Upload
kprm
View
1.570
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Polska 2030
Polska 2030 – wyzwanie 10Wzrost kapitału społecznego Polski
Kuba Wojnarowski
spotkanie otwierające projekt Foresight Obywatelski
Stocznia17 grudnia 2009
Polska 2030
2
Punkt wyjścia do „pisania” wyzwania 10 teza o dużym znaczeniu kapitału
społecznego dla rozwoju cywilizacyjnego kraju (Putnam, Coleman, Czapiński), podobnym do znaczenia kapitału intelektualnego (wyzwanie 6 w raporcie) - rysunek
teza o konieczności wspólnoty działania dla realizacji celów zawartych w raporcie i uniknięcia dryfu rozwojowego, sprzyjająca demografia
konieczność uwzględnienia roli obywateli i organizacji pozarządowych w realizacji celów raportu (problem – w raporcie ze względu na charakter opisywanych problemów i proponowane rekomendacje działań, „państwo” traktowane jest jako siła dominująca i sprawcza)
konieczność uwzględnienia czynników „miękkich” – kultury, zaufania społecznego, wartości wyznawanych przez Polaków
chęć znalezienia punktów wspólnych dla pozostałych 9 wyzwań przedstawianych w raporcie – w obszarach takich jak edukacja, poziom zaufania społecznego, debata publiczna, troska o dobro wspólne, kształtowanie przestrzeni publicznej, opis wartości
Polska 2030
3
Co w wyzwaniu 10 się znalazło?
• przeciwstawienie kapitału adaptacji i przetrwania – kapitałowi rozwojowemu
• analiza kapitału społecznego w różnych obszarach i kategoriach– zaufanie społeczne – ludzi do ludzi oraz ludzi do instytucji– poziom aktywności obywatelskiej – zarówno w zakresie
uczestnictwa w wyborach jak i w organizacjach społecznych– struktura organizacji pozarządowych– potencjał kulturowy i kreatywny – brak silnej nowej elity – klasy
kreatywnej – postawy i wyznawane wartości – troski o dobro wspólne
Polska 2030
4
Uwarunkowania kapitału społecznego w Polsce
czynniki historyczne (rozbiory, II wojna światowa, okres PRL, także transformacja społeczna i ekonomiczna),
wykształcony amoralny familizm, w którym interes osobisty i partykularny dominuje nad społecznym i wspólnotowym,
brak języka objaśniania świata w okresie transformacji i obecnie, nieumiejętność komunikowania się elit
nastawienie na indywidualizm w działaniu wykształcony kapitał przetrwania uzupełniony o kapitał adaptacyjny, brak kapitału rozwojowego wzmacniającego współpracę
i otwartość niska jakość kapitału intelektualnego i brak kapitału finansowego
(brak rozwiniętych form filantropii, małe zaangażowanie społeczne przedsiębiorstw)
4
Polska 2030
5
Kapitał przetrwania i adaptacji vs kapitał rozwojowy
Wymiar gospodarczy
Wymiar społeczny
Wymiar kulturowy
egalitaryzm, ukryta rywalizacja, bezpieczeństwo, przystosowanie, roszczeniowość, mała stabilizacja
konserwatyzm struktur społecznych, paternalizm,
bierność, nadmiar opiekuńczości, brak poszanowania prawa,
afirmacja prywatności i dystans wobec państwa
kolektywizm, oportunizm, imitacyjność, konformizm, ksenofobia, brak zaufania
do obcych
indywidualizm, krytycyzm, kreatywność,
otwartość i tolerancja
społeczeństwo zmiany, demokratyzacja, zaradność, samopomoc, uczestnictwo
obywatelskie, legalizm, lojalność obywatelska
merytokracja, zasady rywalizacji, ryzyko, innowacyjność,
odpowiedzialność, sukces
Kapitał przetrwania i adaptacji
Kapitał społeczny rozwojowy
Wymiar generacyjny
marzenia, samorealizacja, odwaga, naturalna mobilność, aspiracje, strategia radzenia sobie, nowe
wzorce konsumpcji – postmaterializm, orientacja
na przyszłość, globalizm
przystosowanie, obawy, roszczenia, narzekanie, potrzeba
stabilności, konsumpcja a potrzeby podstawowe, orientacja
na przeszłość, prowincjonalizm
5
Polska 2030
6
Efekt – niski poziom kapitału społecznego AD 2009
Jak to wygląda w liczbach?• zaufanie ludzi do siebie na poziomie 10 – 12%• brak zaufania ludzi do instytucji publicznych przede wszystkim – partii politycznych,
parlamentu, rządu, urzędników publicznych• niska frekwencja wyborcza (nie przekraczająca od 2000 r. 60%)• niski poziom debaty publicznej (tabloidyzacja i „fastfoodyzacja” mediów)• uczestnictwo w kulturze – na poziomie średniej europejskiej, ale polega głównie na
oglądaniu TV, spadek czytelnictwa (o 15% do 37% w samym tylko 2007 r.)
• wartość Indeksu Aktywności Obywatelskiej (mierzony w 20 krajach świata) kumulujący kilkanaście różnych wskaźników – najniższy spośród tych państw (niższy niż w Grecji, Portugalii, 4x niższy niż w Szwecji, Anglii i Holandii)
• niestabilna sytuacja organizacji pozarządowych – krótki czas trwania (ok. 3 lat), niewielkie budżety, brak pracowników najemnych, brak organizacji z kapitałem żelaznym
• niski poziom filantropii (1/3 Polaków przekazuje darowizny), niewielka wartość darowizn od firm (290 mln zł w 2008 r.)
