Монголын Эзэнт Гүрэн

Алтан ордны улс

Цагаадайн хант улс

Ил хаадын улс

Монголын Юан улс

Их Монгол улс

Юан Гүрэн1260 онд өөрийгөө Кайпин хотод Хубилай биеэ хаан өргөмжлүүлэв. 4 жил шахам Аригбөхтэй тэмцэлдсэний эцэст хаан ширээг Хубилай авав.1271 онд Ханбалиг буюу Дайду хот руу шилжин сууж улсын нэрийг Юан болгов. Тэр үеийн уугуул монгол орныг “ Давааны арын Монгол”, “Хархорум муж” хэмээн нэрлэжээ.

Юан улсын үеийн иргэдийг албанд хэрэглэх зэрэг дэв:1-д Монгол хүн2-т Өнгөт хүдтэн3-т Умард Хятадын хүн4-т Өмнөд Хятадын хүн

Төрийн зохион байгуулалт

Дотоод бичгийн яам Түшмэлийн, сангийн,(Жүн шү шэн) ёслолын яам

Цэргийн, шүүх, үйлдвэрдэхүй яам

Их хаан Нууц бичгийн яам ЦэрэгГадаад харилцаа

Дэвшүүлэх бууруулах яам Түшмэлийг томилох , хянах

•1279 онд Өмнөд Сүн улсыг эзлэв

•1274-1296 онд хэд хэдэн удаа довтолсон ч далайн хар шуурга тохиолдож амжилтгүй болов

Юан улсын төрийн бодлого.

Хятад болон эзлэгдсэн бусад улс оронд ноёрхолоо бэхужүүлэх эрх мэдлийнхээ хүрээг аль болохоор өргөтгөхөд бодлогоо чиглүүлж байв.

Юан улсын үед зоосны зэрэгцээ 7 янзын цаасан мөнгө гарган гүйлгээнд оруулсан. Хүн амыг бүхэлд нь 10 зэрэгт хувааж алба татварын нэгдсэн системийг тогтоов.

Буддын шашиныг төрийн шашинг болгосон.

Монголын эзэнт гүрэн ба дэлхий дахин

13-р зууны үед дэлхий даяар улс төрийн байдал тогтворүй байв. Ази европын улс орны эрх баригчид шашны тэргүүнүүд монгол хаадын

төрийн бодлогыг тандан мэдэхийг эрмэлзэж байв. Юуны өмнө дайн байлдааны хөлд сүйрсэн хот суурингуудыг сэргээхэд монгол хаад анхаарч байв. Ази европыг дамнан тогтсон монголын эзэнт гүрэн байгуулагдсанаар дэлхийн чөлөөт худалдааны бүс бий болов. Монголын гадаад харилцаанд гэрэгэ (алт,мөнгө,хүрэл) бүхий элч нар чухал үүрэг гүйцэтгэжээ. Үлэмж тооны хүн амыг захирч байсны нууц нь хуулийн тэгш байдал, хүний хүч, нөөцийн зөв зохион байгуулалт, хүн бүрт тохирсон ажлыг оноож байсан явдал юм.

Монголын эзэнт гүрэн унасан нь

Хубилайгаас Тогоогтөмөр хаан хүртэл 16 их хаан Юан улсыг захирч байв,1337 онд Хятадад Монголын дарлалыг эсэргүүцсэн бослого гарч эрч хүчээ авч байв.Түүхэнд энэ явдлыг Улаан алчууртны бослого хэмээн тэмдэглэжээ.1368 онд Хятад дах Монголын ноёрхол эцэс болж Юан улс мөхөж, Хятадын Мин улс байгуулагджээ. 1351-1352 он хүртэл Иранд том бослого хөдөлгөөн гарчээ. 1353 онд босогчид Ил хаан Тугатөмөрийг хороосноор Иран дах Хүлэгүүгийн норхол эцэслэв.1381-1398 онд Төмөр хаан нас барснаар Монголын ноёрхол унав.

XV-р зууны Засаг захиргааны зохион байгуулалт

Зургаан түмэн Монгол

Дөрвөн түмэн Ойрад

Зүүнтүмэн

Баруун түмэн

ОрдосТүмэд

Юншээбү

ЦахарХалх

Урианхай

Цорос,Торгууд,ХошуудХойд, Баатууд,ТүмэдБарга, БуриадӨр Монгол

XVI-XVII-зууны Монгол улс

Зүүн Монгол Халх

Баруун Монгол Ойрад

Арын 7отог

Өврийн 5 отог

Цорос ХошуудТоргууд Дөрвөд

Бутарлын үеийн Монгол

Монгол-Хятадын харилцаа

Монголчууд алдсан ноёрхлоо эргүүлж авахын төлөө,

Хятадууд монголчуудыг эрхшээлдээ оруулж авахаар

харилцан тэмцэлдэж байсан нь энэ үеийн онцлог

байв.

Тогонтөмөр хаан 1370 онд Хятад, Монголын хилийн

Инчан хотод таалал төгсчээ.

1374 онд түр эвлэрэх бодлого явуулав.

1388 онд Монгол цэрэг томоохон ялагдал хүлээж

Төгстөмөр хаан цаг бусаар нас нөгцжээ.

1388-1400 онд таван хаан суусан боловч бүгд цаг

бусээр алагджээ.

1454-1455 онд Эсэн тайш Төрийн эрхийг барив

1466-1517 онд Батмөнхийг 7 настайд нь Хаан ширээнд залснаар төрийн эрхийг барив.