VAN AGGLOMERATIE- NAAR

NETWERKKRACHT

Evert Meijers

AGGLOMERATIE THEORIEËN

Hoe groter, hoe beter

Agglomeratievoordelen zijn sleutel tot economische groei

Verklaart snelle verstedelijking wereldwijd en opkomst

megasteden

4

AGGLOMERATIEKRACHT

CORNELL UNIVERSITY

21.000 studenten

41 Nobelprijswinnaars

Ithaca, NY: 100.000 inwoners

“SILICON CITY”

AGGLOMERATIE-VOORDELEN

Kwantiteit en kwaliteit stedelijke functies (divers en

gespecialiseerd)

Infrastructuur

‘Matching’ arbeidsmarkt

Economische diversiteit resilience

Kennisgeneratie, exchange, innovatie

Consumentenstad-gedachte

‘Elevator-functie’

HOE GROTER, HOE BETER:

ARBEIDSPRODUCTIVITEIT

5.8%(Melo et al., 2009)

MAAR, HET TIJ KEERT LANGZAAM

HET TIJ KEERT LANGZAAM

Steden grootste uitvinding mensheid?

City Lights Could Reveal E.T.

Civilization

ScienceDaily (Nov. 4, 2011) — In the

search for extraterrestrial intelligence,

astronomers have hunted for radio

signals and ultra-short laser pulses. In a

new paper, Avi Loeb (Harvard-

Smithsonian Center for Astrophysics)

and Edwin Turner (Princeton

University) suggest a new technique

for finding aliens: look for their city

lights. "Looking for alien cities would be

a long shot, but wouldn't require extra

resources. And if we succeed, it would

change our perception of our place in the

universe," said Loeb.

PROBLEEM!

Onze steden klein vanuit internationaal perspectief

PBL: gebrek aan agglomeratiekracht een van de

grootste bedreigingen voor Nederlandse steden

t.o.v. concurrentie wereldwijd

Henderson (2000): Nederland en België hebben te

weinig ‘urban concentration’ wat een negatief effect

heeft op economische groei

OPLOSSING 1: ONTWIKKEL ÉCHTE

METROPOOL!

ALTERNATIEVE OPLOSSING 2:

NETWERKKRACHT!

NETWERKKRACHT

NETWERKKRACHT

Idee: netwerk van dichtbij gelegen kleine en

middelgrote steden kunnen gezamenlijk de

agglomeratiekracht van een metropool genereren.

