Bankacılıkta Fiyatlama

Bankacılıkta Fiyatlama

Nevra Tütüncü & Ebru Güven1

Özet

Çalışmamızı oluşturan “bankacılıkta fiyatlama” konusunu incelerken,

pazarlama disiplinin barındırdığı maliyet, rekabet, strateji nosyonları yanında;

bankacılık sektörünün işleyiş mekanizması, yasal düzenlemeleri ve bilanço yapısına

dönük ayrıştırıcı unsurlara da yer verilerek, konuya özgü hususlar vurgulanmaya çalışılmış

ve başvuru kaynakları olarak; yayımlanmış tezler, makaleler, sektörü düzenleyici

kurumların yayımladığı veriler ve internet araştırmasından yararlanılmıştır. Amacımız;

finansal sistemin önemli yapı taşlarından biri olan bankaların, günümüz rekabet

koşullarında önemi daha da artan “fiyatlama süreçleri”ne; teorik tanımlama ve tespitler

yanında, mevcut uygulamalar neticesinde gelişen olumsuzlukları da vurgulayan bir

değerlendirmede bulunmaktır.

Bu bağlamda; bankaların “kaynak maliyeti”ni oluşturan unsurlara (yasal

düzenlemeler, sabit giderler, fon maliyeti vb) değinilirken, faaliyete bağlı diğer maliyetler

(karşılıklar yönetmeliği, kredinin batma riski vb) hariç tutulmuş veya ilgili bölümlerde,

bütünlüğü sağlamak bakımından, sadece zikredilerek geçilmiştir.

1 M.Ü Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, Bankacılık Tezsiz Yüksek Lisan Öğrencisi, 2014 Güz

1

Buna göre çalışmamız; “Bankacılık Ürünleri”, “Fiyatlamayı Etkileyen Faktörler”,

Fiyatlama Stratejileri”, “Şubeler Cari Sistemi” ve “Sonuç” olmak üzere toplam 5 bölümden

oluşmaktadır.

Birinci bölümde; bankacılık türleri ve çalışmamıza konu olan ticari bankaların

ayırtedici özellikleri ele alınarak, bu bankalarda bulunan bankacılık ürünlerine yer

verilmiştir.

İkinci bölümde ele alınan “fiyatlamayı etkileyen faktörler”, hem pazarlama

disiplinin genel yaklaşımında yer alan müşteriye özgü dinamikler ve rekabet

şartları bağlamında, hem de bankacılığa özgü kaynak maliyeti , krediye özgü

şartlar vb açılardan değerlendirilmiştir.

Üçüncü bölüm; genel bir pazarlama bakış açısıyla, bankanın bulunduğu sektör

içindeki konumu, hedefleri, risk iştahı … gibi kriterlerle benimsediği fiyatlama stratejilerini

irdelemektedir.

Dördüncü bölüm; yine sektöre özgü bir işleyiş şekli olan şubeler cari sisteminin,

genel müdürlük ve şubeler arasındaki maliyet-kar kelemleri üzerinden izahına yöneliktir.

Beşinci ve son bölüm ise; günümüz rekabet koşulları altındaki fiyatlama

yöntemlerinin ne kadar sağlıklı işlediği ve gelecekte ne tür olumsuzluklarla karşı karşıya

kalmamıza yol açabileceğine dair tartışmalara ayrılmıştır.

2

Anahtar Kelimeler: Bankacılık, fiyatlama, kaynak maliyeti, şubeler cari sistemi

Pricing in Banking

Abstract

In examining the issue of "pricing in banking", along with the cost of hosting the

marketing discipline, competition and strategy notions; giving place to the functioning of

the banking sector, related legal regulations and oriented parser component to the

balance sheet structure were outlined, as sources, studied and referenced published

3

theses, articles, data, internet sector and research published by the regulatory authorities

were benefited from. Our goal; as the bank is one of the important building blocks of the

financial system, examining the "pricing processes" with further increasing importance in

today's competitive conditions; besides the theoretical explanations and conclusions,

also growing negativity in the present application as a result.

As per this goal; the components of the banks' ‘resource costs’’ (regulations, fixed

costs, funding costs, etc.) were examined excluding the other costs related to activities

(provisions regulation, risk on the credit etc.); they were introduced only through citing in

order to provide integrity of the subject.

Accordingly, our study consists of five parts: "Banking Products", "Factors Affecting

Pricing", "Pricing Strategies", "Branches’ Current System" and "Conclusion".

At first part; types of banking and, as commercial banks being our subject, their

distinctive features were examined with analysis of their banking products.

Secondly; “factors affecting pricing” were detailed in two angles: customer-specific

dynamics and competitive conditions as in marketing discipline's general approach; and

cost of funds, loan-specific conditions as in specific to banking.

Third part; with an overall marketing perspective, pricing strategies were examined

through subjects such as the position of the bank in the sector in which it is located, its

objectives, its risk appetite etc.

4

Forth part is again on branches’ current system, as a sector-specific operation,

which was explained over the cost-profit issues between headquarters and branch

offices.

Fifth and the last section was given to the discussions, on how successful the

pricing methods under current competitive conditions and along with these method

possible negativities to be faced with in the future.

5

Key Words: Banking, pricing, resource cost, branches’ current system

Giriş

Temel işlevleri; “atıl fonlarını borç vermek isteyenlerle, finansal kaynak arayanlar

arasında köprü oluşturmak; likidite ve para yaratmak, bir ödeme sistemi geliştirmek ve

yatırımcıların portföy tercihlerine seçenekler sunmak” olan Finansal Sistem, günümüzde,

çok geniş kitleleri sadece ekonomik değil, sosyal boyutuyla da etkileyen bir konuma

sahiptir. 2 Çünkü bu alandaki bir tıkanma; reel sektör başta olmak üzere, ekonominin

genelinde sorun doğmasına yol açabilmektedir. 3

Finansal sistemin temel aktörlerinden biri olan bankalar da benzer şekilde; hem

yaşadığı krizlerde ekonominin genelini etkileyen sonuçlara yol açmakta hem de yüksek

enflasyon, piyasa belirsizlikleri gibi olumsuz makro ekonomik şartlardan, doğrudan ve

şiddetli şekilde etkilenmektedir.4

2 Gözde ÇERÇİ, Y.Lisans Tezi, “Bankalarda Karlılık Analizi: Türk Bankacılık Sektörü”, Çukurova Üniversitesi, 20113 Türkiye’deki Bankacılık Krizlerinin sebepleri ve etkilerine yönelik daha detaylı bir çalışma için bkz: Konya Ticaret Odası,

Etüd Araştırma Servisi, Bilge Afşar tarafından hazırlanan “Türk Bankacılık Sektöründe Ekonomik Krizler” başlıklı

Araştırma Raporu, 16.03.20074 Ceren Aybike URLU, Y.Lisans Tezi, “Bankacılıkta Maliyetler ve Fiyatlandırma”, Kocaeli Üniversitesi, 2007

6

Bu bağlamda; şeffaflık, regülasyon, denetim gibi hususlarda, sadece faaliyet

gösteren kuruluşlar değil; sektörün bütünü yanında ülke ve hatta dünya ekonomisini

etkileyebilecek bir konuma sahip olan bankaların, sağlıklı işlemesinde önem taşıyan bir

diğer önemli husus da fiyatlama olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira; kar marjlarının tüm

sektörlerde git gide daraldığı, hele hele bankacılık gibi yaşlı (doygun) -yani büyümek için

rakibin müşterisini kazanmak gereken ve hemen hemen keşfedilmemiş ürünü

bulunmayan- piyasalarda ayakta kalabilmek; maliyet ve riskleri etkin yönetebilmek,

müşteri memnuniyetini korumak kadar, doğru fiyatlama yapabilmekle de yakından

ilgilidir.

Çalışmamız; bankacılığın risk yönetimi (kredi,piyasa,operasyonel), maliyet

yönetimi gibi süreçlerinden ayrı olarak; “performans etkinliğinde fiyatlamanın yeri”ni

vurgulamayı amaçlamakta ve bu değerlendirmeyi ticari bankalar, bir başka deyişle

mevduat bankaları üzerinden analiz etmektedir; zira diğer banka türlerinin (katılım ve

yatırım bankaları) bilançoları ve fiyatlamaya baz teşkil eden kaynak yapıları kadar,

sundukları bankacılık ürünlerinde de ayrışmalar bulunmaktadır.

Bu sebeple çalışmamızın “Bankacılık Ürünleri” başlıklı Birinci Bölümü’nde;

öncelikle bankamız finans piyasalarında faaliyet gösteren banka türleri ve sektör içindeki

payları ele alınarak, çalışmamıza baz teşkil eden ticari bankaların (mevduat bankaları)

sahip olduğu ağırlık ortaya konmuş, ardından bu kategoride sıklıkla karşılaşılan

bankacılık ürünleri özetlenmiştir.

Mevcut rekabet şartları altında, günümüzde; bankalar için verimliliğin tek ölçütü

faiz değildir. Uygun bir fiyatlama ve zengin bir ürün ve hizmet yelpazesi ile, müşteri

memnuniyetini en üst seviyede sağlayarak mevcut müşterileri korumak ve yenilerini

kazanma zorunluluğu, sektörün göz ardı edilemez bir gerçekliğidir.5 Bu nedenle

5 Ceren Aybike URLU, Y.Lisans Tezi, “Bankacılıkta Maliyetler ve Fiyatlandırma”, Kocaeli Üniversitesi, 2007

7

“Fiyatlamayı Etkileyen Faktörler” başlıklı İkinci Bölümümüz hazırlanırken; fonlama maliyeti

(faiz gideri) ve Düzenleyici Kurumlar’ın kaynak yapısıyla ilgili yasal düzenlemelerinin

getirdiği dolaylı maliyetler yanında; her işletmenin karşı karşıya olduğu sabit giderler ve

fiyatlamaya konu kredi işlemine özgü dinamiklerle, müşteri profili ve rekabet şartlarına

bağlı kriterler de değerlendirmeye dahil edilmiştir. Ötneğin müşterilerin bankaya

sağlayacağı yan gelirler (vadesiz mevduat vb) kaynak maliyetini azaltırken, hızla gelişen

teknolojik şartlara adapte olamamak da müşteri memnuniyeti üzerinde ciddi bir

gerilemeye yol açabilir.

