3.1  

พนจ AEC และการเปนศนยกลางโลจสตกสของไทย ภายใตการคาไรพรมแดน ตอนท 3 สมพงษ ศรโสภณศลป

3. ความสามารถในการสรางประโยชนหรอความมงคง (Value/Wealth Creation) จากการเขารวมใน GVC GVC เปนเครอขายการผลตระหวางประเทศ โดยมธรกจหรอผประกอบการทเขารวม GVC รบบทบาทและหนาทแตกตางกนออกไป ตามขดความสามารถของแตละคน ทงน ผประกอบการทรวมอยใน GVC เดยวกน จะไดรบผลประโยชนไมเทากน โดยความสามารถในการสรางประโยชนหรอความมงคงจากการเขารวมใน GVC จะขนอยางมากกบขดความสามารถ บทบาท ตาแหนง (Positioning) และ อานาจตอรองทผประกอบการมอยเมอเทยบกบผประกอบการอนๆทรวมใน GVC กรอบความคดทนาจะเปนประโยชนตอการพจารณาศกยภาพของธรกจในการสรางประโยชนจากการเขารวม GVC นน คอ ทฤษฎ Value Chain หรอ Smile Curve ทนาเสนอโดยนาย Stan Shih อดตผบรหารของบรษท ACER ซงสามารถสรปไดวา ธรกรรมตลอดหวงโซการคายคใหมสามารถแบงขนตอนการดาเนนการและความรบผดชอบออกไดเปนหลายขนตอนหลก เรมตงแตการวจยและพฒนา การออกแบบและการสรางตราสนคา การผลต การตลาดและการกระจายสนคา การขายและบรการหลงการขาย โดยธรกจทไดรบผลประโยชนสงสดจะเปนธรกจทดาเนนการในขนตอนทอยทง 2 ปลายของ Smile Curve คอ ออกแบบและสรางผลตภณฑ และการกระจายสนคาและการขาย สวนผรบจางผลตในลกษณะ OEM จะเปนผทไดรบผลประโยชนตาทสด

ในการอธบายถงความแตกตางในอานาจตอรองของผประกอบการทรวมอยใน Value Chain นน จะขอเปรยบตาแหนงของผประกอบการทอยใน Value Chain ตามทฤษฎ Smile Curve เทยบกบการแขงขนเดนหมากรกจะเหนวา ผทมอานาจสงสดใน Value Chain คอ ผทเปนเจาของตราสนคา และ/หรอ ผทควบคมชองทางจดจาหนายในการกระจายสนคาและการเขาถงลกคา เปรยบไดกบเปนผเลนทเดนหมากรก สวน

ความสามารถในการสรางคณคาSmile Curve

VALU

E AD

DED

HIGHER

LOWER

PRODUCTION CHAINTIME

MANUFACTURINGDESIGN

BRANDING

CONCEPT/R&D

DISTRIBUTION

MARKETING

SALES/AFTER SERVICE

THE STAN SHIH SMILE CURVE

 

3.2  

ผประกอบการอนๆ อาจแบงออกไดเปน 2 กลม คอ กลมผผลตทใชเทคโนโลยขนสง ซงเปรยบไดเปน “ขน” ในกระดานหมากรก กบ กลมผผลตทใชเพยงแรงงานหรอเทคโนโลยขนพนฐาน ซงเปรยบไดกบเปน “เบย” ในกระดานหมากรก

