Κοινοτισμός (σελ. 119-121)

Αρχές Κοινωνικών Επιστημών, Β’ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Επιστήμες

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Ο κοινοτισμός είναι πολιτική θεωρία που προτείνει ένα σύστημα διακυβέρνησης

βασισμένο στην κατά δήμο, συνοικία, χωριό,

συνεταιρισμό ή κατά περιφέρεια καθολική λήψη

αποφάσεων από τους πολίτες μέσα από θεσμούς που έχουν δημιουργηθεί

από τους ίδιους τους πολίτες ως ενεργά υποκείμενα

(κοινοτικές πολιτικοοικονομικές δομές και αρχές, δημοψηφίσματα

και συνελεύσεις).

Πρόκειται δηλαδή για την μόνη ιστορικά εκδοχή

εφαρμοσμένης άμεσης δημοκρατίας.

Ο κοινοτισμός ως πολιτειακό σύστημα

για πρώτη φορά στην παγκόσμια πολιτική

ιστορία εφαρμόστηκε στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία. Όμως, το πνεύμα της κοινότητας

υπήρξε και στην Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και

Οθωμανική Αυτοκρατορία όπως

και μέσα στην κουλτούρα της

ελληνικής κοινωνίας.

Ο όρος «κοινοτισμός» προσδιορίζεται

ιστορικά (στον χρόνο) και κοινωνικά (στον

χώρο)

Ο κοινοτισμός εξαρτάται:

α) Τον βαθμό ανάπτυξης της οικονομίας: Η οικονομία ως σύνολο (οικονομική βάση), το

καπιταλιστικό σύστημα (ιδιωτικές επιχειρήσεις-μεγιστοποίηση κέρδους),

επηρεάζουν τον τρόπο που θα μπορούσαν κάποιες κοινότητες να δράσουν αυτόνομα και ανεξάρτητα στην βάση της οικονομικής τους

οργάνωσης.

Η παγκοσμιοποίηση έχει μεταβάλλει τις συνθήκες, εφόσον, με την αλληλεξάρτηση των

«εθνικών» οικονομιών εμφανίζονται νέα προβλήματα που ζητούν απαντήσεις, όσον

αφορά τα «μοντέλα» της κοινοτικής οργάνωσης.

Σήμερα, μετά την αποτυχία των παγκοσμιοποιημένων συστημάτων, δηλ. του

φιλελευθερισμού, του υπαρκτού σοσιαλισμού και

του νεοφιλελευθερισμού, ο κοινοτισμός, ή ακριβέστερα οι πολλαπλές μορφές του

κοινοτισμού, αναδεικνύεται ως μια οικουμενική εναλλακτική πρόταση απέναντι

στη παγκοσμιοποίηση.

β) Τον βαθμό ελέγχου της κεντρικής εξουσίας:

Ο συγκεντρωτισμός της κεντρικής εξουσίας

αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη του

κοινοτισμού, εφόσον, ένα τέτοιο σύστημα βασίζεται στην αποκέντρωση τόσο της οικονομίας όσο και

της διοίκησης.

Στο πλαίσιο του κοινοτισμού αναπτύσσεται ένα μοντέλο συνεταιριστικής οικονομίας.

Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει μια αυτόνομη ένωση προσώπων που συγκροτείται

εθελοντικά για την αντιμετώπιση κοινών οικονομικών, κοινωνικών

και πολιτιστικών αναγκών και επιδιώξεων διαμέσου της

κοινοκτημοσύνης και της άμεσης και δημοκρατικής διοικούμενης

επιχείρησης.

Η παραγωγή έχει ως βασικό στόχο να καλύψει τις ανάγκες της

κοινότητας και το υποπροϊόν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο

εμπορίου με άλλες κοινότητες.

Τα κέρδη που μπορεί να προκύψουν, θα αποφασίσει η

κοινότητα με ποιόν τρόπο θα τα αξιοποιήσει.