“Fiyatlama Stratejileri” başlıklı Üçüncü Bölüm; genel bir pazarlama yaklaşımı ile

fiyatlamayı stratejik yönüyle ele almakta olup; maliyetlere ilişkin hesaplar ışığında (ve

bazen bu hesaplara rağmen); nihai fiyatın oluşmasında bankanın konumu, ileriye dönük

hedefleri, müşteriden/işlemden beklentileri vb hususlarda daha makro bir yaklaşımla

nasıl hareket edilebileceği özetlenmektedir.

Dördüncü Bölüm; karlılık ve maliyet konularının, bankacılık sektörüne özgü bir

modellemeyle “şubeler cari sistemi” üzerinden işleyişine dayanarak; şubeler cari faizinin

kurgu ve örneklemesini ele almaktadır. Çünkü bu bölüme kadar, genel müdürlük

düzeyinde şekillenen fiyatlama süreçlerinin, bankaların kar merkezleri olan şubelerle

entegrasyonunu sağlaması bakımından, bu yapının kurgu ve işleyişini anlamanın,

konunun ayrılmaz bir parçası olduğu düşünülmektedir.

Beşinci ve son bölümümüz ise, tüm anlatılanlar ışığında; günümüz rekabet

koşullarının fiyatlamaya etkileri ve bunun ileride yaratabileceği olumsuzluklar açısından

olası sonuçları ışığında genel bir değerlendirme niteliğindedir.

8

BİRİNCİ BÖLÜM

BANKACILIK TÜR ve ÜRÜNLERİ

1. Bankacılık Türleri:

Bankalar faaliyetlerine göre ; merkez bankaları, ticari bankalar, yatırım-

kalkınma bankaları ve katılım bankaları olmak üzere 4 ana gruba ayrılırlar. Çalışmamız,

ticari bankaların faaliyet yapısı doğrultusunda fiyatlama analizini amaçlamakla beraber;

genel fonksiyonları ve var oluş amaçları itibariyle, diğer banka türlerine de aşağıda kısaca

değinilmiş ve Ülkemiz finans piyasalarındaki payları; aktif toplamı, personel-şube sayısı,

kredi büyüklüğü gibi erişilebilir kriterler üzerinden mukayese edilmeye çalışılmıştır.

- Merkez Bankaları: Ülkenin milli parasını basma yetkisine sahip tek

yasal kurum olan merkez bankaları, para ve kredi işlemlerini reel kesimin

ihtiyaçları ve devletin ekonomi politikalarına uygun şekilde yürütmek,

bankaların nakit rezervlerini korumak, bankalararası takas işlemlerini

düzenlemek, uluslar arası döviz transferlerinin hesabını tutmak ve ülkenin

rezervlerini (döviz-altın) muhafaza etmek gibi önemli görevlere sahiptir.

Özellikle para arzının ayarlanabilmesi, kredi arz ve talebinin dengelenmesi

gibi hususlarda, ülke ekonomisi için çok kritik görevlere haizdirler.

- Ticari Bankalar: Mevduat toplama ve çek hizmeti sunmaları sayesinde

kaydi para yaratmak gibi çok önemli bir özelliğe sahip olan ticari bankalar;

mevduat toplama ve kredi vermek gibi geleneksel bankacılık faaliyetlerini

yerine getiren kurumlardır. Fon talep eden ve arz edenler arasındaki

9

transfer imkanını sağlamakla; ülke ekonomisinin ayakta kalma ve

büyümesi için gerekli olan hayati bir işlevi yerine getirmiş olurlar.

- Katılım Bankaları : Ticari bankalar gibi tasarruf sahiplerinden

topladıkları fonlarla, reel ekonomiyi finansa eden katılım bankaları, faize

duyarlı kesime hitap ederek faizsiz finansman prensipleri dahilinde faaliyet

göstermektedir. Ayırt edici özellikleri, sundukları bu faizsiz fon sağlama ve

fon sunma imkanıdır.

- Yatırım-Kalkınma Bankaları: Yatırım bankaları şirket birleşmeleri

ve devirlerine aracılık, portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı, finansal

kiralama, nakdi ve gayri nakdi kredi verme gibi faaliyetlere sahiptir. Daha

çok; tahvil ihracı veya yurtdışından sağladıkları fonlarla, şirketlerin uzun

vadeli yatırımlarını finanse ederler ve şube ağları ticari bankalar kadar

yaygın değildir.

Kalkınma bankaları ise; şirketlerin proje ve kalkınma programlarına (yatırım

projeleri, halka açılmalar, yabancı sermayenin ülke yatırımlarına kanalize

olması, sermaye piyasasının gelişimine zemin hazırlamak gibi) destek

olurlar.6

Ülkemizdeki yasal düzenlemeler açısından bakılacak olursa; yürürlükte bulunan

5411 Sayılı Bankacılık Kanunu (2005) yukarıda bahsedilen ilk 2 finans kuruluşunu (ticari

bankalar ve katılım bankası) kapsamakta olup, diğerleri kendilerine özgü düzenlemelerle

oluşturulmuştur. 7

6 Emel Gündoğdu, Y.Lisans Tezi, “Bankacılıkta Kaynak Maliyeti ve Ticari Kredi Fiyatlandırma Üzerine Etkileri”, Beykent

Üniversitesi, 20097 Örneğin; Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. kuruluşu hk Kanun için bkz: http://www.kalkinma.com.tr/kurulus-

kanunu.aspx EXIMBANK Kuruluşu Hk Kanun için bkz: https://www.eximbank.gov.tr/dosyalar/genel/anasozlesme.pdf

10

https://www.eximbank.gov.tr/dosyalar/genel/anasozlesme.pdf

http://www.kalkinma.com.tr/kurulus-kanunu.aspx

http://www.kalkinma.com.tr/kurulus-kanunu.aspx

Çalışmamız “bankacılıkta fiyatlama” konusunu, birbiriyle büyük ölçüde

benzemelerine rağmen; faize olan hassasiyetin gerektirdiği fonlama farkı ve leasing gibi

işlemlerde katılım bankalarının sahip olduğu serbesti itibariyle; ikisini birbirinden

ayrıştırarak, ticari bankalar üzerinden odaklanmak suretiyle irdelemektedir.

Yukarıda bahsedilen bankaların, Ülkemiz özelindeki büyüklüklerini karşılaştırmak

suretiyle, aşağıdaki bölümde değinilen analiz sonuçları, çalışmamıza baz teşkil eden ticari

bankaların, sektör genelindeki ağırlığını da ortaya koymaktadır.

Buna göre öncelikle, (merkez bankasını bir yana bırakarak) faaliyet bazında

- Ticari

- Katılım ve

- Kalkınma & Yatırım Bankası olmak üzere

3 ana sınıfa ayırdığımız banka türlerini, Ülkemizde faaliyet gösteren bankalar

açısından sermaye sahiplikleri, personel&şube sayıları ve

performans göstergeleri üzerinden analiz etmeye çalışalım.

BDDK verilerine göre Eylül 2014 itibariyle Türk Bankacılık sektöründe; 33 adet

ticari (mevduat), 4 adet katılım, 13 adet kalkınma ve yatırım bankası olmak üzere toplam

50 banka faaliyet göstermektedir.

11

Şekil 1: Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bankalar 8

Bir başka deyişle, Sektör’de faaliyet gösteren banka toplamının yarısından fazlası

(%67) çalışmamız konusu olan ticari (mevduat) bankalardan oluşmaktadır.

Her bir kategori içindeki kamu-özel-yabancı sermayenin payları grafik

üzerinde görülmekte olup; ticari grubun ağırlıklı payına da (%55) yabancı sermayeli

bankaların oluşturduğu görülmektedir. Öte yandan, kuruluş çalışmaları devam eden kamu

bankalarının katılım bankacılığında yer alma süreçleri göz ardı edilirse, halihazırda katılım

bankalarının yabancı sermaye ağırlıklı bir profil sergilediği anlaşılmaktadır.

Ancak; ticari (mevduat) bankası kategorisindeki yabancı sermayeli banka adedine,

Türkiye’de açtıkları şubelerle faaliyet gösteren ve çok sınırlı bir işlem hacmi bulunduran

bankaların da – 6 adet- dahil olduğunu düşünürsek; yabancı-özel sermaye adedini daha

dengeli olduğu, kamu kesimininse (Birleşik Fon Bankası’nı hariç tutarsak) 3 banka ile

faaliyetlerini sürdürdüğünü görmekteyiz.

Bu sebeple, bu tabloya, kuruluş adedleri yanında, personel-şube sayısı, kredi

hacmi, aktif büyüklüğü gibi kriterleri de eklemek yerinde olacaktır.

8 BDDK, Temel Göstergeler Raporu, Eylül 2014,

http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/13576tbs_temel_gostergeleri_eylul_2014.pdf

12


Aşağıdaki grafik; yukarıda bahsedilen 50 bankanın Eylül 2014 itibariyle şube ve

personel sayılarının toplamını göstermektedir.

Şekil 2: Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bankaların Şube ve

Personel Sayısı 9 10

Buna göre; sınırlı sayıdaki kamu bankasının; geniş şube ağı ve personel sayısı ile

sektörde ağırlıklı paya sahip yabancı sermayeli bankalardan fazla bir paya sahipken, özel

sermayeli yerli bankaların her iki kriterde de gözle görülür bir üstünlüğe sahip olduğu

anlaşılmaktadır.


http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/13576tbs_temel_gostergeleri_eylul_2014.pdf10 Daha detaylı bilgi için bkz: http://www.tbb.org.tr/tr/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/eylul--2014---banka,-

sube-ve-personel-bilgileri-/1373

13


Bu tespitlere; performans göstergeleri açısından bakmak ve aktif toplamı, krediler,

karlılık gibi veriler üzerinden analiz yapmak için önce sektörün bilanço kalemleri ve aktif

toplamlarının GSMH ile kıyaslamalı gelişimine bakalım:

a. Aktif Toplamı – GSMH Gelişimi:

Sektörün aktif toplamı Eylül 2014 itibariyle, 1.930 milyar TL olup, Ülkenin

GSMH toplamının bir miktar üstünde bir hacme sahiptir.

