Chay nobimbripi, ñuqa rirqani huk conferenciaman qatun waykinchiq, José María Arguedas pachak santunta yuyariq, chay Villanova Unbirsidad nisqanta, Philadelphiapi. Ñuqam qillqani qatum ñañanchiq Clorinda Matto de Turnerpa libronkunamanta: Aves sin nido; Índole; Herencia. Chaytam ricksichiq rirqani, guitarraytapas tukapakamurqanim wayki Fredy Roncallawan. Wakpi purispaymi, qatun yachachiq runakunata riksiramuni, Fernando Rivera Díazta, Julio Noriegata, Ulises Zevallos Aguilarta, Silvia Negy-Zekmita . Paykunam kallpachiwaptin kay ñuqa qillqayta qallaykuni, kanan wata, iskay waranqa chunka qukniyuqta. Icha huk punchaw pipas maypas qawanman nispay. Ñuqapa llaktayqa manam qatunchu, chayna uchuylla kaspapas, qatunmi yachayninqa. Amaraq chay yachay chinkaptin, qillqaykusaq ñuqapa uchuy kaspay rikusqayta, tayta mamayta tapu tapurispa.

Wasichakuy

Eraklio wataman chayaykuchkanña Rubustawan kuska chakuykusqanmanta. Uchuy qatusllapim

tiyachkanku, Eracliopa taytan chakra quykusqan kuchupi. Qariqa kallpachakurun, hinaspan

llamkayta qallaykun aynikustin, achka wiraqochakuman maskan Erakliotaqa llamkaq rinanpaq.

Yanta apaymi rin, sara qallmayman, papa allayman, kinua tarpuyman, manam huk minkatapas

payqa chinkachinchu. Huk tutam, kawitupi kuchpakuykuspamku rimayta qallaykunku:

-Eraklio, qaykapitaq wasita rurasun, warmataq chayaramunman, maypimá suyasun, kay

qatusqa llumpay uchuychallam.

-Taytanchiq Amakupa wasinta rirusun mincha, tuta tutamanta, pay miki allinta wasi ruraytaqa

yachan, qallariymanta tukuykama.

-Ari qakuwa. Paqarin manaraq inti yaykuyta paqpa aqata rantiramusaq apananchiqpaq.

-Kokatawan rantiykamunki. Chay ruyaq wallpam runtunta mikuyta yacharusqa, chaytawan

sipiramuy apananchiqpaq.

-Hinaspaqa paqarin tuta yanurusun pay kunapa wasinpiña quñichisun llapamchiq

mikunanchiqpaq.

Chay punchaw chayaramuptinqa, manaraq inti qispimuyta iskaynin rin tayta Amakupa

wasinman. Llullu killam tunpallata achkimun ñantaqa, uchuy chunniq wayquta

rispiykuchkaptinkuña Rubusta rikurun huk qatun suytu, manchachikuq kaqllata, chaymi

kuyuchkasqa kay lawman waq lawman. Payqa puramintita mancharikun, qusampa

makinmantam qapipakurun tiquy tiquyta. ¡Achachaw! ¡achachw! nistin. Eraklio nin, imatam

rikurunki warmi, ¡yanqachus!. Rubustaqa manan rimaytapas atinchu, ñaka ñakaytam ¡waqta!

¡Waqta! nin tuksispan. Maypi nistinmi Eraklioqa rikurun chay machachikutaqa. Yanqañam

qamqa kasqanki, ninmi asistin. Wakqa waranwaypa chapranpa llantunmi kuyuchkan wayrawan

kallpanwan, manan manchachikuchu, nin.

Chayraq inti qispimuyta chayarunku Amacupa wasinman. Ñuqallaymi tayta, nispanku wasi

ukuman yaykuykunku. Kay aqachata upyaykusun nispam uchuy matipi wisiykuspa qaywankun

mama Rubusta. Amaqa acha chau imapaqraq kay nispam chaskiykun, kuyuq urqu, puntay urqu,

chawa qasa, waylur pata nispa tinkaykuspa tumaykun. Llapankum upyan vidankuta willakustin

inti qanay kanankama. Ima wayram apamusunki tayta Eraklio, ninmi Amaqa tumayta

tukuykuspa. Taytallay wasi rurayta yanapaykullaway, wiraqocha qanmiki allin yachaq kanki.