ผทมอานาจตอรองสงสด GVC หรอเปรยบเสมอนเปนผทเดนหมากรกนน คอ ผทเปนเจาของหรอมอานาจสงสดใน GVC ซงจะมอานาจกากบความเปนไปตางๆของธรกรรมทเกดขนใน GVC รวมถงการคดเลอกและการกาหนดบทบาทและระดบการมสวนรวมของผประกอบการอนๆทเปนสมาชกใน GVC สวนกลมผผลตทรวมใน GVC โดยอาศยความสามารถในการผลตดวยเทคโนโลยขนสง ซงเปรยบเสมอนกบตวขนในกระดานหมากรกจะมอานาจตอรองลดนอยลงมา เนองจากความเชยวชาญเฉพาะทางในเทคโนโลยการผลตทใชอย สวนผรบจางผลต ซงเปรยบเสมอนตวเบยในหมากกระดาน จะมอานาจตอรองตาสด เชนเดยวกบตวเบยในการเดนหมากรก ทผเดนหมากจะยอมเสยตวเบยออกไปกอนเปนอนดบแรก เพอแลกกบความไดเปรยบในการเดนหมากเหนอคตอส ใน GVC หนงๆ ผประกอบการทรบจางผลตดวยเทคโนโลยขนพนฐาน จะถกแทนทไดงายดวยผประกอบการรายอนทแทรกตวเขามาดวยคาแรงทตากวา เพอฉายภาพใหเหนชดเจนขนจะขอยกตวอยาง Value Chain ของผลตภณฑ iPhone ตามทนาเสนอไปแลว โดยเจาของ GVC ทกากบชะตากรรมของ GVC นคอบรษท Apple ในขณะทผผลตในจนทาหนาทเปนเพยงรบจางประกอบชนสวนตางๆทผลตโดยประเทศอน บรษท Apple จะไดรบผลประโยชนเกอบ 60% ของมลคาผลตภณฑ iPhone ในขณะทผประกอบชนสวนในจนจะไดรบผลประโยชนเปนเพยงประมาณ 2% ของมลคาผลตภณฑเทานน

ความสามารถในการสรางคณคาSmile Curve

VALU

E AD

DED

HIGHER

LOWER

PRODUCTION CHAINTIME

MANUFACTURINGDESIGN

BRANDING

CONCEPT/R&D

DISTRIBUTION

MARKETING

SALES/AFTER SERVICE

THE STAN SHIH SMILE CURVE

คนเดนหมากคนเดนหมาก

ขน ขน

เบย

 

3.3  

กลาวโดยสรป ประโยชนทผประกอบการจะไดรบจากการเขารวม GVC แตกตางกนออกไปตาม ตาแหนงใน Value Chain (เบย ขน หรอ คนเดนหมาก) ศกยภาพดานเทคโนโลยและการผลต ความสามารถดานการจดการ ซงสดทายนาไปสอานาจตอรองทางการคาในหวงโซ GVC นนเอง ผประกอบการทมกไดรบประโยชนจาก GVC ในสดสวนทสง มอานาจตอรองสง และสามารถกาหนดบทบาทและหนาทใหกบสมาชกอนๆในหวงโซ จะเปนผประกอบการรายใหญทมความกาวหนาทางเทคโนโลยและการสรางนวตกรรม มการบรหารจดการแบบมออาชพ และมตลาดสงออกทหลากหลาย ในขณะทผประกอบการในประเทศทกาลงพฒนา สวนใหญอยในตาแหนงทเปนผรบจางผลตหรอผรบจางประกอบชนสวน ซงเปนสวนทไดรบผลประโยชนนอยมากจากการคา และภายใตการเปดเสร ซง Lead firms สามารถตดสนใจยายฐานการผลตไดงาย ผประกอบการรายยอยในประเทศทกาลงพฒนาเหลาน ซงเปนเพยงเบยใน GVC ทไมมอานาจตอรองนน จะถกเลกจางไดงายทสด ในการสรางความยงยนทางธรกจนน ผประกอบการจงควรใหความสาคญกบการพจารณายกระดบขดความสามารถในการแขงขนของตนในหวงโซ GVC เพอเพมผลประโยชนทตนจะไดรบจากการเขารวมใน GVC ซงสามารถดาเนนการไดผาน 4 แนวทาง คอ 1) การยกระดบตวสนคา (Product Upgrading) เปนการนาเสนอสนคาทมมลคาสงขน ดวยคณภาพและการใชงานทดขน 2) การยกระดบประสทธภาพกระบวนการผลต (Process Upgrading) เปนการเพมประสทธภาพในการแปลงปจจยนาเขาใหเปนผลตภณฑ ดวยเทคโนโลย การผลต และการจดการทดขน 3) การยกระดบและสถานะของตนในหวงโซ GVC (Functional Upgrading) เปนการยกระดบบทบาทหนาทของผประกอบจากเดมทเคยรบผดชอบการดาเนนการทมผลประโยชนคอนขางนอย เชน เปนผรบจางประกอบชนสวนขนสดทาย เปนตน ไปสบทบาททสามารถสรางประโยชนไดเพมขน เชน ไปเปนผผลตชนสวน หรอผจดจาหนายดวย เปนตน กลาวคอ จากเบย ขน ผเดนหมาก และ 4) การขยายธรกจไปรวมกบหวงโซอน (Chain Upgrading) เปนการตอยอดขดความสามารถทมอยเปนทนเดม ไปสอตสาหกรรมหรอหวงโซอน เพอลดความเสยงทางธรกจลง การยกระดบทนาจะสรางประโยชนสงสดใหกบผประกอบการคอ การยกระดบขดความสามารถ บทบาท และสถานะของตน (Functional Upgrading) ไปสการเปนเจาของตราสนคา หรอเปนผควบคมชองทางเขาถง