*Nakit, Merkez Bankası, Para Piyasası ve bankalardan alacaklar kalemlerinin toplamıdır.

Tablo 1: Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Büyüklüğü, Eylül 2014

11



14


Şekil 3: Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Büyüklüğü/GSMH,

Eylül 2014 12

Buna, bilanço dışı kalemleri de eklediğimizde; 2.145 Milyar TL’lik

toplamıyla, GSMH’nın üstünde bir hacme sahip olduğumuz görülmektedir. Yine de

bu oran; 65 trilyon USD civarındaki dünya GSYİH toplamına karşın; (2011 yılı BIS

verilerine göre) 707 trilyon dolarlık türev işlem (organize+tezgahüstü) piyasasıyla

mukayese edildiğinde (yaklaşık 11 kat), çok daha düşük (ve Ülkemiz açısından risk

yaratmaktan uzak) seviyelerdedir.

Tablo 2: Türk Bankacılık Sektörünün Bilanço dışı Büyüklüğü,

Eylül 2014 13


http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/13576tbs_temel_gostergeleri_eylul_2014.pdf13 BDDK, Temel Göstergeler Raporu, Eylül 2014,


15



Makro düzeyde, bu tür bir tablo sergileyen Türk bankacılık sektörünün işlem

hacmi ve karlılık performansına; yukarıda belirttiğimiz banka türleri bazında

bakmak gerekirse;

b. Aktif Kompozisyonu :

Ülkemizde bankacılık sektörünün aktif toplamı 1.930 Milyar TL olup,

bunun % 90’ı (1.745 Milyar TL) ticari bankalar (kamu+özel+yabancı) nezdinde

gerçekleşmektedir.

Şekil 4: Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Kompozisyonu,

Eylül 2014 14

c. Kredi Kompozisyonu :

Ülkemizde bankacılık sektörünün kredi büyüklüğü 1.187 Milyar TL olup,

14 BDDK, İnteraktif Aylık Bülten, http://ebulten.bddk.org.tr/ABMVC/# (veriler üzerinden çalışılarak grafik hazırlanmıştır)

Veriler=> Katılım: 103 Milyar TL, Mevduat: 1.745 Milyar TL, Kalkınma-Yatırım: 82 Milyar TL, Sektör: 1.930 Milyar TL’dir.

16

http://ebulten.bddk.org.tr/ABMVC/#

bunun % 90’ı (1.069 Milyar TL) ticari bankalar (kamu+özel+yabancı) nezdinde


Şekil 5: Türk Bankacılık Sektörünün Kredi Kompozisyonu,

Eylül 2014 15

Sermaye Yeterliliği açısından bakıldığında, kalkınma ve yatırım bankalarının

pozitif ayrışan ortalamanın çok üstündeki oran hariç tutulursa, katılım ve

mevduat bankalarının rasyolarında paralelelik olduğu gözlemlenmektedir.

15 BDDK, İnteraktif Aylık Bülten, http://ebulten.bddk.org.tr/ABMVC/# (veriler üzerinden çalışılarak grafik hazırlanmıştır)

Veriler=> Katılım: 62 Milyar TL, Mevduat: 1.069 Milyar TL, Kalkınma-Yatırım: 56 Milyar TL, Sektör: 1.187 Milyar TL’dir.

17


Şekil 6: Türk Bankacılık Sektöründe Sermaye Yeterlilik

Rasyoları,

Eylül 2014 16

d. Karlılık Performansı:

Bankacılık sektörünün Eylül 2014 itibariyle toplam net karı 19 milyar TL’dir.

Şekil 7: Türk Bankacılık Sektörünün Kar Toplamı, Eylül 2014 17



18


Bunun %90’a yakın kısmı önceki verilerle (aktif toplamı, kredi büyüklüğü)

uyumlu olarak, ticari (mevduat) bankalar nezdinde realize olmuştur.

Şekil 8: Türk Bankacılık Sektörünün Kredi Kompozisyonu,

Eylül 2014 18

Olağan diyebileceğimiz yukarıdaki sonuçtan biraz farklı olarak, aşağıdaki

grafikte bir önceki yılın aynı dönemiyle mukayeseli şekilde görüldüğü üzere; şube

ve personel sayısı itibariyle kamu kesimi ile yakın düzeylerde olmasına rağmen,

yabancı sermayeli banka genelindeki karlılık, kamu bankaları toplamının oldukça

gerisinde (yaklaşık 1/3’ü düzeyinde) kalmaktadır. Yerli özel bankalarla

karşılaştırıldığında ise, yaklaşık yarısı oranında şube ve personel sayısına sahip

olunmasına karşın, yabancı sermayeli bankaların karlılık toplamı, özel bankaların

¼’i seviyelerinde kalmaktadır.17 BDDK, Temel Göstergeler Raporu, Eylül 2014,

http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/13576tbs_temel_gostergeleri_eylul_2014.pdf18 BDDK, İnteraktif Aylık Bülten, http://ebulten.bddk.org.tr/ABMVC/# (veriler üzerinden çalışılarak grafik hazırlanmıştır)

Veriler=> Katılım: 0,5 Milyar TL, Mevduat: 17 Milyar TL, Kalkınma-Yatırım: 1,3 Milyar TL, Sektör: 19 Milyar TL’dir.

19



Şekil 9: Türk Bankacılık Sektörünün Net Kar Dağılımı, Eylül

2014 19

e. Sonuç:

Sonuç olarak çalışmamıza esas teşkil eden ticari bankalar (veya diğer

tanımıyla mevduat bankaları), Ülkemizdeki bankacılık sektörü aktif toplamı, kredi

hacmi ve karlılık düzeyinin %90’ını teşkil etmesi itibariyle, sektörün çok büyük bir

kısmında geçerliliği olan dinamikleri, çalışmamızdaki tespit ve değerlendirmelerle,

okuyucunun bilgisine sunmaktadır.

2. Bankacılık Ürünleri:

Bu konu da yine ticari bankalar açısından genel bir yaklaşım ve ana hizmet

kategorileri düşünülerek ele alınmıştır. Buna göre; aşağıda yer alan şema ile

görselleştirilen modellememizde, ürünler, genel olarak 3 kategoriye ayrılmıştır.

Bunlar:



20


- Bankacılığın geleneksek ve en temel işlevi olan fon talep edenlerle fon

fazlası olanlar arasındaki bağlantıyı sağlamaya yönelik NAKİT FON

TRANSFERİ,

- Bankanın müşterisi lehine güven ve itibarını koyarak, yükümlülüğün yerine

getirilmemesi halinde nakit riske (tazmine) dönüşen GARANTİLER ve

- Ödeme amaçlı para transferi, cari hesap, yatırım işlemlerine aracılık gibi

hiçbir yükümlülük ve risk altına girmeksizin, sağlanan HİZMETLER’dir.

Bu bağlamda; kategoriler arasında (2 veya daha fazla kategorinin özelliğini

bir arada taşıyan) geçişken ürünler (doğrudan borçlandırma sistemi, kredi kartı,

kredili mevduat hesapları vb) olduğu gibi; kategorisine has, geleneksel

enstrümanlar da (kredi, akreditif, teminat mektupları, cari hesaplar, EFT-havale

gibi ödeme sistemleri) bulunmaktadır. Bu 3 kategorinin dışına genişletilen VDMK

(Varlığa Dayalı Menkul Kıymet) alanları ise, bankaların faaliyetleri sonucu elde

ettikleri çeşitli varlıklara (mortgage kredisi alacağı/ipoteği, ihracat alacakları vb)

dayanarak türev piyasalarda ikincil işlemler yapabilme imkanları sayesinde bilanço

dışı yükümlülüklerinin gelişme potansiyeline dikkat çekmek üzere belirtilmiştir.

21

Şekil 10: Bankacılık Ürünleri Üzerine Modelleme, Nevra TÜTÜNCÜ

VDMK: Varlığa Dayalı Menkul Kıymet

İKİNCİ BÖLÜM

FİYATLAMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Kapitalist sistemlerde piyasa mekanizmasının temelini oluşturan fiyatlandırma,

aşağıdaki unsurlara bağlı olarak şekillenir:

a. Piyasa Modeli ve Rakip Firmaların Davranışları: Fiyatlama davranışının en

önemli unsuru piyasa modelidir. (monopol, oligopol, tam rekabetçi, eksik

rekabetçi vb)

b. Tüketicilerin Talep ve Davranışları: Üretimin nihai amacı tüketim olduğundan,

talebi belirlemede tüketicilerin gelir ve tercihleri etkili olmaktadır.

c. Maliyet Yapısı: Endüstride yüksek maliyetli firmalar, aynı mal ya da hizmeti

daha düsük maliyetle üreten firmalar karsısında rekabet avantajını

yitirmektedir. Bu anlamda fiyatlandırma davranısında maliyet unsurları

firmanın veri fiyatlarda basarısını sürdürmesi ve piyasa kosullarındaki degisime

ayak uydurabilmesi açısından önem kazanmaktadır.

22

Maliyetler; firmanın üretim miktarından bağımsız şekilde meydana gelen

personel maaşları, amortisman giderleri, tamir-bakım giderleri gibi kalemlere

konu sabit maliyetler ile, üretime başlanan andan itibaren katlanılan

üretim faktörlerine dönük hammadde, emek maliyeti, yakıt vb kalemlere sahip

değişken maliyetlerden oluşur.