• niski poziom wolontariatu (13 – 20%),uzależniony od fluktuacji na rynku pracy
6
Polska 2030
7
Cele do realizacji
• zwiększenie poziomu deklarowanego uogólnionego zaufania ludzi do innych do poziomu ok. 40%
• podwojenie wartości indeksu aktywności obywatelskiej do 26 – 30%• zwiększenie frekwencji wyborczej powyżej 60% i stabilizacja na tym
poziomie• zmniejszenie różnic regionalnych w liczbie organizacji
pozarządowych na 10 tys. mieszkańców• stabilizacja i dywersyfikacja źródeł finansowania NGOs • tworzenie kapitałów żelaznych organizacji• zwiększenie wkładu sektora kultury do PKB do poziomu 8 – 10%• zmniejszenie odsetka osób nie uczestniczących w kulturze z
obecnych 60% do 30%
Polska 2030
8
Rekomendacje działań – jak osiągnąć cele?
• podstawowe obszary działania:– edukacja– relacje państwo – obywatel– organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie– kultura i debata publiczna
• istotne następstwo zdarzeń – część działań będzie miała charakter doraźny, a część strategiczny i długofalowy
• proces długofalowy – budowa państwa składa się z trzech etapów – tworzenia instytucji, kreowania gospodarki rynkowej i kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego. Pierwszy etap trwa 6 miesięcy, drugi 6 lat, a trzeci co najmniej 60 lat – lord Ralf Dahrendorf
• nie należy się zrażać powolnym tempem zmian w tym obszarze
Polska 2030
9
Rekomendacje w obszarze edukacji
• wprowadzenie nowego modelu kształcenia na poziomie podstawowym– realizacja zadań w grupach– realizacja projektów społecznych realizowanych przez uczniów poza
szkołą
• przeformułowanie modelu kształcenia na poziomie wyższym– wzmacnianie autonomii uczelni– poprawa jakości nauczania– budowanie klasy kreatywnej (nowa elita)– wzmacnianie kapitału intelektualnego (inwestycje w naukę i rozwój,
upowszechnienie dostępu do edukacji przedszkolnej, ale także LLL i LWL)
• pogodzenie funkcji egalitarnych i elitarnych szkoły na wszystkich poziomach kształcenia (wyławianie talentów)
Polska 2030
10Rekomendacje w obszarze relacji państwo - obywatel
• realizacja propozycji zawartych w wyzwaniu 9 raportu – Sprawne Państwo – budowa zaufania do państwa poprzez stosowanie zasad zarządzania responsywnego (prezentacja za chwilę)
• wykorzystanie nowoczesnych technologii w komunikacji zdarzeń i procesów (objaśnianie świata)
• konsekwentna realizacja zasady subsydiarności (przeformułowanie roli administracji centralnej i wzmocnienie roli samorządów lokalnych)
• zapewnienie partycypacji w procesie legislacyjnym oraz poczucia wpływu (programy edukacyjne, zmiana ordynacji wyborczej, ułatwienie uczestnictwa)
Polska 2030
11
Rekomendacje w obszarze NGOs
• zapewnienie wieloletniej strategii rozwoju społeczeństwa obywatelskiego uwzględniającej źródła finansowania organizacji
• wprowadzenie przepisów ułatwiających zrzeszanie się organizacji oraz budowanie kapitałów żelaznych (powołanie funduszy regionalnych)
• modyfikacja prawa aby umożliwiało zrzeszanie się obywateli ad hoc (pozyskiwanie finansowania, łatwe uzyskiwanie osobowości prawnej) - wykorzystanie istniejącego kapitału społecznego na poziomie lokalnym
• premiowanie samorządów dobrze współpracujących z organizacjami pozarządowymi
• finansowanie obsługi projektów - direct costs lub wprowadzenie grantów instytucjonalnych (indirect costs)
• stabilizacja prawa
Polska 2030
12
Rekomendacje w obszarze kultury
• poprawa jakości debaty publicznej poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii oraz przedefiniowanie roli mediów publicznych
• upowszechnianie dostępu do kultury i promocja otwartych zasobów edukacyjnych (Open Access)
• przeformułowanie zasad tworzenia i zagospodarowywania przestrzeni publicznej w miastach
• wspieranie rozwoju klasy kreatywnej - finansowanie kultury i edukacji
• zmiana modelu funkcjonowania bibliotek publicznych
• umiejętne wykorzystanie nowych technologii
Polska 2030
13
Rola organizacji pozarządowych
• warunek - wzmocnienie instytucjonalne trzeciego sektora w wymiarach:– ekonomicznym (stabilności finansowej)– organizacyjnym (zdolności do artykułowania interesów i racji) – OFOP, Forum
Darczyńców– strategicznym – proponowania rozwiązań (Foresight Obywatelski)
• zadania dla organizacji pozarządowych:– aktywny udział w procesie legislacyjnym– udział w debacie publicznej poprzez kształtowanie obszarów debaty– wspólnota działania i relacje międzynarodowe (coraz mniej problemów będziemy
mogli rozwiązywać samodzielnie)– kształtowanie liderów społeczeństwa obywatelskiego i budowanie relacji z
administracją publiczną i samorządową na poziomie lokalnym– pomoc w określeniu następstwa zdarzeń oraz udostępnienie dobrych praktyk
(ekonomia społeczna, projekty EQUAL, PO KL, etc.)
Efekt - dwa konieczne kierunki działań - do wewnątrz sektora – określenie
wyzwań oraz na zewnątrz - realizacja zadań