OI ΠPΩTEΣ MEPEΣ Σrsquo ENA NEO

ΣXOΛEIO

ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ ΣXOΛEIO

ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ

OI ΠPΩTEΣ MEPEΣ Σrsquo ENA NEO ΣXOΛEIO

Σrsquo αυτή την ενότητα

bull Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε

τους παράγοντες της επικοινωνίας

(ποιος μιλάει ή γράφει σε ποιον

για ποιο σκοπό με ποιο θέμα πού και

πότε)

bull Θα μελετήσουμε ποικίλους

κώδικες επικοινωνίας

bull Θα γνωρίσουμε διάφορα είδη

προτάσεων

bull Θα διαβάσουμε θα μιλήσουμε και

θα γράψουμε για τις σκέψεις και

τα συναισθήματα από τις πρώτες

μέρες στο νέο σχολείο το Γυμνάσιο

Kείμενο 1 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο] (σελ 10)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε να

απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Πώς νιώθει η Άννα η

κύρια ηρωίδα του

αποσπάσματος μόλις

μπαίνει για πρώτη φορά

στο χώρο του Γυμνασίου

bull Aπό πού καταλαβαίνουμε

τα συναισθήματά της

Kείμενο 2 [Μιλώ ζωγραφίζω γράφω] (σελ 11)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε

να απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Ποιοι ήταν οι πρώτοι

τρόποι με τους οποίους

επικοινωνούσαν οι

άνθρωποι

bull Γιατί η επινόηση του

αλφάβητου θεωρείται

επανάσταση στην

ιστορία του ανθρώπου

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων

ανθρώπων

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε

bull έναν πομπό Πομπός είναι αυτός που

μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο

συγγραφέας)

bull έναν δέκτη Δέκτης είναι αυτός που ακούει

(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης)

bull έναν κώδικα Κώδικας είναι ένα σύστημα

σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές

και κανόνες H γλώσσα είναι ένα

παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ ΣXOΛEIO

ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ

OI ΠPΩTEΣ MEPEΣ Σrsquo ENA NEO ΣXOΛEIO

Σrsquo αυτή την ενότητα

bull Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε

τους παράγοντες της επικοινωνίας

(ποιος μιλάει ή γράφει σε ποιον

για ποιο σκοπό με ποιο θέμα πού και

πότε)

bull Θα μελετήσουμε ποικίλους

κώδικες επικοινωνίας

bull Θα γνωρίσουμε διάφορα είδη

προτάσεων

bull Θα διαβάσουμε θα μιλήσουμε και

θα γράψουμε για τις σκέψεις και

τα συναισθήματα από τις πρώτες

μέρες στο νέο σχολείο το Γυμνάσιο

Kείμενο 1 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο] (σελ 10)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε να

απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Πώς νιώθει η Άννα η

κύρια ηρωίδα του

αποσπάσματος μόλις

μπαίνει για πρώτη φορά

στο χώρο του Γυμνασίου

bull Aπό πού καταλαβαίνουμε

τα συναισθήματά της

Kείμενο 2 [Μιλώ ζωγραφίζω γράφω] (σελ 11)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε

να απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Ποιοι ήταν οι πρώτοι

τρόποι με τους οποίους

επικοινωνούσαν οι

άνθρωποι

bull Γιατί η επινόηση του

αλφάβητου θεωρείται

επανάσταση στην

ιστορία του ανθρώπου

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων

ανθρώπων

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε

bull έναν πομπό Πομπός είναι αυτός που

μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο

συγγραφέας)

bull έναν δέκτη Δέκτης είναι αυτός που ακούει

(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης)

bull έναν κώδικα Κώδικας είναι ένα σύστημα

σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές

και κανόνες H γλώσσα είναι ένα

παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

OI ΠPΩTEΣ MEPEΣ Σrsquo ENA NEO ΣXOΛEIO

Σrsquo αυτή την ενότητα

bull Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε

τους παράγοντες της επικοινωνίας

(ποιος μιλάει ή γράφει σε ποιον

για ποιο σκοπό με ποιο θέμα πού και

πότε)