Sabit ve değişken maliyetlerin bir araya gelmesiyle toplam maliyete, bu değerin

üretim miktarına bölünmesi ile de birim başı maliyet veya ortalama maliyete

ulaşılır.

d. Ortalama Maliyet Fiyatlandırması: Neoklasik modeldeki kar maksimizasyonu

amacına göre hareket ederek fiyat belirlemenin handikap ve yetersizlikleri20

firmaları ortalama maliyet düzeyini dikkate alarak fiyat düzeyini belirlemeye

sevketmektedir. Bu yaklaşıma göre fiyat; ortalama değişken maliyet ve sabit

masraflar toplamına belirli bir kar düzeyinin eklenmesi ile bulunur. (Bu

modelde, ortalama değişken maliyetin firma tarafından net şekilde bilindiği

varsayılmaktadır.)

Ancak gerçek hayatta; firmaların rakiplerinin tepkisini dikkate almadan

fiyatlama yapmadığı görülmektedir. 21

Bankacılıkta Fiyatlandırma :

Bankalar; riske, vadeye ve likiditeye aracılık eden kurumlar olarak,

kullandıkları girdilerle finansal üretim yaparlar. Bir başka deyişle; toplanan fon

20 Neoklasik iktisatta kar maksimizasyonu amacıyla; piyasa modeli, tüketicilerin talebi ve maliyet yapısının bir bileşeni

olarak fiyatlamaya karar verilir. Oysa ki; gerçek hayatta kar maksimizasyonu yanında, piyasada varlık sürdürebilme ve

Pazar paylarını koruma hedefi de mevcuttur. Buna ilave olarak, gelecekte tüketici talebi ve ekonominin genelinde

meydana gelebilecek değişiklikler de bu modelde yer almamaktadır.21 Tunay İyigün, “Bankacılıkta Fiyatlandırma” Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2006

23

ve emekten oluşan girdi ler, kredi ve finansal hizmetler olarak finansal

ürüne dönüşür. 22

Bankaların ürettiği bu finansal hizmetin ölçülmesi ve hesaplanması oldukça

sorunludur, ayrıca çok sayıda girdi çıktıyla (fon toplama ve sağlama sırasında

kullanılan çeşitli sayı ve farklılıktaki enstrüman, yasal düzenleme vb)

çalışmaları bu hesaplamayı zorlaştırmaktadır. 23

Buna karşın; bir önceki başlık altında açıklanan teorik perspektifteki hususlar,

bankacılık fiyatlamasında da genel bir geçerlilik taşımakta olup; çalışmamız

özelinde “bankacılıkta fiyatlamayı belirleyen hususlar”; maliyetler (kaynak

maliyeti ve diğer maliyetler), krediye özgü şartlar, müşteriye özgü dinamikler ve

rekabet koşulları olmak üzere 4 grup halinde incelenmiştir.

1. Maliyetler:

Bankacılık sektörü için temel bir kavram olan “kaynak maliyeti” ve yine bir

kısmı sektöre özgü, diğeri genel geçer maliyet kalemlerinden oluşan “diğer

maliyetler” başlıkları altında incelenecek bu bölüm; nakit toplam 2 tür maliyet

türü altında incelenmiştir.

a. Kaynak Maliyeti: Çalışmamızda kaynak maliyeti; banka

bilançosunun kaynak yapısını oluşturan kalemlerin fon maliyetini,

mevduatın krediye dönüşme oranını bir başka deyişle (kullanılabilir

kaynak miktarını) etkileyen yasal düzenlemeler ve bankacılık

faaliyetinin doğası gereği, mudilerin taleplerini karşılamak üzere hazır

bulundurulması gereken günlük kasa ihtiyacı başlıkları altında

incelenmiştir.

22 Tunay İyigün, a.g.e.23 Ceren Aybike Urlu, “bankacılıkta Maliyetler ve Fiyatlandırma” Y.Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2007

24

i. Fon Maliyeti: Ticari bankalarda bilançonun kaynak yapısı;

özkaynağın ana kalemi olan sermaye ile yabancı kaynağın temel

bileşenleri olan mevduat ve mevduat dışı kaynaklar baz alınarak

incelenmiştir.

Şekil 11: Ticari Bankaların Kaynak Yapısı

1. Mevduat: Bireyler, aileler, işletmeler ve hükümetler

tasarruflarını finansal sistemin önemli bir parçası olan

bankalar nezdinde hem muhafaza etmekte hem de faiz

geliri elde etmektedir. Bankalar tarafından tasarruf

sahiplerinden toplanan bu paraya, mevduat denir.

Yatırım bankaları dışındaki bankaların en büyük para

kaynaklarını oluşturur ve kendi içinde vadeli ve vadesiz

olmak üzere 2’ye ayrılırlar.

a. Vadesiz Mevduat: En temel özellikleri, mudi

(hesap sahibi) tarafından istendiği zaman geri

alınabilmesidir. Bu grupta ayrıca; dış ticaret

işlemlerine konu ödeme emirleri, çek bedelleriyle

ilgili bloke hesaplar, otomatik ödeme, maaş

25

ödemeleri gibi işlemlerin yarattığı hesap tortusu da

dahildir.

Vadesiz mevduat türünde genellikle bankalar faiz

bedeli ödemek yerine müşterilerine mevduat

üzerinden bedelsiz hizmet sağlar. Vadesiz

mevduatın her an çekilebilecek olması bankanın

kullanım alanını sınırladığından, bu tür mevduata

ya hiç faiz verilmez ya da vadeli mevduata verilen

faize göre oldukça düşüktür.

b. Vadeli Mevduat: Toplam mevduat içinde en

büyük paya sahip olan mevduat türü ulusal para

mevduatıdır. Bu mevduatın maliyetinde ve

büyüklüğündeki değişiklik, bankanın toplam

kaynak maliyetini de etkiler.

TL mevduatın maliyeti, vade bitiminde ödenen faiz

oranıdır.24 ( Yasal düzenlemelere konu karşılık

oranları, TMSF primi, KKDF primi gibi diğer maliyet

kalemleri, ilerleyen bölümlerde anlatılmıştır. )

2. Mevduat Dışı Kaynaklar:

Bunlar bankanın borçlanma yoluyla sağladığı yabancı

kaynaklar olup; yurtiçi ve yurdışındaki çeşitli piyasalar

üzerinden gerçekleşebilir.

24 Yasalar sadece mevduata verilebilecek en yüksek faiz oranını saptadıklarından, bankalar her mevduata faiz vermek

zorunda degildirler. Mevduata verilen faiz tasarruf etmenin bir bedeli olmakla beraber, faiz oranının yüksekligini

mevduatın vadesi belirlemektedir.

26

a. Bankalararası Piyasa:

Merkez Bankası aracılığı ile fon fazlası ve fon açığı

olan bankaların karsılaştığı bu piyasa, bankalar

tarafından kısa vadeli fon gereksinimleri

durumunda daha çok kullanılmaktadır.

Faiz oranı, Merkez Bankası Komisyonu ile Banka

ve Sigorta Muamele Vergisi bu kaynağın maliyet

unsurlarını oluşturmaktadır. 25

b. Reeskont Kredileri:

Merkez Bankasına verilen senet bedeli ve Merkez

Bankası’nın reeskont kredilerine uyguladığı faiz

oranı bu kaynağın ana maliyet unsurlarını

oluşturmaktadır. Merkez Bankası uygulamış

olduğu reeskont oranlarını yükselterek ve

düşürerek bankaların ve dolaylı olarak da

piyasanın genelinin likidite pozisyonunu

etkilemektedir.26

c. Repo: Repo işleminde borç para alınarak

karşılığında menkul kıymet satılmakta, işlemin

vadesi dolduğunda üzerinde anlaşmaya varılan faiz

ve anapara ödenerek, menkul kıymet geri

alınmaktadır. Bir günlük, haftalık ve aylık vadelerle

yapılabilir.

25 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e.26 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e.

27

Repo işlemi nakit fazlası olan tarafın (gerçek veya

tüzel kişi) finansal kuruma başvurmasıyla başlar.

Taraflar vade ve faiz üzerinden anlaşmaya

vardıktan sonra, yatırımcı finansal kurumdan repo

yapıldığına dair makbuz alır. Bir başka deyişle,

repo yaptıran yatırımcı, geri satma taahhüdü ile

işleme konu olan menkul kıymetleri bir süreliğine

satın almış durumdadır. Repo işlemini yapan

finansal kurum ise, -tam tersi- elinde buluna

menkul kıymetleri belli bir süre için başkasına

satarak fon elde eder.27

d. Yurtdışı Krediler:

Basta sendikasyon kredisi olmak üzere bir çok

yabancı bankalardan kaynak sağlama olanağı

vardır. Sendikasyon kredileri genellikle, bir

bankanın kendi kaynaklarıyla fonlayamayacağı

büyüklükteki kredi taleplerinin karşılanması ve

katılımcı bankalar arasında riskin paylaşılması

amacıyla sağlanmaktadır. Faiz oranı, bankanın ve

ülkenin kredi değerliliği, kur riski, gider ve

komisyonlar bu kaynağın ana maliyet unsurlarıdır.

e. Menkul Kıymet İhracı:

Menkul kıymet ihracı daha çok yatırım ve kalkınma

bankalarının başvurdugu bir kaynaktır. Yatırım ve

27 Nalan Ece, Doktora Tezi, Bankacılık Sektöründe Kaynak Maliyeti ve Kredi Fiyatlandırmasına Etkileri, Kadir Has

Üniversitesi, 2007

28

kalkınma bankalarının açtıkları kredileri mevduat ve

özkaynakları ile karşılamaları mümkün değildir.

Özellikle sermaye piyasasının gelişmiş olduğu

ülkelerde yatırım ve kalkınma bankalarının uzun vadeli

kredilerini tahvil ihracı yoluyla karşıladıkları

görülmektedir.

Banka tarafından ihraç edilen tahvilin gerçek maliyeti;

tahvilin satısından

elde edilen net nakit girişlerinin bugünkü değerleri

toplamını, tahvilin faizleriyle birlikte vadesinde

ödenecek anaparanın bugünkü değerine eşit kılan faiz

oranıdır. 28

Birkaç türde gerçekleşebilir.

