Κουγιούρης Παναγιώτης

Κουταβάς Γιάννης

Νίκας Παναγιώτης

Παπαθεοδωράτος Γεράσιμος

Φωτεινός Μάρκος

Χρηματοοικονομική ανάλυση με την μέθοδο αριθμοδεικτών της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος

Ερευνητική εργασία για το μάθημα ‘Τραπεζική Οικονομική’

Επιβλέπων καθηγητής : Χρήστος Αλεξάκης

Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Πειραιώς

Ημερομηνία, 11/07/2013

Κουγιούρης Παναγιώτης (ο10111)

Κουταβάς Γιάννης (ο10116)

Νίκας Παναγιώτης (ο10169)

Παπαθεοδωράτος Γεράσιμος (ο10191)

Φωτεινός Μάρκος (ο10262)

Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος της Τραπεζικής Οικονομικής

Εξάμηνο: 6ο

Στους συναδέλφους μας,

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα .....................................................................................................σελίδα 1

Πρόλογος ..........................................................................................................σελίδα 3

Εισαγωγή .........................................................................................................σελίδα 4

Κυρίως Μέρος

1. Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας ..............................................................σελίδα 6 1.1. Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας Ιδίων Κεφαλαίων ............................σελίδα 6 1.2. Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας Ενεργητικού ....................................σελίδα 8 1.3. Αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου επιτοκίου .................................σελίδα 9 1.4. Αριθμοδείκτης καθαρού κέρδους προς χορηγήσεις και καταθέσεις .σελίδα 11 1.5. Αριθμοδείκτης κόστους εσόδων .......................................................σελίδα 12 1.6. Αριθμοδείκτης κόστους Ενεργητικού ................................................σελίδα 13

2. Αριθμοδείκτες ρευστότητας ..................................................................σελίδα 14 2.1. Αριμοδείκτης χορηγήσεων προς καταθέσεις .....................................σελίδα 14 2.2. Αριθμοδείκτης Ενεργητικού προς χορηγήσεις ................................. σελίδα 15

3. Αριθμοδείκτες διαρθρώσεως κεφαλαίων και κεφαλαιακής επάρκειας ................................................................................................ σελίδα 17 3.1. Δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας ....................................................... σελίδα 18

Α. Βασικός και συνολικός βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας.σελίδα 18 Β. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς σύνολο Ενεργητικού ..................σελίδα 19 Γ. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς χορηγήσεις ..................................σελίδα 20 Δ. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς καταθέσεις ..................................σελίδα 21

3.2. Δείκτες Διαρθρώσεως κεφαλαίων ......................................................σελίδα 22 Α. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Συνολικά.....................................σελίδα 22 Β. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Ξένα ............................................σελίδα 23

4. Αριθμοδείκτες ποιότητας Ενεργητικού .................................................σελίδα 24 4.1. Δείκτης προβλέψεων προς λειτουργικά έσοδα ..................................σελίδα 24 4.2. Δείκτης προβλέψεων προς Ενεργητικό ..............................................σελίδα 25

5. Αριθμοδείκτες κινδύνου ..........................................................................σελίδα 26 5.1. Δείκτης επισφαλών απαιτήσεων ........................................................σελίδα 26 5.2. Πιστοληπτική διαβάθμιση ..................................................................σελίδα 27

6. Αριθμοδείκτες επενδύσεων .....................................................................σελίδα 28

6.1. Τρέχουσα μερισματική απόδοση .......................................................σελίδα 28 6.2. Ποσοστό διανεμόμενων κερδών ........................................................σελίδα 29 6.3. Μερισματική απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων ..........................................σελίδα 29

6.4. Αριθμοδείκτης κάλυψης καταβαλλόμενων μερισμάτων....................σελίδα 30 6.5. Δείκτης κερδών ανά μετοχή ...............................................................σελίδα 30 6.6. Λόγος τιμής προς κέρδη ανά μετοχή ..................................................σελίδα 31 6.7. Εσωτερική αξία μετοχής ....................................................................σελίδα 32 6.8. Λόγος τρέχουσας χρηματιστηριακής αξίας προς εσωτερική .............σελίδα 33

7. Διάφοροι αριθμοδείκτες .........................................................................σελίδα 34 7.1. Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας εργαζομένων ...................................σελίδα 34 7.2. Αριθμοδείκτης διαρθρώσεως των απαιτήσεων κατά πελατών ..........σελίδα 34

Επίλογος .........................................................................................................σελίδα 37

Βιβλιογραφία ..................................................................................................σελίδα 39

Παράρτημα .....................................................................................................σελίδα 40

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η εργασία αυτή γίνεται στα πλαίσια του μαθήματος της Τραπεζικής Οικονομικής και αφορά τη χρηματοοικονομική ανάλυση, με τη μέθοδο αριθμοδεικτών, της μεγαλύτερης και σταθερότερης, ίσως, ελληνικής τράπεζας μέχρι το 2012, δηλαδή της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Πριν όμως αρχίσουμε την ανάλυση αυτή, κρίνουμε απαραίτητο να παραθέσουμε συνοπτικά τις κυριότερες εξελίξεις στον χρηματοοικο- νομικό τομέα της περιόδου για την οποία γίνεται η ανάλυση. Τον Σεπτέμβριο του 2008 η Lehman Brothers κατέρρευσε, εντείνοντας έτσι τη χρηματοοικονομική κρίση που είχε ξεσπάσει στις ΗΠΑ λίγο νωρίτερα. Αυτή η κρίση γρήγορα επεκτάθηκε και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μέχρι το τέλος του 2008 είχε γίνει παγκόσμια. Η οικονομική ύφεση έκανε την εμφάνισή της στην Ελλάδα αρκετά καθυστερημένα, έμελλε όμως να είναι καταστροφική. Οι λόγοι για αυτήν την καθυστέρηση ήταν η σχετικά κλειστή ελληνική οικονομία, που έχει σαν αποτέλεσμα να μην επηρεάζεται σε πρώτο βαθμό από εξωτερικές επιδράσεις, καθώς και το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες –σε αντίθεση με αυτές των άλλων χωρών- δεν είχαν επενδύσει σε τοξικά προϊόντα. Επίσης, σε αυτό συντέλεσε και η ιδιαίτερα υψηλή ισχύς των ελληνικών τραπεζών. Παρ’ όλα αυτά, όταν η ύφεση έπληξε την ελληνική οικονομία, ήρθαν στην επιφάνεια τα προβλήματα του ελληνικού δημόσιου τομέα. Τα προβλήματα αυτά στηρίζονται στην ελαττωματική διάρθρωσή του, που τον καθιστά σπάταλο και αναποτελεσματικό. Παρόλο όμως που η βοήθεια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ήταν μεγάλη και πραγματικά βοήθησε αρκετά την αντιμετώπιση της ύφεσης, τα επιτόκια δανεισμού του δημοσίου τελικά αυξήθηκαν και οι αξιολογικοί οίκοι υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα του ελληνικού κράτους. Αποτέλεσμα αυτών των γεγονότων ήταν οι διαδοχικές υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας και των ελληνικών τραπεζών –όπως θα δούμε παρακάτω-, πράγμα που τις κατέστησε αφερέγγυες. Μεγάλο μέρος των Ελλήνων και ξένων επενδυτών απέσυρε σταδιακά κατά τη διάρκεια όλης αυτής της περιόδου τα κεφάλαιά του, αλλά και τις επενδύσεις του στον ελληνικό χρηματοοικονομικό κλάδο αποδυναμώνοντάς τον. Η κρίση επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς του κράτους και συνεχίζει ακάθεκτη μέχρι σήμερα να καταδυναστεύει τον ελληνικό λαό.

Για την καλύτερη απόδοση της μεταβολής που επήλθε στην τράπεζα, ύστερα από τα παραπάνω γεγονότα που συνέβησαν, θα υπολογίσουμε τους αριθμοδείκτες για τα έτη 2007-2012. Συνεπώς, θα μπορέσουμε να συγκρίνουμε την κατάσταση της τράπεζας πριν την κρίση (2007, 2008) και κατά τη διάρκεια της μέχρι και σήμερα (2009-2012).

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ανάλυση των λογιστικών καταστάσεων των τραπεζών, καθώς και όλων των επιχειρήσεων, γίνεται συχνά με τη χρήση χρηματοοικονομικών δεικτών. Η μέθοδος αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και χρήσιμη, επειδή μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για την κατάσταση της επιχείρησης σε κάποιον που δεν έχει πρόσβαση σε αυτή. Οι δείκτες αυτοί προκύπτουν προσθέτοντας, αφαιρώντας, πολλαπλα- σιάζοντας και διαιρώντας δύο ή περισσότερα στοιχεία των οικονομικών καταστά- σεων. Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι μπορούν να προκύψουν δεκάδες αριθμοδείκτες με ξεχωριστή σημασία ο καθένας τους. Επίσης, με τη χρήση αριθμοδεικτών παρέχε- ται η δυνατότητα για διαχρονική και διεταιρική ανάλυση των επιχειρήσεων. Ωστόσο όπως είναι αναμενόμενο τη μέθοδο αυτή χρησιμοποιούν και όσοι σχετίζονται άμεσα με την επιχείρηση, όπως η διοίκηση, οι προμηθευτές, οι δανειστές, οι πελάτες και οι πιθανοί επενδυτές της. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τις ακόλουθες κατηγορίες αριθμοδεικτών:

· Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας · Αριθμοδείκτες ρευστότητας · Αριθμοδείκτες διαρθρώσεως κεφαλαίων και κεφαλαιακής επάρκειας · Αριθμοδείκτες ποιότητας ενεργητικού · Αριθμοδείκτες κινδύνου · Αριθμοδείκτες επενδύσεων · Διάφοροι αριθμοδείκτες

Οι περισσότεροι από αυτούς τους αριθμοδείκτες χρησιμοποιούνται μόνο από τις τράπεζες, αφού έχουν διαμορφωθεί ειδικά γι’ αυτές, λόγω των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζουν τα δεδομένα του ισολογισμού και των αποτελεσμάτων χρήσης τους. Αναλύοντας τις τράπεζες με τους παραπάνω δείκτες προκύπτουν συμπεράσματα και για τη βιωσιμότητά τους, που το τελευταίο διάστημα έχει απασχολήσει πολύ τη χώρα μας. Όπως αναφέραμε παραπάνω για τον υπολογισμό μεγάλου μέρους των αριθμοδει- κτών χρησιμοποιούνται δεδομένα του Ισολογισμού. Προκειμένου όμως να σταθμιστούν τυχόν σημαντικές μεταβολές αυτών των δεδομένων κατά τις εξεταζόμενες περιόδους, -επειδή ο Ισολογισμός αντικατοπτρίζει την εικόνα της επιχείρησης σε μία δεδομένη χρονική στιγμή- υπολογίσαμε και χρησιμοποιήσαμε το μέσο όρο δύο περιόδων. Για παράδειγμα, το σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων του Ομίλου το 2007 ήταν ίσο με:

Ίδια Κεφάλαια Ομίλου 2007 = Ί𝛿𝜄𝛼 𝛫𝜀𝜑ά𝜆𝛼𝜄𝛼 έ𝜏𝜊𝜐𝜍 2006 + Ί𝛿𝜄𝛼 𝛫𝜀𝜑ά𝜆𝛼𝜄𝛼 έ𝜏𝜊𝜐𝜍 2007

2

= 8.687.419,5 €

Στις περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκαν ακέραια τα δεδομένα, όπως βρίσκονται στους Ισολογισμούς το αναφέρουμε. Επίσης, όσοι δείκτες εκφράζονται με ποσοστά έχουν πολλαπλασιαστεί με το 100.

Τέλος, πριν προχωρήσουμε στην παρουσίαση των κύριων αριθμοδεικτών που χρη- σιμοποιούνται για τη χρηματοοικονομική ανάλυση ενός πιστωτικού ιδρύματος, κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε έναν πίνακα με τον αριθμό των εργαζομένων της τράπεζας και του ομίλου της Εθνικής για κάθε ένα από τα έτη 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 34.623 36.589 36.314 36.866 34.698 35.078 Τράπεζα 13.752 13.593 13.066 12.775 12.189 11.493 Πίνακας 1, Αριθμός εργαζομένων ΕΤΕ και ομίλου ΕΤΕ περιόδου 2007-2012

Από τα δεδομένα του παραπάνω πίνακα μπορούμε να διακρίνουμε δύο κύριες τάσεις. Η πρώτη είναι η καθοδική πορεία του αριθμού των εργαζομένων της τράπεζας καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών 2007-2012. Στο τέλος του 2012 οι εργαζόμενοι στην τράπεζα έχουν μειωθεί σχεδόν κατά 20% σε σχέση με το 2007, αριθμός πολύ σημαντικός τόσο για την τράπεζα όσο και για ολόκληρη την κοινωνία. Η δεύτερη αναφέρεται στις συνεχείς αυξομειώσεις του αριθμού των εργαζομένων του ομίλου. Γεγονός είναι όμως ότι ο αριθμός αυτός -σε αντίθεση με την τράπεζα- ήταν μεγαλύτερος στο τέλος του 2012 από ότι στο τέλος του 2007.

1. Αριθμοδείκτες Αποδοτικότητας

Η πρώτη ομάδα αριθμοδεικτών, με την οποία θα ασχοληθούμε, είναι αυτή της αποδοτικότητας. Ο λόγος για τον οποίο θα εξετάσουμε πρώτα την ομάδα αυτήν, αποτελεί το γεγονός ότι, το σημείο που παρατηρούμε πρώτα στις οικονομικές καταστάσεις μιας επιχείρησης γενικότερα ή σε ένα πιστωτικό ίδρυμα ,όπως αναφέρει η εργασία μας, είναι αν παράγει κέρδη ή ζημιές. Το πιστωτικό ίδρυμα αποτελεί έναν οργανισμό που ως σκοπό έχει την επίτευξη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου κέρδους μέσα από την εξυπηρέτηση των πελατών του. Για τον λόγο αυτόν όλοι οι ενδιαφερόμενοι ενός πιστωτικού ιδρύματος δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στο πόσο αποδοτικό είναι αυτό, δηλαδή αν δημιουργεί κέρδη ή όχι, καθώς και στις προοπτικές ανάπτυξης που έχει στο μέλλον. Για την ευκολότερη μέτρηση αυτών, χρησιμο- ποιούνται οι αριθμοδείκτες αποδοτικότητας, οι οποίοι μας βοηθούν να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτούργησε το πιστωτικό ίδρυμα κατά την διάρκεια μιας ή περισσότερων χρήσεων. Η ανάλυση των αριθμοδεικτών αποδοτικότητας χρησιμο- ποιείται περισσότερο από τους επενδυτές, τους μετόχους και τους πιστωτές ενός τραπεζικού ιδρύματος. Οι πρώτοι με τη βοήθεια των δεικτών αυτών μπορούν να ελέγχουν την κερδοφορία του και τις προοπτικές του για τα επόμενα χρόνια και να συγκρίνουν τα στοιχεία αυτά με τα αντίστοιχα άλλων πιστωτικών ιδρυμάτων, ώστε να οδηγηθούν στην καλύτερη επιλογή για αυτούς για να επενδύσουν τα κεφάλαια τους. Από την άλλη πλευρά, οι μέτοχοι τέτοιων ιδρυμάτων μπορούν να ελέγχουν αν τα κεφάλαιά τους είναι διασφαλισμένα και αν έχουν κάποια απόδοση (κέρδος), για τον κίνδυνο που έχουν αναλάβει. Τέλος, οι πιστωτές ενδιαφέρονται για το αν τα κεφάλαια που έχουν δανείσει σε ένα πιστωτικό ίδρυμα, θα τους επιστραφούν μέσα στα χρονικά όρια που έχουν συμφωνηθεί. Επομένως, από τα παραπάνω μπορούμε να κατα- λάβουμε το πόσο σημαντική είναι η ομάδα αυτή των αριθμοδεικτών αποδοτικότητας ή κερδοφορίας, όπως αλλιώς ονομάζονται, για ένα πιστωτικό ίδρυμα ή για μια επιχείρηση γενικότερα. Οι κυριότεροι αριθμοδείκτες αποδοτικότητας ανα- λύονται παρακάτω.

