BÖLGESEL VE ULUSLARARASI FİNANS MERKEZİ OLARAK İSTANBUL

EMRE ÇETİNKAYA 2012 HAZİRAN

SÜREÇ

DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007-

2013)

2009 YILI PROGRAMI

2 EKİM 2009: DPT İFM STRATEJİ VE EYLEM

PLANININ DEKLERASYONU İLE İSTANBUL

FİNANS MERKEZİ PROJESİ RESMİ OLARAK

BAŞLAMIŞTIR.

Uluslararası finans merkezleri

Uluslararası finans merkezleri, dünyanın her yerindekikurumların, dünyanın her yerindeki finansal araçlarıkullanarak işlem yaptığı yerlerdir.

Dünyada iki şehir uluslararası finans merkezi olarakkabul edilmektedir; Londra ve New York.

Bu iki şehir dışındaki merkezler, ya bölgesel finansmerkezleridir, veya belli bir finansal ürüne odaklanmışmerkezlerdir.

BÖLGESEL FİNANS MERKEZLERİ

Tokyo, Frankfurt, Paris gibi şehirler, canlı ve büyükfinans sektörü varlığına rağmen, “uluslararası” finansmerkezi olarak kabul edilmemektedir. Buşehirler, ekonomileri büyük olan ülkelerde finansalhareketlerin yoğunlaştığı merkezlerdir.

Bunların dışında, belli hizmet alanlarına odaklanmışşehirler ve ülkeler vardır. Örneğin, Lüksemburg yatırımfonu merkezi, Zürih özel bankacılık merkezi, Dublinoperasyonel işlemler merkezi olmuştur.

Bölgesel Finans Merkezi Olarak Türkiye

Türkiye, 2001 krizinin ardından, ekonomik ve siyasiistikrarı sağlamıştır. Özellikle ekonomik büyüme veenflasyon alanında önemli başarılar elde edilmiştir.

Yabancı sabit sermaye ve portföy yatırımlarında rekorseviyeler yakalanmıştır. Ülkemiz uluslararasısermayenin ilgi odağıdır.

Bununla beraber, yüksek hızlı büyümenin istikrarlı vekalıcı bir biçimde sürdürülebilmesi için öncüsektörlere ihtiyaç vardır.

İSTANBUL VE ULUSLARARASI FİNANS MERKEZİ OLMAK NEDEN İSTANBUL? İstanbul, Türkiye’nin doğal finans merkezi

konumundadır. AB üyeliği yolunda ilerleyen Türkiye, bölgesel konumu itibarıyla Orta Doğu, Orta Asya, Kuzey Afrika ve Doğu Avrupa bölgeleri için de önemli ekonomik büyüklüğe sahip bir ülke konumundadır.

Bölge finansal kaynaklarının toplanması ve yine bu bölgelere yönlendirilmesi konusunda İstanbul’un önemli bir merkez olma potansiyeli bulunmaktadır.

Türkiye; genç ve dinamik nüfusu, nitelikli işgücü, jeopolitik avantajları, hızlı büyüyen ve gelişen ekonomisi, kültürel ve tarihsel birikimi, gelişmiş piyasaları, finansal ürün, hizmet ve uygulama çeşitliliği, finans sektöründeki güçlü düzenleme çerçevesi ile dünyanın önemli ve sayılı finans merkezleri arasındaki yerini yakın vadede alacaktır.

Türkiye dünyanın 17 nci büyük ekonomisidir. 2008 yılı sonunda GSYH’sı 741,8 milyar dolara ulaşmıştır. Yapılan çeşitli uluslararası araştırmalara göre önümüzdeki 40 yıllık süreç içerisinde Türkiye dünyanın en büyük ilk on ekonomisi içinde yer alacaktır.

İSTANBUL FİNANS MERKEZİ OLMASI İÇİN ATILACAK ÖNCELİKLİ ADIMLAR

• Öncelik.1; İstanbul’un uluslararası finans merkezi olması yolunda, uyuşmazlıkların süratli ve etkin bir şekilde çözümüne yönelik olarak yargı sisteminde iyileştirmeler sağlanacaktır.