Tahvil İhracı ile Sağlanan Kaynaklar: Bir

menkul kıymet olan tahvil; genel anlamda alacak

haklarını temsil etmek üzere kamu ve özel sektör

kuruluşlarınca ihraç edilen kıymetli kağıtlardır. Sabit

getirilidirler. Devlet tahvillerinde risk yokken; özel

sektör tahvillerinde kredi riski mevcuttur. TCK 420. Ve

izleyen maddelerinde hükme bağlanmıştır. Bir

sermaye piyasası aracı olmakla birlikte, repo

piyasasında kısa vadeli olarak alınıp satılarak bir para

piyasası aracı olarak da kullanılabilmektedirler.

28 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e.

29

Finansman Bonoları: Bonolar; kısa vadeli fon

sağlamak amacıyla genellikle iyi tanınan ve

kredibilitesi yüksek ticari ve finansal kuruluşlar

tarafından çıkarılan emre veya hamile yazılı kıymetli

evraklardır. Firmaların kısa vadeli (1 yıldan az, uluslar

arası piyasa ortalaması 90 gün) fon ihtiyacını

karşılamak üzere ihraç edilen para piyasası araçlarıdır.

A,B,C,E ve F tipi olmak üzere farklı türleri bulunur.

Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler: (VDMK) :

Ülkemizde 1992 yılındaki düzenlemeyle uygulamaya

geçen VDMK, esasen bir sermaye piyasası aracıdır;

ancak ülkemizdeki uygulamada kısa vadelerle bir para

piyasası aracı gibi kullanılmaktadır. Dayanak varlık,

bilanço aktiflerinde (varlık kalemlerinde) yer

aldığından bu şekilde isimlendirilir. Bir nevi bilançonun

likit hale getirilmesi olarak düşünülebilir. Bankalar

açısından olası dayanak varlıklar; tüketici kredileri,

konut kredileri, finansal kiralama sözleşmelerinden

doğan alacaklar, ihracat işlemlerinden doğan

alacaklar vb olabilir. 29 Yeri gelmişken 2007 yılında

ABD’de başlayan ve 2008 yılı itibariyle tüm Dünya’yı

etkileyen bir boyuta ulaşan mortgage krizi, ABD’li

bankaların bilançolarındaki mortgage kredisi

alacaklarını benzer şekilde likit hale getirmesinden

29 Nalan ECE, a.g.e.

30

kaynaklandığı ve denetimlerinin büyük önem taşıdığını

vurgulamak yerinde olacaktır.

3. Özkaynaklara. Sermaye:

Bankaların müşterilerine sunmuş oldukları kredilerin bir

bölümü özkaynaklardan karşılanır. Özsermaye maliyeti,

bankaların kredileri özsermayelerinden karşıladıkları

zaman ortaya çıkar.

Bir yandan da sermayenin başka alternatif kullanım

alanları da vardır. Örneğin kısa vadede kredi kararının

verilmesi karşılığında özsermaye artışına gidilmesi banka

için ek fonlama maliyetlerine sebep olmaktadır.

Özsermaye maliyetlerinin hesaplanmasında çeşitli

yöntemler bulunmaktadır. En yaygın olarak kabul edilen

görüş, yatırımların çekici görünmesi için paydaşın elde

ettiği vergiden sonraki gelir, en azından sabit faizli

(menkul kıymet) menkul kıymetlerin getirisine eşit

olmalıdır. 30

ii. Yasal Düzenlemeler:

Banka bilançolarına dönük yasal düzenlemeler hem aktif hem

de pasif kalemlere dönük olarak mevcuttur.

Ancak kaynak maliyeti denilince; bankaların pasif (kaynak)

kalemlerine dönük düzenlemeleri ele almak gerekeceği tabidir.

30 Nalan ECE, a.g.e.

31

Buna rağmen, konu başlığının bütünlüğünü korumak için; varlık

hesapları (aktifler) ve hatta bilanço dışı yükümlülüklerle ilgili

yasal düzenlemelere de kısaca değinilecektir.

Şekil 12: Ticari Bankalarda Yasal Karşılıklar

- Pasif Kalemlere (Kaynaklara) Ait Düzenlemeler:

Bankaların kaynak kompozisyonunda en ağırlıklı kalemi oluşturan

mevduatlar (TL ve YP) üzerinde, başta mevduat sahiplerinin (mudiler)

haklarını korumak ve bunun yanında, Merkez Bankası’nın para

politikalarının etkin bir aracı da olarak işlem görev karşılık oranları ve

sigorta primi bulunmaktadır. (Yine yasal düzenlemeler gereği bankalara

maliyet unsuru oluşturan ve fakat kaynak yapısı dışında sebeplerle tahsil

edilen BDDK Giderlerine katılma payı ve diğer vergisel yükümlülükler, daha

sonraki bölümlerde ele alınacaktır.)

1. Disponibilite: Merkez Bankası tarafından zorunlu

hale getirilmiş olan bu oran; bankaların toplamış oldukları

mevduatın talep anında veya vadelerinde mudiye

32

ödenebilmelerini sağlamak içindir. Bu amaçla bankalar

TCMB nezdindeki serbest hesaplarında nakit ve

portföylerinde her an nakde dönüşebilir kamu menkul

kıymetleri bulundurmak zorundadır.

Merkez Bankası, bankaların bu yükümlülüğü

çerçevesinde, DİBS (Devlet İç Borçlanma Senetleri)ne

plasman yaparlar. Net disponibilite yükümlülüğü

hesaplanırken, DİBS’lerden elde edilen faiz gelirleri de

göz önünde bulundurulur.

Konuyla ilgili düzenlemeler; 29 Mart 2002 Tarih ve

24710 Sayılı Resmi gazete’de yayımlanmış olup, TL ve YP

için halihazırda disponibilite oranları sıfır’dır.

Umumi disponibilite hesaplamaları, iki haftada bir Cuma

günleri (bugünün resmi tatile denk gelmesi halinde bir

önceki iş günü) hesaplanır. 31

2. Zorunlu (Munzam) Karşılıklar: Munzam

karşılıklar; mevduatın güvencesi olduğu kadar, Merkez

Bankası’nın bankaların kredi hacimlerini değiştirmede

yararlandığı etkili araçlardan biridir.32

Disponibilite oranlarından başka; TL mevduat ve döviz

tevdiat hesaplarının belli bir oranı, TCMB nezdinde

serbest tevdiat ve mevduat olarak yatırılmak zorundadır.

31 Nalan Ece, a.g.e.32 Nalan Ece, a.g.e.

33

Zorunlu karşılık oranlarının yüksek ve getirisiz ya da

düşük getirili olması, bankaların ellerindeki kullanılabilir

fonları azaltması ve plase edilebilir fon maliyetini

arttırması bakımından önemli ölçüde eleştirilmektedir.33

Güncel Oranlar: TL% 11,5 YP:%1334

3. TMSF Primi: 5411 Sayılı Bankalar Kanunu’nun 15.

maddesinin (6) numaralı fıkrasının (a) bendi ile geçici 1

inci maddesinin (c) fıkrasına göre, Türkiye'de faaliyet

gösteren ve mevduat kabulüne yetkili bulunan

bankaların, yurt içi subelerinde gerçek kisiler tarafından

açılmıs olan TL cinsinden tasarruf mevduatı ile tasarruf

mevduatı niteligini haiz altın depo ve döviz tevdiat

hesapları mevduat sigortasına tabidir.

Tasarruf mevduatı sigorta primleri; bankaların

düzenledikleri üç aylık hesap özetleri esas alınarak her

üç ayda bir ayrı ayrı hesaplanır. 35

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun Kaynakları ile

Kaynakların Kullanımına Dair Yönetmeliğe göre; oran,

sermaye yeterlilik oranı 8 ve üzerinde olan bankalar için

onbinde 25, diğerleri için onbinde 26 olarak

belirlenmiştir.36

33 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e.34 www.tcmb.gov.tr35 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e.36 Nalan ECE, a.g.e.

34

http://www.tcmb.gov.tr/

- Aktif Kalemler ve Bilançodışı Varlıklara Ait

Düzenlemeler:

Bankaların aktif (varlık) kalemleri ve bilanço dışı yükümlülüklerinde yer alan

nakit ve gayri nakit kredilere ilişkin yasal düzenlemeler; 2006 yılında

yayımlanan ve daha sonra 2008-2009-2010-2011 yıllarında revize edilen

Karşılıklar Yönetmeliği çerçevesinde uygulanmaktadır. Ancak bu

düzenleme; doğrudan fiyatlama değil, daha çok Banka Karlılığıyla ilgili bir

konu olduğundan çalışmamızın kapsamı dışında bırakılmıştır.37

iii. Günlük Kasa İhtiyacı:

Bankaların günlük nakit ihtiyacını karşılamak için tutulan

kaynaklar (ihtiyari kasa) kullanılabilir kaynak miktarını düşürmek

suretiyle maliyetlerin artmasına yol açmaktadır. 38

b. Diğer Maliyetler:

Bu bölümde doğrudan fon kaynaklarına dayanmayan ve fakat; gelir,

katılım payları (aidat), bankacılığa özgü risk maliyetleri ve her işletme

için söz konusu olan sabit giderler ayrı başlıklar halinde ele alınmıştır.

i. Mevzuata Bağlı Maliyetler:

1. Vergi Mevzuatına Bağlı Maliyetler: Vergi

Mevzuatı’na göre; Türkiye’de kurulu bankalar ile merkezi

yutdışında olan bankaların Türkiye’deki şubelerinin tabi

olduğu bir takım vergisel yükümlülükler vardır. Bunlar;

Kurumlar Vergisi (3 ayda bir Geçici Vergi şeklinde),

37 https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/.../ Karsiliklar _ Yonetmeligi _011106.doc ; https://www.tbb.org.tr/.../Karsiliklar_Yonetmeligi_Degisiklik_230109.do... 38 Emel GÜNDOĞDU, Bankacılıkta Kaynak Maliyeti… , Y.Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, 2009

35

https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/.../Karsiliklar_Yonetmeligi_011106.doc





(bankanın her türlü tahvil ve hazine bonosu, ters repo,

mevduat faizi, özel sektör tahvili üzerinden elde edilen)

gelire ait stopaj, BSMV, Damga Vergisi, KDV, KKDF

kesintileri, Sivil Savunma Fonu kesintileri vb.’dir. 39

Başlıcaları aşağıda açıklanmıştır:

KKDF Kesintisi: Bakanlar Kurulu’nun 88/12944

sayılı kararı ile yatırım ve ihtisas kredilerinin

desteklenmesi amacıyla TCMB nezdinde kurulan Kaynak

Kullanımı Destekleme Fonu, yıllar itibariyle yapılan

değişiklikler sonrasında, günümüzde daha çok kısa vadeli

sermaye hareketlerinin kontrolünde bir araç haline

dönüşmüştür.