Wawa chayanuptinqa maypima suyasaqku, qatusniykupas uchuychallamiki, chaymi

wichiykuchkanña, wayrapas tanqaykuchkanñam.

Amaqa umanta aspistin nin, ama llakikuychu chaypaqmi ñuqa kachkani. Ichuta quñuyta

qallaykamuy achkata; allay, pallay killa tukuruptinmi adobita ruraykusun waranqa qinata.

Taytallay tayta wiraqucha, ñuqaykupas imatapas rurasaqkuchiki qamkunapaqa, chaytam mama

Rubasta nin waqastin. Eraklio warminta nin rinrillanpi, qunirachimuy chay wallpa aychata

mikunanchiqpaq. Iskaynin warmi yaykuykun tullpaman, Rubusta qallaykun wallpa kuchuyta

mama Quana ñataq ninata pukuyta qallaykun, uchuy yantachakunata qinastin. Llapanmi allinta

mikuykunku, aqata upya upyarispa. Manaraq chaupi punchauta, Eraklio wasinta kusisqa

ripunkun tamsa tamsa wamintin.

Allay, pallay killa tukuruptin Eraklio quñurun pusaq llamkaqta, dumingu punchawpaq. Amako

chayarun ñaupaqta adobi ruraq, iskay adobirantin. kaspi kurral punkuta kichaykuspa nin

ñuqallaymi! nispa yaykuykun qatuspa waqtanman, chaypi tiyaykun payqota qaywamuway

nispa, tayta Erakliom kabra qarata wikutiykamun chaypi titay nispa. Iskay mati paiqota

mikuruspa, qatuspa waqtanpi allpa quñuyta qallaykunku, kokankuta akuykuspanku, qusta

llamkaqwan. Llapanmanta achka allpata quñurunku pikuwan palawan. Yakuwan allpata

challaykuspa, tawa runa qawanpi saruyta qallaykun sukakustin, ichuta yapa yapastin. Iskay

llamkaq pampata pampachayta qallaykun, adobe sikispa churanapaq.

Amaqa mituta laqaykun iskay adobiram, qinaspa saru sarustin lluchkayarachin sumaqta,

chaymanta makinwan pampachaykachin, qinaspa adobi sikiyta qallaykun iska iskayta. Huk

runañataq achalmipi mituta qaypamun. Tukuypunchaumi iskay pachak adobita ruranku. Tukuy

pampapi adobiqa sumaq wakasqa. Manaraq inti yakuchkaptin llapan llamkaq ripukun

mikuyksupamku, quknin dumingukama nispanku. Eraklioqa cusisqam adobi waqtapi qeparun

sapallan kuchita manchachispa, ama sarurunanpaq, chakinankama. Iskay punchaumanta

Eraklioqa adobita tikrarun allin waspisnanpaq, allin chakinanpaq, Amakopa nisqanta qina. Yaqa

pusaq punchawpim waranqa adobita qispirachinku. Yaqa huk killa qinapi.

Sora ruray punchaw chayaramun. Rubusta yaqa suqta lliklla qunta moruchu sarata aparamun

markanmanta. Iskaynin sara iskayta qallaykun tullpapa waqtanpi yanukustin quniy quniy ratulla

tukurunku. Tukuykuspanku huk maqmaman sarataqa talliykun, yakuta yapaykun nuyunanpaq.

Kimsa punchaumantam Eraklio pasan chamana apaq huk asnota pareqaykuspa Kullkunchaman.

Chayaykuspan chamanapa punta puntallanta pakiyta qallankun, asno mikunankama.

Ratuchallam quñurun chamanataqa, qinaspan allinta wataykuspa, asnoman kargaykuspa kutirin

llaqtaman wakin chamanata pay qipikuykuspa. Manaraq inti chaupi punchawman

chayachkaptin, Eraklio chayarun qatusninman.