1.1. Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Ιδίων Κεφαλαίων (ROE)

Ο αριθμοδείκτης αυτός παρουσιάζει το κατά πόσο αποδοτικά έχουν αξιοποιηθεί τα κεφάλαια των μετόχων μιας επιχείρησης ώστε να αποφέρουν σε αυτήν ένα ικανοποιητικό επίπεδο κερδοφορίας. Ουσιαστικά δείχνει για κάθε ένα ευρώ που έχει εισρεύσει σε μια επιχείρηση από τους μετόχους της πόσο κέρδος αποκομίζουν οι μέτοχοι ως μέρισμα για την ανάληψη αυτού του κινδύνου. Ο αριθμοδείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων (Return on Equity) υπολογίζεται από τον εξής τύπο:

Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων = 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ό 𝜥έ𝝆𝜹𝝄𝝇

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜤𝜹ί𝝎𝝂 𝜥𝜺𝝋𝜶𝝀𝜶ί𝝎𝝂

Όμως επειδή τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουμε ακριβώς το χρονικό διάστημα της μεταβολής των ιδίων κεφαλαίων χρησιμοποιούμε το μέσο ύψος των ιδίων κεφαλαίων. Όσο ο αριθμοδείκτης αυτός διατηρείται υψηλός σε μια επιχείρηση τόσο αυτή θα διατηρεί μια καλή εικόνα προς όλους τους ενδιαφερόμενους ενώ αν ο αριθμοδείκτης είναι χαμηλός σημαίνει ότι τα κεφάλαια των μετόχων της δεν αξιοποιούνται με αποτελεσματικό τρόπο. Παρακάτω ακολουθεί πίνακας με τα αποτελέσματα για τον αριθμοδείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων για την χρονική περίοδο 2007-2012, καθώς και η ανάλυσή τους τόσο για τον όμιλο όσο και για την τράπεζα της εθνικής.

Πίνακας 2, Δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων περιόδου 2007-2012

Όπως παρατηρούμε από ην ανάλυση του αριθμοδείκτη αυτού η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων, τόσο του ομίλου όσο και της τράπεζας της εθνικής, μειώνεται συνεχώς με το πέρασμα του χρόνου με αυτήν του ομίλου να είναι καθ’ όλη την διάρκεια της ανάλυσης μας μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της τράπεζας. Το γεγονός αυτό εξηγείται, αφού τα καθαρά κέρδη του ομίλου και της τράπεζας μειώνονται διαχρονικά, ενώ το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων σε μέσους όρους αυξάνεται μέχρι και το 2010 και για τον όμιλο της εθνικής αλλά και για την τράπεζά της. Μάλιστα, ο όμιλος το 2011 και η τράπεζα το 2010 και 2011, εμφανίζουν αρνητικό αριθμοδείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων καθώς τις συγκεκριμένες χρονιές ο όμιλος και η τράπεζα εμφανίζουν ζημιές στα αποτελέσματα χρήσεώς τους. Το έτος 2011 παρατηρούμε ότι, τόσο ο όμιλος όσο και η τράπεζα, εμφανίζουν πολύ μεγάλες ζημιές σαν αποτέλεσμα χρήσης (12,3 δις ο όμιλος και 12,1 δις η τράπεζα) κάτι που οφείλεται κατά πολύ στην πρόβλεψη απομείωσης επί της αξίας των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου και των δανείων προς εταιρείες του δημοσίου στα πλαίσια της εθελοντικής συμμετοχής, και του ομίλου και της τράπεζας, στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων για τον ιδιωτικό τομέα (PSI). Η πρόβλεψη αυτή για τον όμιλο της εθνικής αγγίζει τα 11,8 δις και για την τράπεζα τα 10,6 δις. δηλαδή αποτελεί πολύ μεγάλο ποσοστό των συνολικών ζημιών που παρουσιάζουν την διαχειριστική περίοδο του 2011 γεγονός που εξηγεί και το ύψος της τιμής του αριθμοδείκτη για την χρονιά αυτήν. Τέλος, παρατηρούμε ότι το 2012 τόσο ο όμιλος όσο και η τράπεζα εμφανίζουν θετικό αριθμοδείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων παρόλο που την χρονιά αυτή παράγουν ζημιές. Αυτό συμβαίνει γιατί κατά μέσο όρο το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων τους είναι αρνητικό, σε αντίθεση με όλα τα προηγούμενα χρόνια της ανάλυσης μας, οπότε το αποτέλεσμα του αριθμοδείκτη είναι θετικό. Πάντως, η εμφάνιση αρνητικών ιδίων κεφαλαίων την τελευταία διετία, τόσο στον όμιλο όσο και στην τράπεζα, εξηγεί και την προσπάθεια εκ μέρους της κυβέρνησης για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών προκειμένου να οχυρωθεί το εθνικό τραπεζικό μας σύστημα και να αρθεί το κλίμα αβεβαιότητας, που επικρατούσε τα χρόνια αυτά και εξακολουθεί να επικρατεί ακόμα και σήμερα.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 18,9% 18,9% 10,6% 4,2% -231,4% 200,3% Τράπεζα 14,5% 5,7% 3,1% -4,2% -314,9% 120,8%

Τις μεταβολές που αναφέραμε παραπάνω μπορούμε να τις προσέξουμε καλύτερα στο διάγραμμα (ραβδόγραμμα) που ακολουθεί. Σημειώνουμε ότι οι ακραίες τιμές που εμφανίζονται τα έτη 2011 και 2012 είναι αποτέλεσμα των ζημιών και των αρνητικών ιδίων κεφαλαίων το 2012. Μπορούμε να πούμε επίσης ότι αυτά τα δύο χρόνια ο δείκτης αυτός, όπως και πολλοί άλλοι που θα μελετήσουμε αργότερα, χάνει εν μέρη τη σημασία του.

Διάγραμμα 1, Αριθμοδείκτης Ιδίων Κεφαλαίων Ομίλου και Τράπεζας 2007- 2012

1.2 Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Ενεργητικού (ROA)

Ο αριθμοδείκτης αυτός παρουσιάζει το πόσο αποδοτικά χρησιμοποιούνται τα περιουσιακά στοιχεία μιας επιχείρησης και εκφράζει τα καθαρά κέρδη της ανά μονάδα του συνολικού ενεργητικού της. Ο δείκτης αυτός χρησιμοποιείται πολλές φορές ως ένα μέσο ελέγχου και αξιολόγησης της διοίκησης μιας επιχείρησης από

-400,00%

-300,00%

-200,00%

-100,00%

0,00%

100,00%

200,00%

300,00%

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Αριθμοδείκτης Ιδίων Κεφαλαίων (ROE)

Όμιλος

Τράπεζα

τους μετόχους της. Ο αριθμοδείκτης αποδοτικότητας ενεργητικού (Return on Assets) υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο:

Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Ενεργητικού = 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ά 𝜥έ𝝆𝜹𝜼

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜠𝝂𝜺𝝆𝜸𝜼𝝉𝜾𝜿𝝄ύ

Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης αυτός σε μια επιχείρηση τόσο μεγαλύτερη θα είναι και ικανότητά της να παράγει κέρδη, γεγονός που προσελκύει περισσότερους επενδυτές αλλά και δημιουργεί μεγαλύτερη ικανοποίηση στους μετόχους της, και κατά συνέπεια θα είναι βιώσιμη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Παρακάτω ακολουθεί ένας πίνακας με τα αποτελέσματα για τον αριθμοδείκτη αποδοτικότητας ενεργητικού, του ομίλου και της τράπεζας της εθνικής, για το χρονικό διάστημα 2007-2012 καθώς και ανάλυση αυτών.

Πίνακας 3, Δείκτης αποδοτικότητας ενεργητικού περιόδου 2007-2012

Αρχικά, παρατηρούμε ότι και ο αριθμοδείκτης αυτός, όπως και εκείνος της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων, μειώνεται συνεχώς διαχρονικά. Αυτό οφείλε- ται αφενός στη μείωση των κερδών, τόσο του ομίλου όσο και της τράπεζας της εθνικής, και αφετέρου στην αύξηση του ενεργητικού της τουλάχιστον μέχρι και το 2010 σε μέσους όρους, καθώς την διετία 2011-2012 και ο όμιλος και η τράπεζα εμφανίζουν μειωμένο συνολικό ενεργητικό. Επίσης, παρατηρούμε ότι και αυτός ο αριθμοδείκτης είναι μεγαλύτερος, καθ’ όλη την χρονική περίοδο που εξετάζουμε, για τον όμιλο από ότι για την τράπεζα. Ο αριθμοδείκτης αποδοτικότητας ενεργητικού παρουσιάζει αρνητικές τιμές την διετία 2011-2012 για τον όμιλο της εθνικής και την τριετία 2010-2012 για την τράπεζά της, αφού στα χρονικά αυτά διαστήματα εμφανίζουν ζημιές στα αποτελέσματα χρήσεώς τους. Όμως για το έτος 2012 παρατη- ρούμε μια σημαντική βελτίωση του αριθμοδείκτη αποδοτικότητας ενεργη- τικού, και για την τράπεζα αλλά και για τον όμιλο, καθώς από το -10,8% που ήταν το 2011 για τον όμιλο μειώθηκε στο -2% και για την τράπεζα από το -13,2% μειώθηκε στο -3,6%. Αυτό οφείλεται κατά πολύ στην μεγάλη μείωση των ζημιών από το 2011 στο 2012, και στον όμιλο και στην τράπεζα, η οποία αγγίζει τα 10 δις αλλά και γενικότερα στην καλύτερη αξιοποίηση των περιουσιακών της στοιχείων από την διοίκηση της εθνικής.

1.3 Αριθμοδείκτης Καθαρού Περιθωρίου Επιτοκίου (NIM)

Ο αριθμοδείκτης αυτός μετρά το καθαρό τραπεζικό εισόδημα που προέρχεται από τους τόκους, δηλαδή τόκοι που εισπράττονται ως έσοδα μείον τους τόκους που καταβάλλονται στους πελάτες ενός πιστωτικού ιδρύματος, σε συνάρτηση με τα κερδοφόρα στοιχεία του ενεργητικού του πιστωτικού ιδρύματος. Με τον όρο κερδο- φόρα στοιχεία του ενεργητικού, εννοούμε το μέρος του ενεργητικού εκείνο το οποίο

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 2,0% 1,6% 0,9% 0,4% -10,8% -2,0% Τράπεζα 1,4% 0,6% 0,3% -0,4% -13,2% -3,6%

προκύπτει αν από το συνολικό ενεργητικό ενός πιστωτικού ιδρύματος αφαιρέσουμε το ταμείο και διαθέσιμα στην Κεντρική Τράπεζα, τα επενδυτικά ενσώματα περιουσιακά στοιχεία (Ακίνητα Επενδύσεων) και τις ενσώματες και ασώματες ακινητοποιήσεις (άυλα και ενσώματα περιουσιακά στοιχεία). Ο αριθμοδείκτης καθα- ρού περιθωρίου επιτοκίου (Net Interest Margin) υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο:

Δείκτης Καθαρού Περιθωρίου Επιτοκίου = Έ𝝈𝝄𝜹𝜶 𝝉ό𝜿𝝎𝝂− Έ𝝃𝝄𝜹𝜶 𝝉ό𝜿𝝎𝝂𝜥𝜺𝝆𝜹𝝄𝝋ό𝝆𝜶 𝝈𝝉𝝄𝜾𝝌𝜺ί𝜶 𝜺𝝂𝜺𝝆𝜸𝜼𝝉𝜾𝜿𝝄ύ

Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου επιτοκίου σε μια τράπεζα τόσο περισσότερα θα είναι τα έσοδα που δημιουργούνται από τα κερδοφόρα στοιχεία του ενεργητικού της. Παρακάτω παρατίθεται πίνακας με τα αποτελέσματα για τον αριθμοδείκτη καθαρού περιθωρίου επιτοκίου, για την χρονική περίοδο 2007-2012, καθώς και η ανάλυσή τους για τον όμιλο και την τράπεζα της εθνικής.

Πίνακας 4, Δείκτης καθαρού περιθωρίου επιτοκίου περιόδου 2007-2012

Αρχικά παρατηρούμε ότι και για αυτόν τον αριθμοδείκτη, ισχύει ότι στον όμιλο είναι διαχρονικά μεγαλύτερος από ότι στην τράπεζα της εθνικής. Έπειτα ο αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου επιτοκίου μειώνεται διαχρονικά, τόσο στον όμιλο όσο και στη τράπεζα, εκτός από ένα έτος (το 2008 για τον όμιλο και το 2010 για την τράπεζα). Το γεγονός αυτό οφείλεται αφενός, στην αύξηση των κερδοφόρων στοιχείων του ενεργητικού μέχρι και το έτος 2010 και αφετέρου, στην μείωση των καθαρών εσόδων από τους τόκους κατά την διάρκεια της τελευταίας διετίας της χρονικής περιόδου που εξετάζουμε (2011-2012). Μια σημαντική παρατήρηση είναι ότι οι τιμές του αριθμοδείκτη αυτού, για τον όμιλο, παρουσιάζουν μικρότερη διακύμανση διαχρονικά σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές του αριθμοδείκτη για την τράπεζα, καθώς για την τράπεζα κυμαίνονται από 2,06% η μικρότερη το 2012 μέχρι 2,92% η μεγαλύτερη το 2007 και για τον όμιλο από 3,46% η μικρότερη το 2012 επίσης μέχρι 4,17% η μεγαλύτερη το 2008.Αυτό δείχνει ότι η διοίκηση του ομίλου της εθνικής χρησιμοποιεί πιο αποδοτικά τα κερδοφόρα στοιχεία του ενεργητικού της ώστε να παράγει έσοδα από τόκους σε σύγκριση με την διοίκηση της τράπεζάς της. Η μείωση των εσόδων από τους τόκους την τελευταία διετία (2011-2012) οφείλεται κατά πολύ στην ελάττωση της χορήγησης δανείων, τόσο ως προς φυσικών όσο και ως προς νομικών προσώπων, εξαιτίας των συνεπειών της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης η οποία έκανε την χορήγηση δανείων εξαιρετικά επισφαλής για ένα τραπεζικό ίδρυμα.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 4,15% 4,17% 4,03% 3,90% 3,72% 3,46% Τράπεζα 2,92% 2,80% 2,63% 2,70% 2,65% 2,06%

1.4 Αριθμοδείκτης Καθαρού Κέρδους προ φόρων προς Χορηγήσεις και Καταθέσεις

Ο αριθμοδείκτης αυτός χρησιμοποιείται για να υπολογίζει τα κέρδη ενός τραπε- ζικού ιδρύματος σε συνάρτηση με τις βασικές πηγές εσόδων του, δηλαδή τις χορηγήσεις και τις καταθέσεις. Ο τύπος με βάση τον οποίο υπολογίζουμε τον αριθμο- δείκτη αυτόν είναι ο εξής:

Δείκτης Καθαρού Κέρδους προς Χορηγήσεις και Καταθέσεις = 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ά 𝜥έ𝝆𝜹𝜼 𝝅𝝆𝝄 𝝋ό𝝆𝝎𝝂𝜲𝝄𝝆𝜼𝜸ή𝝈𝜺𝜾𝝇 + 𝜥𝜶𝝉𝜶𝜽έ𝝈𝜺𝜾𝝇

Όπως και για τον υπολογισμό των προηγούμενων αριθμοδεικτών, για τα στοιχεία του ενεργητικού χρησιμοποιήσαμε τον μέσο όρο τους, έτσι και στον αριθμοδείκτη αυτών για τις χορηγήσεις και τις καταθέσεις θα χρησιμοποιήσουμε τον μέσο όρο τους. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης αυτός, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ικανότητα της διοίκησης ενός τραπεζικού ιδρύματος να αξιοποιεί αποδοτικά τις χορηγήσεις και τις καταθέσεις του. Παρακάτω παρουσιάζονται με τη μορφή πίνακα τα αποτελέσματα του αριθμοδείκτη αυτού, για την χρονική περίοδο 2007-2012, καθώς και η ανάλυσή τους για τον όμιλο και την τράπεζα της εθνικής.

