จงหวะ (Rhythm)

..... จงหวะจดวาเปนพ�นฐานในชวตของมนษย เราจะพบกบจงหวะไดในทก ๆ วฎจกร นบต�งแตการเกด กลางคน–กลางวน การมฤดกาลท�ง 4 ฤด การข�น–ลงของน�า การหายใจ การเตนของหวใจ การเดน หรอแมกระท1งการดาเนนชวตของคน

ในทางดนตรแลวจงหวะหมายถง การเคล1อนท1ของแนวทานองหรอเสยงใน

ชวงเวลาหน1ง โดยปกตจงหวะประกอบดวย

1. จงหวะหนก (Strong beat) หมายถงจงหวะท1หนกกวาจงหวะอ1น ๆ ภายในหอง เพลงเดยวกนมหลายกลม เชน

กลม 2 จงหวะ (Duple Meter) คอ จงหวะหนกอยท1จงหวะท1 1 จงหวะท1 2 เปนจงหวะเบา

��������

6

กลม 3 จงหวะ (Triple Meter) คอจงหวะหนกอยท1จงหวะท1 1 จงหวะท1 2,3 เปนจงหวะเบา

กลม 4 จงหวะ (Quadruple Meter) คอจงหวะหนกอยท1จงหวะท1 1 และ 3 จงหวะท1 2 และ 4 เปนจงหวะเบา

2. จงหวะทานอง (Duration) หมายถงความส�นยาวของเสยงทกเสยงในทานองเพลง

. เคร'องหมายกาหนดจงหวะ (Time Signature) ดนตรเปนโสตศลปท1เก1ยวของกบเสยงและเวลา เวลาในทางดนตรถกกาหนดโดยใชเคร1องหมายกาหนดจงหวะเปนตวเลขคลายกบเลขเศษสวน แตไมมเสนตรงขดระหวางตวเลขบนและลาง เชน

เปนตน

7

ตวเลขตวบน ใชบอกจานวนตวโนต หรอจงหวะภายในแตละหอง เชน

เ ล ข 2 ห ม า ย ถ ง ม ตว โ น ต ไ ด 2 ตว เ ล ข 3 ห ม า ย ถ ง ม ตว โ น ต ไ ด 3 ตว เ ล ข 4 ห ม า ย ถ ง ม ตว โ น ต ไ ด 4 ตว เ ล ข 6 ห ม า ย ถ ง ม ตว โ น ต ไ ด 6 ตว

ตวเลขตวลาง ใชบอกลกษณะตวโนตท1ใชเปนเกณฑ

เ ล ข 2 ใ ช แ ท น โ น ต ตว ข า ว เ ล ข 4 ใ ช แ ท น โ น ต ตว ดา เ ล ข 8 ใ ช แ ท น โ น ต ตว เ ข บ ต 1 ช� น เ ล ข 1 6 ใ ช แ ท น โ น ต ตว เ ข บ ต 2 ช� น

โดยท1วไปในทางดนตรสามารถจาแนกอตราจงหวะได 2 ประเภทคอ อตราจงหวะธรรมดา (Simple Time Signatures) และอตราจงหวะผสม (Compound Time Signatures)

8

จากตวอยางขางตน อานวา “เคร1องหมายกาหนดจงหวะ ส1–ส1” หมายความวา

ภายในหน1งหองเพลงท1กาหนดดวยเคร1องหมายกาหนดจงหวะน� ประกอบดวยตวโนต ตวดา (เลข 4 ตวลาง) ไดจานวน 4 ตว (เลข 4 ตวบน) ในการปฏบตใหถอวา 1 หอง ม 4 จงหวะ ในอกความหมายหน1งกคอ ภายในหน1งหองจะประกอบดวยตวโนตหรอตวหยดชนดใดกไดแตรวมกนแลวตองไมเกน 4 จงหวะ

จากตวอยางขางตน อานวา “เคร1องหมายกาหนดจงหวะ สาม–ส1” หมายความ

วาภายในหน1งหองเพลงท1กาหนดดวยเคร1องหมายกาหนดจงหวะน� ประกอบดวยตวโนต ตวดา (เลข 4 ตวลาง) ไดจานวน 3 ตว (เลข 3 ตวบน) ในการปฏบตใหถอวา 1 หอง ม 3 จงหวะ ในอกความหมายหน1งกคอ ภายในหน1งหองจะประกอบดวยตวโนตหรอตวหยดชนดใดกไดแตรวมกนแลวตองไมเกน 3 จงหวะ

9

จากตวอยางขางตน อานวา “เคร1องหมายกาหนดจงหวะ สาม–แปด” หมายความวา ภายในหน1งหองเพลงท1กาหนดดวยเคร1องหมายกาหนดจงหวะน�ประกอบดวยตวโนตตวเขบต 1 ช�น (เลข 8 ตวลาง) ไดจานวน 3 ตว (เลข 3 ตวบน) ในการปฏบตใหถอวา 1 หอง ม 3 จงหวะ ในอกความหมายหน1งกคอ ภายหน1งหองจะประกอบดวย ตวโนตหรอตวหยดชนดใดกไดแตรวมกนแลวตองไมเกน 3 จงหวะ