Mikuykuspan chay chamanata sumaqta wasi kuchupi mastayta qallaykun, paucapa llaqinwan

yapaykuspa. Rubustam huk balaypi chay nuyusqa sarata taqan, qinaspa chay chamanapa

qawampi churaspan, sumaqta istiraykun llapan sarata. Chaymantañataq, huk kutitawan

paukarwan chamanawan pampaykunku chay moro sarata. Chay qawanmanmi achka rumita

qinaykun chay sara ñitinampaq. Pusaq punchawmanta, waqtachanta Rubsuta qawaykun

qinaspan nin, ñam saraqa sapichakurusqaña, sullunpas wiñaramusqana. Sapallanmi Rubustaqa

urqurun llapa rumita chamanantinta, qinaspa kuchupi pirqaykun suytuta rumiwan chayman

chay nuyusqa sarata muntuykun. Huk kutitawan chay chamanawan pampaykun yakuta

machiykuspa. Sapa punchaumi yakuwan challan. Kimsa puchaumanta qawaykuptinmi sara

miskillatana asnariykamun, sumaq allpa kolor qina pukay pukay. Kusisqam Rubusta qawaman

urqurun sorata punchukunata mastaykuspan chaypi masaykun chakinampaq. Kananqa soraqa

kachkanñam chay wasi minka ruranapaq.

Wasichakuqpa kunan llakinqa teja ruraymi. Amakupa wasinta kutinku yanapakuy mañakuq,

manaraq paray chayanuchkaptin. Chunka llamkaqta maskaramun killa tukuypaq, ninmi Amaku,

quk punchawllapim chaytaqa rurarusun. Eraklioqa sapallan allpata uchkurun qatunsuta,

qinaspan puka allpa apayta qallaykamun kinsa asnuwan sapa punchaw. Chay uchkuta

quntarachin puka allpawan, yaqa chunka tawayuq punchawpi. Iskay punchaw manaraq chay

teqa ruray chayarichkaptin, Eraklio achka yakuta maqchiykun puka allpaman, allin nuyunanpaq.

teqa ruray punchaw chayaramun:

-Qatariy Ama, kinsa kutitañam wallpa waqaramun. Riyñaya tayta Erakliopa qatusninman

aynikuq. Qayna punchawmiki qamun warmi qari rimaqniki aynikuway nispa. Mana riptikiqa

llapan runan rimanqa, yanqa rimaq nispa, runapa siminqariki supaymi. Ñuqa qamusaq

warmakunapaq yanuykuspañam, mamanchiq Rubasta yanapaq. Ninmi Amakupa warmin,

Quana.

-Ari risaqya, payqa piras pampa saranchiqtach qallmachiwasun. Mamayki Aleqa molli ruru

pallaqmi richkan, uchuy qari warmata pusachun, molliman siqaspan pallaysinanpaq.

Qamkaikapuy caputuntinta apakunanpaq. Yanqataq mikuymanta kutimunman, wiñaq

warmakunaqa achkatamriki mikunku.

Tuta tutaymanta allin qariqa kawitunmanta wikaparun, iskay kalapagonta wasi ukumanta

aparasmuspan yakuwan nuyuykachin. Inti manaraq lluksimuchkaptin tayta Amaqa pasan,

kalapagonta qipikuykuspa. Sukakustin rin qawan ñawinta qinaspa ratulla chayarun qatusmanqa.

Tayta Eraklioqa yantata apaykuchkasqa qasta ukuman warmin yanukunanpaq. Allinta

musyaramun tayta Eraklioqa tayta Amako chayamusqanta, qinaspan nin:

-Tayta Amaku, ¿imaynallam?

-Allinllam, ¿qamkunari? ¿ñachu payqu tayta?

-Ari, tinpurunñam tayta, tiyakuy chay rumi qawapi. Rubusta, mikuynikita laqaykamuy

taytanchiq Amakuman.

