Piet Verdonschot
Gea van der Lee
Ecologische monitoring
Maatregelen zonder monitoringsplan is slechts
investeren in een droom voor ecologisch herstel
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
19
80
19
81
19
82
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Aan
tal
meetp
un
ten
Diatomeeën Vissen Macrofauna Planten
Frequentie ecologische monitoring
Piet Verdonschot
30 jaren aan ecologische monitoringsdata
Frequentie uitgevoerde maatregelen
Piet Verdonschot
0
200
400
600
800
1000
1200
Uitgevoerd Effectief A BA CI BACI
Aan
tal
Meetlocaties
87% wordt effectief bevonden
B = Voor, A = Na, C = Controle, I = Effect
Totaal = 804 locaties
Maatregel-effect data
Piet Verdonschot
Aantal geschikte macrofauna en algen casussen
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
AanpassingRWZI
Beekherstel Waterinlaatstoppen
Nutriëntenreductie
NVO Aangepastonderhoud
Aan
tal
Macrofauna Algen
Totaal = 33 locaties (4%)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33
Aan
tal
meetp
un
ten
Aantal meetjaren
Frequentie
Trenddata
Piet Verdonschot
Aantal geschikte macrofaunatijdreeksen van >10 jaren
Totaal = 62 locaties
Beek
Sloot
Data beschikbaarheid
Piet Verdonschot
Er wordt heel veel gemonitord!
Er worden redelijk veel maatregelen uitgevoerd?
Maar er wordt niet gemonitord met een duidelijk doel!
Hoe verder?
Piet Verdonschot
Vier voorbeelden:
• Quick scan monitoren t.b.v. KRW-beoordeling
• Lange termijn ecologisch monitoren t.b.v. trendanalyse
• Verdiepende monitoring t.b.v. diagnosticeren
• Meten t.b.v. het evalueren maatregeleffectiviteit
Kansen voor toekomstig ecologisch monitoren
Basisvragen vooraf
Wat & Hoe ga je analyseren? Terug naar het doel
Waarom ga je monitoren? - Doel
Waar ga je meten? - Ruimte
Wat ga je meten? - Parameters
Hoe vaak ga je meten? - Tijd
Hoe ga je meten? - Methode
Status Waterkwaliteit in Nederland
(zie ook EEA 2013)
• Veel inspanning
• Hoge kosten
voor 4 kleurtjes..
Dat kan anders!
Vereenvoudig de KRW monitoring
Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? EKR
Waarom ga je monitoren? Doel: KRW-beoordeling
Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4
Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna
Hoe vaak ga je meten (tijd)? Eenmalig
Hoe ga je meten (methode)? Quick Scan Monitoring
Macrofaunanet 0.5 m
Onderdeel
Verwerkingstijd
per monster
per methode (uur)
KRW QSM
Tijd totaal (uur)14 3
Kosten (€)1236 266
Andere ervaringen: Rivierenland : ~80% kostenbesparingGlanerbeek : ~85% kostenbesparing, 7x zoveel monsters
Quick scan KRW monitoring Sterkselse Aa
(Verdonschot R. et al. 2019)
KRW omvat vaak (te) weinig locaties in een stroomgebied/waterlichaam
(hier slechts 3 tegen 24 QS)
Piet Verdonschot
KRW Monitoring en beoordeling: conclusies
Quick scan monitoring:
• goedkoop, snel uitvoerbaar,
• geeft ruimtelijk dekkend beeld over het gehele waterlichaam
• detecteert plaatselijke verschillen in knelpunten
o waar maatregelen nodig zijn
o waar nader onderzoek nodig is
Monitor trends over lange tijd
Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? RDA (ordinatie-analyse)
Waarom ga je monitoren? Doel: Trendanalyse
Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4
LTEM locatie
Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna
Hoe vaak ga je meten (tijd)? >10 jaren
Hoe ga je meten (methode)? Macrofaunanet 0.5 m
Lange termijn ecologische monitoring (LTEM)
Piet Verdonschot
-0.6 1.0
-0.4
1.0
Jaar
1981
1982
1983
198419851986
1987
1988
1989
1990
1991
1993
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 2009
2010
2011
2012
20142015
2016
-1.0 1.0
-0.4
1.0
Jaar
14
54 43
35 3541
1629
23
43
46
75
93
6250
58
57
75
94
54
72
68
64
53
26
44
2424
47
59
20
23
291981-1991
1992-2005
2006-2015
Jaren
Gemiddeld
aantal taxa
34.5±13
68.5±14
34.9±14
‘Gedwongen’ RDA langs tijdsas
• Kwaliteitsscore wisselde maar geen + of - trend in 1981-2006 (niet getoond)
• Jaarlijkse variatie in kwaliteitsscore bepaald door neerslag
• Groot verschil in diagram door verschil in aantal taxa: monstermethode?