Halihazırda; tüketici kredilerinde %15; kabul kredili,

vadeli akreditif ve mal mukabili ithalat işlemlerinden %3

olarak uygulanmaktadır.

BSMV: Gider Vergileri Kanunu’nun (No:6802)

28.Maddesi’nde düzenlenmiştir. Oranı %15’tir.

BDDK Gider Payı: 4389 Sayılı Bankalar Kanunu

uyarınca 31 Ağustos 2000 tarihinde faaliyete geçen

BDDK, bütçe gelirlerini bankaların bir önceki yıl sonu

bilanço toplamları üzerinden % 0.03 oranındaki

39 Ceren Aybike Urlu, Y.Lisans Tezi, Bankacılıkta Maliyetler ve Fiyatlandırma, Kocaeli Üniversitesi, 2007

36

ödemelerle sağlamaktadır. Bu gider ma bankalar

açısından bir maliyet kalemidir. 40

2. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Mevzuatına

Bağlı Maliyetler: Önceki bölümlerde açıklanan ve bu

başlık altında düşünülebilecek ;yasal karşılıklar-

disponibilite ve munzam-, TMSF, KKDF, BSMV, BDDK

Katılma Payı’na İLAVETEN;

Bu grupta değerlendirilebilecek bir başka unsur, risk

maliyetleridir. Bu risklerin başlıcaları; kredi riski (karşı

taraf riski, işlemin sonuçlandırılamama riski, ülke riski

dahil), piyasa riski (faiz, kur riski dahil), likidite riski (hem

ödeyememe hem de fonlayamama yönüyle) ve olay riski

(operasyonel risk, mevzuata aykırı hareket etme

riski)dir.41

ii. Sabit Maliyetler:

Kaynak maliyetinin hesaplanmasında, faaliyet giderleri olarak

da adlandırılan dolaylı maliyetlerin etkisinin dikkate alınması

gerekmektedir. Bankaların, mevduat toplama ve kredi verme

fonksiyonlarını yerine getirebilmek üzere katlandığı personel,

haberleşme, sigorta, kırtasiye, kira, bakım ve onarım, reklam,

ilan gibi operasyonel ağırlıklı giderler, isletme giderleri ya da faiz

dışı giderler olarak adlandırılır. Banka bu tür giderlerini bankanın

yaptığından, bu giderlerin de bankanın kaynak maliyetinin

40 Nalan ECE, a.g.e41 Ceren Aybike Urlu, a.g.e.

37

hesaplanmasında dikkate alınması gerekmektedir. 42 Giderlerin

tahmin edilmesi için geçmiş yıllar verilerinden de yararlanılabilir.

43

Tüm bu anlatılanlar ışığında Kaynak Maliyetinin

Hesaplanması’nı Özetlersek:

Banka pasif yapısının unsurları olan her bir kaynak için tespit edilen maliyet

oranları ile bu kaynakların toplam kaynaklar içindeki paylarının çarpılması sonucu

ağırlıklı maliyet oranları bulunur. Bu orana dolaylı giderlerin eklenmesi ile bankanın

kaynak maliyetine ulaşılır.

4. Krediye Özgü Şartlar:

Kredi veren ve talep eden arasında kredinin vadesi, teminatlandırılması ve

ödeme şartları bakımından birbirine zıt şartlar söz konusudur.

Vade Bakımdan ; kredi veren mümkün olduğunca vadeyi kısa tutarak

riskini44 minimize etmeye çalışırken, kredi talep edense, ödeme rahatlığı

açısından zamana yaymayı veya darboğazdan kurtulduğu ya da daha ucuz bir

başka finansman sağladığı zaman borcunu erken kapatabilmeyi tercih

edecektir.45

Teminat Bakımından; kredi kuruluşları mümkün olduğunca güçlü

teminatlarla (maddi veya kredibilitesi yüksek kefil gibi) kendilerini güvenceye

almak isterken, kredi alanlarsa hem başka finansörler nezdinde örnek teşkil

42 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e.43 Ceren Aybike Urlu, a.g.e.44 Risklerden kasıt; hem kredi alanın zaman içinde ödeme güçlüğüne düşmesi, kredibilitesinin bozulması gibi iç hem de

genel ekonomik koşulların kötüleşmesi gibi dış şartlardır.45 Ceren Aybike Urlu, a.g.e.

38

etmemesi hem de varlıklarını korumak için mümkün olduğunca bundan

kaçınmayı isteyecektir.

Geri Ödeme Şartları Bakımından; kreditörler mümkün olduğunca

belirlenmiş taksitlerle ödeme yapılmasını ve erken kapama vb durumlarla gelir

kaybına uğramamayı isteseler de; daha esnek ödeme koşulları, kredi alan

açısından faiz yükünün azalması itibariyle daha avantajlıdır.

Sonuç olarak; vade uzadıkça, teminat yapısı zayıfladıkça, geri ödeme

şartları ara ödeme vb esnekliklerden uzak oldukça, kredi fiyatlaması

yükselecektir.

5. Müşteriye Özgü Dinamikler:

Kredi, güvene dayalı bir işlem olup; kreditörler ancak belli itibara sahip olanlara

kredi verirler. Bu amaçla müşterileri risk gruplarına göre ayırarak,

teminatlandırma, fiyatlama vb kriterlerde farklılaşmaya giderek; krediye özgü

risklerin azaltılmasına çalışılır.

Bu bağlamda; kredinin yukarıda bahsedilen kriterleri kadar, müşterinin kendisi

ve müşteriyle kreditör kuruluş arasındaki ilişkinin mahiyeti de fiyatlama

açısından belirleyici bir başka husus olarak karşımıza çıkar.

Müşteri açısından fiyatlamayı etkileyecek başlıca kriterler şunlardır:

- Müşteri’nin kredibilitesi: Mali veri ve piyasa istihbaratıyla elde

edilen veriler ışığında müşterinin; talep ettiği krediyi ödeme kapasitesi,

ödeme yönündeki iradesi, moralitesi, başka kaynaklardan borç bulabilme

39

kapasitesi… vb kriterler fon talep eden firmanın pazarlık gücünü

arttıracaktır.

- Banka ve Müşteri Arasındaki İlişki: Diğer Pazar koşulları

sabitken ufak bir faiz farkı için uzun süreli iş bağlantılarına son

verilmeyeceği gibi yeni müşteri kazanımlarında daha esnek

davranılabilecektir.

- Müşterinin Getirileri: Kredi talep eden müşterinin mevduat

bakımından bankaya kazandırdığı gelir, kredi maliyetini değiştirecek;

müşterinin bankada mevduat bulundurması, bankanın kredinin

fonlanmasında kullandığı maliyeti düşürecektir. Benzer şekilde faiz

hassasiyeti olan müşterilerin vadesiz mevduatla bankaya sağladığı getiri,

bu müşterilere yönelik fiyatlamalarda göz önünde bulundurulması gereken

bir husustur.46

6. Rekabet Koşulları:

Bankacılık sektöründe rekabet, doğrudan doğruya fiyatları etkileyen en önemli

unsurlardan biridir56. Rekabette fiyat çok önemli bir etken olmakla birlikte

rekabet gücünü belirleyen tek etken değildir. Rakip kuruluşların sunduğu en düşük

fiyat maliyet yapısının incelenerek, kurumun gerçek rekabet yeteneğinin

belirlenmesi kadar müşterinin fiyat duyarlılığının saptanması da önem

taşımaktadır. 47

Müşteri açısından maliyetin hala çok önemli olmasına karşın yine de fiyat da

tek Başına rekabette belirleyici bir faktör değildir. Şube ağı, Hizmet kalitesi, hizmet

46 Ceren Aybike Urla, a.g.e.47 Fiyatın belirlenmesine iliskin incelemeler, özel müsterilerin fiyat dısı degiskenlere karsı daha duyarlı oldukları,

KOBİ’lerin ise en çok fiyata önem verdiklerini göstermistir.

40

çeşitliliği, yapısı, müşterinin gereksinimlerini karşılayan hizmetlerin sunulması,

teknoloji (internet bankacılığı, ATM sayısı vb) reklam vb. bütün bunlar rekabet

gücünü etkilemektedir. Ancak tüm bunların, getirdiği avantajlar yanında, bankalar

açısından birer maliyet kaynağı olduğu da unutulmamalıdır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

FİYATLAMA STRATEJİLERİ

Bu konuda; “maliyet temelli” ve “maliyete dayalı olmayan” fiyatlama

yöntemleri olmak üzere iki temel yaklaşım söz konusudur. Detayları, ayrı başlıklar

halinde aşağıda verilmiştir.

1. Maliyet Temelli Fiyatlama Yöntemleri:

Bu gruptaki yöntemler; birbirinden ufak bir detayla ayrılan ve yakınlık

taşıyan iki türden oluşur:

o Maliyete Kar Payı Eklenmesi:

En sık rastlanılan fiyatlandırma yaklasımı, tüm maliyetleri kapsayıp

belli bir kar marjı saglayan yüzde ilavesiyle yapılan fiyatlandırmadır.