Πίνακας 5, Δείκτης καθαρά κέρδη προ φόρων προς χορηγήσεις και καταθέσεις περιόδου 2007-2012

Όπως παρατηρούμε και για τον αριθμοδείκτη αυτόν, καθώς και για τους προηγού- μενους, ισχύει ότι είναι μεγαλύτερος, για όλο το χρονικό διάστημα που αναλύουμε, στον όμιλο από ότι στην τράπεζα. Επίσης, ο αριθμοδείκτης καθαρά κέρδη προ φόρων προς χορηγήσεις και καταθέσεις μειώνεται διαχρονικά (εκτός από το έτος 2012), τόσο στον όμιλο όσο και στην τράπεζα, γεγονός που οφείλεται αφενός στην μείωση των κερδών προ φόρων του ομίλου αλλά και της τράπεζας και αφετέρου στην αύξηση του αθροίσματος των χορηγήσεων και των καταθέσεων, σε μέσους όρους, μέχρι και το διαχειριστικό έτος 2010, τόσο του ομίλου όσο και της τράπεζας της εθνικής. Ακόμα, μια σημαντική παρατήρηση είναι ότι την διετία 2011-2012 ο όμιλος και την τριετία 2010-2012 η τράπεζα εμφανίζουν αρνητικό αριθμοδείκτη κάτι που οφείλεται στις ζημιές προ φόρων που παρουσιάζουν τα έτη αυτά. Πάντως, το έτος 2012 παρατηρούμε μια βελτίωση του αριθμοδείκτη αυτού, παρόλο που παραμένει αρνητι- κός, εξαιτίας της μείωσης των ζημιών προ φόρων σε σχέση με το έτος 2011. Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι από το 2011 και για τον όμιλο και για την τράπεζα, τα δάνεια που χορηγεί η εθνική έχουν μειωθεί αρκετά σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, όπως το ίδιο συμβαίνει και με τις καταθέσεις, οι οποίες έχουν μειωθεί από το 2011 για τον όμιλο και από το 2010 για την τράπεζα σε σύγκριση και πάλι με τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό οφείλεται κατά πολύ στην παγκόσμια οικονο-

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 1,8% 1,5% 0,9% 0,4% -9,7% -1,5% Τράπεζα 1,2% 0,6% 0,4% -0,3% -12,6% -3,2%

μική κρίση και τις δυσάρεστες συνέπειες που προκάλεσε αυτή στις οικονομίες όλων των χωρών και κυρίως αυτών του ευρωπαϊκού νότου, όπως η χώρα μας, καθώς επίσης και στο κλίμα αβεβαιότητας και ανασφάλειας, που ξεκίνησε να επικρατεί από το 2011 και συνεχίζει μέχρι και σήμερα, στο εθνικό τραπεζικό σύστημα.

1.5. Αριθμοδείκτης Κόστους Εσόδων

Ο αριθμοδείκτης αυτός υπολογίζει τη σχέση των εξόδων και των εσόδων που προκύπτουν από τις δραστηριότητες της κάθε τράπεζας. Ο τύπος με τον οποίο προσδιορίζεται είναι ο ακόλουθος:

Δείκτης Κόστους Εσόδων = Έ𝝃𝝄𝜹𝜶 𝜺𝜿𝝉ό𝝇 𝜯ό𝜿𝝎𝝂𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ό 𝜠𝜾𝝈ό𝜹𝜼𝝁𝜶 𝜶𝝅ό 𝜯ό𝜿𝝄𝝊𝝇 + Έ𝝈𝝄𝜹𝜶 𝜺𝜿𝝉ό𝝇 𝜯ό𝜿𝝎𝝂

Αν ο δείκτης αυτός πάρει υψηλές τιμές σημαίνει ότι τα έξοδα υπερβαίνουν κατά πολύ τα έσοδα της τράπεζας, πράγμα το οποίο θα οδηγήσει την τράπεζα αναπόφευκτα σε χαμηλή κερδοφορία. Παρακάτω παρουσιάζονται σε μορφή πίνακα τα αποτελέ- σματα του αριθμοδείκτη για την τράπεζα και τον όμιλο την περίοδο 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 0,64 0,65 0,79 0,89 3,51 1,41 Τράπεζα 0,60 0,74 0,85 1,12 6,12 2,59 Πίνακας 6, Δείκτης κόστους εσόδων περιόδου 2007-2012

Από τον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι για την Εθνική Τράπεζα ο αριθμοδείκτης κόστους εσόδων έχει αύξουσα τάση τόσο για τον όμιλο της Εθνικής όσο και για την ίδια την τράπεζα. Σε ότι αφορά τον όμιλο, ο δείκτης κόστους εσόδων αυξήθηκε κατά 1,8% από το 2007 μέχρι το 2008, κατά 21,6% από το 2008 μέχρι το 2009, κατά 12,3% από το 2009 μέχρι το 2010, κατά 294,5% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος μειώθηκε κατά 59,9% από το 2011 μέχρι το 2012. Σε ότι αφορά την Τράπεζα, ο δείκτης κόστους εσόδων αυξήθηκε κατά 23,7% από το 2007 μέχρι το 2008, κατά 15,1% από το 2008 μέχρι το 2009, κατά 31,8% από το 2009 μέχρι το 2010, κατά 444,8% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος μειώθηκε κατά 57,6% από το 2011 μέχρι το 2012. Αυτό που αρχικά μας προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός της υπερβολικής αύξησης του αριθμοδείκτη αυτού κατά το έτος 2011. Παρ’όλα αυτά, η αύξηση αυτή είναι απολύτως δικαιολογημένη αν λάβουμε υπόψη μας το «κούρεμα» των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου που έλαβε χώρα κατά το τέλος του έτους 2011 και αύξησε δραματικά τα έξοδα της τράπεζας. Εκτός από αυτό όμως παρατηρούμε ότι η Εθνική Τράπεζα και ο όμιλός της έχουν σταθερά ανοδική πορεία του δείκτη κόστους εσόδων πράγμα που είναι ανησυχητικό για την κερδοφορία της τράπεζας, αφού όπως αναφέραμε και προηγουμένως οι υψηλές τιμές του δείκτη αυτού σημαίνουν χαμηλή κερδοφορία για την τράπεζα.

1.6. Αριθμοδείκτης Κόστους Ενεργητικού

Ο αριθμοδείκτης αυτός εκφράζει τη σχέση μεταξύ των εξόδων και του Κυκλο- φορούντος Ενεργητικού, δηλαδή των άμεσα ρευστοποιήσιμων στοιχείων του Ενεργη- τικού που προκύπτουν από τις δραστηριότητες της κάθε τράπεζας. Υπολογίζεται με την παρακάτω εξίσωση:

Δείκτης Κόστους Ενεργητικού = Έ𝝃𝝄𝜹𝜶 𝜺𝜿𝝉ό𝝇 𝜯ό𝜿𝝎𝝂

𝜥𝝊𝜿𝝀𝝄𝝋𝝄𝝆𝝄ύ𝝂 𝜠𝝂𝜺𝝆𝜸𝜼𝝉𝜾𝜿ό

Αν ο δείκτης αυτός πάρει υψηλές τιμές σημαίνει ότι τα έξοδα της τράπεζας υπερβαίνουν κατά πολύ το Κυκλοφορούν Ενεργητικό της, πράγμα το οποίο σημαίνει επίσης ότι η τράπεζα πιθανόν δεν θα είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στις άμεσες υποχρεώσεις της. Στη συνέχεια, παρατίθεται πίνακας με τις τιμές που παίρνει ο δείκτης αυτός την περίοδο 2007-2012 τόσο για την τράπεζα όσο και για τον όμιλο.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 0,046 0,042 0,049 0,049 0,181 0,070 Τράπεζα 0,025 0,025 0,028 0,034 0,178 0,061 Πίνακας 7, Δείκτης κόστους ενεργητικού περιόδου 2007-2012

Από τον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι ο αριθμοδείκτης κόστους ενεργητικού εμφανίζει φθίνουσα τάση τόσο για τον όμιλο της Εθνικής όσο και για την ίδια την τράπεζα. Σε ότι αφορά τον όμιλο της Εθνικής Τράπεζας ο δείκτης κόστους εσόδων μειώθηκε κατά 8,3% από το 2007 μέχρι το 2008, αυξήθηκε κατά 15,2% από το 2008 μέχρι το 2009, αυξήθηκε κατά 0,2% από το 2009 μέχρι το 2010, αυξήθηκε κατά 272,1% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος μειώθηκε κατά 61,3% από το 2011 μέχρι το 2012. Σε ότι αφορά την τράπεζα, ο δείκτης κόστους ενεργητικού μειώθηκε κατά 0,8% από το 2007 μέχρι το 2008, αυξήθηκε κατά 11,8% από το 2008 μέχρι το 2009, αυξήθηκε κατά 23% από το 2009 μέχρι το 2010, αυξήθηκε κατά 427% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος μειώθηκε κατά 65,8% από το 2011 μέχρι το 2012. Αυτό που αρχικά μας προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός της υπερβολικής αύξησης του αριθμοδείκτη αυτού κατά το έτος 2011. Παρ’όλα αυτά, η αύξηση αυτή είναι απολύτως δικαιολογημένη αν λάβουμε υπόψη μας το «κούρεμα» των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου που έγινε το 2011, όπως αναφέρουμε και παραπάνω και αύξησε δραματικά τα έξοδα της τράπεζας. Εκτός από αυτό, παρατηρούμε ότι η Εθνική Τράπεζα και ο όμιλός της παρουσιάζουν ανοδική πορεία του δείκτη κόστους ενεργητικού από το 2008 μέχρι το 2011 πράγμα που είναι ανησυχητικό για την κερδοφορία της τράπεζας, αφού όπως αναφέραμε και προηγουμένως οι υψηλές τιμές του δείκτη αυτού σημαίνουν ότι η τράπεζα μπορεί να βρεθεί στην δυσάρεστη κατάσταση να μην μπορεί να εξυπηρετήσει τις άμεσες υποχρεώσεις της.

2. Αριθμοδείκτες ρευστότητας (Liquidity Ratios)

Οι αριθμοδείκτες ρευστότητας των τραπεζών είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για την αξιολόγηση τους, καθώς αν χρησιμοποιηθούν σωστά βοηθούν στη δημιουργία άποψης για το αν μια τράπεζα είναι αξιόπιστη ή όχι. Οι αριθμοδείκτες ρευστότητας μετράνε κατά πόσο η κάθε τράπεζα μπορεί να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητες της και να εγγυηθεί στους πιστωτές και στους πελάτες της ότι μπορεί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της προς αυτούς ανά πάσα στιγμή της ζητηθεί. Έτσι λοιπόν, οι δείκτες ρευστότητας μελετούν τον λόγο των δανείων ή αλλιώς χορηγήσεων προς τις καταθέσεις των πελατών της τράπεζας καθώς και το λόγο του Ενεργητικού προς τις χορηγήσεις, για να διαπιστωθεί κατά πόσο η τράπεζα που μελετάται μπορεί να ανταποκριθεί στις όλο και περισσότερες υποχρεώσεις της –λόγω των αυξανόμενων δραστηριοτήτων της- και να αποδείξει την φερεγγυότητά της.

2.1. Αριθμοδείκτης Χορηγήσεων προς Καταθέσεις

Ο αριθμοδείκτης αυτός υπολογίζει τη σχέση μεταξύ των χορηγήσεων και των καταθέσεων που προκύπτουν από τις οικονομικές καταστάσεις της κάθε τράπεζας. Ο δείκτης χορηγήσεις προς καταθέσεις υπολογίζεται ως εξής :

Δείκτης Χορηγήσεων προς Καταθέσεις = 𝜲𝝄𝝆𝜼𝜸ή𝝈𝜺𝜾𝝇𝜥𝜶𝝉𝜶𝜽έ𝝈𝜺𝜾𝝇

Αν ο δείκτης αυτός πάρει υψηλές τιμές σημαίνει ότι οι χορηγήσεις της τράπεζας, δηλαδή τα δάνεια που έχει χορηγήσει υπερβαίνουν κατά πολύ τις καταθέσεις των πελατών της, πράγμα το οποίο σημαίνει επίσης ότι η τράπεζα πιθανόν δεν θα έχει την απαιτούμενη ρευστότητα. Παρακάτω βρίσκονται συγκεντρωμένα σε μορφή πίνακα τα αποτελέσματα του αριθμοδείκτη αυτού για την τράπεζα και τον όμιλο την περίοδο 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 0,855 0,997 1,042 1,092 1,166 1,189 Τράπεζα 0,771 0,904 0,976 1,053 1,152 1,176 Πίνακας 8, Δείκτης χορηγήσεων προς καταθέσεις περιόδου 2007-2012

Από τον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι για την Εθνική Τράπεζα ο αριθμοδείκτης χορηγήσεις προς καταθέσεις έχει αύξουσα τάση τόσο για τον όμιλο της Εθνικής όσο και για την ίδια την τράπεζα. Σε ότι αφορά τον όμιλο της Εθνικής Τράπεζας ο δείκτης κόστους εσόδων αυξήθηκε κατά 16,5% από το 2007 μέχρι το 2008, αυξήθηκε κατά 4,5% από το 2008 μέχρι το 2009, αυξήθηκε κατά 4,8% από το 2009 μέχρι το 2010, αυξήθηκε κατά 6,8% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος αυξήθηκε κατά 2% από το 2011 μέχρι το 2012. Σε ότι αφορά την τράπεζα, ο δείκτης χορηγήσεις προς καταθέ- σεις αυξήθηκε κατά 17,2% από το 2007 μέχρι το 2008, αυξήθηκε κατά 8% από το

2008 μέχρι το 2009, αυξήθηκε κατά ακόμα ένα 8% από το 2009 μέχρι το 2010, αυξήθηκε κατά 9,4% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος αυξήθηκε κατά 2,1% από το 2011 μέχρι το 2012. Παρατηρούμε ότι η Εθνική Τράπεζα και ο όμιλός της παρουσιάζουν σταθερή ανοδική πορεία του δείκτη χορηγήσεις προς καταθέσεις από το 2008 μέχρι το 2011, η οποία οφείλεται σε μείωση του αριθμού των καταθέσεων και σε παράλληλη αύξηση του αριθμού των χορηγήσεων, πράγμα που είναι ανησυ- χητικό για την ρευστότητα της τράπεζας, αφού όπως αναφέραμε και προηγουμένως οι υψηλές τιμές του δείκτη αυτού σημαίνουν ότι η τράπεζα μπορεί να βρεθεί στην δυσάρεστη κατάσταση να μην έχει την απαιτούμενη ρευστότητα για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητες της, όπως και τελικά συνέβη τα έτη 2011 και 2012. Οι μεταβολές του αριθμοδείκτη που περιγράψαμε παραπάνω, μπορούν να παρασταθούν γραφικά με το παρακάτω χρονοδιάγραμμα.