-Tayta Eraklio, ¿achkachu kachkan karka, teqanchis kañapaq?

-Auriki, warmakunam allinsuta quñuramun.

-¿Pikunataq qamuchkan yanapakuq kunan punchaw?

-Iskaynin wawqiymi qamuchkan churintin, pusaqmi kasun tayta.

-Chayllapaq. Kokaikita aptiykamuway tayta.

Tayta Amaqa kokata putquyninpi aptiykuptin, qawaykuspa nin: allintam qispinqa kay

rurayninchip chaymanta akuyta qallaykun Eracliowan, chaymanta llapan llamkaqkuna

chayaramun. Mikuykuspamku rinku chay quñusqa puka allpa lawman, chayaruspamku tawa

runa allpata buylluyta qallaykun yakuta maqchi maqchirispa llinkay llinkay kanankama, asnopa

qarampi, aqota, asno akantinta yapa yaparispa tupachin. Huk llamkaq asno akata waqtayta

qallaykun, huk ninñataq aqota suysun. Amako mituta taqllayta qallaykun chuta chutarispa,

sumaq pampayanankama, chaymantañataq kalapago qawaman qinaykuspa pampaman apan

qinaspa wischuykun. Huk runañataq pampapi sukuykun teqata calapagomanta, qinaspanñataq

makiwan sumaqta yanapaykun arku qina kanankama. Tayta Eraklioñataqmi mituta astamun

iskay valdipi. Manaraq chawpi punchaw chayamuchkaptin, pachak pusaq chunka teqata

qispirachinku.

Mikuy chayaranun, mama Rubustapa mama Quanapa wasampi. Llapallanmi samaykamun

qinaspa allinta mikuykuspanku, kokanta akuykuspanku, qallaykunku llamkayta mana sayarispa.

Manaraq punchaw tukuruchkaptin, tawa pachak teqata rispirachinku. Sumaq pukallañam

teqaqa pampapi istirayakun. Tukuy tuta tayta Eraklio teqapa waqtampi puñun, chakinankama

ama ima animal sarunanpaq. Antis chay teqaqa qatusnimpa waqtallampim. Kimsa

punchawmanta, tayta Amacoqa kutirun chay teqa kañaq. Sumaqchatam llapa teqata

quñurunku, chawpinnam, waqtankunaman, qawankunaman, ukunkunaman achka karka

qinaykun, qinaspa kañaykun. Tukuy tutam ninaqa rupan, iskayninmi waqtanpi tiyanku

kukankuta akustin. Paqarintinta teqa chiriykuptin, warmakunawan astarachin qatuspa

waqtanman.

Kunan Amapa llakinqa raqay ruraymi. Tawa runam simintu aspiyta qallaykun, waskillata tawa

iskinaman wataykuspanku, allin rawman rinankupaq, mana wasi wikso kanan. Chay tawa

simuntu iskinapi qinaykun anco kichkata, palmantinta, kokata traguntinta qinaspa allpawan

pampaykun. Kunanqa pacha mamaqa pagasqañam. Aspiyta tukuykuspankum, qatum

rumikunawan quntarachin, suma sumaqta allinchaykunku rumitaqa. Iskay puchawllapi

tukurunku simintu ruraytaqa.

Huk punchawmi, raqay ruray minka qallaykun. Chunka suqtayuq ruman chayaramun. Tuta

tutapayllatam mikuyta tukuykuspanku, kokan akoikuspanku, raqayta rurayta qallaykunku. Tawa

llamkaqmi mituta rurayta qallaykun. Tayta Amaku, qaytuta watarun tawa iskinanman, chayta

qawa qawarispa raqayta qispichinanpaq. Huk iskinapi, Amaku qallaykun wasi pirkayta, iskay

yanapakuqwan. Iskay llamkaqmi simintupa waqtampi puramintita adobita monturamunku.

Chayllamantam qapiykun adobitaqa pirkananpaq. Huk runañataqmi mituta apamun valdipi chay

Amaku laqananpaq. Sumaqtam ruran qawa qawarispa, plumumta kacha kacharispa, ama wasi

chipya lluksinanpaq.

