDeWaal.‘Dedefinitiedieikhanteerisvooraleenwerkdefinitie:eenhpoiseenorga-nisatiediebeterpresteertdanzijnpeergroup,zowelfinan-cieelalsniet-financieel,overeenperiodevanvijftottienjaar.Maardanhebjemeteenaleenprobleem,wantwatisjepeergroup?Organisatieszijnnauwelijksmetelkaartevergelijken.Bovendien:welkeresultatenvergelijkjemetelkaar?Kijkjealleennaardefinanciëlecijfers,ofvindjeklanttevredenheidbelangrijker?Wijomzeilenditpro-bleemdoordedeelnemersaandetesttevragenomzichzelftevergelijkenmetdeorganisatiesdiezijzelfalshunpeersbeschouwen.Hetgrotevoordeeldaarvanisdatzijinhunhoofddanalledingenmeenemendiezij-zelfbelangrijkvinden.Datisstatistischverantwoord.Maareigenlijkdoetdaternietzoveeltoe.Hetgaaternietomhoejescoortopdetestoftenopzichtevanjeconcurrenten.Alsjehetvolgendjaarmaarbeterdoet.Hetconceptisheelergverbeteringsgericht.Hetisnetals met die topsporter: natuurlijk gaat hij altijd voorgoud,maarhetbelangrijksteistochdathijelkekeerweerzijnpersoonlijkerecordverbetert.’

WereldkampioenOverhpoishetlaatstewoorddusnognietgezegd

ofgeschreven.Terwijldeherennogevenverderdiscus-siëren,kijkenwijnogevennaardeprestatiesvanhetNederlandselftal.Hoedebalookrolt,erzijnaltijdtweezekerhedenwaardeOranje-fanzichindezeenvolgendebangedagenaanvastkanklampen.DeeersteisdathettoernooivoorOranjealgeslaagdzoumoetenzijnalshetNederlandselftalzichplaatstbijdelaatsteacht.Danver-beterthetteamdeprestatietenopzichtevanhetwkinDuitslandvier jaargeleden,toenhetbijdelaatstezestien eindigde. Nog een hele opgave, trouwens,maarinelkgevaleenstukminderambitieusdanwereld-kampioenworden.

DetweedezekerheidisdathetNederlandselftalaleenhpvis.Hetteamheeftnamelijksindsderoemruchtejarenzeventigabsoluutbetergepresteerddanzijnpeers.Tweekeertweedeenéénkeervierde,éénkeerbijdelaatste acht en tweekeerbij de laatste zestien:welkanderlandvanvergelijkbareomvangdoetonsdatna?Precies. Maar één keer wereldkampioen, ja, dat zounatuurlijkwelheelergleukzijn!r

‘Eenhpoiseenorganisatiediebeterpresteertdanzijnpeergroup.’

63


Recommended