En az iki atomun belli bir düzenlemeyle kimyasal
bağ oluşturmak suretiyle bir araya gelmesidir. Aynı
atomda olabilir farklı atomlarda olabilir.
H2 , O2
Demir sülfür karışımını mıknatısla birbirinde fiziksel yolla ayırabilirsiniz.
Fakat FeS bileşiği oluştuktan sonra fiziksel yolla birbirinden ayıramazsınız
Moleküler yapıda olmayan bileşikleri oluşturan atomlar arasında iyonik bağ vardır. Bu tür bileşikler iyonik yapılı bileşik olarak adlandırılır. Örneğin, kalsiyum oksit bileşiğinde kalsiyum ve oksijen iyonları arasında, sodyum iyodür bileşiğinde ise iyot ve sodyum iyonları arasında iyonik bağ bulunmaktadır
Element Numara formatı Elektron Periyodik tablo grubu
F 2, 7
Flor atomu 9 elektron sahiptir 2 Tanecisi birinci enerji seviyesinde
geri kalan 7 si ikinci enerji seviyesindedir.
7 grup elementidir.
Ne 2, 8
Ne 10 elektrona sahiptir 2 elektronu birinci enerji seviyesinde geri kalan 8 elektron 2. enerji seviyesindedir. İkinci enerji seviyesindeki elektron
kapasitesi dolmuştur bu yüzden kimyasal reaksiyonlara girme isteği
yoktur.
8. Grup elementidir.
Elementin Numara formatı Elektron Periyodik tablo grubu
Na 2,8,1
2 elektronu 1. enerji seviyesinde 8 elektronu 2. enerji seviyesinde son
1 elektorun ise 3. enerji seviyesindedir.
1. Grup elementidir.
Ca 2, 8, 8, 2
2 elektronu birinci enerji seviyesinde 8 elektronu 2. enerji
seviyesinde diğer 8 3.enerji seviyesinde son 2elektronu ise 4.
enerji seviyesindedir.
2. grup elementidir.
1.1. Elementlerin Elektron Alma-Verme-Ortaklaşma
Eğilimleri
Bileşikler, atomların elektron alma-verme veya
ortaklaşa kullanma eğilimleri sonucu mu oluşurlar?
Bileşiklerin oluşmasının elektron dizilimi ile ilişkisi var
mıdır?
Sorular
Hangi elementlerin atomları elektron almaya
eğilimlidir?
Hangi elementlerin atomları elektron vermeye
eğilimlidir?
Hangi elementlerin atomları elektronlarını
ortaklaşmaya eğilimlidir?
Bağ Yapma – Elektron Dizilimi İlişkisi
Atomların elektron alma, verme ya da ortaklaşa
kullanma eğilimini belirlemek için elektron dizilimine
bakılır.
Elektron alma-verme ilişkisi
Son katmanındaki elektron sayısı soy gazın son
katmanındaki elektron sayısına yakın olan VA, VIA,
VIIA grubundaki atomların çoğunluğu elektron alır.
Son katmanında elektron sayısı 1, 2 ve 3 olan IA, IIA
ve IIIA grubu atomlar (Hidrojen hariç) elektron verme
eğilimindedir.
Elektron Ortaklaşa Kullanma
Bor, Karbon ve Kükürt elektronlarını genellikle ortaklaşa
kullanma eğilimindedir.
Karbonun birinci katmanında 2, ikinci katmanında 4 elektron
vardır. Karbon 4 elektron alabilir ya da 4 elektron verebilir.
Ancak bileşik oluşurken bu durum gözlenmez.
Çünkü karbon atomunun elektronlarını ortaklaşa kullanma
eğilimindedir.
Elektron alma-verme eğilimi
Periyodik Tablo’nun sol tarafındaki elementler (metaller) elektron verme eğilimindedir.
Periyodik Tablo’nun sağ tarafındaki elementler (ametaller) elektron alma eğilimindedir. (Oksijen, Flor, Klor, Brom, İyot…)
Soy gazların son katmanları elektronlarla tamamen doludur. Kararlı elektron düzenlerine sahiptirler.
Diğer elementler de elektron alarak-vererek veya ortaklaşarak elektron düzenlerini soy gaz elektron düzenine benzetirler.