bull Θα μελετήσουμε ποικίλους

κώδικες επικοινωνίας

bull Θα γνωρίσουμε διάφορα είδη

προτάσεων

bull Θα διαβάσουμε θα μιλήσουμε και

θα γράψουμε για τις σκέψεις και

τα συναισθήματα από τις πρώτες

μέρες στο νέο σχολείο το Γυμνάσιο

Kείμενο 1 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο] (σελ 10)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε να

απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Πώς νιώθει η Άννα η

κύρια ηρωίδα του

αποσπάσματος μόλις

μπαίνει για πρώτη φορά

στο χώρο του Γυμνασίου

bull Aπό πού καταλαβαίνουμε

τα συναισθήματά της

Kείμενο 2 [Μιλώ ζωγραφίζω γράφω] (σελ 11)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε

να απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Ποιοι ήταν οι πρώτοι

τρόποι με τους οποίους

επικοινωνούσαν οι

άνθρωποι

bull Γιατί η επινόηση του

αλφάβητου θεωρείται

επανάσταση στην

ιστορία του ανθρώπου

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων

ανθρώπων

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε

bull έναν πομπό Πομπός είναι αυτός που

μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο

συγγραφέας)

bull έναν δέκτη Δέκτης είναι αυτός που ακούει

(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης)

bull έναν κώδικα Κώδικας είναι ένα σύστημα

σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές

και κανόνες H γλώσσα είναι ένα

παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Kείμενο 1 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο] (σελ 10)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε να

απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Πώς νιώθει η Άννα η

κύρια ηρωίδα του

αποσπάσματος μόλις

μπαίνει για πρώτη φορά

στο χώρο του Γυμνασίου

bull Aπό πού καταλαβαίνουμε

τα συναισθήματά της

Kείμενο 2 [Μιλώ ζωγραφίζω γράφω] (σελ 11)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε

να απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Ποιοι ήταν οι πρώτοι

τρόποι με τους οποίους

επικοινωνούσαν οι

άνθρωποι

bull Γιατί η επινόηση του

αλφάβητου θεωρείται

επανάσταση στην

ιστορία του ανθρώπου

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων

ανθρώπων

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε

bull έναν πομπό Πομπός είναι αυτός που

μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο

συγγραφέας)

bull έναν δέκτη Δέκτης είναι αυτός που ακούει

(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης)

bull έναν κώδικα Κώδικας είναι ένα σύστημα

σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές

και κανόνες H γλώσσα είναι ένα

παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Kείμενο 2 [Μιλώ ζωγραφίζω γράφω] (σελ 11)

Καθώς θα διαβάζουμε το

κείμενο προσπαθήστε

να απαντήσετε στις

παρακάτω ερωτήσεις

κατανόησης

bull Ποιοι ήταν οι πρώτοι

τρόποι με τους οποίους

επικοινωνούσαν οι

άνθρωποι

bull Γιατί η επινόηση του

αλφάβητου θεωρείται

επανάσταση στην

ιστορία του ανθρώπου

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων

ανθρώπων

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε

bull έναν πομπό Πομπός είναι αυτός που

μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο

συγγραφέας)

bull έναν δέκτη Δέκτης είναι αυτός που ακούει

(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης)

bull έναν κώδικα Κώδικας είναι ένα σύστημα

σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές

και κανόνες H γλώσσα είναι ένα

παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων

ανθρώπων

Για να υπάρξει επικοινωνία χρειαζόμαστε

bull έναν πομπό Πομπός είναι αυτός που

μιλάει (ο ομιλητής) ή γράφει (ο

συγγραφέας)