จากตวอยางขางตน อานวา “เคร1องหมายกาหนดจงหวะ หก–ส1” หมายความวาภายในหน1งหองเพลงท1กาหนดดวยเคร1องหมายกาหนดจงหวะน�ประกอบดวยตวโนต ตวดา (เลข 4 ตวลาง) ได จานวน 6 ตว (เลข 6 ตวบน) ในการปฏบตใหถอวา 1 หองม 2 จงหวะ เน1องจากเปนอตราจงหวะผสม โนตตวดา 3 ตวใหนบ 1 จงหวะ หรอ 1 เคาะในอกความหมายหน1งกคอ ภายในหน1งหองจะประกอบดวย ตวโนตหรอตวหยดชนดใด กไดแตรวมกนแลวตองไมเกน 6 จงหวะ (อตราตวโนตปกต)

10

จากตวอยางขางตน อานวา “เคร1องหมายกาหนดจงหวะ หก–แปด” หมายความวา ภายในหน1งหองเพลงท1กาหนดดวยเคร1องหมายกาหนดจงหวะน�ประกอบดวยตวโนตตวเขบต 1 ช�น (เลข 8 ตวลาง) ไดจานวน 6 ตว (เลข 6 ตวบน) ในการปฏบตใหถอวา 1 หอง ม 2 จงหวะ เน1องจากเปนอตราจงหวะผสม โนตเขบต 1 ช�น 3 ตว ใหนบ 1 จงหวะ หรอ 1 เคาะในอกความหมายหน1งกคอ ภายในหน1งหองจะประกอบดวยตวโนตหรอตวหยดชนดใดกไดแตรวมกนแลวตองไมเกน 3 จงหวะ (อตราตวโนตปกต)

จากตวอยางขางตน อานวา “เคร1องหมายกาหนดจงหวะ เกา–แปด” หมายความความวาภายในหน1งหองเพลงท1กาหนดดวยเคร1องหมายกาหนดจงหวะน�ประกอบดวย ตวโนตตวเขบต 1 ช�น (เลข 8 ตวลาง) ไดจานวน 9 ตว (เลข 9 ตวบน) ในการปฏบตใหถอวา 1 หอง ม 3 จงหวะ เน1องจากเปนอตราจงหวะผสม โนตตวเขบต 1 ช�น 3 ตว ใหนบ 1 จงหวะ หรอ 1 เคาะในอกความหมายหน1งกคอ ภายในหน1งหองจะประกอบดวยตวโนตหรอตวหยดชนดใดกไดแตรวมกนแลวตองไมเกน 41/2 จงหวะ (อตราตวโนตปกต)

.

11

ความเรวจงหวะ (Tempo)

ความเรวจงหวะ หมายถง ความเรวของบทเพลงตาง ๆ ท1อตราความชาเรวตางกนออกไปท�งน� ข�นอยกบผประพนธเพลงกาหนดวาจะใหมความชา–เรว เทาไรอาจม จงหวะเรว ปานกลาง หรอชากได แตตองเคาะจงหวะใหชองของจงหวะหางเทากนเสมอ ในทางปฏบตน�นการกาหนดความชา–เรว ของแตละคนน�นไมเทากนจงมผประดษฐเคร1องมอท1ใชเคาะจงหวะข�นมาเรยกวา “เมโทรโนม” (Metronome) เพ1อใหใชยดวาความชา–เรว เทาใด ควรจะเคาะอยางไรโดยการกาหนดเปนคาศพททางดนตรดงน� เชน

Largo (Very slow, broad) 40-56 ชามาก Grave (Very slow, solemn) ชามาก ๆ Adagio (Slow) 58-70 ชา ๆ ไมรบรอน Andante (Moderately slow) 72-90 ชา กาวสบาย ๆ Moderrato (Moderate) 93-100 ความเรวปานกลาง Allegretto (Moderately fast) 102-12 คอนขางเรว Allegro (Fast) 125-134 เรว Vivace (Lively) 136-172 เรวข�นแบบมชวตชวา Presto (Very fast) 174-216 เรวมากทนททนใด Prestissimo (As fast as possible) 218-...... เรวท1สด

12

เมโทรโนม (Metronome) คอ เคร1องกาหนดจงหวะโดยใชบอกวาใน 1 นาท จะมจงหวะตบก1คร� ง เชน Adagio มความเรว 70 คร� งตอนาท เปนตน

จงหวะตบหรอจงหวะเคาะ (Beat) หมายถง การเคาะหรอนบจงหวะอยางสม1าเสมอท1ปรากฏในบทเพลง เปนจงหวะธรรมดาท1ดาเนนไปเร1อย ๆ คลายกบจงหวะการเตนของหวใจ (Pulse) ความชา–เรวน�นข�นอยการกาหนดของผแตง หรอผประพนธ (Composer)

13

1

ในทางปฏบตแลวนยมใชเทาในการตบจงหวะกบพ�นเปนการนบจงหวะการตบเทากระทบกบพ�นหน1งคร� งมคาเทากบ ½ จงหวะ กเทากบวาถาเราตบเทาลง–ยกข�น กเทากบ 1 จงหวะ ดงตวอยาง = 1 จงหวะ การเคาะจงหวะ 1 จงหวะ การเคาะจงหวะ 2 จงหวะ

การเคาะจงหวะ 3 จงหวะ การเคาะจงหวะ 4 จงหวะ

อตราจงหวะ (Meter) หมายถง การจดกลมของจงหวะตบหรอการจดกลมการเคาะ และการเนนจงหวะเคาะอยางสม1าเสมอ โดยปกตจงหวะท1 1 จดเปนจงหวะท1หนกท1สดเชน

กลมจงหวะธรรมดา

กลมจงหวะผสม

14