Periyodik Tablo’da Gruplar
IA, IIA, IIIA grubu elementlerinin son katmanında sırasıyla 1, 2 ve 3 elektron vardır.
Periyodik cetvelin sol tarafındaki elementler elektron verme eğilimindedirler.
VIA grubu elementlerinin son katmanında 6 elektron vardır. İki elektron aldıklarında -2 yüklü olurlar. Soy gaz elektron düzenine benzerler.
VIIA grubu elementlerinin son katmanında 7 elektron vardır. Bir elektron aldıklarında -1 yüklü olurlar. Soy gaz elektron düzenine benzerler.
Soy Gazlar
Soy Gaz Elektron dizilimi
He
2 2
Ne
10 2, 8
Ar
18 2, 8, 8
Kimyasal olaylara karşı son derece isteksizdirler.
Erime ve kaynama noktaları oldukça düşüktür. Helyumun kaynama noktası -269 0C’dir.
Gaz halinde bulunurlar.
Kararlı elektron düzenine sahiptirler.
Alkali Metaller 1H, 3Li, 11Na, 19K, 37Rb, 55Cs, 87Fr
IA Elektron dizilimi 1 e-
verdikerinde Soy Gaz elektron dizilimine benzerler
Soy Gaz Elektron dizilimi
1
H 1
3
Li 2, 1 2
He
2 2
11
Na 2, 8, 1 2, 8
Ne
10 2, 8
19
K 2, 8, 8, 1 2, 8, 8
Ar
18 2, 8, 8
Alkali Metallerin Özellikleri
IA grubu elementleridir.
Hepsinin son katmanında bir elektron vardır.
Son katmanlarındaki 1 elektronunu verme eğilimindedirler.
Aktif metaller olarak bilinirler.
Isı ve elektriği iyi iletirler.
Toprak Alkali Metaller
IIA Elektron dizilimi 2 e-
verdiklerinde Soy Gaz elektron dizilimine benzerler
Soy Gaz Elektron dizilimi
4
Be 2, 2 2
2
He
2
12
Mg 2, 8, 2 2, 8
10
Ne 2, 8
20
Ca 2, 8, 8, 2 2, 8, 8
18
Ar 2, 8, 8
Toprak Alkali Metaller
IIA grubu elementleridir.
Hepsinin son katmanında iki elektron vardır.
Son katmanlarındaki 2 e- verme eğilimindedirler.
Alkali metallere göre tepkimeye girme eğilimi daha azdır.
Erime ve kaynama noktaları daha düşüktür.
Halojenler
VII A grubu elementleridir.
Elementel hâlde 2 atomlu moleküller halinde bulunurlar.
(F2, Cl2, Br2, I2)
Bileşik oluştururken elektron alma eğilimindedirler.
Oda koşullarında F2, Cl2 gaz, Br2 sıvı, I2 katıdır.
Grupta yukarıdan aşağıya indikçe erime ve kaynama
noktaları artar.
1.2. İyon Yükü ve Yükseltgenme Basamağı
Yüksüz atomda, proton sayısı elektron sayısına eşittir.
Atomlar, kararlı hâle gelebilmek için kendine en yakın soy
gaz elektron düzenine erişmeye çalışır. Bunun için ya
elektron alır ya da verirler.
İYON
• Nötr bir atom veya molekülün kimyasal değişim sonucu
elektron kazanması veya kaybetmesiyle yüklü duruma
geçmesidir.
• Mg+2, Na+1, OH-1
• Katyon: Nötr bir atomun elektron kaybetmesiyle katyon
oluşur. Pozitif yüklü iyondur.
Na Atomu Na+ iyonu
11 proton 11proton
11 elektron 10 elektron
• Anyon: Atomun elektron alması sonucu anyon
oluşur. Negatif yüklü iyondur.
CI Atomu CI - İyonu
17 proton 17 proton
17 Elektron 18 Elektron
• A -2 iyonunun 36 elektron, 45 nötron bulunduğuna
göre , A elementinin kütle numarası kaçtır ?
• 79
Atom birden fazla katmana sahipse, son katmanında 8 elektron bulunduğunda kararlıdır (Oktet kuralı).