Öncelik.2; İstanbul’da bağımsız ve özerk yapıya sahip uluslararası alanda rekabet edebilecek düzeyde kurumsal bir tahkim merkezinin oluşturulması ve arabuluculuk sisteminin etkin bir şekilde kullanılması sağlanacaktır.

Öncelik.3; İFM Projesinde katkısı bulunacağı öngörülen tasarıların kanunlaşma süreçlerinin hızlandırılması yönünde çalışmalar yapılacaktır.

Öncelik.4; Finansal sektör düzenlemelerinde prensip bazlı anlayış benimsenerek, yasal altyapının başta AB müktesebatı olmak üzere uluslararası düzenlemelere ve uygulamalarauyumu sağlanacaktır.

Öncelik.5; Finansal piyasalarda şeffaflık artırılacak ve yatırımcıları bilgilendirme mekanizmaları geliştirilecektir.

Öncelik.6; Türkiye’de mevcut olduğu halde, çeşitli nedenlerle rekabet üstünlüğü yurtdışı piyasalara kaymış olan finansal ürün ve hizmetler belirlenerek, bu durumun düzeltilmesine yönelik tedbirler alınacaktır.

Öncelik.7; Türkiye piyasalarında henüz sunulmayan veya yeterli işlem hacmine ulaşmamış, İstanbul’u cazip bir finans merkezi haline getirebilecek, gelişme potansiyeli yüksek finansal ürün ve hizmetler için gerekli altyapı oluşturulacaktır.

İFM PROJESİ YÖNETİM ŞEMASI

KURULMASI PLANLANAN FİNANS MERKEZİ

Uluslararası Finans Merkezi Olmanın Avantajları (1) Ekonomik büyümeye katkı yapmaktadır. Uluslararasıfinans kurumları ve finans kurumlarına hizmet verensektörler (bağımsız denetim, bilgi işlem, vb.) ülkeye yatırımyapmaktadır.

İstihdam artışı sağlamaktadır. Yeni yatırım yapankurumlar iş imkanlarını artırmaktadır.

Uluslararası fon akımları artmakta, düşük maliyetlifinansman kaynaklarına erişim kolaylaşmaktadır.

Hızlı kurulabilmektedir. Finans merkezleri, diğersektörlere kıyasla daha az sabit sermaye yatırımıgerektirmekte, daha hızlı kurulabilmektedir.

Uluslararası Finans Merkezi Olmanın Avantajları (2)

Finans sektöründe verimlilik artışı sağlanmaktadır.

Yabancı kurumların yerli kurumlarla rekabeti

artmakta, işlem maliyetleri gerilemektedir.

Çevreyle barışık bir sektördür. Finans sektörünün

çevre kirliliği üzerine etkileri diğer sektörlere nazaran

daha düşüktür.

İMKB-VOB-ALTIN BORSASI

Bu proje kapsamında İMKB VOB ve Altın borsalarının birleşip tek bir merkez borsa olması gündeme gelmiştir.

Bu kapsamda globalleşen dünyada spot ve vadeli piyasaların birleşmesinden doğacak güç ile ülke olarak rekabet seviyemizin yükseltilmesi amaçlanmıştır.

İFM PROJESİYLE NEYİ HEDEFLİYORUZ?

Kısa Vade:

İstanbul’un Uluslararası finans merkezi haline getirilmesi

Orta Vade:

Küresel ölçekte rekabet gücüne sahip bir Türkiye

Uzun vade:

Ülke kalkınmışlık seviyesinin yükseltilmesi ve ülke refahının arttırılması

DÜNYADA ÖNEMLİ BORSA BİRLEŞMELERİ

Borsa Birleşmeleri, Satın Almalar, İşbirlikleri, Ortaklıklar (Mart 2008)