bull έναν δέκτη Δέκτης είναι αυτός που ακούει

(ο ακροατής) ή διαβάζει (ο αναγνώστης)

bull έναν κώδικα Κώδικας είναι ένα σύστημα

σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με αρχές

και κανόνες H γλώσσα είναι ένα

παράδειγμα κώδικα πολύ δημιουργικού

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Γλωσσικός κώδικας - Γλωσσική επικοινωνία

bull O πομπός χρησιμοποιεί τον γλωσσικό κώδικα

για να κωδικοποιήσει ένα μήνυμα να εκφράσει

δηλαδή μια επιθυμία να διατυπώσει μια

ερώτηση να δώσει ή να ζητήσει μια

πληροφορία να πει κάτι που σκέφτεται ή που

νιώθει κτλ

bull Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με

κάποιον τρόπο (φυσικό ή τεχνητό) στον

δέκτη O δέκτης είναι αυτός που λαμβάνει και

αποκωδικοποιεί το μήνυμα

bull Το μέσο που χρησιμοποιούμε για να

επικοινωνήσουμε ο φυσικός ή τεχνητός αυτός

τρόπος (τηλέφωνο HY κινητό τηλέφωνο

επιστολή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο

κτλ) επηρεάζει τη μορφή και το ύφος του

μηνύματος

bull Yπάρχουν δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας

η προφορική και η γραπτή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

ndash Tι ώρα να ρθω να σε πάρω για το

σχολείο

ndash Oχτώ οχτώ παρά τέταρτο

ndash E άλλο παρά τέταρτο κι άλλο οχτώ

ndash Kαλά ντε Oχτώ είναι εντάξει

ndash Nαι προλαβαίνουμε

bull Ποιος έχει γράψει αυτή την επιστολή (είναι δηλαδή ο αποστολέας) bull Σε ποιον την απευθύνει (ποιος είναι ο παραλήπτης)

bull Ποια σχέση φαίνεται να έχουν τα δύο πρόσωπα bull Από ποια στοιχεία της επιστολής το καταλάβατε

bull Για ποιο σκοπό επικοινωνούν με αυτή την επιστολή τα δύο πρόσωπα

bull Δείτε τα παρακάτω κείμενα και πείτε ποιες διαφορές παρατηρείτε στη μορφή και το ύφος του μηνύματος στις δύο περιπτώσεις

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας Διαβάζουμε το Κείμενο 4 (σελ 13) - Aκούω και μιλώ (σελ 14)

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Ταιριάξτε τη λέξη με την εξήγηση

B1 Παράγοντες της επικοινωνίας (σελ 12-15)

Διαβάζω και γράφω (σελ 15)

α πομπός

β δέκτης

γ συνθήκες επικοινωνίας

δ γλωσσικός κώδικας

ε επικοινωνία

1ο τρόπος μετάδοσης του

μηνύματοςτο περιβάλλον οι

σχέσεις των συνομιλητών κά

2(επιτυχής) ανταλλαγή

μηνυμάτων κά

3αυτός που laquoλαμβάνειraquo το

μήνυμα

4αυτός που laquoστέλνειraquo το μήνυμα

5ένα σύστημα σημείων που έχει

κανόνες και αρχές και

χρησιμοποιείται για να

επικοινωνούμε α4 β3 γ1 δ5 ε2

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Εκτός από τη γλώσσα επικοινωνούμε και με πολλά άλλα σήματα

που ανήκουν σε διάφορους κώδικες Ιδιαίτερη σημασία για την

επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12)

Να συγκριθούν οι αριθμοί

α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

bull Δείτε το απόσπασμα από την άσκηση Mαθηματικών που σας δόθηκε στο κείμενο 3 bull Σας είναι κατανοητό bullΤι λέει

Να συγκριθούν οι αριθμοί α) 35046 και 6003 και β) 4567 και 453989 Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία βρίσκουμε ότι