POLYCENTRISCHE STEDELIJKE REGIO’S1 Randstad NL 0,09

396.787.000

2Eindhoven-Tilburg-

Breda-Den BoschNL 0,11

172.083.000

3 Rhein-Ruhr DE 0,1239

12.190.000

4 Arnhem-Nijmegen NL/DE 0,1411

1.257.000

5 Euroregio MAHL NL/DE/BE 0,1511

3.060.000

7 LuxembourgLU/BE/DE

/FR0,17

9983.000

9 Rhein-Neckar DE 0,208

2.931.000

10Bern-Neuchâtel-Biel-

ThunCH 0,21

9485.000

11 Leeds-Bradford UK 0,218

2.302.000

12 Lille FR/BE 0,2215

3.115.000

14 Erfurt-Jena-Weimar DE 0,237

472.000

20Nice-Côte d'Azur-San

RemoFR/IT 0,27

71.189.000

22 Oviedo-Gijon-Aviles ES 0,285

844.000

24 Enschede-Almelo NL/DE 0,305

473.000

28 Basel-Mulhouse FR/DE/CH 0,326

982.000

31 ‘Vlaamse Ruit’ BE 0,3310

5.103.000

33 Middelburg-Vlissingen NL 0,343

176.000

34 Nottingham-Derby UK 0,346

1.534.000

35 Silesian-Moravian PL/CZ 0,3424

5.294.000

41 Rhein-Main DE 0,367

4.149.000

44Portsmouth-

SouthamptonUK 0,38

6

1.547.000

47Klagenfurt-Villach-

WolfsbergAT 0,40

3172.000

55Porto-Braga-

GuimmaraesPT 0,43

10

1.859.000

57 Venezia-Padova IT 0,433

1.401.000

64 Groningen-Assen NL 0,463

285.000

65 Tyneside UK 0,477

1.584.000

67 Milano IT/CH 0,4816

6.011.000

68Plovdiv-Pazardzhik-

AsenovgradBG 0,48

3538.000

69 Zürich CH 0,4810

1.615.000

70 Öresund DK/SE 0,497

2.842.000

80 Linköping-Norrköping SE 0,502

257.000

92 Galati-Braila RO 0,512

556.000

99 Larisa-Volos GR 0,522

211.000

100 Leipzig-Halle DE 0,523

1.214.000

110 Gdansk-Gdynia PL 0,542

993.000

112Lausanne-Vevey-

Yverdon-MontheyCH 0,54

4321.000

114 Bydgoszcz-Torun PL 0,552

588.000

116Pau-Tarbes-Oloron-

Sainte MaireFR 0,55

4205.000

117 Skien-Larvik NO 0,562

124.000

VRAAG

Kunnen netwerken tussen kleine en middelgrote

steden (‘netwerkkracht’) een substituut zijn voor de

agglomeratievoordelen van de grote stad

(‘agglomeratiekracht’)? En zo ja, hoe?

BEVINDING 1: BESTAAN NETWERKKRACHT

AFLEESBAAR UIT STEDELIJKE DYNAMIEK

Verstedelijkingsgraad stabiel

Grote steden groeien niet sneller dan kleine steden

Bijdrage aan economie van grote steden neemt niet toe

In de EU15 groeien ‘second cities’ sterker dan ‘first cities’

Staat haaks op literatuur die ‘agglomeratiekracht’ propageert

Goede presteren kleine/middelgrote steden te verklaren door het bestaan van netwerkkracht

BEVINDING 2: MINDER AGGLOMERATIEKRACHT IN

POLYCENTRISCHE STEDELIJKE REGIO’S

Positieve effect ‘size’ kleiner

Minder culturele, vrije-tijds en sportvoorzieningen

Minder gespecialiseerde winkels

Gemiddeld 29% minder metropolitane functies

“METROPOLITAAN KERNGEBIED”

BEVINDING 3: BALANS TUSSEN

AGGLOMERATIEVOOR- EN NADELEN BETER IN

POLYCENTRISCHE STEDELIJKE REGIO’S

Tekort aan agglomeratievoordelen wordt (meer

dan) gecompenseerd door gebrek

agglomeratienadelen

Arbeidsproductiviteit hoger naarmate polycentriciteit

toeneemt

BEVINDING 4: HOE STERKER FUNCTIONEEL

GEÏNTEGREERD DE STEDEN ZIJN, DES TE BETER

BEVINDING 4: ENIGE NUANCE

BEVINDING 5: VAN BUURSTEDEN WAARMEE JE NIET

STERK GEÏNTEGREERD BENT HEB JE LAST

Figure 4. Different levels of integration between cities.

BEVINDING 6: VERLIES JE NIET IN DISCUSSIES

OVER BESTUURLIJKE HERVORMING

BESTUURLIJKE FRAGMENTATIE LEIDT ZELFS TOT

MEER KENNISINSTELLINGEN EN CULTURELE

VOORZIENINGEN

BEVINDING 7: NIET IEDERE INDIVIDUELE STAD

PROFITEERT VAN VERDERE INTEGRATIE + WIJZE VAN

PROFITEREN VERSCHILT

BEVINDING 8: OMVANG STEEDS MINDER BEPALEND

VOOR FUNCTIES STEDEN

Correlatie tussen

omvang en functie

BEVINDING 9: INTERNATIONALE NETWERKEN

SUBSTITUUT VOOR OMVANG

Een goede inbedding in internationale netwerken

(stromen van mensen, en daarmee informatie) is

ook belangrijk voor aanwezigheid metropolitane

functies in steden

Toch is ‘omvang’ zo’n 2.5x belangrijker dan

netwerkpositie

Maar voor specifieke functies is netwerkpositie juist

belangrijker

Omvang Regionale

netwerkpositie

(Inter)nationale

netwerkpositie

Internationale

Organisaties

+ 0 ++

Hoofdkantoren + 0 ++

Banken + 0 ++

Gespecialiseerde

zakelijke dienstverlening

+ - ++

Handelsbeurzen + 0 ++

Universiteiten ++ 0 0

Congressen + - ++

Patenten + - ++

Culturele voorzieningen ++ - +

Culturele evenementen ++ 0 0

Sport voorzieningen ++ 0 0

Sportevenementen ++ - 0

BEVINDING 10: BELANG VAN OMVANG, REGIONALE

NETWERKPOSITIE EN (INTER)NATIONALE

NETWERKPOSITIE VERSCHILT NAAR GELANG

OMVANG STEDEN

Figure 1: Fitted equation and 95% confidence interval for metropolitan function index and local population size (average marginal effect)