กรณตวอยาง Smile Curve ของผลตภณฑ iPhone

The Supply Chain of the iPhone and Trade in Value Added.  Yuqing Xing. 2013

Productdesign

VALUE ADDED

R & D

Material

procurement

Partsprocurem

ent

Assembly

Distribution

Marketing

Customer

services

Production Process

 

3.4  

ลกคา ซงประเดนคาถามสาคญทตามมา คอ ผประกอบการทประสงคจะยกระดบสถานะของตน (Functional Upgrading) เปนผทไดรบผลประโยชนสงสดจาก GVC ผประกอบการควรจะพฒนาขดความสามารถในดานใด เพอใหสามารถสามารถแขงขนและสรางมลคาเพมไดอยางยงยน หากเราจดกลมธรกรรมใน Value Chain เปน 4 กลมภารกจหลกตามรป ประกอบดวย 1) การวจย ออกแบบ และพฒนาสนคาใหม 2) การจดการวตถดบและชนสวน 3) การผลตสนคาสาเรจรป และ 4) การตลาด การขาย การจดจาหนาย และการกระจายสนคา ความสามารถในการการจดการวตถดบและชนสวน รวมถงการผลตจาเปนตองอาศยศาสตรและองคความรทเรารจกกนภายใตชอวา การจดการโซอปทาน (Supply Chain Management) ทมงเนนความสามารถในการจดการการเคลอนยายวสด สนคา และบรการจากตนทางไปยงลกคา ในขณะทการพฒนาผลตภณฑและการจดจาหนายและกระจายสนคา ซงตองอาศยความสามารถในการจดการทเรยกวา การจดการโซอปสงค (Demand Chain Management)1 ซงเปนการจดการทหวงผลใหเกดความสามารถในการสรางอทธพลชกจงและโนมนาวใหลกคาเกดความตองการในสนคา

ในระยะแรกภายหลงการปฏวตอตสาหกรรม การจดการ Demand Chain เพอสรางความตองการสนคา จะเรมตนจากการพฒนาศกยภาพทางดานเทคโนโลยและนวตกรรมดานการผลต เพอออกแบบและพฒนาผลตภณฑทมคณภาพด จนสรางชอเสยงทกอใหเกดความตองการสนคาไปในประเทศตางๆทวโลก การขยายธรกจจงเรมดวยการผลตในประเทศเพอสงออกไปตอบสนองความตองการในตางประเทศกอน แลวจงขยบขยายไปลงทนสรางฐานการผลตในตางประเทศ เพอลดตนทนทเกดขนจากกาแพงภาษและการขนสงระหวางประเทศทยงไมมประสทธภาพเทาใดนก จนเกดเปนธรกจขามชาตขนาดใหญ (Multinational Corporations, MNC)

                                                            1 การแบงออกเปน Supply Chain Management และ Demand Chain Management ไดรบอทธพลจากแนวความคดของคณนพพร เทพสทธา ประธานสภาผสงออกฯ

VALU

E AD

DED

HIGHER

LOWER

PRODUCTION CHAINTIME

MANUFACTURINGDESIGN

BRANDING

CONCEPT/R&D

DISTRIBUTION

MARKETING

SALES/AFTER SERVICE

THE STAN SHIH SMILE CURVE

Research, Design and Product 

DevelopmentInputs Production

Marketing, Sales, 

Distribution, and After‐

sales Service

Supply Chain VS Demand Chain

Supply Chain

Demand Chain

 