LTEM monitoring Ruenbergerbeek
Piet Verdonschot
LTEM ervaringen met 62 reeksen
LTEM monitoring:
• Voldoende groot en gestandaardiseerde monsternames
• Taxonomische wijzigingen met terugwerkende kracht aanpassen
• Veel (>10) waarnemingen nodig
LTEM locaties zijn ongelijk KRW locaties
Diagnosticeren
Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? MMI-AMOEBE
Waarom ga je monitoren? Doel: Diagnosticeren
Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4
Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna
Hoe vaak ga je meten (tijd)? 2-4 maal (1 jaar)
Hoe ga je meten (methode)? Macrofaunanet 0.5 m
Probleemidentificatie met kenmerken (traits) van soorten
Keersop: beekherstel
Data 1989-2003
Data 1994 hermeandering
0
0.
2
0.
4
0.
6
0.
8
1.
0
rheofilie
gra
zer,
klim
mer T
Gestandaardiseerde score:
0 (geen stress) - 1.0 (hoge stress)
• Diagnose duidt specifieke knelpunten
• Hermeanderen en beschaduwing bevorderde stromingsminnende soorten
• De belasting (organisch materiaal, nutriënten) is nog onveranderd
Piet Verdonschot
Diagnose stellen: conclusies
• Diagnose stellen kan met 1 tot 4 (macrofauna) bemonsteringen
• Gebruik kenmerken soorten duidt individuele stressoren
• Investeren in verbeterde soortkenmerken is uiterst rendabel
Maatregel-effect monitoring
Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? BACI analyse
Waarom ga je monitoren? Doel: Maatregel-effect
Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4
Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna
Hoe vaak ga je meten (tijd)? min. 10 meetmomenten,
20 of meer metingen
Hoe ga je meten (methode)? Macrofaunanet 0.5 m
Meetontwerp
Piet Verdonschot
4 metingen vooraf 6 metingen na
tijd
indicatoren mfaingreep
vooraf na
controletraject
ingreeptraject
-0.2
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.519
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
Eff
ect
op
de m
acro
fau
na
Controle Maatregelen
Piet Verdonschot
Maatregel-effect Leuvenumse beek
Voor – Na – Controle - Effect meting (BACI)
(van der Lee et al. 2020)
Aanta
kken
en a
fdam
men
Hou
t in
bre
nge
n
Zand
supp
letie
Dood hout en zandsuppletie geeft grote verbetering stromings- en
habitatvariatie, is goedkoop, snel en verhoogt macrofaunadiversiteit
Piet Verdonschot
Maatregel-effect monitoring: conclusies
• Het is schrikbarend hoe weinig we leren van doen, we kennen zelfs het
rendement van de meest algemene maatregelen NVO’s en
hermeanderen onvoldoende
• Aangeleverde BACIs vaak te weinig meetjaren hebben om de analyse
op te doen. 1 jaar ervoor geeft geen goed beeld van de start situatie
• Maatregelen zonder monitoringsplan is slechts investeren in een droom
voor ecologisch herstel
Samenvatting
• Stop met alles volgens KRW handboek monitoren
• Aanpak beantwoord aan doel en vraag
• Aanpak past bij het systeem waarin je gaat meten
• Aanpak omvat de tijdsperiode die past bij de vraag
• Aanpak volgt de wetenschappelijke methode
• Vergeet de van onzekerheidsmarges niet
Doelspecifiek monitoren
Hoe?
Stop the mismatch between what is measured and what
needs to be measured (Feld et al. 2011)
Bedankt voor uw aandacht!
En veel te weinig gebruikt in de praktijk
http://velica.deviantart.com/art/Error-bars-101948712
Statistiek is altijd noodzakelijk