Yüksüz bir atomdan elektron alış-verişi sırasında proton ve nötron sayısı değişmez. Elektron sayısı değişir.
Bir atom elektron veriyorsa pozitif (+) yüklü olur.
İyon Bir atom elektron alıyorsa negatif (-) yüklü
tanecikler oluşturur.
Pozitif ve negatif yüklü taneciklere iyon denir. yükü,
element sembolünün sağ üst köşesine yazılır.
Na+, F-, Mg2+, O2-
SO3, N2O5 gibi bileşiklerde iyon yükü terimi kullanılamaz. Çünkü burada iyon yoktur. Suda serbest iyonlar oluşturmazlar.
Bu yüzden bu atomlarda iyon yükü yerine yükseltgenme basamağı kullanmak uygundur.
Bütün atomlarda yükseltgenme basamağı kullanılabilir.
Elektron sayıları - yükseltgenme basamağı
arasındaki ilişki
Yükseltgenme
Basamağı
Son Katmandaki e-
sayısı (Değerlik e- sayısı)
Grup No
6C: 2, 4 +4, -4 4 4A
7N: 2, 5 -3 5 5A
8O: 2, 6 -2 6 6A
9F: 2, 7 -1 7 7A
11Na: 2, 8, 1 +1 1 1A
20Ca: 2, 8, 8, 2 +2 2 2A
13Al: 2, 8, 3 +3 3 3A
Yükseltgenme Basamaklarının
Hesaplanması IA grubu elementleri +1, IIA grubu elementleri +2, IIIA grubu
elementleri +3 yükseltgenme basamağına sahiptir. Li+, Na+,
K+, Be2+, Mg2+, Ca2+, Al3+
Bileşiklerde Oksijenin yükseltgenme basamağı -2’dir.
Peroksitlerde (H2O2, Na2O2,…) -1, OF2 bileşiğinde +2’dir.
Hidrojen bileşiklerinde genellikle +1’dir. Hidrürlerde
(NaH, MgH2,…) -1’dir.
Tüm bileşiklerde atomların yükseltgenme
basamakları toplamı SIFIR dır.
İYONLARDAN
BİLEŞİK OLUŞUMU
Atomlar bağ oluşturmak üzere bir araya geldiklerinde,
çekirdeklerindeki en uzak elektronlarla etkileşir.
Kimyasal bağlarda en dış tabakadaki elektronlar etkindir. Bunlara değerlik elektronları denir.
Atomların değerlik elektronları grup numaralarına eşittir.
Katyonlar +1 yüklü +2 yüklü +3 yüklü
H+ Hidrojen Be2+ Berilyum Al3+ Alüminyum
Li+ Lityum Mg2+ Magnezyum Cr3+ Krom (III)
Na+ Sodyum Ca2+ Kalsiyum As3+ Arsenik (III)
K+ Potasyum Zn2+ Çinko Sb3+ Antimon (III)
Cu+ Bakır(I) Cu2+ Bakır (II) Bi3+ Bizmut (III)
Ag+ Gümüş Fe2+ Demir (II) Fe3+ Demir (III)
Hg2+2 Civa (I) Hg2+ Civa (II) +4 yüklü
NH4+ Amonyum Cd2+ Kadmiyum Sn4+ Kalay (IV)
H3O+ Hidronyum Ni2+ Nikel Pb4+ Kurşun (IV)
BİLEŞİK FORMÜLLERİNİN YAZILMASI
1. Önce pozitif yüklü iyon, sonra negatif yüklü iyon yazılır.
2. Bileşikteki iyon yükleri toplamı sıfır olmalıdır.
3. Katsayılar en küçük tamsayı olacak şekilde yazılmalıdır.
Fe2O3 bileşiğinde Demir (Fe) atomunun 2 tane, Oksijen (O) atomunun ise 3 tane olduğu görülür.
Çok atomlu iyonlara kök denir.
Eğer bileşik içerisinde kök varsa parantez içerisine alınır. Örneğin, Fe2(CO3)3 Demir III Karbonat bileşiğinde 2 tane Fe atomu ile 3 tane CO3
- (Karbonat) iyonunun bulunduğu anlaşılır.