Διάγραμμα 2, Αριθμοδείκτης χορηγήσεων προς καταθέσεις ομίλου και τράπε- ζας, περιόδου 2007-2012

2.2. Αριθμοδείκτης Συνόλου Ενεργητικού προς Σύνολο Χορηγήσεων

Ο αριθμοδείκτης αυτός υπολογίζει τη σχέση μεταξύ του Ενεργητικού και των χορηγήσεων, δηλαδή των δανείων που η τράπεζα περιμένει να εισπράξει από τους πελάτες της. Ο δείκτης σύνολο Ενεργητικού προς σύνολο χορηγήσεων υπολογίζεται ως εξής :

Δείκτης Ενεργητικού προς Χορηγήσεις = 𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜠𝝂𝜺𝝆𝜸𝜼𝝉𝜾𝜿𝝄ύ𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜲𝝄𝝆𝜼𝜸ή𝝈𝜺𝝎𝝂

Αν ο δείκτης αυτός πάρει χαμηλές τιμές σημαίνει ότι οι χορηγήσεις της τράπεζας υπερβαίνουν κατά πολύ το σύνολο του Ενεργητικού της, πράγμα το οποίο σημαίνει

0,0000

0,2000

0,4000

0,6000

0,8000

1,0000

1,2000

1,4000

2007 2008 2009 2010 2011 2012

ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ

ΟΜΙΛΟΣ

ΤΡΑΠΕΖΑ

επίσης ότι η τράπεζα πιθανόν δεν διαθέτει την απαιτούμενη ρευστότητα για την χρηματοδότηση των στοιχείων του Ενεργητικού της και ότι διακρίνεται από υψηλή αποδοτικότητα και ταυτόχρονα από υψηλό κίνδυνο. Παρακάτω παρατίθεται πίνακας με τις τιμές που παίρνει ο αριθμοδείκτης για την τράπεζα και τον όμιλο σε κάθε ένα από τα έτη 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 1,71 1,50 1,48 1,54 1,53 1,50 Τράπεζα 1,83 1,63 1,57 1,61 1,65 1,65 Πίνακας 9, Δείκτης Ενεργητικού προς χορηγήσεις περιόδου 2007-2012

Από τον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι για την Εθνική Τράπεζα ο αριθμοδείκτης Ενεργητικό προς χορηγήσεις έχει φθίνουσα τάση τόσο για τον όμιλο της Εθνικής όσο και για την ίδια την τράπεζα. Σε ότι αφορά τον όμιλο της Εθνικής Τράπεζας ο δείκτης Ενεργητικό προς χορηγήσεις μειώθηκε κατά 12,2% από το 2007 μέχρι το 2008, μειώθηκε κατά 1,3% από το 2008 μέχρι το 2009, αυξήθηκε κατά 3,8% από το 2009 μέχρι το 2010, μειώθηκε κατά 0,7% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος μειώθηκε κατά 1,7% από το 2011 μέχρι το 2012. Σε ότι αφορά την τράπεζα, ο δείκτης Ενεργητικό προς χορηγήσεις μειώθηκε κατά 10,9% από το 2007 μέχρι το 2008, μειώθηκε κατά 3,7% από το 2008 μέχρι το 2009, αυξήθηκε κατά 2,7% από το 2009 μέχρι το 2010, αυξήθηκε κατά 2,5% από το 2010 μέχρι το 2011 και τέλος αυξήθηκε κατά 0,04% από το 2011 μέχρι το 2012. Παρατηρούμε ότι η Εθνική Τράπεζα και ο όμιλός της παρουσιάζουν φθίνουσα πορεία του δείκτη Ενεργητικό προς χορηγήσεις, η οποία οφείλεται σε μείωση του Ενεργητικού της και σε παράλληλη αύξηση του αριθμού των χορηγήσεων της, πράγμα που είναι ανησυχητικό για την ρευστότητα της τράπεζας, αφού όπως αναφέραμε και προηγουμένως οι χαμηλές τιμές του δείκτη αυτού σημαίνουν ότι η τράπεζα μπορεί να βρεθεί στην δυσάρεστη κατάσταση να έχει δώσει δάνεια μεγαλύτερης αξίας από την αξία του ενεργητικού της. Καλό σημάδι, ωστόσο, αποτελεί το γεγονός ότι από το 2009 και μετά η Εθνική Τράπεζα παρουσιάζει σημάδια ανόδου του δείκτη που σημαίνει ότι έχει αρχίσει να περιορίζει των αριθμό των εγκρινόμενων δανείων.

3. Αριθμοδείκτες διαρθρώσεως κεφαλαίων

και κεφαλαιακής επάρκειας

Μία ακόμα ομάδα αριθμοδεικτών είναι αυτή των δεικτών κεφαλαιακής διάρθρωσης και επάρκειας, που αν και αποτελείται από δύο υποκατηγορίες –όπως μπορούμε να διακρίνουμε και από το όνομά της- μπορεί να εξεταστεί σαν μια ευρύτερη κατηγορία. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι και τα δύο μέρη της είναι εξ’ ίσου σημαντικά όχι μόνο για τη λειτουργία της επιχείρησης, αλλά και για ολόκληρη την ύπαρξη της.

Από τη μία πλευρά, οι δείκτες που εξετάζουν τη διάρθρωση των κεφαλαίων μιας επιχείρησης ή αλλιώς η χρηματοοικονομική της μόχλευση, δείχνουν την αναλογία μεταξύ των κεφαλαίων που προέρχονται από τους μετόχους της (ίδια κεφάλαια) και των κεφαλαίων που προέρχονται από εξωτερικές πηγές (ξένα κεφάλαια). Στα πιστωτικά ιδρύματα τα ξένα κεφάλαια προέρχονται από κεφάλαια άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και από λογαριασμούς καταθέσεων. Εδώ, πρέπει να αναφέρουμε ότι στόχος μιας επιχείρησης είναι να βρει το βέλτιστο συνδυασμό ξένων και ιδίων κεφαλαίων, που θα χρησιμοποιήσει για τη χρηματοδότηση των περιουσιακών της στοιχείων, με σκοπό την επίτευξη του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους. Έτσι, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να χρησιμοποιούν όσο το δυνατόν περισσότερα ξένα από ίδια κεφάλαια -ώστε να μειώνουν το μέσο κόστος τους, αφού είναι γνωστό ότι τα ίδια κεφάλαια είναι πιο <<ακριβά>> από τα ξένα- αυξάνοντας έτσι τη χρηματοοικονομική τους μόχλευση. Όμως, μαζί με τη χρηματοοικονομική μόχλευση αυξάνεται και ο χρηματοπιστωτικός κίνδυνος, δηλαδή ο κίνδυνος να μην μπορέσει η επιχείρηση να αποπληρώσει τους δανειστές της και να πτωχεύσει. Γι’ αυτό το λόγο οι δανειστές της κάθε επιχείρησης δίνουν τόσο μεγάλη προσοχή σε αυτή την κατηγορία δεικτών.

Από την άλλη πλευρά, οι δείκτες που υπολογίζουν την κεφαλαιακή επάρκεια ενός πιστωτικού ιδρύματος είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, καθώς εξετάζουν την καλή χρηματοοικονομική κατάστασή του. Σε περιόδους έντονης οικονομικής ύφεσης, που κυριαρχεί το αίσθημα της αβεβαιότητας, ένας καλός τρόπος περιορισμού του και καλλιέργειας της εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα είναι η ενδυνάμωση των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών, δηλαδή η αύξηση της κεφαλαιακής επάρκειάς τους. Η αύξηση αυτή των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών ορίζεται από το κράτος και δεν αποσκοπεί μόνο στους στόχους που αναφέραμε πιο πάνω, αλλά και στην οχύρωση των τραπεζών απέναντι σε έναν ενδεχόμενο τραπεζικό πανικό. Καταλαβαίνουμε επομένως τη σπουδαιότητα αυτής της υποκατηγορίας αριθμοδεικτών και για ποιο λόγο δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάλυση και τη χρήση τους. Για την καλύτερη παρουσίαση αυτής της κατηγορίας θα χωρίσουμε την ανάλυσή της στις δύο υποκατηγορίες που σχολιάσαμε παραπάνω.

3.1. Δείκτες Κεφαλαιακής Επάρκειας (capital ratios)

Α. Βασικός και συνολικός βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας

Μέχρι την 31 Δεκεμβρίου 2007 οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας υπολογίζονταν σύμφωνα με αυτά που όριζε η Βασιλεία Ι. Από την 1 Ιανουαρίου 2008 και έπειτα, ο υπολογισμός των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας γίνεται σύμφωνα με τους όρους της Βασιλείας ΙΙ. Οι όροι αυτοί προβλέπουν, εκτός των άλλων, ελάχιστο δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας 8%, ο οποίος ορίζεται ως η σχέση των κεφαλαίων προς τα περιουσιακά στοιχεία, συγκεκριμένους λογαριασμούς τάξεως και του τεκμαρτού ποσού που προκύπτει από τις συνολικές απαιτήσεις για κεφάλαια που στόχο έχουν την κάλυψη του κινδύνου αγοράς. Τουλάχιστον τα μισά από τα απαιτούμενα κεφάλαια θα πρέπει να αποτελούνται από βασικά ίδια κεφάλαια ‘Τier I’ και τα υπόλοιπα από συμπληρωματικά ίδια κεφάλαια ‘Tier II’. Παρακάτω δίνονται δύο πίνακες με τις τιμές του βασικού δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας και του συνολικού βασικού δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας για τα έτη 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 9,2% 10,0% 11,3% 13,1% 7,2% 8,5% Τράπεζα 14,5% 14,5% 16,4% 18,0% 11,0% 11,7% Πίνακας 10, Βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 10,2% 10,3% 11,3% 13,7% 8,3% 9,0% Τράπεζα 17,1% 16,2% 16,4% 18,5% 12,7% 12,1% Πίνακας 11, Συνολικός βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας 2007-2012

Από τους παραπάνω πίνακες προκύπτει ότι ο συνολικός βασικός δείκτης κεφαλαι- ακής επάρκειας είναι, για όλα τα χρόνια που μελετάμε, μεγαλύτερος από το βασικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Ακόμα, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι τιμές των δύο αριθμοδεικτών για τον όμιλο και την τράπεζα, τα έτη 2011 και 2012 είναι αναμορφωμένες, καθώς αυτές που προέκυπταν με τα δεδομένα των ισολογισμών ήταν μη αποδεκτές. Αναφέραμε ήδη ότι η ελάχιστη υποχρεωτική τιμή για τους δείκτες επάρκειας κεφαλαίων είναι 8%. Με αυτόν τον τρόπο οι τράπεζες, των οποίων οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας είναι μικρότεροι του 8% υποχρεούνται να προβούν σε άμεση αύξηση των ιδίων κεφαλαίων τους, επομένως σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου τους. Το 2011 ο βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας σύμφωνα με τα δεδομένα του ισολογισμού ήταν ίσος με -3,7% για τον όμιλο και με -2,8% για την τράπεζα. Επίσης, οι τιμές του δείκτη για το 2012 ήταν -6,7% για τον όμιλο και -8,8% για την τράπεζα. Αντίστοιχα, ο συνολικός βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας το 2011 ήταν ίσος με -2,6% για τον όμιλο και με -1,1% για την τράπεζα. Ο ίδιος δείκτης το 2012 πήρε την τιμή -6,1% για τον όμιλο και την τιμή -8,4% για την τράπεζα. Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι για να συνέχιζε να λειτουργεί η τράπεζα μετά το τέλος του 2011 θα έπρεπε να γίνει άμεση ανακεφαλαιοποίηση, τέτοια ώστε το σύνολο των

ιδίων κεφαλαίων της τράπεζας να ξαναγινόταν θετικό, δηλαδή να υπερκάλυπτε τις ζημίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι ζημιές αυτές προήλθαν αφ’ ενός μεν από τη συνεχιζόμενη για τρίτη χρονιά οικονομική και πολιτική κρίση και αφ’ ετέρου δε από τις ζημιές απομείωσης που προέκυψαν λόγω της ολοκλήρωσης του PSI. Όπως θα δούμε αργότερα η τράπεζα κρίθηκε ως βιώσιμη το 2011 από την Τράπεζα της Ελλάδος με την προϋπόθεση ότι το Τ.Χ.Σ. (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθε- ρότητας) θα συμμετέχει στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με 6.900.000.000 € και το 2012 με την προϋπόθεση ότι θα συμμετέχει στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με 9.756.000.000 €. (Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στον επίλο- γο). Χρησιμοποιώντας αυτά ως δεδομένα δημιουργήθηκαν και οι αναμορφωμένοι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας για το 2011 και το 2012 που αναφέραμε παραπάνω.

Εκτός όμως από τους δύο βασικούς δείκτες, που χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες (λόγω της νομοθεσίας) για τη μέτρηση της κεφαλαιακής τους επάρκειας, υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που δίνουν μια πιο γενική εικόνα της. Αυτοί είναι οι ακόλουθοι:

Β. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Σύνολο Ενεργητικού

Ο δείκτης αυτός δείχνει τη σχέση μεταξύ των ιδίων κεφαλαίων μιας τράπεζας με τα στοιχεία του ενεργητικού και υπολογίζεται ως εξής:

Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Σύνολο Ενεργητικού = 𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜤𝜹ί𝝎𝝂 𝜥𝜺𝝋𝜶𝝀𝜶ί𝝎𝝂

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜠𝝂𝜺𝝆𝜸𝜼𝝉𝜾𝜿𝝄ύ

Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή αυτού του αριθμοδείκτη, τόσο μικρότερη ανάγκη έχει η επιχείρηση για ξένο δανεισμό, δηλαδή έχει καλή επάρκεια κεφαλαίων. Παρακάτω παραθέτουμε έναν πίνακα με τις τιμές που παίρνει ο αριθμοδείκτης σε κάθε ένα από τα έτη 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 10,42% 8,74% 8,43% 8,85% 4,68% -1,01% Τράπεζα 9,57% 8,35% 8,37% 9,07% 4,20% -2,94% Πίνακας 12, Δείκτης ιδίων κεφαλαίων προς σύνολο ενεργητικού 2007-2012

Από τα δεδομένα του πίνακα παρατηρούμε ότι ο δείκτης αυτός μειώθηκε από τη χρήση 2007 στη χρήση 2008, ενώ κινήθηκε σε σταθερά επίπεδα από το 2008 μέχρι το 2010, αφού η μεγαλύτερη διαφορά που παρουσιάστηκε μεταξύ των τιμών του δείκτη τα χρόνια αυτά ήταν μικρότερη του 1%. Το 2011 όμως ο δείκτης αυτός έπεσε κατα- κόρυφα και το 2012 πήρε αρνητικές τιμές τόσο για την τράπεζα όσο και για τον όμιλο. Πρέπει να αναφέρουμε ότι ο δείκτης αυτός θα ήταν αρνητικός και το 2011 –όπως και ο βασικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας- αν χρησιμοποιούσαμε για τον υπολογισμό του τα δεδομένα όπως βρίσκονται στον ισολογισμό και όχι τους μέσους όρους τους. Οι τιμές του δείκτη για όλη την περίοδο 2007-2012 είναι καλές καθώς κινούνται σταθερά λίγο πιο χαμηλά από τις τιμές του βασικού δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας.