:İşbirliği

:Onay Aşamasında

:Ortaklıklar

Kaynak: TSPAKB

%100

%67 %28

%85

%5

CME

Baltık

Borsası

Avustralya

Borsası

CBOT

CME Group

Tokyo Borsası

Singapur

Borsası

%97

%100 %5

Amex MCX

NYSE

NYSE Euronext

Euronext

LIFFEAmsterdam

Borsası

Lizbon

Borsası

Brüksel

Borsası

Paris

Borsası

%20

%100

%20

Katar

Yatırım

Otoritesi

%100Oslo Borsası

Helsinki

Borsası

Kopenhag

Borsası

İzlanda

Borsası

Stockholm

Borsası

Riga

Borsası

Vilnius

Borsası

Tallinn

Borsası

OMX Group NASDAQ

NASDAQ OMX Group Dubai Borsası

Londra Borsası

İtalya Borsası

DIFX%100

%33

Ermenistan

Borsası

Bombay Borsası

%5

NYMEX Holding

%100%20%80

EUREX US

Deutsche Börse

ABD'li Finans

Kurumları

ISE (US)

EUREX

İsviçre Borsası%5

%15

HEX Grubu

Dünya Borsalarında Ana Eğilimler

İşbirlikleri, ortaklıklar, birleşmeler ve devralmalar küreselleşen dünyada önüne geçilemeyen oluşumlar haline gelmektedir.

Ekonomik alanda ulusal sınırların ortadan kalkmasıyla oluşan bu ortamda ancak büyük ve iddialı oyuncular rekabette öne geçebilmektedir. Bu yönde gelişmeler dünya ekonomisinde önemli bir yere sahip olan borsalar arasında da gerçekleşmektedir.

Daha önceleri ülkelerin yerel sınırları içinde ve farklı alanlarda faaliyet gösteren borsa ve sermaye piyasası kurumları ulusal bazda birleşmiştir.

Bunu son dönemlerde ise uluslararası, hatta kıtalararası birleşmeler ve satın almalar izlemiştir. Zaman içinde, yerel borsaların önemini yitirip sektördeki paylarını bu büyük oyunculara bırakması söz konusudur. Bu birleşmelere örnek olarak bir çok borsaya sayabiliriz.

I. Toronto Borsası (TSX)

TSX Group’un sahip olduğu ve işlem gören şirketlerin piyasa değeri açısından Kuzey Amerika’nın 3. büyük borsası olan Toronto Borsası’nın (Toronto Stock Exchange-TSX) kuruluşu 1878’e dayanmaktadır. 1934 yılında StandardMenkul Kıymet ve Maden Borsası (Standard Stockand Mining Exchange) Toronto Borsası çatısı altında birleşmiştir.

Türev araçların işlem gördüğü VancouverBorsası ve Alberta Borsası, 1999 yılında Kanada Girişim Borsası (Canadian VentureExchange-CDNX) adı altında Birleşmiştir. TSX Group, 3 Nisan 2000 tarihinde anonim şirket statüsüne geçmiştir. TSX grubu daha sonra, Kanada Doğal Gaz Borsası’nı (Natural Gas Exchange-NGX Canada Inc.) satın almış.

10 Aralık 2007’de ise Toronto Borsası, 428 milyon Kanada Doları ve 15,3 milyon adet TSX Group hissesi karşılığında Montreal Borsasını satın alarak yeni bir isim, TMX Group, çatısı altında birleşeceklerini açıklamıştır. TSX Group’ta işlem gören şirketlerin 2007 sonu itibariyle toplam piyasa değeri yaklaşık 2 trilyon Kanada Doları’dır.

II. Singapur Borsası

Singapur’da Mayıs 1973’te Singapur Menkul Kıymet Borsası (Stock Exchange of Singapore-SES) kurulmuştur. Diğer taraftan Eylül 1984’te kurulan Singapur Uluslararası Para Borsası (Singapore International Monetary Exchange-SIMEX), Asya’nın ilk finansal vadeli işlem borsası olarak faaliyete geçmiştir.

Singapur Menkul Kıymet Borsasının dünyada daha güçlü bir yapıya kavuşturulması ve spot ile vadeli piyasaların birlikteliğinden doğabilecek potansiyelin kullanılabilmesi amacıyla, ülkedeki borsaların birleşmesi kararlaştırılmıştır. Aralık 1999’da, Singapur Menkul Kıymet Borsası ve Singapur Uluslararası Para Borsası, Singapur Borsası (SingaporeExchangeSGX) adı altında birleşmiş ve anonim şirket statüsüne geçmiştir. Bu birleşme Asya-Pasifik bölgesinde gerçekleştirilen ilk türev ve menkul kıymet borsası birleşmesi olmuştur.