3.5  

รปแบบการขยายธรกจระหวางประเทศการสรางอานาจใน GVC แนวทางท 1

Research, Design and Product 

Development

แตหลงจากการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการพฒนาระบบโลจสตกสสมยใหมทมประสทธภาพในการเคลอนยายวสดและสนคาระหวางประเทศ ซงเปนปจจยเกอหนนสาคญททาใหเกดศกยภาพในการจดการ Demand Chain ซงอาศยเทคโนโลยดงกลาวผนวกกบนวตกรรมดานการจดการ สรางอานาจเหนอความตองการลกคาดวยการกากบและควบคมการกระจายสนคา จงเกดรปแบบการขยายธรกจแนวใหม ทอาจจะเรมตนดวยการสงออกสนคา ซงเปนสนคาทอาจจะไมมความโดดเดนดานคณภาพหรอดานการใชงาน แตสามารถขายไดดวยราคาถกเปนสาคญ อยางไรกด การพงพงการสงออกสนคาราคาถกแตเพยงอยางเดยว เปนกลยทธทใชไดในระยะเรมตนในชวงสนๆเทานน ไมสามารถชวยใหธรกจมความยงยนในการแขงขนได เพราะวา ความอยรอดของธรกจสงออกสนคานน ถกกาหนดโดยผนาเขาสนคาในตางประเทศ ซงเปนผตดสนใจวาจะนาเขาสนคาจากผประกอบการรายใด ดงนน ผสงออกสนคาทขาดชอเสยงของตวสนคาในการผลกดนการขาย จงมอานาจตอรองทางการคาคอนขางตา และสามารถถกทดแทนดวยผประกอบการรายอนทเปนคแขงไดโดยงาย ผประกอบการสงออก (Exporters) ทตองการรกษาฐานลกคาของตน จงจาเปนตองแสวงหาทางทจะเขาไปเปนผนาเขา (Importers) ในตลาดทเปาหมาย เพอการเขาถงลกคาโดยตรง และจากการเปน Importer ทนาเขาเฉพาะสนคาของตนในระยะแรก เปดโอกาสใหผประกอบการไดเรยนร สรางความเขาใจ และสรางเครอขายทางการคาในตลาดตางประเทศ นาไปสความสามารถในการควบคมชองทางจดจาหนายในประเทศอนทตนเขาไปทาตลาดได ยกระดบอานาจตอรองทางการคาของตน จนเปนผประกอบการรายใหญทนาเขาและจดจาหนายสนคาอนๆทเกยวเนองไดในระยะยาว สาหรบธรกจสมยใหมแลว ผทคมชองทางการคา คอผทคมทกอยางของการคา เพราะเปนผมอานาจตอรองสงสด2

                                                            2 ปจจบน พบวา รปแบบการขยายธรกจระหวางประเทศดวยการเขากมอานาจกากบดแลชองทางการคาและจดจาหนายในประเทศอนนน เปนรปแบบทมพลานภาพในการรกตลาดในตางประเทศ สงกวารปแบบเดมทขยายธรกจดวยการตงฐานการผลต ดงนน หนงในประเทศมหาอานาจไดใชกลวธการสงออกพอคา เพอเขาไปรกมอทธพลเหนอเศรษฐกจของประเทศในยานอาเซยนแลว โดยประเทศมหาอานาจนจะดาเนนยทธศาสตรในรปแบบตางๆ เชน การใหเงนชวยเหลอในการพฒนาโครงสรางพนฐานแบบมเงอนไข เปนตน เพอทจะผลกดนให “พอคา” ของตน เขาไปมโอกาสประกอบธรกจในยานนไดโดยสะดวก และทายทสด เมอพอคาเหลานสามารถมอทธพลเหนอชองทางการคาไดแลว กสามารถคมเศรษฐกจทงหมดของประเทศนนไดในทสด เปรยบเสมอนการลาอาณานคมยคใหม ดวยการควบคมชองทางการคาแทนการใชกาลงทางทหาร

 