Γ. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Χορηγήσεις

Ο αριθμοδείκτης αυτός εκφράζει την αναλογία μεταξύ των ιδίων κεφαλαίων της τράπεζας και των συνολικών χορηγηθέντων κεφαλαίων προς τους πελάτες της είτε αυτά είναι σε μορφή δανείων είτε σε μορφή πιστωτικών καρτών. Ο τύπος με τον οποίο υπολογίζεται ο δείκτης αυτός είναι ο ακόλουθος:

Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Χορηγήσεις = 𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜤𝜹ί𝝎𝝂 𝜥𝜺𝝋𝜶𝝀𝜶ί𝝎𝝂

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜲𝝄𝝆𝜼𝜸ή𝝈𝜺𝝎𝝂

Ο δείκτης αυτός δείχνει ακριβώς ότι και ο προηγούμενος, δηλαδή την ανάγκη ή μη της επιχείρησης για τη λήψη εξωτερικών κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση των στοιχείων του ενεργητικού της. Μεγαλύτερος δείκτης σημαίνει και μικρότερη ανάγκη για δανεισμό εκ μέρους της επιχείρησης. Παρακάτω παρουσιάζονται οι τιμές που λαμβάνει αυτός ο αριθμοδείκτης την χρονική περίοδο 2007-2012 για την τράπεζα και για τον όμιλο με τη μορφή πίνακα.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 17.85% 13.16% 12.51% 13.64% 7.16% -1.52% Τράπεζα 17.50% 13.60% 13.14% 14.61% 6.94% -4.87% Πίνακας 13, Δείκτης ιδίων κεφαλαίων προς χορηγήσεις 2007-2012

Από τον πίνακα μπορούμε να διακρίνουμε ότι υπάρχει μία σχέση μεταξύ των τιμών που παίρνει ο προηγούμενος αριθμοδείκτης διαχρονικά με τις τιμές αυτού του δείκτη. Συγκεκριμένα, το 2007 οι δύο δείκτες παίρνουν τις μεγαλύτερες τιμές τους τόσο για την επιχείρηση όσο και για τον όμιλο. Το 2008 και το 2009 υφίστανται μια σημαντική πτώση για να ανέβουν και πάλι το 2010. Αυτή η άνοδος όμως είναι προσωρινή, καθώς το 2011 οι αριθμοδείκτες πέφτουν δραματικά και το 2012 παίρνουν αρνητικές τιμές. Οι αρνητικές τιμές προκύπτουν από τα αρνητικά ίδια κεφάλαια και από την ανάγκη της τράπεζας για ανακεφαλαιοποίηση που αναφέραμε παραπάνω. Επίσης, συγκρίνοντας την πορεία των δύο αριθμοδεικτών διαχρονικά μπορούμε να βεβαιωθούμε για την αξιοπιστία τους, καθώς κινούνται με παρόμοιο τρόπο. Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι η επιθυμητή τιμή γι’ αυτόν τον αριθμοδείκτη που προσπαθούν να επιτύχουν οι τράπεζες είναι 10%. Από αυτό το ποσοστό και πάνω οι τράπεζες θεωρούνται πιο οχυρωμένες και πιο έτοιμες να αντιμετωπίσουν έναν τραπεζικό πανικό. Στην περίπτωση του τραπεζικού πανικού οι καταθέτες αποσύρουν μαζικά τα κεφάλαια που έχουν δανείσει στην τράπεζα (καταθέσεις), κυρίως επειδή αισθάνονται αυξημένο τον κίνδυνο να τα <<χάσουν>> λόγω μιας πιθανής χρεοκοπίας της τράπεζας. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται σε περιόδους κρίσης και γενικότερου κλίματος αβεβαιότητας και αναταραχών (κοινωνικών, πολιτικών ή και κοινωνικών), όπως αυτή που διανύουν οι χώρες της νότιας Ευρώπης μαζί και η Ελλάδα. Σύμφωνα με τα ποσοστά που φαίνονται στον πίνακα, μπορούμε να πούμε ότι κατά τη διάρκεια των ετών 2007-2012 ο δείκτης είναι πολύ καλός, ενώ τις χρονιές 2011 και 2012 οι τιμές του δείκτη που προκύπτουν από τα δεδομένα των ισολογισμών χρειάζονται βελτίωση λόγω της μεγάλης μείωσης των ιδίων κεφαλαίων.

Δ. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Καταθέσεις

Ο αριθμοδείκτης αυτός υπολογίζει τη σχέση μεταξύ των ιδίων κεφαλαίων της τράπεζας και των κεφαλαίων που έχουν καταθέσει σε αυτήν οι πελάτες της με τον εξής τύπο:

Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Καταθέσεις = 𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜤𝜹ί𝝎𝝂 𝜥𝜺𝝋𝜶𝝀𝜶ί𝝎𝝂

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜥𝜶𝝉𝜶𝜽έ𝝈𝜺𝝎𝝂

Ο δείκτης αυτός, όπως και οι προηγούμενοι που ανήκουν σε αυτή την υποκατη- γορία, δεν μετράει τη ρευστότητα της τράπεζας, αλλά την εμπιστοσύνη που δείχνουν σε αυτήν οι πελάτες της. Σε αυτόν το δείκτη όμως, γίνεται πιο φανερό, καθώς μελετάμε τα κεφάλαια που έχουν δανείσει, αποθηκεύσει και εμπιστευτεί οι πελάτες στην τράπεζα και όχι τα <<ξένα>> γι’ αυτούς κεφάλαια που έχουν δανειστεί για να τα χρησιμοποιήσουν και να πετύχουν τους σκοπούς τους. Επομένως, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι αν μια τράπεζα έχει καλλιεργήσει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στον ευρύτερο χρηματοοικονομικό κύκλο, τόσα περισσότερα άτομα θα καταθέσουν σε αυτή τα χρήματα τους αντιμετωπίζοντας μικρότερο κίνδυνο να τα χάσουν. Το αίσθημα αυτό καλλιεργείται σταδιακά κυρίως με τις καλές επενδυτικές και χρηματο- οικονομικές αποφάσεις, την καλή ρευστότητα και την κερδοφορία. Παρακάτω, δίνεται πίνακας με τα ποσοστά αυτού του δείκτη για την τράπεζα και για τον όμιλο κατά τη διάρκεια των ετών 2007- 2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 15,27% 13,11% 13,03% 14,89% 8,35% -1,81% Τράπεζα 13,49% 12,29% 12,82% 15,38% 7,99% -5,72% Πίνακας 14, Δείκτης ιδίων κεφαλαίων προς καταθέσεις 2007-2012

Από τον πίνακα παρατηρούμε ότι η σχέση που αναφέραμε παραπάνω μεταξύ των δύο προηγούμενων αριθμοδεικτών διατηρείται και σε αυτόν, δηλαδή μειώνεται από τη χρήση 2007 στη χρήση 2008, διατηρείται περίπου σταθερός και το έτος 2009, έχει μία μικρή άνοδο το 2010 για να μειωθεί και πάλι, όμως ραγδαία, τα έτη 2011 και 2012 στο οποίο παίρνει και αρνητικές τιμές. Για να αναλύσουμε όμως με σιγουριά τις επιπτώσεις της κρίσης στην εμπιστοσύνη των καταθετών απέναντι στην τράπεζα και τον όμιλο της Εθνικής θα χρησιμοποιήσουμε τον παρακάτω πίνακα που περιέχει συγκεντρωμένα τα στοιχεία για τις καταθέσεις από τους ισολογισμούς των περιόδων 2007-2012.

2006 2007 2008 2009 2010 Όμιλος 53.233.724 60.530.411 67.656.948 71.194.471 68.039.037 Τράπεζα 44.564.664 49.259.670 56.291.053 58.081.167 52.471.008

Πίνακας 15, Υποχρεώσεις προς πελάτες 2007-2012 (ποσά σε χιλιάδες ευρώ)

2011 2012 59.543.640 58.721.940 44.025.167 40.908.040

Από αυτόν τον πίνακα μπορούμε να διακρίνουμε μια αυξητική τάση στις καταθέσεις για τα έτη 2006-2009 και μια διαρκή μείωση από το 2010 μέχρι το 2012. Συγκεκριμένα, ο ρυθμός αύξησης των καταθέσεων από το 2006 στο 2007 ήταν σχεδόν ίδιος με τον αντίστοιχο των ετών 2007 και 2008. Από το έτος 2008 στο 2009, οι καταθέσεις αυξήθηκαν με φθίνοντα ρυθμό, λόγω της εμφάνισης των πρώτων επιπτώσεων της κρίσης στην Ελλάδα, ενώ μειώθηκαν σε κάθε ένα από τα έτη 2010-2012, λόγω της εμβάθυνσης της κρίσης και της κατάστασης αβεβαιότητας που επικράτησε. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το 2011 οι καταθέσεις στην τράπεζα έγιναν λιγότερες από τις αντίστοιχες του 2006, δύο χρόνια δηλαδή πριν από την κρίση. Έτσι, βλέπουμε πως κλονίστηκε σημαντικά η εμπιστοσύνη των πελατών προς την τράπεζα τα τελευταία τρία χρόνια. Σε αυτό συνετέλεσαν και οι υποβαθμίσεις της αξιολόγησης τόσο της μακροπρόθεσμης όσο και της βραχυπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της τράπεζας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, όπως θα δούμε παρακάτω. Οι μεταβολές αυτές φαίνονται και στο παρακάτω διάγραμμα:

Διάγραμμα 3, Υποχρεώσεις προς πελάτες 2007-2012

3.2 Δείκτες Διαρθρώσεως Κεφαλαίων

Α. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Συνολικά

Ο αριθμοδείκτης αυτός παρουσιάζει το ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων σε σχέση με τα συνολικά κεφάλαια ενός πιστωτικού ιδρύματος και υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο:

Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς συνολικά = Ί𝜹𝜾𝜶 𝜿𝜺𝝋ά𝝀𝜶𝜾𝜶 𝜮𝝊𝝂𝝄𝝀𝜾𝜿ά 𝜿𝜺𝝋ά𝝀𝜶𝜾𝜶

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

70.000.000

80.000.000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Όμιλος

Τράπεζα

Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς συνολικά κεφάλαια ενός πιστωτικού ιδρύματος, τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων του σε σχέση με τα συνολικά του κεφάλαια. Έτσι το πιστωτικό ίδρυμα θα έχει λιγότερη ανάγκη από ξένο δανεισμό, προκειμένου να καλύψει τα στοιχεία το ενεργητικού του. Τα αποτελέσματα του αριθμοδείκτη αυτού για την εξεταζόμενη χρονική περίοδο (2007-2012) είναι τα ίδια, με τον παραπάνω αριθμοδείκτη, της κατηγορίας κεφαλαιακής επάρκειας, σύνολο ιδίων κεφαλαίων προς σύνολο ενεργητικού.

Β. Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων προς Ξένα

Ο αριθμοδείκτης αυτός μετρά την σχέση μεταξύ των ιδίων και των ξένων κεφαλαίων ενός πιστωτικού ιδρύματος και μας παρέχει πληροφορίες σχετικά, για τον αν υπάρχει υπερδανεισμός σε ένα πιστωτικό ίδρυμα και κατ’ επέκταση σε μια επιχείρηση. Υπολογίζεται με τον παρακάτω τύπο:

Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς ξένα = Ί𝜹𝜾𝜶 𝜿𝜺𝝋ά𝝀𝜶𝜾𝜶𝜩έ𝝂𝜶 𝜿𝜺𝝋ά𝝀𝜶𝜾𝜶

Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης αυτός τόσο περισσότερα θα είναι τα ίδια κεφάλαια σε συνάρτηση με τα ξένα σε ένα πιστωτικό ίδρυμα, γεγονός που προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια στους πιστωτές του. Στον παρακάτω πίνακα, παρουσιάζονται οι τιμές του αριθμοδείκτη για την χρονική περίοδο που εξετάζουμε (2007-2012) για τον όμιλο και την τράπεζα της εθνικής.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 11.62% 9.58% 9.20% 9.71% 4.90% -1.00% Τράπεζα 10.58% 9.10% 9.14% 9.97% 4.38% -2.86% Πίνακας 16, Δείκτης ιδίων προς ξένα κεφάλαια

Η μεγαλύτερη τιμή του αριθμοδείκτη ιδίων προς ξένα κεφάλαια εμφανίζεται το 2007, τόσο για τον όμιλο όσο και για την τράπεζα, όπως παρατηρούμε από τον παραπάνω πίνακα. Την επόμενη τριετία (2008-2010) η τιμή του, διατηρείται αρκετά σταθερή και σε ικανοποιητικό επίπεδο σε σχέση με τα επόμενα χρόνια όπου το 2011 παρατηρούμε μια σημαντική πτώση του και για τον όμιλο και για την τράπεζα της εθνικής. Τέλος το 2012 ο αριθμοδείκτης εμφανίζει αρνητική τιμή, τόσο για τον όμιλο όσο και για την τράπεζα, αφού το έτος αυτό εμφανίζουν αρνητικά ίδια κεφάλαια. Τα αποτελέσματα του αριθμοδείκτη την τελευταία διετία εξηγεί και την θέληση της κυβέρνησης για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, για να μπορέσουν να συνεχίσουν να λειτουργούν υπό το καθεστώς ασφάλειας που είναι απαραίτητο για την επιβίωση ενός πιστωτικού ιδρύματος και την οχύρωση του τραπεζικού συστήματος της χώρας μας γενικότερα.

4. Δείκτες ποιότητας ενεργητικού

Η ποιότητα ενεργητικού είναι μια εκτίμηση του ενεργητικού που χρησιμοποιείται για να προβλέψουμε τον πιστωτικό κίνδυνο που σχετίζεται με αυτό. Οι δείκτες ποιότητας του ενεργητικού έχουν σχέση (όπως διαπιστώνουμε και από την ονομασία τους) με την αριστερή πλευρά του ισολογισμού της τράπεζας. Οι διευθυντές των τραπεζών ασχολούνται κυρίως με την ποιότητα των δανείων που χορηγούν, δεδομένου ότι από αυτά προέρχονται τα κέρδη της τράπεζας. Για τον υπολογισμό της ποιότητας ενεργητικού ενός πιστωτικού ιδρύματος ή μιας επιχείρησης γενικότερα χρησιμοποιούνται ο αριθμοδείκτης προβλέψεων προς λειτουργικά έσοδα και ο αριθμοδείκτης προβλέψεων προς το ενεργητικό.

4.1. Δείκτης προβλέψεων προς λειτουργικά έσοδα

Ο δείκτης αυτός δείχνει το ποσοστό των προβλέψεων, τις οποίες σχηματίζει η τράπεζα και οι οποίες αντιστοιχούν στα λειτουργικά της έσοδα. Υπολογίζεται με τον εξής τύπο:

Δείκτης προβλέψεων προς λειτουργικά έσοδα = 𝜫𝝆𝝄𝜷𝝀έ𝝍𝜺𝜾𝝇

𝜦𝜺𝜾𝝉𝝄𝝊𝝆𝜸𝜾𝜿ά Έ𝝈𝝄𝜹𝜶

Υψηλές τιμές του δείκτη δηλώνουν κακή ποιότητα ενεργητικού. Το γεγονός αυτό έχει επίπτωση στην αποδοτικότητα, εφόσον υπάρχει μείωση εσόδων από τόκους, επιβολή υψηλότερων προβλέψεων και μείωση καθαρών κερδών. Ακολουθούν τα αποτελέσματα του αριθμοδείκτη για τα έτη 2007-2012 για τον όμιλο και για την τράπεζα αντίστοιχα.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 10,46% 14,23% 29,40% 31,26% 348,18% 89,38% Τράπεζα 12,75% 20,59% 33,88% 49,45% 605,27% 315,11% Πίνακας 17, Δείκτης προβλέψεων προς λειτουργικά έσοδα

Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι τόσο για τον όμιλο όσο και για την τράπεζα ο παραπάνω αριθμοδείκτης αυξάνεται μέχρι το 2010 με φυσιολογικούς ρυθμούς για κάθε έτος (αν λάβουμε υπ’ όψη την αύξηση των χορηγηθέντων δανείων). Το 2011 όμως ο δείκτης αυξάνεται ραγδαία και παίρνει εξωπραγματικά ποσά για τα μέχρι τότε δεδομένα. Σε αυτό συνέβαλε και το κούρεμα τον ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που είχε στην κατοχή της η τράπεζα. Το 2012 παρόλο που ο δείκτης μειώθηκε κατακόρυφα πήρε τιμές πολύ μεγαλύτερες από αυτές που είχε τα προηγούμενα χρόνια. Καθώς όμως η κρίση στην Ελλάδα συνεχίζει να βαθαίνει οι

προβλέψεις που σχηματίζει η τράπεζα όλο και θα αυξάνονται με αποτέλεσμα να αυξάνεται και αυτός ο δείκτης.