Manaraq inti yaykuykuchkaptin raqayta qispirachinku. Chaymantam, aqata upyayta

qallaykunku. Llapan llamkaqpa warminkun chayaramun, wakinqa aqantin, wakinqa wawa

qipintin. Llukniruptinmi lamparinta urquykamun mama Rubusta, chaymantañataq aparamun

huk raqra radiochata. Chaywanmi llapan tusun raqay ukupi takistin.

Amaqa ripukun warmintin puraminti llukniqpi, manaraq wasinta chayaykuchkaspa tunas

pinkata qaytarun. Sinkam mana imatapas musyanchu, paqarintintañam chakinqa

nanakuchkasqa pura puramintinta. Qawaykuptinmi puraminta tunas kichka kakuchkasqa,

warmin Quana chulla chullamanta urqun chay kichkataqa. Tukuy punchawmi mana puriytapas

atinchu, wasillapim tullpapi waqtanpi tiyan warminta yanapastin.

Kimsa punchaw manaraq chay wasi qatachakuy chayaramuptin, aqa ruray qallakuykun. Mama

Ale rin, Quana, tayta Amaku. Mama Ale, sora kutayta qallaykun maraypi tunaywan. Mama

Quanañataq, huk tullpata rurarun allin qatunta qatuspa waqtanpi, qinaspa qatun perulta

churkuykuspa paqpa yantawan waykun perulpa. Tayta Amaqa Erakliontin yaku apaq pasanku

puquioman. Iskay maqma manmi quntaykachinku yakutaqa chaymantañataq, astawan paqpa

apaq rinku Achiwanuyman. Ratullam kutiramunku, paqpa qipiyuq iskaynin.

Yaku perulpi timpuykamuptin, sora kutata chayman qinaykunku, ratullam timpuykanun soraqa,

huk maqmaman valdiwan wisin mama Ale. Llapan soratam timpurachinku, iskay maqmaman

quntaykachinku. Tunpata chiriykuptinmi pichus valaywan, mama Ale sulluta wisiyta

qallaykamun, chay qamchi nisqanta. Uchuy maqmaman qapiyta qallaykun huk mantelwan,

qinaspa kutichinku chaytaqa maqmaman. Tukuykuspamkum, huk kutitawan chay qamchitaqa

huktawan kutaykuspamku kaqlla timpuchinku. Tukuylla tutam chayta ruranku, sora timpusqa

achka qamchiyuqta upita upyaspanku, puraminti miskim chay upiqa.

Watuchita willaspankum, mana puñuytapas tarinkuchu. Eraklion allinta asichin llapan runata,

tukuy vida pasasqanta willakuspa, watuchikunata willakuspa. Eraklio nin: imallasa qaykallasa?

Asa! ninkum wakinqa, qawan akachaw ukun añallaw, imataq? Tunas ninmi Quanaqa. Chayma

kasqa. Hukchatawan ninmi Eraklioqa: llapan urqupa chumpin, imataq chay? Manam pipas

yachasqachu chaytaqa, Eraklio nin, chayqa ñanmi. Asistinmi aqa rurayta tukurunku, yaqa wallpa

waqaytaña. Kimsa maqman aqaqa chay qatus ukupi, sumaq allpa qina colorniyuq, puquyta

qallaykamun. Chay aqa ruraqkunaqa sumaq kusisqam tiyanku, maqmata qawa qawarispanku.

Chay qatun wasi qatachakuy punchaw chayarinun tayta Erakliopaq. Ñam rirunña llapan

llamkaqpa wasinta yuyachiq. Tayta Lucastam mañakaykamun arpantin qamunapaq, tayta

Quansituta violinintinta. Qarawipaqñataq mama Alita niykamun, mama Ñivistawan

qarawinanpaq. Llapankum qamunqaku chay minka punchaw cusichinankupaq.

- Pasñacha !qatari! tayta Erakliom kunan punchaw wasichakuchkan, jarawiqmi richkani.