3.6  

รปแบบการขยายธรกจระหวางประเทศการสรางอานาจใน GVC แนวทางท 2

Marketing, Sales, 

Distribution, and After‐sales Service

นอกจากการดาเนนการในสวนของเอกชนในการพฒนาขดความสามารถของตนเองแลว ภาครฐกยงมสวนสาคญในการพฒนากลไก บรรยากาศ และสภาวะแวดลอมทจะสงเสรมใหผประกอบการสรางขดความสามารถเพอยกระดบสถานะของตนใน GVC ไดงายขน เงอนไขทจาเปนตอการยกระดบผประกอบการจะแตกตางกนไปตามประเภทของการยกระดบ การพฒนาโครงสรางพนฐานและสาธารณปโภคเปนเงอนไขทเชอมโยงใหธรกจทองถนใหเรมเขาไปมสวนรวมในกระแส GVC ได และยงชวยขบเคลอนใหผประกอบการยกระดบตวสนคา (Product Upgrading) และการยกระดบกระบวนการผลต (Process Upgrading) ในขณะทการสนบสนนใหไปถงการยกระดบบทบาท (Functional Upgrading) ของผประกอบการ จาเปนตองดาเนนการมากกวาการพฒนาโครงสรางพนฐานและสาธารณปโภค ดวยการเรงพฒนาแรงงานมฝมอสง ความสามารถในการดดซบเทคโนโลยขนสง และการพฒนาระบบนวตกรรมแหงชาตทใหความสาคญกบงานวจยและพฒนาในรปแบบตางๆ จนและฮองกงเปนตวอยางของความตงใจแนวแนในการยกระดบบทบาทของผประกอบการของตนในกระแส GVC จนประสบความสาเรจ ชวงแรกภายหลงการเปดประเทศ จนยงขาดแคลนเทคโนโลย จงจาเปนตองดาเนนนโยบายเขตเศรษฐกจพเศษ เพอดงดดการลงทนและเทคโนโลยจากตางประเทศ จนในชวงนน จงยอมรบสภาพเปนเพยงผรบจางประกอบชนสวนโทรศพทมอถอ iPhone ใหกบบรษท Apple โดยไดรบคาตอบแทนเพยง 2% ของมลคาสนคา แตผนาและทกภาคสวนของจนมวสยทศนและยทธศาสตรระยะยาว ทจะทาการดดซบเทคโนโลยทนาเขามาจากการลงทนจากตางประเทศ มาทาการพฒนาตอยอดจนในปจจบนน ผประกอบการจนสามารถเปลยนสถานะจากการรบจางประกอบ มาเปนผผลตและจาหนายโทรศพทมอถอภายใตตราสนคาของตนเอง และสามารถแขงขนไดในตลาดโลกทดเทยมกบผประกอบการระดบโลกอยาง iPhone และ Samsung แลว เชน Oppo Huawei และ Xiaomi เปนตน สวนประเทศฮองกงกเคยเปนเพยงผรบจางผลตและประกอบสนคาขนสดทายมากอน จนถงชวงป ค.ศ. 1980 ซงเปนจดทจนเรมเปดประเทศ สรางความกงวลอยางมากตอผผลตชาวฮองกงเปนอยางมากวา ดวยนโยบายการสงเสรมการลงทนภายใตการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษของจน ความพรอมของแรงงานราคาถก ผผลตสวนใหญในประเทศฮองกงจาเปนตองยายฐานผลตเขาไปอยในเขตเศรษฐกจพเศษในประเทศจน อนจะกอใหเกดการวางงานและอาจทาใหเศรษฐกจของฮองกงชะงกงนได แตฮองกงสามารถเปลยน

 

3.7  

วกฤตใหเปนโอกาส ดวยการทบทวนนโยบายและโครงสรางเศรษฐกจทเคยพงพาการรบจางผลตสนคาเพอสงออก มบทบาทเปนผประกอบการทเปนเพยงเบยลางในระบบ GVC โลก และหนมาสรางศกยภาพและนวตกรรมดานการคา บรการ การขาย และการจดจาหนายและกระจายสนคา เปลยนจากเปนเพยงตวเบยใน GVC มาเปนผกากบความเปนมาเปนไปของ GVC สงผลใหฮองกงกลายเปนศนยกลางการคาของโลก และเกดการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางรวดเรว จนสามารถเปลยนผานจากระบบเศรษฐกจระยะท 2 มาเปนระบบเศรษฐกจระยะท 3 ไดในปจจบน

กรณตวอยาง: Hong Kongแปลงวกฤตเปนโอกาส

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004

ลานฮ

องกง

ดอลล

าร การเงน อสงหารมทรพย และการบรการ

การคาเพอนาเขาและสงออก การคาปลกและคาสง

การผลต

ทมา:  Schenk, Catherine “Economic History of Hong Kong”. EH.Net

Encyclopedia, edited by Robert Whaples, March 16, 2008. URL: http://eh.net/encyclopedia/article/dchenk.HongKong