4.2. Δείκτης προβλέψεων προς ενεργητικό

Ο αριθμοδείκτης αυτός δείχνει το ποσοστό των προβλέψεων που σχηματίζει η τράπεζα προς το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού της. Έτσι, υπολογίζεται με τον εξής τύπο:

Δείκτης προβλέψεων προς ενεργητικό = 𝜫𝝆𝝄𝜷𝝀έ𝝍𝜺𝜾𝝇

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜠𝝂𝜺𝝆𝜸𝜼𝝉𝜾𝜿𝝄ύ

Όσο μεγαλύτερες τιμές παίρνει ο δείκτης προβλέψεων προς σύνολο ενεργητικού τόσο χειρότερης ποιότητας είναι τα στοιχεία που αποτελούν το ενεργητικό του ισολογισμού της τράπεζας (έχει δηλαδή ίδια σημασία με τον προηγούμενο δείκτη). Παρακάτω παρατίθεται πίνακας με τις τιμές που λαμβάνει ο δείκτης για τον όμιλο και την τράπεζα την περίοδο 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 0,57% 0,73% 1,39% 1,24% 13,37% 2,98% Τράπεζα 0,49% 0,62% 1,02% 1,11% 15,21 % 3,20% Πίνακας 18, Δείκτης προβλέψεων προς ενεργητικό

Μπορούμε εύκολα να παρατηρήσουμε ότι οι μεταβολές στις τιμές που παίρνει ο δείκτης ακολουθούν τις αντίστοιχες μεταβολές του προηγούμενου δείκτη. Με άλλα λόγια, βλέπουμε ότι οι μέγιστες τιμές του δείκτη τόσο για τον όμιλο όσο και για την τράπεζα εμφανίζονται το 2011 με ενδεκαπλάσια περίπου αύξηση στην τιμή του ομίλου και δεκατετραπλάσια περίπου αύξηση στην τιμή της τράπεζας από τις αντίστοιχες του 2010. Επίσης, μπορούμε να προσέξουμε ότι οι τιμές της τράπεζας για τον προηγούμενο δείκτη ήταν καθ’ όλη τη διάρκεια της εξαετίας 2007-2012 μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες του ομίλου, ενώ σε αυτόν το δείκτη οι τιμές της τράπεζας είναι μεγαλύτερες μόνο τα έτη 2011, 2012 από αυτές του ομίλου. Τέλος, όπως ήταν αναμενόμενο οι τιμές αυτού του δείκτη είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τις αντίστοιχες του προηγούμενου, καθώς σε αυτόν ο παρονομαστής του κλάσματος είναι πάντα μεγαλύτερος από τον παρονομαστή του κλάσματος του προηγούμενου δείκτη.

5. Αριθμοδείκτες κινδύνου

Μία ακόμα πολύ σημαντική κατηγορία αριθμοδεικτών είναι εκείνη των δεικτών κινδύνου. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα προκύπτουν από τη δραστηριότητά του, η οποία με το πέρασμα των χρόνων τείνει να γίνεται όλο και πιο πολυδιάστατη. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι όσο μεγαλύτερο φάσμα καλύπτει η δραστηριότητά ενός πιστωτικού ιδρύματος τόσο περισσότερους κινδύνους καλείται να αντιμετωπίσει. Μερικοί από τους κινδύνους που αντιμετωπίζει καθημε- ρινά ένα πιστωτικό ίδρυμα είναι οι ακόλουθοι: πιστωτικός κίνδυνος, λειτουργικός κίνδυνος, κίνδυνος χρεοκοπίας, κίνδυνος επιτοκίων, συναλλαγματικός κίνδυνος και κίνδυνος ρευστότητας. Επομένως, από τα παραπάνω προκύπτει η μεγάλη σπουδαιό- τητα των δεικτών αυτής της κατηγορίας, καθώς και το μεγάλο εύρος τους που καθιστά σκόπιμο να εξετάζονται όχι μόνο από την τράπεζα αλλά και από το γενικότερο περιβάλλον της. Παρακάτω, αναλύονται οι δύο σημαντικότεροι δείκτες κινδύνου για ένα πιστωτικό ίδρυμα.

5.1. Δείκτης Επισφαλών Απαιτήσεων

Ο δείκτης αυτός εκφράζει το ποσοστό των απαιτήσεων που μια τράπεζα εκτιμά ότι δεν θα εισπραχθούν, λόγω αδυναμίας των οφειλετών να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Ο τύπος που χρησιμοποιείται για να υπολογιστεί αυτός ο αριθμοδείκτης είναι ο ακόλουθος:

Δείκτης Επισφαλών Απαιτήσεων = 𝜠𝝅𝜾𝝈𝝋𝜶𝝀𝜺ί𝝇 𝜜𝝅𝜶𝜾𝝉ή𝝈𝜺𝜾𝝇

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜜𝝅𝜶𝜾𝝉ή𝝈𝜺𝝎𝝂

Είναι προφανές ότι η βέλτιστη επιθυμητή τιμή για αυτόν το δείκτη είναι το μηδέν και γενικά επιθυμητές τιμές αυτές που το προσεγγίζουν. Παρακάτω δίνονται με τη μορφή πίνακα οι τιμές του δείκτη για τα έτη 2007-2012 τόσο για την επιχείρηση όσο και για τον όμιλο.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 2,77% 2,27% 3,18% 4,41% 9,06% 10,10% Τράπεζα 2,22% 1,76% 2,42% 3,72% 9,83% 11,38% Πίνακας 19, Δείκτης Επισφαλών Απαιτήσεων 2007-2012

Από τον πίνακα μπορούμε να διακρίνουμε ότι μέχρι το 2010 οι τιμές του δείκτη κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα τόσο για την επιχείρηση όσο και για τον όμιλο, είναι δηλαδή πολύ καλές. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2007-2009 ο δείκτης εμφανίζει σχεδόν ίδια ποσοστά, ενώ το 2010 μεγαλώνει λίγο ως αποτέλεσμα της κρίσης που επικρατούσε. Το 2011 όμως, η τιμή του δείκτη αυξήθηκε ραγδαία για την επιχείρηση και για τον όμιλο γεγονός που συνδυάστηκε με τις μαζικές απολύσεις εργαζομένων από τον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα. Οι απολύσεις αυτές αύξησαν των αριθμό των ανέργων και έδωσαν τη δυνατότητα στο κράτος και στους επιχειρηματίες για μεγάλες μειώσεις στους μισθούς και για χειροτέρευση των συνθηκών εργασίας με μεγαλύτερα

ωράρια. Έτσι, επιβαρύνθηκε η οικονομική –και όχι μόνο- θέση των πολιτών και αυτό κατέστησε δύσκολη έως αδύνατη την αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους προς τις τράπεζες. Η κατάσταση αυτή όμως, αντί να καταστέλλεται επιβαρύνεται και έτσι το 2012 ο δείκτης αυξήθηκε περαιτέρω και αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται όσο θα συνεχίζεται η κρίση.

5.2. Πιστοληπτική Διαβάθμιση (Rating)

Το Rating είναι μια μορφή αξιολόγησης που πραγματοποιείται από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης και είναι ουσιαστικά ένας τρόπος μέτρησης της φερεγγυότητας της κάθε τράπεζας που λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν από τους επενδυτές και τους καταθέτες. Παρακάτω παραθέτουμε τρεις πίνακες με την αξιολόγηση της τράπεζας από τους τρεις σημαντικότερους οίκους αξιολόγησης για κάθε ένα από τα έτη της περιόδου 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Μακροπρόθεσμη Αa3 Aa3 A1 Ba3 Caa2 Caa2 Βραχυπρόθεσμη P-1 P-1 P-1 NP NP NP Χρηματο/κή Ισχύς C+ C+ C D- E E Πίνακας 20, Αξιολόγηση της τράπεζας από τον οίκο Moody’s

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Μακροπρόθεσμη BBB+ BBB+ BBB+ BB+ CCC CCC Βραχυπρόθεσμη A-2 A-2 A-2 B C C Χρηματο/κή Ισχύς - - - - - - Πίνακας 21, Αξιολόγηση της τράπεζας από τον οίκο Standard & Poor’s

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Μακροπρόθεσμη A- A- BBB BB+ B- CCC Βραχυπρόθεσμη F2 F2 F3 B B C Χρηματο/κή Ισχύς B/C B/C C D WD WD Πίνακας 22, Αξιολόγηση της τράπεζας από τον οίκο Fitch

Κοιτάζοντας προσεκτικά τους παραπάνω πίνακες διαπιστώνουμε ότι οι αξιολογή- σεις της τράπεζας από τους οίκους αξιολόγησης έχει αλλάξει αρκετές φορές τα τελευταία έτη και μάλιστα οι μεταβολές αυτές είναι πολύ αρνητικές. Συγκεκριμένα, ο οίκος Moody’s έχει υποβαθμίσει τρεις φορές την τράπεζα τα τελευταία πέντε χρόνια καθιστώντας την ριψοκίνδυνη μακροπρόθεσμα, από φερέγγυα που ήταν μέχρι το 2009, ενώ έχει υποβαθμίσει σε πολύ μικρό επίπεδο τη βραχυπρόθεσμη φερεγγυότητά της και την χρηματοοικονομική της ισχύ. Ο οίκος Standard & Poor’s δε μελετά την χρηματοοικονομική ισχύ της, ωστόσο έχει υποβαθμίσει δύο φορές, μέσα σε διάστημα τριών ετών, τόσο τη μακροπρόθεσμη όσο και τη βραχυπρόθεσμη φερεγγυότητά της. Τέλος, ο οίκος Fitch έχει υποβαθμίσει την τράπεζα τέσσερις φορές τα τελευταία πέντε χρόνια και την έχει καταστήσει ριψοκίνδυνη μακροπρόθεσμα, έχει αξιολογήσει πολύ αρνητικά το 2011 και το 2012 την χρηματοοικονομική της ισχύ, ενώ έχει δώσει πολύ χαμηλή βαθμολογία στη βραχυπρόθεσμη φερεγγυότητά της.

6. Αριθμοδείκτες επενδύσεων

Στο παρακάτω μέρος της εργασίας θα παρουσιάσουμε τους αριθμοδείκτες οι οποίοι σχετίζονται με τις επενδύσεις. Αυτοί οι αριθμοδείκτες σχετίζονται κυρίως με τις επιδόσεις των εταιριών στο χρηματιστήριο, καθότι εξετάζουν κυρίως θέματα που έχουν να κάνουν με τη χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής, το μέρισμα το όποιο δίνεται, αν συμβαίνει αυτό, καθώς και γενικότερα στοιχεία που περιβάλλουν μια εισηγμένη εταιρία.

6.1. Τρέχουσα Μερισματική Απόδοση

O δείκτης αυτός ισούται με το μέρισμα που καταβάλει η επιχείρηση στους μετόχους της προς την τιμή της μετοχής στο χρηματιστήριο. Αυτός ο δείκτης συνήθως δεν έχει μεγάλη πρακτική αξία την στιγμή που μετράται, αφού υπολογίζει το μέρισμα που έδωσε μια μετοχή πριν από αρκετούς μήνες, με βάση δηλαδή τα κέρδη της προηγούμενης οικονομικής χρήσης, και το συγκρίνει με την τρέχουσα τιμή της, που συνήθως είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της εποχής κατά την οποία έδωσε το μέρισμα. Είναι παρ’ όλα αυτά μία σχετική ένδειξη για την γενικότερη πορεία της μετοχής της εταιρίας. Ο τύπος με τον οποίο υπολογίζεται είναι ο εξής:

Τρέχουσα Μερισματική Απόδοση = 𝑴έ𝝆𝜾𝝈𝝁𝜶 𝜶𝝂ά 𝜧𝜺𝝉𝝄𝝌ή

𝜯𝜾𝝁ή 𝜧𝜺𝝉𝝄𝝌ή𝝇 𝝈𝝉𝝄 𝜲𝝆𝜼𝝁𝜶𝝉𝜾𝝈𝝉ή𝝆𝜾𝝄∗ 𝟏𝟎𝟎

Παρακάτω παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα αυτού του δείκτη κατά την περίοδο 2007-2012 για την τράπεζα και τον όμιλο.

Πίνακας 23, Τρέχουσα μερισματική απόδοση περιόδου 2007-2012

Η τρέχουσα μερισματική απόδοση για την Εθνική το 2007 ήταν 3% με τιμή κλεισίματος την 31.12.2007 τα 35,5 ευρώ. Τα επόμενα χρόνια δηλαδή από το 2008 και έπειτα η εταιρεία σταμάτησε να δίνει μέρισμα στους μετόχους, αφ’ ενός λόγω των διατάξεων περί ενίσχυσης της ρευστότητας της Ελληνικής οικονομίας και αφ’ ετέρου λόγω της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής ύφεσης που έκανε την εμφάνιση της αρχικά στις Η.Π.Α, και στην συνέχεια επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 3% 0% 0% 0% 0% 0% Τράπεζα 3% 0% 0% 0% 0% 0%

6.2. Ποσοστό Διανεμομένων Κερδών

Ο δείκτης αυτός μας δείχνει το ποσοστό των καθαρών κερδών της εταιρίας που αναλογούν στους μετόχους μέσω των μερισμάτων, αν βέβαια η εταιρία αποφασίσει να δώσει μέρισμα. Υπολογίζεται χρησιμοποιώντας την παρακάτω εξίσωση:

Ποσοστό Διανεμόμενων Κερδών = 𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜧𝜺𝝆𝜾𝝈𝝁ά𝝉𝝎𝝂𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ώ𝝂 𝜥𝜺𝝆𝜹ώ𝝂

∗ 𝟏𝟎𝟎

Μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή που παίρνει αυτός ο αριθμοδείκτης, τόσο μεγαλύτερο μέρισμα διανέμει η εταιρία στους μετόχους της αναλογικά με τα κέρδη της. Στον παρακάτω πίνακα βρίσκονται συγκεντρωμένες όλες οι τιμές που παίρνει ο δείκτης για την τράπεζα και τον όμιλο την περίοδο 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 40,63% 0% 0% 0% 0% 0% Τράπεζα 73,00% 0% 0% 0% 0% 0% Πίνακας 24, Ποσοστό διανεμόμενων κερδών περιόδου 2007-2012

Η τελευταία χρονιά την οποία δόθηκε μέρισμα ήταν το 2008 και αφορούσε τη χρήση του 2007. Για τον όμιλο το ποσοστό αυτό ήταν 40,63% και για της εταιρία μεμονωμένα 73% αντικατοπτρίζοντας τις πολύ καλές συνθήκες εκείνης της περιόδου προτού ακόμα κάνει την εμφάνιση της η παγκόσμια και εγχώρια ύφεση.

6.3. Μερισματική Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων

Ο δείκτης αυτός μας δείχνει την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων με βάση τα μερίσματα που καταβλήθηκαν στους μετόχους. Η εξίσωση με την οποία υπολογίζεται είναι η παρακάτω:

Μερισματική Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων = 𝜮𝝊𝝂𝝄𝝀𝜾𝜿ά 𝜧𝜺𝝆𝜾𝝈𝝁𝜶𝝉𝜶

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜾𝜹ί𝝎𝝂 𝜿𝜺𝝋𝜶𝝀𝜶ί𝝎𝝂*100

Ακολουθεί ένας πίνακας με τις τιμές που πήρε ο δείκτης την περίοδο 2007-2012 για την τράπεζα και τον όμιλο.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 26,1% 0% 0% 0% 0% 0% Τράπεζα 10,5% 0% 0% 0% 0% 0% Πίνακας 25, Μερισματική απόδοση ιδίων κεφαλαίων περιόδου 2007-2012

Όπως και με τους προηγούμενους δύο δείκτες, έτσι και με αυτόν η μοναδική χρονιά για την οποία υπάρχουν δεδομένα είναι το 2007, με τους δύο δείκτες να είναι 26,1% και 10,5% για τον όμιλο και την τράπεζα αντίστοιχα.