VI. İsviçre Borsası

İsviçre’de, Basel, Bern,Cenevre ve Zürih olmak üzere dört farklı yerel borsa kurulmuştur. 1995 yılında Bern dışındaki yerel borsalar, İsviçre Borsası (Swiss Exchange-SWX) çatısında birleşmiştir. SWX, hisse senedi, türev, sabit getirili menkul kıymet,yatırım fonları ve borsa yatırım fonları alanlarında faaliyet göstermektedir. SWX ayrıca, DeutscheBörse ve Dow Jones ile endeks hesaplayıp yayınlayan STOXX firmasının ortaklarındandır. Türev işlemleri, SWX ve Deutsche Börse tarafından kurulan Eurex platformu ile gerçekleştirilmektedir.

VII. CME Group

ABD’de vadeli işlem sözleşmesi ve opsiyonlar üzerine faaliyet gösteren iki borsa Chicago Board of Trade (CBOT) ve Chicago Merchantile Exchange(CME) 9 Temmuz 2007 tarihinde CME Group adı altında birleşmiştir.

1848 yılında kurularak ilk türev

araçlar borsası olma özelliği taşıyan CBOT, 11,3 milyar $ karşılığında CME bünyesine katılmıştır.

CME Group, Mart 2008’de, enerji ve değerli metal alanında opsiyon ve vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü, en büyük fiziksel emtia borsası olan New York Ticaret Borsası’nı (New York Mercantile Exchange) satın almıştır.

VII. Eurex

1998 yılında Deutche Terminbörse ile İsviçreli türev borsası SOFFEX (Swiss Options and Financial Futures Exchange)’in birleştirilmesiyle Eurex kurulmuş ve türev ürünler burada işlem görmeye başlamıştır.

Almanya-İsviçre ortaklığı olan Eurex, Aralık 2007’deNew York merkezli Uluslararası Menkul Kıymet Borsası’nı (International SecuritiesExchange-ISE) 2,8 milyar $ karşılığında satın almıştır.

IX. NYSE-Euronext

22 Eylül 2000 tarihinde Amsterdam, Brüksel ve Paris borsaları aynı çatı altında birleşme kararı almış ve Hollanda yasalarına dayanarak Euronext N.V. kurulmuştur.

Bu oluşum, 2002 yılı başında Londra Uluslararası Finansal Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası LIFFE’yi devralmıştır. Aynı yıl içinde Lizbon Borsası’nın (Bolsa de Valores de Lisboa e Porto-BVLP) katılımıyla, ortaklık coğrafi olarak daha genişlemiştir.

Euronext’in kuruluş amacı bir iş ortaklığından öte tam bir birleşmedir. Oluşumun amacı, Avro ortak para birimine geçiş ile Avrupa’da ortak bir pazar oluşturmaktır Böylelikle bir likidite havuzu oluşurken, yatırımcılara daha düşük işlem maliyetleri sağlanmaktadır.

GENEL DEĞERLENDİRME

Borsalar arasında yaşanan alım-satım işlemleri, ortaklık ve stratejik anlaşmalar, dinamik bir yapıda olan sermaye piyasasında sürekli olarak gerçekleşmektedir.

Yapılan bu çalışmalar ile borsalar, işlem ve teknoloji geliştirme maliyetlerini azaltırken, likidite yoğunluğu, ürün çeşitliliği, yatırımcı tabanının genişletilmesi gibi avantajlar elde etmiştir.

Hatta bazı borsalar kazandıkları deneyim ve sahip oldukları teknoloji ve altyapıyı satarak kendilerine farklı faaliyet alanları geliştirmiştir.

Bu noktada, borsaların rekabetçi piyasa koşulları içinde, var olan güçlerini korumak, hatta daha da sağlamlaştırmak amacında oldukları söylenebilir.