ลองกลบมาดสถานการณในประเทศไทย โดยขอพจารณาตวอยางอตสาหกรรมยานยนตของไทย ซงไดรบการสงเสรมการลงทนจากตางประเทศอยางตอเนองมาเปนเวลากวา 25 ปแลว และขณะนไทยสามารถผลตรถยนตเพอสงออกไดเกนกวา 1 ลานคนแลว จนผทเกยวของมความภาคภมใจถงกบกลาวเปรยบเทยบวาประเทศไทยเปนดทรอยตแหงเอเชย อยางไรกด หากพจารณาจากขอมลทนาเสนอในรายงาน World Investment Report 2013 ของ UNCTAD จะเหนวาการผลตยานยนตในประเทศยงไมไดอยในบทบาทหรอตาแหนงบน Value Chain ทไดคณคาสง ยงตองนาเขาสนคาขนกลาง (Intermediate Goods) ทใชเทคโนโลยการผลตขนสงจากตางประเทศอยมาก โดยมลคาเพมจากการผลตทเกดขนในประเทศไทยคดเปนสดสวนเพยง 25% ของมลคาการสงออกทงหมด นอกจากเราจะตองใหความสาคญกบมลคาทเกดขนในประเทศแลว ยงตองพจารณาถงประเดนทวาคนชาตใดเปนผไดรบหรอได “เสพ” มลคาเพมทเกดขนอกดวย ในรายงานดงกลาว ไดชวาประมาณ 56% ของผลผลตทเกดขนในอตสาหกรรมยานยนตไทยเปนผลผลตทเกดจากธรกจในเครอของบรษทขามชาต ซงผลประโยชนทเกดจากผลผลตของธรกจในเครอตางชาตเหลาน สวนหนงจะตกอยในประเทศไทยในรปของคาใชจายในปจจยการผลตทมอยในทองถนและการจายภาษในรปแบบตางๆ แตกาไรสวนหนงกจะถกโอนกลบไปยงบรษทแม3 รวมถงคาใชจายสวนหนงกจะถกถายเทกลบไปยงบรษทแมผาน Transfer Pricing4 อกดวย จาเปนตองมการศกษากน                                                            3 รายงาน World Investment Report 2013 ของ UNCTAD ไดประมาณการวาโดยเฉลย 40% ของกาไรทเกดจากธรกจในเครอตางชาตทดาเนนธรกจในประเทศทกาลงพฒนา จะถกถายเทไปยงปลายทางในสถานทตางๆ 4 การถายโอนในรปของคาใชจายในการใชบรการ หรอ คาซอวสด ทมราคาสงกวาปกต กลบไปใหบรษทแมในตางประเทศ

 

3.8  

อยางจรงจงแลววา การลงทนจากตางชาตนน สงผลใหเกดมลคาเพมในประเทศทคนไทยเปนผทไดรบผลประโยชนโดยตรงเปนจานวนเทาใด และมการถายเทมลคาเพมทเกดขนในประเทศไทยกลบไปยงตางประเทศเปนสดสวนเทาใด กลาวโดยสรป ในการกาวเขาไปมสวนรวมในกระแส GVC โลก ประเทศไทยควรใหความสาคญกบการยกระดบผประกอบการของไทยใหไดรบผลประโยชนสงขนจากทเปนอยในปจจบน ซงสวนใหญเปนเพยงผรบจางผลตภายใตตราสนคาของตางประเทศ การยกระดบสถานะของผประกอบการไทยใน GVC โลกจะสงผลใหเกดการเจรญเตบโตของประเทศเขาสระบบเศรษฐกจระยะท 3 ดวยการสรางอานาจตอรองทางการคา จนถงการผลกดนใหผประกอบการไทยเปนผนาในเครอขาย GVC ระดบโลกเอง ผานการพฒนาขดความสามารถทางดานเทคโนโลย การสรางองคความรใหม การสรางนวตกรรม และความสามารถในการจดการทจะเขาไปควบคมชองทางจดจาหนายในตลาดเปาหมายตางๆ บทความในตอนตอไป จะเปนการประเมนโอกาสและความทาทายในการใชประโยชนจากการกาวส AEC และยทธศาสตรการเปนศนยกลางโลจสตกสของไทย เพอผลกดนใหไทยและผประกอบการไทยมบทบาททสงขนในเครอขาย GVC