Torikitam Intikillata qawanki, qataman suyllaq rispanmi pachanta puramintita uchkurarin,

iskaynin muqunta, sikintintawan. Manan qullqi kanchu quk rantinapaq. Kay wasillapim

pukllankichiq. Taytamamaykiqa inti yaykuytañam kutimunqaku, paykunapas minkapakuqmi

rinku. Ñuqaqa chawpi punchawtañam kutimusaq. Papaqa yanusqañam, chaytam mikunkichiq

motentintawan. Yanqataq wasi punkuta kichasqata saqiykuwaq, kuchim wasita yaykuruspa

chay pirwata uchkurunman, qinaspa trigonchista tukurunman.

Nispam qatum mama Aliqa pasan tayta Erakliopa qatusninma. Chayaruptinmi, achka

runakunam paiqota mikuchkasqaku qatuspa waqtampi. Kaspi punkuta kichaykuspam yakuykun

ukuman, qinaspanmi nin:

-Ñuqallaymi mamay Rubusta.

-Yaykukamuy mamay Ali, chay kullupi tiyaykuy, kunallanmi payqota qaraykamusqayki.

-Ama mamay, ama, warmakunapaqmi tuta tutamanta yanukaramuni, chayta mikuspayñam

qamurqani.

-¿Imatataq rurachkayman? Nin mama Ale.

-Achachau! mamay Ale, kay chuchuqataya kutaykapamuway. Chawpi punchaw waqtayllatam

llamkaqkunaqa kutimunqaku.

Huk mati quntatam mama Aliqa maraypi ratulla kutarun chuchuqataqa. Qinaspa yanuy

yanapayta qallaykun. Tullpapa waqtanpi tiyaykuspa ninata pukun huk pukunawan.

Mikuyta tukuykuspankum, chunka iskayniyuq llamkaqkuna suqus apaq rin Uchirkata. Tayta

Erakliom puntata rin, aqata qatum puyñupi qipikuykuspan, koka piska wachakantin. Ñanta

richkaptinkum Intikilla paykunata rikurun, qinaspa chinkaramun paninmanta, peonkunapa

puntanta rin kurriylla ñutinpas surustin. Chayaykuspankum, kokankuta akuykunku, chunka runa

soqus kuchuyta qallaykunku, wakinñatajmi akllan liyastin watastin. Amaku Intikillata rikurun,

manan imatapas ninchu, qawayllam qawan umanta kuyuchispa. Kimsa suquqtam wataykapun

pay Intikilla apanampaq, kaytam apanki yaw maqta nispa. Manaraq chawpi punchawta

paikunaqa tukuruspamku kutirinku, llapan soqus rikrayniyuq, sapa ruman apan yaqa kimsa

chunkata.

Qatuspiñataq, pichqa warmi yanuyta tukuycuchkankuña. Rubustam uyarirum qaparikuyta

qinaspamni nin:

-Mamay Ale, chayqaya kutimuchkankuña wiraquchakunaqa, rirakuya aypaq mamanchiq

Ñiviswan, chay pati pataman suyamuq kay aqata apastin.

-Ari! risaqya, chaypaqmiki qamuni. Mamay Ñives, usutakuy qaku qarawiq.

Aqata aysarispankum iskainin pasan, chay Pati pataman chayaykuptimku, llapan llamkaqkuqa

tiyachkasqakuña pati sikipi. Intikilla tiyachkasqa puntapiraq, allin qari qinaraq, pusaq

watayuqlla. Aqata tayta Eraklioman quykuspamni iskaynin qarawiyta qallaykun:

Wawayayay waaawaaaayay wawayayaaaaay auuuuuuuuu. (bis)

Wasillay sumaq wasillay

Alay muska rumichawan

Sumaq simintuchayuqmi auuuuuuuuu…

Wasillay sumaq wasillaymi

Kayqaya kunanqa llikllakuykunki

Sumaq pukay pukay llikllachawan auuuuuuuuu…

Kayna sumaq rurasqaykipi qinalla ñañallay

Icha tiallanki icha manañapas

Manama ñuqallanchiq yachakullanchiqchu

Wañuyllawan ripuyllawan tupanallanchiqta auuuuuuuu… (bis)

Tayta Eraklioñataqmi alli allinta qaparinkun. “!chayanunikucho manachuuuuuuuo!” nispan.