Ο κοινοτισμός ως πολιτική ιδεολογία στην Ευρώπη, περιλαμβάνει δυο τάσεις:

Υπήρξαν ριζοσπαστικά κινήματα που

βασίζονταν στην πολιτική αυτονομία, την αυτοδιαχείρισηκαι την παραγωγική

αυτάρκεια στην βάση της κοινοκτημοσύνης(π.χ. η Κομμούνα της

Θεσσαλονίκης, Παρισινή Κομμούνα, ο Κοινοτισμός στην

Ελλάδα κατά την τουρκοκρατία, ο

Κολεκτιβισμός και αυτοδιαχείριση στην

Ισπανία κ.λπ.)

Η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης

(1342-1350)

«Η εξέγερση απλώθηκε σε πολλές πόλεις

της Μακεδονίας και της Θράκης

(Αδριανούπολη, Φέρρες, Ηράκλεια κ.ά.) και

είχε πολύ έντονο κοινωνικό χαρακτήρα.

Ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη

μεγάλη πόλη της αυτοκρατορίας και το

σημαντικότερο οικονομικό κέντρο της

Βαλκανικής, ο λαός με επικεφαλής τους

Ζηλωτές κατάφερε να ανατρέψει τους

ευγενείς και να πάρει την εξουσία στα χέρια

του. Έτσι, για μια σχεδόν ολόκληρη

δεκαετία οι Ζηλωτές έθεσαν την πόλη κάτω

από τον απόλυτο έλεγχό τους και

επιχείρησαν να εισαγάγουν πρωτοποριακές

για την εποχή τους πολιτικές και κοινωνικές

μεταρρυθμίσεις» (Κωνσταντίνος

Χατζόπουλος)

Η Παρισινή Κομμούνα (1871)

Η Κομμούνα έλαβε όλα τα

απαραίτητα μέτρα προς εύνοια

των εργατών: Πάγωσε τις τιμές των

ενοικίων, απαγόρευσε

τα ενεχυροδανειστήρια να πουλούν

αγαθά (πολλοί εργάτες κατά την

διάρκεια του πολέμου

αναγκάζονταν να βάλουν ως

ενέχυρο τα εργαλεία τους, κάτι που

τους οδηγούσε σε εξαθλίωση),

κρατικοποίησε την εκκλησιαστική

περιουσία, εξίσωσε τους μισθούς

των υπαλλήλων και κατάργησε

τους τόκους, αποφάσισε την

καθολική ψηφοφορία των γυναικών

και την καταβολή συντάξεων για

εργατικά ατυχήματα.

Κοινοτισμός στην Ελλάδα κατά την

τουρκοκρατία

«Οι καταπιέσεις των Τούρκων εναντίον των

αγροτικών πληθυσμών δημιουργούν από

τους πρώτους κιόλας αιώνες της

κατάκτησης ένα κίνημα ανταρσίας που

αναπτύσσεται στα βουνά και στα δάση,

μακριά από τα κέντρα όπου επικρατεί

στρατιωτικά ο κατακτητής. Το τροφοδοτούν

κυρίως νέοι αγρότες που οι συνθήκες της

ανασφάλειας τους αναγκάζουν να

διαλέξουν τον δρόμο της ένοπλης

αντίστασης. Στην Ελλάδα, και στη

Βαλκανική κάπως αργότερα, τα φαινόμενα

πληθαίνουν πολύ γρηγορότερα, παίρνουν

σταδιακά ταξικό χαρακτήρα και

στρέφονται τόσο κατά της τουρκικής

εξουσίας, όσο και κατά των μεγάλων

γαιοκτημόνων και των κοτζαμπάσηδων»

(Βουρνάς Τάσος)

Λαϊκή Εξουσία στην Ελλάδα της «κατοχής»…

Η παλλαϊκότητα της Εθνικής

Αντίστασης και το όραμα των

«από κάτω» να χτίσουν, με

την Απελευθέρωση, ένα

καλύτερο κόσμο είχε

διαμορφώσει μια δυναμική, η

οποία, ως δυναμική του ΕΑΜ-

ΕΛΑΣ το 1942 και το 1943-45

είχε απελευθερώσει

ουσιαστικά ολόκληρη σχεδόν

την Ελλάδα, χτίζοντας παντού

θεσμούς Λαϊκής

Αυτοδιοίκησης πρώτου,

δεύτερου, τρίτου και

τέταρτου βαθμού (π.χ. Γενική

Συνέλευση, Λαϊκή Δικαιοσύνη

κ.λπ.) .