6.4. Αριθμοδείκτης κάλυψης καταβαλλόμενων μερισμάτων

Ο δείκτης αυτός δείχνει την ικανότητα της επιχείρησης να συνεχίσει να καταβάλει μερίσματα τα επόμενα χρόνια και επομένως έχει ιδιαίτερη σημασία για την επιχείρηση και κυρίως για τους μετόχους της. Υπολογίζεται με τον εξής τύπο:

Δείκτης Κάλυψης Κατ/νων Μερισμάτων = 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ά 𝜥έ𝝆𝜹𝜼 𝜲𝝆ή𝝈𝜺𝝎𝝇

𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜥𝜶𝝉/𝝂𝝎𝝂 𝜧𝜺𝝆𝜾𝝈𝝁ά𝝉𝝎𝝂*100

Όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης αυτός, τόσο πιο πιθανό είναι να συνεχίσει να αποδίδει μέρισμα η επιχείρηση και επομένως οι μέτοχοι θα αισθάνονται πιο ασφαλείς. Ακολούθως, παραθέτουμε πίνακα με τις τιμές που λαμβάνει ο δείκτης την περίοδο 2007-2012 τόσο για την τράπεζα όσο και για τον όμιλο. 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 2,46% - - - - - Τράπεζα 1,36% - - - - - Πίνακας 26, Δείκτης κάλυψης καταβαλλόμενων μερισμάτων περιόδου 2007-2012

Παρατηρούμε ότι η κατάσταση του ομίλου παρέχει μία καλύτερη ασφάλεια στους μετόχους απ’ ότι μόνο τράπεζα λόγω φυσικά της διαφοροποίησης του κινδύνου που επιτυγχάνεται μέσω του ομίλου και των πολυδιάστατων δραστηριοτήτων του. Τα έτη 2008-2012 δεν ορίζεται τιμή για το δείκτη, καθώς ο παρονομαστής του κλάσματος που βρίσκεται στο δεύτερο μέρος της παραπάνω εξίσωσης είναι ίσος με μηδέν.

6.5. Δείκτης κερδών ανά μετοχή

Ο επενδυτικός αυτός αριθμοδείκτης, που είναι και ένας από τους σημαντι- κότερους, παρουσιάζει το ύψος των καθαρών κερδών της επιχείρησης, που αντιστοιχεί σε κάθε μετοχή της και επηρεάζεται από τον αριθμό των μετοχών και βέβαια από τα κέρδη. Ο δείκτης αυτός μετριέται σε χρηματικές μονάδες. Επομένως, εμείς θα τον μελετήσουμε σε ευρώ. Η εξίσωση με την οποία τον υπολογίζουμε είναι η εξής:

Δείκτης Κερδών ανά μετοχή = 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ά 𝜿έ𝝆𝜹𝜼 𝝌𝝆ή𝝈𝜺𝝎𝝇

𝜜𝝆𝜾𝜽𝝁ό𝝇 𝝁𝜺𝝉𝝄𝝌ώ𝝂

Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης αυτός, τόσα περισσότερα κέρδη αντιστοιχούν σε κάθε μετοχή, δηλαδή η αξία της ανεβαίνει όλο και περισσότερο και ο κάτοχος της μπορεί να αναμένει μεγαλύτερο μέρισμα. Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζονται οι τιμές του δείκτη για την τράπεζα και τον όμιλο την εξεταζόμενη περίοδο 2007-2012. Οι αρνητικές τιμές που διακρίνουμε από το 2010 και έπειτα προκύπτουν επειδή τόσο η τράπεζα όσο και ο όμιλος αυτές τις χρονιές εμφάνισαν ζημιές.

Πίνακας 27, Δείκτης κερδών ανά μετοχή περιόδου 2007-2012

Όσον αφορά τα αποτελέσματα του ομίλου της Εθνικής παρατηρούμε ότι από τα 3,1 ευρώ ανά μετοχή το 2007 -ποσό πολύ ικανοποιητικό για την εποχή- και έπειτα, με την σταδιακή εμφάνιση των προβλημάτων στην ελληνική και όχι μόνο οικονομία, αρχίζει να διαφαίνεται μία συνεχιζόμενη μείωση του κέρδους ανά μετοχή φτάνοντας στα 0,46 ευρώ κέρδος το 2010 δηλαδή μείωση 85% σε σχέση με το 2007. Από το 2011 ο όμιλος καταγράφει τεράστιες ζημιές και βλέπουμε μία μείωση κατά -2.910% σε σχέση με το 2010. Οι ζημιές παραμένουν και για το 2012 αρκετά μειωμένες όμως σε σχέση με το 2011 (διαφορά 116%) λόγω των σημαντικών αναδιαρθρώσεων που έλαβαν χώρα σε διάφορους τομείς, καθώς και αποφάσεις περιορισμού των δραστη- ριοτήτων του ομίλου. Σε ότι αφορά την τράπεζα, τα αποτελέσματα τη κρίσης στα κέρδη ανά μετοχή έγιναν εμφανή μία χρονιά νωρίτερα αφού από το 2010 κιόλας η εταιρία παρουσίαζε ζημιές, έχοντας μία διαφορά -130% σε σχέση με το 2007. Η συνέχεια είναι παρόμοια με αυτή που είχαμε και στον όμιλο, με το 2012 να υπάρχει μία σχετική εξομάλυνση σε σχέση με το καταστροφικό 2011. Το γεγονός ότι υπάρχουν πιο έντονες αλλαγές στην εταιρία από ότι στον όμιλο οφείλεται στο γεγονός, ότι η εταιρία επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από τις ενδοχώριες εξελίξεις σε αντίθεση με τον όμιλο ο οποίος λόγω του εύρους των δραστηριοτήτων του σε πολλές χώρες, αντισταθμίζει σχετικά πιο εύκολα τις όποιες αρνητικές επιδράσεις. Βέβαια εξ’ αιτίας του γεγονότος ότι ο όμιλος συνίσταται κατά βάση από την εθνική τράπεζα ήταν αναπόφευκτο να συμπαρασυρθεί και αυτός σε πολύ χαμηλά στάνταρ απόδοσης.

6.6. Λόγος τιμής προς κέρδη ανά μετοχή (price to earnings ratio P/E)

Ο αριθμοδείκτης αυτός, που είναι ίσως ο πιο γνωστός επενδυτικός αριθμοδείκτης μας δείχνει την τιμή που προτίθεται να καταβάλει κάποιος, για κάθε ευρώ κέρδους της επιχείρησης που αντιστοιχεί στη μετοχή της. Αποτελεί δηλαδή μία ένδειξη ζήτησης για τις μετοχές της εταιρίας. Ο αριθμοδείκτης εκφράζεται σε ευρώ και δεν θα υπολογιστεί για τα έτη κατά τα οποία η εταιρία και ο όμιλος έχουν ζημιές. Ο τύπος με τον οποίο υπολογίζεται είναι ο ακόλουθος:

Λόγος Τιμής προς Κέρδη ανά Μετοχή = 𝜯𝝆έ𝝌𝝄𝝊𝝈𝜶 𝜲𝝆𝜼𝝁𝜶𝝉𝜾𝝈𝝉𝜼𝝆𝜾𝜶𝜿ή 𝜯𝜾𝝁ή

𝜥έ𝝆𝜹𝜼 𝜶𝝂ά 𝜧𝜺𝝉𝝄𝝌ή

Ακολουθεί πίνακας με τις τιμές που παίρνει αυτός ο δείκτης την περίοδο 2007-2012 για την τράπεζα και τον όμιλο.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 11,45 3,85 8,95 13,26 - - Τράπεζα 19,18 12,38 55 - - - Πίνακας 28, Λόγος τιμής προς κέρδη ανά μετοχή περιόδου 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 3,10 2,70 1,72 0,46 -12,93 -2,12 Τράπεζα 1,85 0,84 0,28 -0,57 -12,70 -3,07

Σε ότι αφορά τον όμιλο παρατηρείται μία σημαντική πτώση στον δείκτη κατά 66% από το 2007 στο 2008 χρονιά κατά την οποία πρωτοεμφανίστηκε η κρίση. Στη συνέχεια για τα έτη 2009 και 2010 παρατηρούμε μία αύξηση κατά 5,1 και 4,31 ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο έτος ή αλλιώς εκφρασμένη σαν 244% από το 2008 στο 2010. Βλέπουμε έτσι ότι ο όμιλος κατάφερε να ανακάμψει παρ’ όλη την μεγάλη πτώση το 2008. Τα έτη 2011 και 2012 όμως, ο όμιλος παρουσίασε ζημιές και για τον λόγο αυτό δεν υπολογίζουμε τον αριθμοδείκτη. H τράπεζα παρατηρούμε ότι ακολουθεί μία παρόμοια πορεία, αφού έχει έναν αρκετά μεγάλο δείκτη για το 2007 έπειτα ακολουθεί μία μείωση το 2008, της τάξης του 35% και το επόμενο έτος μία αλματώδης αύξηση της τάξης του 344% στα 55 ευρώ.

6.7. Εσωτερική αξία μετοχής

O αριθμοδείκτης αυτός δείχνει την εσωτερική αξία της μετοχής η οποία εκφράζεται από τη λογιστική της τιμή. Είναι δηλαδή η τιμή που προκύπτει από την διαίρεση των ιδίων κεφαλαίων της εταιρίας προς αριθμό των μετοχών της. Είναι ένας δείκτης χρήσιμος για να δούμε ποια είναι η αξία ανά μετοχή που προκύπτει για τους μετόχους αν η εταιρία αποφασίσει να διαλυθεί ρευστοποιώντας τα κεφάλαια της και εξοφλώντας πρώτα τους πιστωτές της. Ο τύπος με τον οποίο υπολογίζεται είναι ο ακόλουθος:

Εσωτερική Αξία Μετοχής = 𝜮ύ𝝂𝝄𝝀𝝄 𝜾𝜹ί𝝎𝝂 𝜿𝜺𝝋𝜶𝝀𝜶ί𝝎𝝂

𝜜𝝆𝜾𝜽𝝁ό𝝇 𝝁𝜺𝝉𝝄𝝌ώ𝝂 𝝈𝜺 𝜿𝝊𝜿𝝀𝝄𝝋𝝄𝝆ί𝜶

Ο παρακάτω πίνακας περιέχει τις τιμές της εσωτερικής αξίας της μετοχής της τράπεζας και του ομίλου για κάθε ένα από τα έτη 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 18,2 16,11 12,88 8,45 4,34 -0,87 Τράπεζα 13,2 12,43 10,43 6,93 3,14 -1,98 Πίνακας 29, Εσωτερική αξία μετοχής περιόδου 2007-2012

Η εσωτερική αξία της μετοχής όσον αφορά τα αποτελέσματα του ομίλου βρισκόταν στα 18,2 ευρώ το 2007 και σημείωσε μία πτώση 2 ευρώ το 2008. Από το 2008 και έπειτα η εσωτερική αξία άρχισε να πέφτει κατά σχεδόν 4 ευρώ κάθε χρονιά φτάνοντας στα 4.34 ευρώ το 2011, και κλείνοντας αρνητικά στα -0,87 το 2012. Από την πλευρά της εταιρίας τώρα παρατηρούμε και εδώ μία σταδιακή συνεχιζόμενη πτώση στον αριθμοδείκτη, από το 2007 όπου ήταν 13,2 έφτασε το 2011 στα 3,14 ευρώ, πτώση της τάξης του 76%. Για το 2012 ο αριθμοδείκτης κινήθηκε σε αρνητικά επίπεδα στα -1,98 ευρώ σαν μία ακόμα συνέπεια της κρίσης.

6.8. Λόγος τρέχουσας χρηματιστηριακής προς εσωτερική αξία μετοχής

Ο δείκτης αυτός μας δείχνει πόσες φορές πάνω ή κάτω από την λογιστική αξία διαπραγματεύεται η τιμή στο χρηματιστήριο. Όσο πιο μικρός είναι ο δείκτης τόσο πιο υποτιμημένη είναι μία μετοχή τη στιγμή που λαμβάνουμε τα στοιχεία, σε διαφορετική περίπτωση όπου αυτό συμβαίνει μακροχρόνια, τότε υπάρχει κάποιο θεμελιώδες πρόβλημα με την εταιρία εν γένει. Στην περίπτωση που είναι αρκετά μεγάλος ο δείκτης είναι ένδειξη ότι η εταιρία είναι ισχυρή στην αγορά. Ο λόγος αυτός με τη μορφή εξίσωσης παρουσιάζεται ως εξής:

Λόγος Τρ/σας Χρ/κής Αξίας προς Εσωτερική = 𝜯𝝆έ𝝌𝝄𝝊𝝈𝜶 𝜲𝝆𝜼𝝁𝜶𝝉𝜾𝝈𝝉𝜼𝝆𝜾𝜶𝜿ή 𝜯𝜾𝝁ή

𝜠𝝈𝝎𝝉𝜺𝝆𝜾𝜿ή 𝜜𝝃ί𝜶 𝜧𝜺𝝉𝝄𝝌ή𝝇

Στον παρακάτω πίνακα υπάρχουν συγκεντρωμένες οι τιμές που παίρνει ο δείκτης τόσο για την τράπεζα όσο και για τον όμιλο την εξεταζόμενη περίοδο 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 1,95 0,64 1,19 0,72 0,36 -1,49 Τράπεζα 2,68 0,81 1,47 0,88 0,5 -0,65 Πίνακας 30, Λόγος χρηματιστηριακής αξίας προς εσωτερική περιόδου 2007-2012

Στα αποτελέσματα του ομίλου βλέπουμε ότι το 2007 η χρηματιστηριακή αξία ήταν στις 1,95 φορές πάνω από τη λογιστική, στη συνέχεια έχουμε μία πτώση για το 2008. Το 2009 παρατηρούμε πάλι μία αύξηση σχετική αύξηση αλλά μετά αρχίζει η σταθερά καθοδική πορεία, που οδηγεί σε αρνητικό δείκτη για το 2012 εκφράζοντας τη δυσχερή θέση της εταιρίας. Όσον αφορά την εταιρία παρατηρούμε την ίδια σχεδόν πορεία στις μεταβολές της τιμής του δείκτη με τη μείωση από το 2007 στο 2012 να είναι 124 ποσοστιαίες μονάδες. Η μόνη σημαντική διαφορά είναι ότι ο δείκτης της τράπεζας κινείται σε υψηλότερα στάνταρ λόγω της μεγάλης τιμής που είχε μέχρι κάποια στιγμή η μετοχή της τράπεζας στην Ελλάδα.