Manaraq chawpi punchawtam chayarunku qatusmanqa, llapankun suqusta sayaykachinku

raqaypa waqtanpi. Tiyaykunkum qatuspa punkumpi, qinaspa mikurunku chuchuja pakita wallpa

aychayujta.

Quktawan qarwiykuspam, iskay aychata chanikuykuspa mama Aliqa kutirim wasinman. Punkuta

kichaykuptinmi warmi warmaqa tullpapi tiyachkasqa, ninata pukustin. Qaway nikitaq turikitaqa,

qari qarillañam chayaramun puntataraq, kimsa suqusta rikrayuq. Qamya kay aychata mikuruy,

antis chay moteta qunirachisqanki, chaywanya mikuruy. Warmi willkanwan mikuykuspa mama

Aliqa kutirin minkaman. Chayaykuptinmi, llapan runaqa qispirachisqaña suqusta wasi qawaman.

Yaqa pusaq ruman latarun raqay qawaman qinaspankum chuchauta wataykunku chay raqay

qatapi. Chayta tukuykuspankum, chaqllayta qallaykunku suqusta waskillawan pusaq qari.

Ratuchallam tukurunku chay suqus awauqa. Qinaspanku achka teqata wasi qawaman

rispirachinku. Arpam violinintin waqayta qallaykamun, qarawipas manam sayanchu. Astam

Llapan qariqa kallpachakuykuspam chay takita uyarispa. Chaymanta teja allichayta

qallaykamunku. Llapallanmi yanapan, wakinmi tejata qaywan, wakinñataqmi istukuta qaywan.

Manaraq inti yaykuyta wasita qatayta qispirachinku.

Wasi qatachayta tukuykuspankum, llapan qawaman lluksiramun. Qawapi kanankukama, tayta

Erakliopa compradrinku achka ichuta waytayuqta punkupi watararum. Puntatam arparwan

violinistawan, qarawiqkuna yaykuykun. Violinmi arpantin waqayta qallaykun, qarawipas

uyarikun. Llapan llamkaqkuna, wasi masikuna warmintin yakuykun, chay ichuta kuchustin. Tayta

Amaku puntaykun, ichuta kuchuykun, kimsa chunta qullqita quykun. Erakliopa taytan ñataqmi

pichqa chunkata churaykun. Llapan kuchuyta tukuruptin, Eraklioqa yaqa iskay pachakta

quñurun. Chay huk punchawllapi.

Mama Aliñataq qarwillan tukuy tuta kunkanpas nana nankama. Llapallanmi allinta aqataqa

tumanku, yapa yaparispa. Manaraq llunpay tuta kachkaptin mama Ale kutirin wasinta, manaraq

llukniq kachkaptin. Qari warma willkanta aysarikuspan. Wakin ñataq chay musuq wasipi arpa

violinwan tusunku, sora aqata upya upyarispa. Wakillanmi rippun, wakinqa wallpa

waqaykamam qiparunku chay musaq musuq wasipi achikyarunku.

Chay wasipim, Eraklio Rubustawan yachan cusisqa. Huk punchawmi ataqo pikantita mikustin

rimanku. Robusta nin, ñawin qunta wiqiyuq, allinpaqcha kay wasita rurarqanchiq, wiksaymi

wiñamuchkan, suytuyachkanmi. Wawanchiqchusmi qamuchkan, kunanqariki kay qatun

wasimancha chayamunqa. Erakliopa ñawinmi qatunta kicharikurun qinaspa nin, antesma

llapallan wasi masinchiq yañapaykuwanchiq, kunanqariki chayamuchunya. Sunquymi qatunta

cusikun, willamusunya tayta mamanchiqman.