Bu marj, bankanın kullandırdıgı fonlardan elde etmeyi planladıgı

minimum kar payı ya da risk primi olarak hesaplanmaktadır

o Marjinal Fiyatlandırma:

Marjinal fiyatlandırma davranısı, mamul maliyetinin degisken

maliyetlerden olustugunu kabul eden bir fiyatlama yöntemidir. Sabit

veya dönem maliyetleri üretim kapasitesinin maliyeti olarak

düsünülmektedir. Bir önceki yöntemden farklı olarak; sabit

41

maliyetler ayrı bir havuzda toplanır ve üretim birimlerine dagıtılmaz

Vadesiz mevduatın kayıtlara geçirildigi departmanın genel

maliyetleri, sözü edilen özel havuza örnek olusturur. Belirli bir

hizmetten çok tüm bankayı tutundurmaya yönelik gayretle kurumsal

rakamlar ve bankanın genel yönetim maliyetleri, genel havuza

atılacak maliyet örnekleridir.

2. Maliyete Dayalı Olmayan Yöntemler: Bankalar nı

fiyatland rmada, maliyetler d nda göz önünde bulundurdu u farklı ışı ğ ı kriterler söz konusudur. Pazar konumundan rekabet durumuna pek

çok de i kenlik ta yan bu dinamikler do rultusunda geli tirilenğ ş şı ğ ş

yöntemler a a da özetlenmektedir.ş ğı

o Başabaş Noktası Yöntemi:

Toplam gelirler ile, sabit ve değişken maliyetlerden oluşan toplam

giderlerin çakıştığı nokta, başa baş noktası için gerekli olan işlem

miktarını verir. Bu yöntemle belirlenecek fiyatlar, piyasa fiyatları ile

bağlantılı değildir.

o Kullanım Değeri Yöntemi:

Kullanım degeri yönteminde, ürün ve hizmetlerin tüketicilerde

yarattıgı kullanım degeri esas alınır. Bu yöntemde asıl planlanmaya

çalısılan, ürünün adedi (islem miktarı) ve kalitesidir. Özellikle ürün

paketi mantıgı ile çalısan bankalar için uygun bir yöntemdir. Gerek

ticari müsteriler gerekse bireysel müsterilerde, farklı ürünlerden

olusan bir paket seklinde hizmet verildiginde, farklı bir fiyatlama

politikası uygulanabilir.

İngiliz bankaları ile ilgili yapılan bir arastırmanın sonuçlarına göre,

ürün paketi türünde verilen hizmetler, tüketiciyi daha fazla tatmin

42

etmekte ve bankanın içinde bir sinerji yarattıgı için verimliligi

artırmaktadır. Verimliligin artması da, dogal olarak maliyetleri

düsürerek rakipler karsısında bankayı avantajlı konuma getirecektir.

o Pazar Fiyatına Uyma Yöntemi:

Bu yöntemde banka, kendi kategorisindeki bankaların uyguladıkları

fiyatları baz alır. Küçük bankalar da, ''Liderini takip et'' ilkesi ile

fiyatlama yaparlar. Bu fiyatlama yönteminin uygulanması, ya

bankaların bu kararlarını uygulamaları sonucunda karlı

olmalarından, ya da rekabet nedeniyle onları izlemeye mecbur

kalmalarından kaynaklanabilmektedir.

Maliyetlerin çok güç belirlenebildigi bankacılık sisteminde, en çok

kullanılan yöntemlerden biridir. Piyasada ani fiyat degisikliklerinin

olması nedeni ile oldukça riskli bir yöntemdir.

o Özel İlişki Fiyatlaması:

Bu yöntemde müsterinin bankaya olan verimliligi dikkate alınarak

fiyatlama yapılır. Müsterinin banka ile olan tüm islemleri bir bütün

olarak degerlendirilir. Bazı fiyatlama yöntemlerine hassas müsteriler

için (örnek: komisyon ödemek istemeyen müsteriler) bazı ürün ve

hizmetlerde, normalin altında fiyatlama yapılabilir veya hiç masraf

veya komisyon alınmayabilir.

Ancak bu durum diger ürün ve hizmetlerden saglanan getiri ile bir

arada degerlendirilerek, o müsterinin verimli olup olmadıgına karar

verilebilir.

o Pazara Girme Fiyatlaması:

43

Piyasanın fiyatlara duyarlı olması ve bankanın o piyasaya yeni

girmesi durumunda bilinçli olarak rakiplerinden daha düsük

fiyatlama yapılabilir. Bu durumda bazı bankalar fiyat savasından

yenik çıkarak, piyasadan çekilmek zorunda kalabilir ancak aynı

sekilde, pazara girmek adına asırı taviz veren bankalar, bir müddet

sonra, asırı zarar nedeni ile, o piyasadan çekilmek zorunda kalabilir.

Bu politikayı izleyen bankalar basabas noktasını belki

yakalayamazlar ama, müsterileri kazanarak, baska bankacılık

islemlerinden elde edecekleri kazançlarla, zararlarını kompanse

edebilirler.

o Pazarın Kaymağını Alma Fiyatlaması:

Bu yöntemde, sunulan ürünün çok farklı ve kaliteli oldugu imajı

verilerek, mümkün oldugu kadar yüksek fiyat uygulanmaktadır.

Özellikle henüz rakiplerin bulunmadıgı ürün ve hizmet gruplarında

öncü olmanın avantajını kullanan bankalar, bu fiyat üstünlüklerini

devam ettirebilmek için, rakiplerine göre, gözle görülür bir kalite

farklılıgı sergilemelidirler.

Ülkemizde de görüldügü gibi, elektronik bankacılıkta, aslında büyük

degisiklikler yapılmadan, farklı ürünler piyasaya çıkarıp pazarın

kaymagını alma yöntemi kullanılmıstır. Bunlar arasında ATM

bankacılıgı, internet bankacılıgı, firmalara pazarlanan ürün

paketinde bilgisayar ile birlikte sunulan cari, stok, maliyet gibi

muhasebe programlarının da yer aldıgı paketler bunlar arasında

gösterilebilir.

o Prestij Fiyatlandırması:

44

Fiyatlandırmanın bir diğer pragmatik yöntemi, “ne istersen

tutturulur” anlayısıyla müsterilerin ödeyebilecekleri en yüksek fiyatı

istemektir. Bir mamulün fiyatının yüksekliginin kalitesinin de yüksek

oldugu seklinde bir kanı uyandırdıgına dair müsterilerin ciddi

algılamaları vardır. Bu nedenle benzer mamuller karsılastırıldıgında

ucuz olanı kalitesiz sayılır. Müsterilerin bu kalite anlayısı göz önüne

alınarak yapılan fiyatlandırmaya prestij fiyatlandırması denilir 48

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ŞUBELER CARİ SİSTEMİ

Önceki bölümlerde anlatılan maliyet unsurları ve bunlar üzerinden hesaplanan

ortalama kaynak maliyeti ve karlılığın, şubeler ve genel müdürlük arasındaki işleyişini

tanımlayan şubeler cari sistemi; fiyatlama konusunu tamamlayan önemli bir alt başlık

olarak karşımıza çıkmaktadır.

Çalışmamızın bu bölümünde şubeler cari uygulamasının tanımı ve işleyişine

değinilecektir.

1. Şubeler Cari Uygulaması:

Banka işletmeciliğinin en önemli özelliklerinden birisi, faaliyetlerin yurt

çapında yayılmış pek çok şube ile gerçekleştirilmesidir. Şubelerin birbirleri ile

ilişkide bulunmaları, birbirlerinden para alıp vermeleri, birbirleri adına tahsilat

ve ödemelerde bulunmaları şubeler cari sistemi üzerinden


48 Tunay İYİGÜN, a.g.e.

45

Banka şubeleri kuruldukları yerlere ve bu yerlerin ekonomik ortamına göre üç

ayrı özellik göstermektedirler.

Bunlar;

1.Mevduat şubesi özelliği,

2.Plasman şubesi özelliği,

3.Hem mevduat, hem plasman şubesi özelliği

Temel anlamda şubeler cari hesabı, mevduat şubelerinden toplanan kaynağın

kredi veren şube özelliği taşıyan şubeye genel müdürlük hazine birimlerince

aktarılmasıdır. Bu kaynağın aktarımında mevduat şubesine şubeler cari faizi

adı altında gelir kaydedilmekte, kredi veren şubelere ise şubeler cari faizi adı

altında gider kaydedilmektedir.

Şubeler arası fon transferlerinde, ödünç alan şubelerin, ödünç veren şubelere

bu hizmet karşılığında bir karşılık ödemektedir. Şubeler arasındaki fon

transferlerinde ödenen bu karşılıklara “iç faiz” veya “ŞCF” denilmektedir.

İstismar faizi de denen bu oran, bankaların genel müdürlüklerince

belirlenmektedir. Ülkemizde bu oran genellikle ortalama para maliyeti ile

kredilere uygulanan faiz oranı arasında bir değerdir.

46

Şekil 13: Şubeler Cari Sistemi’nin Şematik Anlatımı

Örneğin ; yukarıdaki şemada sembolleştirilen durumda; şubeler cari faizinin

(ŞCF) %10 olarak belirlendiği bir bankada; mevduat şubesi, bu oranın altında

gerçekleştirdiği mevduat kabulünden aradaki %2’lik oranda; plasman şubesi

ise üzerinde sattığı kredi fiyatlaması arasındaki %2’lik oranda kar elde

edecektir.

2. Şubeler Cari Sisteminin Muhasebeleştirilmesi. 49

Bankacılık sektöründe şubeler cari hesabı esas olarak, şubelerin

birbirleri adına yaptıkları işlemler nedeniyle, şube bilançosunu

dengeye getirmek için kullandıkları hesaptır. Tek düzen hesap planında

işlemin TL ve YP olmasına bağlı olarak 290/291 hesabı kullanılmaktadır.

Şubeler cari hesabı, çift karakterli çalışabilen aracı bir hesap olup hem borç

hem de alacak bakiyesi verirler. Buna karşın banka genelindeki konsolide

bilançoda tüm borç ve alacak bakiyeleri eşitleneceğinde, bilançoda ter alan

bir kalem değildir.

49 Serdar Özer, Bankacılıkta Şubeler Cari Sistemi ve Uygulanması, Y.Lisan Tezi, Başkent Üniversitesi, 2013

47

Şekil 14: ŞC Sisteminin Rutin Bankacılık İşlemlerinde

Kullanılması

Buna ilaveten ŞC Hesabı, fon fazlası ya da fon ihtiyacı olan şubelerin transfer

işlemlerinde de yoğun olarak kullanılırlar. ŞCH aracılığıyla şubeden şubeye

banka genel müdürlüğü hazine birimi tarafından belirlenmiş olan faiz oranları

çerçevesinde; aktarım yapılmaktadır.