7. Διάφοροι αριθμοδείκτες

7.1. Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Εργαζομένων

Εκτός από τους κύριους αριθμοδείκτες αποδοτικότητας, οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες χρησιμοποιούν αυτόν τον αριθμοδείκτη για να έχουν ένα δείγμα από την αποδοτικότητα των υπαλλήλων που απασχολούν. Πρόκειται για έναν ποιοτικό αριθμοδείκτη του οποίου δεν μας αφορά η απόλυτη τιμή, αλλά η διαχρονική του σχετική εξέλιξη. Άλλοι ποιοτικοί δείκτες με εξαιρετικό ενδιαφέρον μπορεί να αφορούν στο μορφωτικό επίπεδο των εργαζομένων ή στην ηλικία τους, όμως είναι δύσκολο να υπολογιστούν από τρίτους. Ο δείκτης αυτός προσδιορίζεται ως εξής:

Δείκτης Αποδοτικότητας Εργαζομένων = 𝜥𝜶𝜽𝜶𝝆ά 𝜥έ𝝆𝜹𝜼 𝜲𝝆ή𝝈𝜺𝝎𝝇

𝜜𝝆𝜾𝜽𝝁ό𝝇 𝜠𝝆𝜸𝜶𝜻𝝄𝝁έ𝝂𝝎𝝂

Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του δείκτη, τόσα περισσότερα κέρδη παράγει ο κάθε εργαζόμενος, δηλαδή τόσο πιο αποδοτικός είναι. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι όταν αναφερόμαστε στα κέρδη που παράγει κάθε εργαζόμενος αναφερόμαστε στο μέσο εργαζόμενο. Παρακάτω παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα του αριθμοδείκτη για την τράπεζα και τον όμιλο την περίοδο 2007-2012.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Όμιλος 47,49 43,32 26,53 11,95 - - Τράπεζα 66,51 35,33 17,22 - - - Πίνακας 31, Δείκτης αποδοτικότητας εργαζομένων περιόδου 2007-2012

Από τα δεδομένα του παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι με την πάροδο του χρόνου ο αριθμοδείκτης ακολουθεί καθοδική πορεία. Θεωρητικά, αυτό συνεπάγεται μια μείωση της αποδοτικότητας των εργαζομένων. Πρακτικά όμως, η μείωση αυτή σχετίζεται κυρίως με την γενικότερη χειροτέρευση της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα και της συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας. Έτσι, δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για το αν πράγματι μειώθηκε η αποδοτικότητα των εργαζομένων στην τράπεζα και στον ευρύτερο όμιλο. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι ο δείκτης αυτός μας παρέχει μία ένδειξη για την αποδοτικότητα των εργαζομένων μόνο αν η αγορά βρίσκεται στη φυσιολογική της κατάσταση. Τέλος, για τα έτη 2011 και 2012 για την τράπεζα και τον όμιλο, αλλά και για την τράπεζα το 2010 δεν υπολογίσαμε τον αριθμοδείκτη, επειδή η τράπεζα εμφάνισε ζημίες και κρίνουμε μη ορθολογική τη σκέψη ότι οι εργαζόμενοι παράγουν ζημίες.

7.2. Αριθμοδείκτης διαρθρώσεως των απαιτήσεων κατά πελατών

Νωρίτερα αναφερθήκαμε στους αριθμοδείκτες διάρθρωσης κεφαλαίων. Εκτός, όμως, από αυτούς μπορούν να υπολογιστούν δεκάδες αριθμοδείκτες διαρθρώσεως

των στοιχείων του ισολογισμού και των αποτελεσμάτων χρήσεως. Χάριν συντομίας, όμως, εδώ θα ασχοληθούμε με τη διάρθρωση του κυριότερου λογαριασμού που βρίσκεται στο Ενεργητικό του ισολογισμού κάθε τράπεζας, δηλαδή το λογαριασμό Δάνεια και απαιτήσεις κατά πελατών. Ο λογαριασμός αυτός διαδραματίζει πρωταρ- χικό ρόλο στη λειτουργία ενός πιστωτικού ιδρύματος και γι’ αυτό το λόγο η διάρθρωσή του παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Παρακάτω παρατίθενται δύο πίνακες με τα στοιχεία και τα ποσά του λογαριασμού, τόσο για την τράπεζα όσο και για τον όμιλο την περίοδο 2007-2012. Για τον υπολογισμό των παρακάτω ποσοστών δεν λήφθηκαν υπ’ όψη οι προβλέψεις για απομειώση του λογαριασμού, επειδή δεν ξέρουμε σε ποια στοιχεία και σε τι αναλογία αναφέρονται.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Μ.Ο. Στεγαστικά

δάνεια 34,29% 31,15% 31,71% 31,63% 30,63% 30,52% 31,65%

Καταν/κά δάνεια

11,42% 10,28% 10,19% 10,64% 11,02% 11,68% 10,87%

Πιστωτικές κάρτες

5,78% 5,13% 5,73% 6,68% 6,82% 8,74% 6,48%

Δάνεια σε μικρές επιχ.

6,75% 8,60% 9,53% 7,94% 7,91% 8,16% 8,15%

Δάνεια σε επιχ. και Δημόσιο

41,76%

44,84%

42,84%

43,11%

43,62%

40,90%

42,85%

Δάνεια και απαιτήσεις

κατά πελατών

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

Πίνακας 32, Δάνεια και απαιτήσεις κατά πελατών Ομίλου περιόδου 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012 Μ.Ο. Στεγαστικά

δάνεια 40,78% 34,70% 34,69% 34,38% 33,92% 35,57% 35,67%

Καταν/κά δάνεια

10,06% 9,04% 8,99% 8,75% 8,71% 9,31% 9,14%

Πιστωτικές κάρτες

3,86% 3,22% 3,27% 2,99% 2,64% 2,77% 3,14%

Δάνεια σε μικρές επιχ.

8,86% 7,42% 8,43% 6,82% 6,50% 6,81% 7,47%

Δάνεια σε επιχ. και Δημόσιο

36,44%

45,62%

44,62%

47,06%

48,23%

45,54%

44,58%

Δάνεια και απαιτήσεις

κατά πελατών

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

Πίνακας 33, Δάνεια και απαιτήσεις κατά πελατών Τράπεζας περιόδου 2007-2012

Από τα δεδομένα των άνω πινάκων μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των απαιτήσεων κατά πελατών, τόσο για την τράπεζα όσο και για τον όμιλο, αποτελείται από το άθροισμα των στεγαστικών δανείων και των χορηγηθέντων

δανείων σε επιχειρήσεις και στο δημόσιο, καθώς για τον όμιλο το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το 70% σε όλη τη διάρκεια της περιόδου 2007-2012, ενώ για την τράπεζα υπερβαίνει το 75%. Μεταξύ των δύο αυτών στοιχείων, τα χορηγηθέντα δάνεια σε επιχειρήσεις και δημόσιο κατέχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά στον όμιλο για όλα τα έτη, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στην τράπεζα για τα έτη 2008-2012. Τα υπόλοιπα στοιχεία κατέχουν πολύ μικρότερα ποσοστά. Οι μέσοι όροι των περιόδων 2007-2012 για κάθε στοιχείο υπολογίστηκαν για να βοηθήσουν τη δημιουργία των παρακάτω διαγραμμάτων (πίτες) που παρατίθενται σε αυτήν την κατηγορία αριθμοδεικτών.

Διάγραμμα 4, Μέσος όρος στοιχείων λογαριασμού ‘Δάνεια και απαιτήσεις πελατών’ Ομίλου περιόδου 2007-2012

Διάγραμμα 5, Μέσος όρος στοιχείων λογαριασμού ‘Δάνεια και απαιτήσεις πελατών’ Τράπεζας περιόδου 2007-2012

31,65%

10,87%

6,48% 8,15%

42,85%

Δάνεια και απαιτήσεις κατά πελατών ομίλου

Στεγαστικά δάνεια

Καταναλωτικά δάνεια

Πιστωτικές κάρτες

Δάνεια σε μικρές επιχειρήσεις

Δάνεια σε επιχειρήσεις και Δημόσιο

35,67%

9,14%

3,14%

7,47%

44,58%

Δάνεια και απαιτήσεις κατά πελατών τράπεζας

Στεγαστικά δάνεια

Καταναλωτικά δάνεια

Πιστωτικές κάρτες

Δάνεια σε μικρές επιχειρήσεις

Δάνεια σε επιχειρήσεις και Δημόσιο

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όλες οι τράπεζες, μικρές και μεγάλες, επηρεάστηκαν από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση. Εξαίρεση δεν θα μπορούσε να είναι και η Εθνική Τράπεζα. Από το 2009 παρατηρείται μια συνεχόμενη αρνητική μεταβολή των περισσότερων χρηματοοικονομικών δεικτών της με αποκορύφωμα το έτος 2011 όπου οι τιμές των δεικτών αυτών είναι οι χειρότερες τόσο για την τράπεζα της εθνικής όσο και για τον όμιλό της. Πρώτα από όλα, η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων μειώνεται σταδιακά από το 2009 ενώ παρατηρείται, κυρίως την τελευταία διετία, μεγάλη μείωση στις καταθέσεις αλλά και στις χορηγήσεις δανείων προς φυσικά και νομικά πρόσωπα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε πολλά προβλήματα ρευστότητας στην τράπεζα. Ακόμα, παρατηρείται μία αύξηση των επισφαλών απαιτήσεων, καθώς λόγω της τεράστιας ανεργίας και των μεγάλων μειώσεων των μισθών, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Επιπλέον, αξίζει να αναφέρουμε τις αρνητικές αξιολογήσεις της τράπε- ζας της εθνικής από τους οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι την έχουν υποβαθμίσει 3-4 φορές σε 5 χρόνια γεγονός που αποτελεί πλήγμα για την φερεγγυότητά της. Επίσης, έχουμε σημαντική μείωση της χρηματιστηριακής τιμής και της εσωτερικής της αξίας του ομίλου και της τράπεζας κατά την χρονική περίοδο που αναλύουμε (2007-2012). Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, η λειτουργία της Εθνικής Τράπεζας από το 2011 και μετά δεν μπορούσε να είναι βιώσιμη. Για το λόγο αυτό, κρίθηκε απαραίτητο να πραγματοποιηθεί ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας από την κυβέρνηση, έτσι ώστε να μπορέσει να καλύψει τις ζημιές που οφείλονται, εκτός των γενικότερων συνεπειών της χρηματοοικονομικής κρίσης, στην ολοκλήρωση του PSI, αλλά και στα αρνητικά ίδια κεφάλαια της τελευταίας διετίας. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας έπρεπε να συμμετέχει στην ΑΜΚ (Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου) της Εθνικής το 2011 με 6,9 δις. € και το 2012 με 9,75 δις. €, ώστε να καταστεί και πάλι η τράπεζα βιώσιμη. Η ΑΜΚ για το 2012 ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2013 και το συνολικό ποσό που εισήλθε στο ταμείο της τράπεζας είναι 9,65 δις. € από τα οποία το 10,8% καλύφθηκε από ιδιώτες επενδυτές ποσό που ξεπερνάει το 1 δις €. Η διάσωση των τραπεζών είναι μείζον ζήτημα για κάθε χώρα, καθώς αυτές αποτελούν την βάση και ρυθμίζουν την σύγχρονη οικονομία. Τέλος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το έτος 2011 μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα καταστροφικό έτος για την Εθνική Τράπεζα και γενικότερα για τον Ελληνικό Τραπεζικό Τομέα, ενώ το 2012 παρατηρείται μια εξομάλυνση, σε όλους σχεδόν τους χρηματοοικονομικούς δείκτες της τράπεζας και του ομίλου της Εθνικής, εξαιτίας του περιορισμού των δραστηριοτήτων τους.

Συνοψίζοντας, μετά το πέρας της εργασίας που μας ανατέθηκε, συμπεράναμε ότι παρόλο που πολλοί συνάνθρωποί μας νομίζουν ότι οι τράπεζες κερδοσκοπούν και θησαυρίζουν εις βάρος των Ελλήνων πολιτών από την οικονομική κρίση στην οποία επήλθε η χώρα μας, η άποψη τους αυτή είναι λανθασμένη, καθώς αγνοούν το γεγονός ότι όλες οι Ελληνικές Τράπεζες (και οι Τράπεζες του Εξωτερικού) χτυπήθηκαν πολύ

βαριά από την κρίση, την οποία βέβαια εν μέρη προκάλεσαν οι ίδιες με τον ανεξέ- λεγκτο δανεισμό. Ακόμα, δεν πρέπει να αψηφούμε το γεγονός ότι ο τραπεζικός τομέας της Ελλάδας στήριξε σημαντικά τη χώρα κατά τα πρώτα στάδια της κρίσης, καθώς και ότι αποτελεί κύριο εξισορροπιστικό παράγοντα της κοινωνίας. Όσο όμως και αν έφταιξε το τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα και παγκοσμίως, στην διαμόρ- φωση της σημερινής οικονομικής συγκυρίας, θα κληθεί να πληρώσει τα λάθη του σταδιακά χρόνο με το χρόνο. Έτσι, λοιπόν και η Εθνική Τράπεζα, η οποία μας απασχόλησε στην παρούσα εργασία δεν έχει κανένα συμφέρον από την κρίση. Αντιθέτως, η κρίση της έφερε μεγάλη ζημιά στην κερδοφορία της αφού πλήρωσε ακριβά το κούρεμα των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου (2011-2012) και την κατακόρυφη αύξηση των επισφαλών απαιτήσεων της. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν αρχίσει να αυξάνουν το μέγεθός τους, καθώς και το μερίδιό τους στην αγορά μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων. Με αυτόν τον τρόπο, προσπα- θούν να γίνουν πιο ισχυρές, ώστε να αντέξουν την αβεβαιότητα και τους κινδύνους που επικρατούν. Έτσι και η Εθνική Τράπεζα παρά τη δύσκολη κατάσταση, την οποία κλήθηκε να αντιμετωπίσει, έχει αρχίσει ήδη να δείχνει σημάδια ανάκαμψης μέσω κάποιων συνεργασιών και κάποιων συγχωνεύσεων που πραγματοποίησε και όπως φαίνεται σε ελάχιστο χρονικό διάστημα θα επανέλθει και πάλι σε μία σχετικά πιο σταθερή κατάσταση, δεδομένης και της κρίσης που συνεχίζει να εξαπλώνεται ακάθεκτη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική Βιβλιογραφία

Γκλεζάκος, Μ. (2008). Αξιολόγηση Επιχειρήσεων. Αθήνα: Μιχάλης Γκλεζάκος.

Ευθύμογλου, Πρ., Λαζαρίδης, Ι. (2010). Χρηματοοικονομική Ανάλυση Λογιστικών Καταστάσεων. Τεύχος Α. Πειραιάς.

Ξανθάκης, Μ., Αλεξάκης, Χ. (2006). Χρηματοοικονομική Ανάλυση Επιχειρήσεων. Αθήνα: Σταμούλης.

Χαρδούβελης, Α. Γ., Γκόρτσος, ΒΛ. Χ. (2011). Η διεθνής κρίση, η κρίση στην ευρωζώνη και το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ελληνική Ένωση Τραπεζών

Νιάρχος, Ν. (2004). Χρηματοοικονομική Ανάλυση Λογιστικών Καταστάσεων. Αθήνα: Σταμούλης.

Ιστοσελίδες

http://www.nbg.gr/wps/portal/el/Home

Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος

www.google.com

παγκόσμια μηχανή αναζήτησης

http://www.epistimonikomarketing.gr/mia-xrimatooikonomiki-analusi-ton-trapezikon-idrumaton-simera/

http://www.investopedia.com/

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οι πηγές από όπου αντλήθηκαν τα στοιχεία για όλους τους πίνακες είναι οι αναλυ- τικές και οι συνοπτικές ετήσιες οικονομικές καταστάσεις της ΕΤΕ. Τα δεδομένα επε- ξεργάστηκαν όπως αναφέραμε και στην εισαγωγή και έτσι προέκυψαν οι παραπάνω αριθμοδείκτες. Για την ευκολότερη σύγκριση των δεδομένων των κύριων λογιστικών καταστάσεων που χρησιμοποιήθηκαν θα παραθέσουμε στη συνέχεια τις συνοπτικές οικονομικές καταστάσεις του Ομίλου και της Τράπεζας της Εθνικής για τα έτη 2006-2012. Ο λόγος που παραβάλλουμε τα στοιχεία για το 2006 είναι ότι χρησιμοποιή- θηκαν για τις σταθμίσεις των δεδομένων, που επίσης αναφέραμε στην εισαγωγή. Τέλος, θέλουμε να προσθέσουμε ότι για την εξοικονόμηση χώρου στην εργασία αυτή αποφεύχθηκε κατά το μέγιστο δυνατό η χρήση άσκοπων διαγραμμάτων, που θα προσέδιδαν μόνο καλύτερη εμφάνιση σε αυτή, με σκοπό την επικέντρωση στην ουσιώδη ανάλυση των αριθμοδεικτών.