Toename van omvang heeft een klein effect op aanwezigheid metropolitane functies in grote steden (>200k), maar een groot effect voor kleine steden

Figure 3: Fitted equation and 95% confidence interval for metropolitan function index and (inter)national network embeddedness by local population size (average marginal effect)

Een toename van de (inter)nationale netwerkpositie is positief voor alle steden, maar relatief positiever voor grotere steden

Figure 2: Fitted equation and 95% confidence interval for metropolitan function index and regional network embeddedness by local population size (average marginal effect)

Een toename van regionale

netwerken is positief voor

grote steden (>400k), niet

noodzakelijk voor kleinere

steden (‘agglomeration

shadow’)

BEVINDING 11: ‘CAPITAL BONUS’ ALTIJD AANWEZIG,

MAAR ‘SECOND CITY PENALTY’ IN

MONOCENTRISCHE LANDEN

Capital/First cities in landen hebben 25% meer

metropolitane functies dan te rationaliseren valt op

basis van omvang en netwerkpositie

Deze ‘capital bonus’ geldt voor alle Europese

landen

Echter, ‘second cities’ in landen met een dominante

hoofdstedelijke regio presteren aanmerkelijk

slechter (denk aan UK, FR, AT, PT, IR, GR)

BELEIDSIMPLICATIES

WAT IS WIJSHEID?

INZETTEN OP METROPOOL

Pluspunten:

• Meer agglomeratievoordelen

(nb. Verschil statisch/dynamisch perspectief)

• Betere capaciteit om te profiteren van internationale

netwerkpositie

• Voldoet aan vraag (?)

INZETTEN OP METROPOOL

Minpunten:

• Functioneel ‘leeg’ achterland (maar die hebben wel weer – met enige

moeite - toegang tot de agglomeratievoordelen van de metropool)

• Gaat ten koste van andere steden: kans op ‘second city penalty’

• Positieve balans tussen agglomeratievoor- en nadelen mogelijk

verstoord?

• Onzekerheid succes: Gaat onderliggende theoretische basis eigenlijk

wel op in het ‘volwassen’ stedelijk systeem van BE + NL?

• Meer succes te behalen met uitbouw netwerkpositie

INZETTEN OP NETWERKEN TUSSEN NABIJGELEGEN

STEDEN

Pluspunten:

• Benutten polycentriciteit als ‘unique selling point’: betere balans

agglomeratievoor- en nadelen

• Sterker geïntegreerde steden presteren gezamenlijk beter:

netwerken kunnen een substituut zijn voor agglomeratiekracht

• Geen ‘second city penalty’/wel ‘capital city bonus’

INZETTEN OP NETWERKEN TUSSEN NABIJGELEGEN

STEDEN

Minpunten:

• Sterkere integratie ontstaat alleen door complementariteit

steden; er is echter juist vaak sprake van duplicatie van

laagwaardigheid

• Minder capaciteit om te profiteren van internationale

netwerkpositie (en die positie is ook zwakker)

• Onzeker of dit ooit volwaardig substituut voor metropool kan

zijn; blijvend gebrek aan ‘agglomeratiekracht’?

CONCLUSIE: NIET OF-OF, MAAR ÉN-ÉN-ÉN

Én accommoderen vraag naar metropolitaan

wonen: laat grote steden groeien

Én versterken internationale netwerkpositie

Én versterken integratie binnen polycentrische

stedelijke regio

BRONNEN

Meijers (2005) Urban Studies

Meijers (2008) Regional Studies

Meijers & Burger (2010) Environment & Planning A

Burger, Meijers & Van Oort (2014) Regional Studies

Meijers, Burger & Hoogerbrugge (2015) Papers in Regional Science

Meijers & Burger (2015) Urban Studies

Burger, Meijers, Hoogerbrugge & Masip Tresserra (2015) European

Planning Studies

Cardoso & Meijers (2015/16) European Planning Studies

CONNECTIVITEIT

(NETWORK

EMBEDDEDNESS)

Regionale

connectiviteit: aantal

mensen dat binnen 45

minuten bereikt kan

worden

(inter)nationale

connectiviteit: aantal

mensen dat binnen 6

uur bereikt kan worden

(+distance decay)