Şekil 15: ŞC Sisteminin Fon Transferinde Kullanılması

MÜŞTERİ VERİMLİLİĞİNİN HESAPLANMASI

ÖRNEK OLAYLAR

48

Aşağıdaki bölümde ürün bazında farklılaştırılmış birkaç fiyatlama örneğine yer

verilmiştir.

Örnek 1: Teminat Mektubu Komisyonu & Vadesiz Mevduat

Bir firmanın bankadan 1.000 TL tutarından bir teminat mektubu talep ettigini

varsayalım. Bankanın ;

- yıllık TM komisyon oranı %5 (3 aylık tahsil)

- ticari kredi faiz oranı %22 yıllık

- getirisiz aktiflerin toplam aktiflere oranı %17 oldugu varsayılmaktadır.

Teminat mektubu komisyonu alınmaması için, bankada ne kadar bir vadesiz

ticari mevduat ortalaması bulundurulması gerekir?

Örnek 2: Teminat Mektubu Komisyonu & Vadeli Mevduat

Aynı firmanın aynı şartlarda istediği teminat mektubunda %18 faiz üzerinden 1

yıl vadeli ne kadar mevduat bulundurması gerekir ?

- yıllık TM komisyon oranı %5 (3 aylık tahsil)

- ticari kredi faiz oranı %22 yıllık

- getirisiz aktiflerin toplam aktiflere oranı %17

49

Örnek 3: Mevduat Müşterisi Verimi

Firmanın ilk üç aylık vadesiz mevduat ortalaması 10.000 TL ve vadesiz mevduata

uygulanan faiz oranı %3’tür. Banka, %6 zorunlu karsılık ayrıldıktan Sonra 100

TL’lik mevduatın %94’ünü plase edebilmektedir.

Bankanın,

- subesinin topladıgı mevduata uyguladıgı Subeler Cari Faizi %17,5’dir.

Bu firmadan saglanan kazancı hesaplayınız:

Toplam Kazanç: 336,08 + 19,41 = 355,49 YTL bulunacaktır.50

50 Tuvshinjargal GANBAT, a.g.e

50

BEŞİNCİ BÖLÜM

SONUÇ

Sonuçtan Önce;

Çalışmamızın genel değerlendirmesinden önce; Bankacılık Sektörü’nün önemli ve

bilinen iki isminden yaptığımız aşağıdaki alıntılara ve bu alıntılardaki ortak hususlara

dikkat çekmek isteriz.

• Piraye Antika (HSBC Eski Genel Müdürü)

Finans Gündem Röportajı, 2010

“ Antika’ya göre bankacılık sektöründe artık organik büyüme ile başarılı olmak zor, onun

yerine satın almalarla yola devam etmek gerek. … Büyük bankaların giderek zararına

piyasa yarışına girmek yerine mevcut piyasa paylarıyla banka satın alma yoluna

gideceklerini düşünüyor.

“BU FİYATLAMALAR SERMAYEYİ YARALAR”

İrrasyonel fiyatlamayı bankacılık sektöründeki en büyük risk olarak gören Antika,

fiyatlama politikasının böyle devam etmesi halinde bankacılıkta sermaye birikiminin orta

vadede yara alacağını söylüyor.

***** ***** *****

• Ergun ÖZEN (Garanti Bankası Genel Müdürü)

Finans.Haberler.Com Röportajı, 2012

51

“ Ergun Özen, artan fiyat rekabeti ortamında bankacılıkta hata payının

azaldığına ve sorunlu banka kredilerinde bir artış olduğuna işaret ederek …sorunlu

kredilerdeki artışın negatif bir sonucu olarak 2012'de banka karlarında da bir düşüş

olacağı öngörüsünde bulundu.

… büyümek için sektördeki rekabetin de adil olması gerekiyor. Ancak sektörde hata

Marjları iyice daralmış durumda. Ciddi fiyatlama hataları yapılıyor. Bu durum sektörde

konsolidasyonları da hızlandırabilir. 5 sene sonra olacağını düşündüğümüz

konsolidasyonlar 3 sene sonra gerçekleşebilir"

Sonuç;

Sektörün iki önemli isminin de belirttiği ortak husus; fiyatlamanın sadece

bankaların tekil performanslarının ölçümlenmesi bakımından değil ve fakat aynı

zamanda, sektörün geleceği, kurumların gelişen rekabet şartları altında ayakta

kalabilmesi, dolayısıyla bankaların finansal sistem içindeki rollerini ne denli sağlıklı

yürütüp yürütemediklerine dair önemine de dikkat çekmektedir.

Teorik zeminde genel çerçevesini çizmeye çalıştığımız fiyatlama olgusu; günümüz

rekabet şartlarında sadece maliyetlerin etkin yönetilmesi değil, aynı zamanda büyük bir

global köy’e dönen uluslar arası mali sistemin getirdiği ekonomik konjonktür, yerel

dinamikler vb ile de son derece ilişkili bir süreçtir.

Ülkemizdeki fotoğrafa baktığımızda; yatırım-kalkınma ve katılım bankalarının sahip

olduğu düşük pay ve ikincil piyasaların sığ işlem hacmi gibi gelişmesi gereken yanlar bir

yana, nispeten daha etkin bir işleyişe sahip bulunan ticari bankalar (ya da mevduat

bankaları) kamu, özel yerel ve yabancı sermayeli kuruluşların faaliyet gösterdiği bir

52

konumdadır. Öyle ki; Eylül 2014 itibariyle sektörün aktif toplamı, karşılık, kredi

büyüklüğünün %90’ı ticari bankalar nezdinde gerçekleşmiştir.

Ticari bankaların ana kaynak kalemini oluşturan mevduatlar; sahip olduğu

fonlama maliyeti (faiz) yanında, yasal düzenlemeler gereği farklı adlar altında

(disponibilite, munzam, TMSF primi) ayrılan karşılıklar sebebiyle bankanın kullanılabilir

fon miktarının düşürmekte, (ancak bu karşılıkların ekonomi yönetiminin para politikası ve

makro hedeflerinin bir enstrümanı olduğu veya olası bankacılık krizleri karşısında

mudilerin haklarını korumayı hedeflediği unutulmamalıdır) öte yandan yurtdışı borçlanma

vb yabancı kaynaklar da muhtelif piyasa, kur, faiz riski gibi ilave maliyetler

taşıyabilmektedir.

Öte yandan sermaye yeterlilik rasyoları açısından, BASEL kriterlerinin de üstünde

bir performansla tüm sektör genelinde yakalanan yüksek ortalama (%15-%16) Sektörün

krizlere dayanıklılığı açısından önemli bir göstergedir.

Günümüzde geldiği şartlar itibariyle yaşlı (doygun, yani keşfedilmemiş enstrümanı

hemen hemen kalmayan ve yeni müşteri kazanımının rakip bankanın müşterisini

kazanmaya bağlı olduğu) bir sektörde gittikçe zorlaşan rekabet şartları; bazen irrasyonel

fiyatlamalar ve yanlış kredilendirmeler neticesinde sektörün sermaye yeterliliği ve kar

biriktirme kapasitesinin büyük yaralar almasına yol açmaktadır.

Bu sebeple; bankaların performansında, fiyatlama kadar, süreç ve insan kaynağı

yönetimi, şeffaflık, doğru risk ölçüm ve yönetimi … gibi pek çok unsurun da önemli

olduğuna inanmaktayız.

53

Kaynakça

- Tezler:

Ceren Aybike URLU, Bankacılıkta Maliyetler ve Fiyatlandırma, Kocaeli

Üniversitesi, Y.Lisans Tezi, 2007

54

Nalan ECE, Bankacılıkta Kaynak maliyeti ve Fiyatlamasına Etkileri, Doktora

Tezi, Kadir Has Üniversitesi, 2007

Tuvshinjargal GANBAT,Ticari Bankacılıkta Kaynak Maliyetlerinin

Belirlenmesi, Y.Lisan Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2007

Emel GÜNDOĞKU, Bankacılıkta Kaynak maliyeti, Y.Lisan Tezi, Beykent

Üniversitesi, 2009

Tunay İYİGÜN, Bankacılıkta Fiyatlandırma, Doktora Tezi, Gazi Üniversites,

2006

Serdar Özer, Bankacılıkta Şubeler Cari Sistemi ve Uygulanması, Y.Lisans

Tezi, Başkent Üniversitesi, 2013

- Web Sitesi:

www.tcbm.gov.tr

www. tbb . org.tr /Dosyalar/.../ Karsiliklar _ Yonetmeligi _011106. do c www.tbb.org.tr/.../Karsiliklar_Yonetmeligi_Degisiklik_230109.do...

http://www. finansgundem .com/finans-kulis/ bankacilikta - surpriz - satin -

almalar-olabilir-223020. htm #ixzz3GihyR7ul

http://haberler.com/garanti-genel-muduru-ozen-bankacilikta-hata-payi-

3567658-haberi/cok-yorumlanan-haberler/

- Diğer:

Elitaş, C., Leyli, B., ve Özkol, E.S.2009. ŞCH ve Kullanılan Yöntemler

Arasında Karşılaştırmalı Bir Uygulama.Mali Çözümler Dergisi

55

http://haberler.com/garanti-genel-muduru-ozen-bankacilikta-hata-payi-3567658-haberi/cok-yorumlanan-haberler/

http://haberler.com/garanti-genel-muduru-ozen-bankacilikta-hata-payi-3567658-haberi/cok-yorumlanan-haberler/

http://www.finansgundem.com/finans-kulis/bankacilikta-surpriz-satin-almalar-olabilir-223020.htm












http://www.tbb.org.tr/Dosyalar/.../Karsiliklar_Yonetmeligi_011106.doc











http://www.tcbm.gov.tr/

Economy & Finance

Bankacılıkta Fiyatlama