Ο όρος «κοινοτισμός», κάποιες

φορές, έχει και την σημασία της

προσπάθειας διάκρισης,

συσπείρωσης και περιχαράκωσης

ομάδων με σαφή κοινωνικά,

πολιτισμικά, θρησκευτικά και

φυλετικά χαρακτηριστικά με

σκοπό την διαφοροποίηση, την

αυτοπροστασία ή και την

αντεπίθεση σε άλλες κοινότητες οι

οποίες θεωρούνται απειλητικές.

Ο κοινωνιολογικός

κοινοτισμός δηλαδή, δεν έχει καμιά

σχέση με την πολιτειακή ή πολιτική

συγκρότηση μιας κοινωνίας αλλά

αποκλειστικά με την τοπικής

εμβέλειας κλειστή οργάνωση

κοινοτήτων με βάση κοινωνιολογικές,

ηθικές και θρησκευτικές ταυτότητες ή

διακρίσεις.

Παραδείγματα κοινοτισμού:

Το Κιμπούτς είναι ισραηλινή

συλλογική συνειδητή

κοινότητα βασισμένη στην

άμεση δημοκρατία.

Τα Κιμπούτς ιδρύθηκαν σε

μια εποχή όπου η

ανεξάρτητη καλλιέργεια δεν

ήταν πρακτική.

Αναγκασμένοι να

ακολουθήσουν κοινοτική ζωή

και εμπνευσμένοι από τη

σοσιαλιστική ιδεολογία τους,

τα μέλη του κιμπούτς

ανέπτυξαν έναν καθαρό

κοινοτικό τρόπο που

προσέλκυσε το ενδιαφέρον

από ολόκληρο τον κόσμο.

Το «κίνημα ακτημόνων» στην Βραζιλία Στα τέλη του 19ου αιώνα κάποιος ονειροπόλος

επαναστάτης, ονόματι Αντόνιο Κονσελέιρο, βαρέθηκε να περιμένει τη μέρα της επανάστασης

για να αλλάξει η κοινωνία και αποφάσισε να χτίσει τη δική του την κοινωνία μέσα στην υπάρχουσα κοινωνία. Αυτά στη μακρινή

Βραζιλία. Ά

Άρχισε να μιλάει για το όραμά του στους περιθωριακούς, στους τρωγλοδύτες, ζητιάνους,

ξεχασμένους γέρους, σε παιδιά του δρόμου, ακόμα και σε ανάπηρους.

Συγκέντρωσε μερικές χιλιάδες ανθρώπους όπου κατέλαβαν μια έκταση γης, στη βόρεια Βραζιλία. Το μέρος ήταν αφιλόξενο και κακοτράχαλο. Αλλά μπορούσαν να το καλλιεργήσουν και να ζήσουν.

Όλοι είχαν το ίδιο μερίδιο, και όλοι μαζί φρόντιζαν τους γέρους και τους ανήμπορους.

Η είδηση αυτής της "κοινωνίας" μέσα στην κοινωνία διέτρεξε όλη την Βραζιλία και άρχισαν

να καταφθάνουν εκεί φτωχοί από την κάθε γωνιά της χώρας που ήθελαν να εγκατασταθούν στο

Γκανούδος. Έτσι λεγότανε το μέρος…

(Περικλής Κοροβέσης)

Τσιάπας, Μεξικό: το κίνημα των ΖαπατίσταςΟι αυτόνομες κοινότητες των Ζαπατίστας μέχρι και σήμερα

λειτουργούν με βάση την ιδεολογία τους, Ζαπατίσμο, η οποία συνδυάζει παραδοσιακές

πρακτικές των Μάγια με στοιχείαελευθεριακού σοσιαλισμού.

Κλειδί της ιδεολογίας τους είναι η πολιτικοποίηση και συμμετοχή

όλων των πολιτών στις αποφάσεις. Με αυτοοργανωμένες κοινότητες

και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες οι αποφάσεις

παίρνονται από τα κάτω προς τα πάνω και όχι από τα πάνω προς τα

κάτω.

«Πιάστε τα όνειρά σας. Η ουτοπία είναι εφικτή»!