Kök, bileşikte bir tane ise paranteze alınmaz. MgSO4 , Na2CO3, KNO3 gibi.
• Bugün 13 milyonun üzerinde bilinen bileşik vardır. Bunların
isimlerini bilmek oldukça zahmetli bir iştir.
• Bu zorluğu ortadan kaldırmak için isimlendirme işlemine
başvurmuşlardır.
BİLEŞİKLERİN ADLANDIRILMASI
Bileşikler içerdikleri element türüne göre ikiye
ayrılırlar:
1. Metal – Ametal Bileşikler
2. Ametal – Ametal Bileşikler
…Metal-Ametal Bileşiklerin Adlandırılması
Hidrojen (H-) sonda ise HİDRÜR
Oksijen (O2-) sonda ise OKSİT
Kükürt (S2-) sonda ise SÜLFÜR
Azot (N3-) sonda ise NİTRÜR
Fosfor (P3-) sonda ise FOSFÜR
F-, Cl-, Br-, I- sonda ise –ÜR eki kullanılır.
Metalin Adı + Ametalin Adı Metal Ametal / Kök
MgF2 Magnezyum Florür
CaO Kalsiyum Oksit
CaCl2 Kalsiyum Klorür
Mg3N2 Magnezyum Nitrür
Al2S3 Alüminyum Sülfür
Ca(OH)2 Kalsiyum Hidroksit
Al2(SO4)3 Alüminyum Sülfat
Metalin birden fazla yükseltgenme
basamağı varsa Metal Ametal / Kök
Fe2+SO42- Demir (II) Sülfat
Fe3+2(SO4)3
2- Demir (III) Sülfat
Cu+Cl- Bakır (I) Klorür
Cu2+Cl2- Bakır (II) Klorür
Mn27+O7
2- Mangan (VII) Oksit
Cr23+(SO4)3
2- Krom (III) Sülfat
Cr6+O32- Krom (VI) Oksit
Cr23+O3
2- Krom (III) Oksit
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Al3+
Cl-
O2-
Br-
S2-
P3-
NaCl
Sodyum klorür
KCl
Potasyum klorür
MgCl2
magnesyum Klorür
CaCl2
Kalsiyum klorür
AlCl3
aluminum Klorür
Na2O
sodium hidroksit
İyonik Bileşiklerin Örgü Yapısı
İyonik bileşikleri oluşturan birimler atomlar değil
iyonlardır.
Anyon ve katyonlar elektriksel itme ve çekme
kuvvetlerini dengeleyecek şekilde bir araya gelerek
düzenli bir kristal örgü yapısı oluşturur.
İyonik Bileşiklerin Özellikleri
İyonik bileşikler, iyonlar arasında kuvvetli elektriksel çekim
kuvveti olduğundan katı halde bulunurlar.
Katı halde elektrik akımını iletmezler.
Eritildiklerinde ya da suda çözündüklerinde elektrik akımını
iletirler.
Erime ve kaynama sıcaklıkları çok yüksektir.
Sert ve kırılgandırlar.
Birim hücre İyonik yapılarda tekrarlayan birimlere birim hücre
denir.
Kristal örgü yapısı nedeniyle yemek tuzu olarak bilinen
NaCl molekülü Na6Cl6 şeklinde yazılabilir. Fakat en
sade şekilde yazım kabul gördüğünden NaCl şeklinde
yazılır.
MOLEKÜLER BİLEŞİKLER
• Metal olmayan
elementler arasında olan
bileşiklerdir. Kovalent
bağlı bileşiklerdir.
• Atom sayısını belirtmek
için latince kelimeler
kullanılır.
Bir Mono
İki Di
Üç Tri
Dört Tetra
Beş Penta
Altı Hegza
Yedi Hepta
Sekiz Okta
Dokuz Nona
On Deka
CO Karbon monoksit
CO2 Karbon dioksit
N2O Diazot oksit
SO3 Kükürt trioksit
NH3 Amonyak (özel ismi)
H2O Su
PCI5 Fosfor pentaklorür
SF6
Kükürt hekza florür
MOLEKÜLER BILEŞIKLERIN
İSİMLENDİRİLMESİ