α) 35046 lt 6003 και β) 4567 gt 453989

B2 Κώδικες επικοινωνίας Βλέπουμε το Κείμενο 3 (σελ 12) - Ακούω και μιλώ (σελ 15)

bull Δείτε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από μία άσκηση Xημείας

Να βρεθεί η τιμή ΔG0 της αντίδρασης H2(g) + I2(g) rarr 2HI(g) και η ΔG0 σχηματισμού του ΗΙ σε kJ mol-1 με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα

ουσία ΔH0

f kJ mol-1 S0 J mol-1 K-1

Η2 0

1307

Ι2 0

1161

ΗΙ 2648 2066

bull Στο κείμενο 3 υπάρχουν δείγματα από διάφορους κώδικες Ποιοι από αυτούς μας δίνουν οπτικά σήματα και ποιοι ακουστικά

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 15-16) Το αλφάβητο των κωφών

Βιβλίο της Γλώσσας της Δ Δημοτικού

Η Ευγενία είναι ένα κωφό κοριτσάκι που στόχος του είναι να γίνει μπαλαρίνα Για να πετύχει τον στόχο της χρειάζεται και

Θ

Π

Α Ρ Ρ Ο Σ

Ρ Ο Σ Π Α Θ Ε Ι Α

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Πολλά κείμενα δε χρησιμοποιούν μόνο τη γλώσσα για να

μεταδώσουν το μήνυμά τους αλλά και άλλους τρόπους που μπορεί

να είναι σήματα από άλλους κώδικες Επειδή λοιπόν χρησιμοποιούν

πολλούς τρόπους λέγονται πολυτροπικά κείμενα

B2 Κώδικες επικοινωνίας (σελ 15-17)

Βλέπουμε το κείμενο 5 (σελ 16) - Ακούω και μιλώ (σελ 16)

ΣΗΜΕΡΑ

Βασιλείου Παρίου Αρτέμωνος

Δήμη μαρτύρων Ανατολή 0655

Δύση 1958 Σελήνη 11 Ημερών

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Βαρομετρικά χαμηλά προκαλούν

βροχές και καταιγίδες στη Δυτική

Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Προειδοποιήσεις

Χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η

σημερινή ημέρα Αντίθετα αύριο και

μεθαύριο προβλέπονται βροχές και

καταιγίδες στις περισσότερες περιοχές

της χώρας και μικρή πτώση της

θερμοκρασίας

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα

Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία δύο ή και περισσότερες προτάσεις Στον

προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής

ενώ στον γραπτό ανάμεσα σε τελείες

Ημιπερίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα νόημα

αλλά όχι ολοκληρωμένο Μπορεί να περιέχει κι αυτή μία ή περισσότερες

προτάσεις Στον γραπτό λόγο μπαίνει στο τέλος της ημιπεριόδου άνω τελεία

Παραδείγματα Οι μαθητές συχνά υιοθετούν πρακτικές επίλυσης προβλημάτων

παρόμοιες με αυτές που διδάσκονται (περίοδος) Ο Γιώργος βγήκε από την

αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του τσαλακωμένα

όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση (ημιπερίοδοι)

Το κείμενο με τις ημιπεριόδους μπορεί να αποδοθεί και ως εξής Ο Γιώργος

βγήκε από την αίθουσα κατάκοπος τα μαλλιά του ανακατωμένα τα ρούχα του

τσαλακωμένα Όλα επάνω του ήταν σε απελπιστική κατάσταση

Η πρόταση στην απλούστερή της μορφή αποτελεί ένα σύνολο λέξεων που

περιέχει ως απαραίτητα στοιχεία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ndash ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ (Γραμματική Νέας Ελληνικής σελ 109)

Να διαβάσετε από το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής τις σελίδες

109 112-113 (Τα είδη της πρότασης)

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

1 laquoTο κουδούνι τού έκοψε την κουβένταraquo (κείμ 1) H πρόταση

αυτή έχει μόνο τα βασικά συστατικά Mπορείτε να προσθέσετε κι

άλλα στοιχεία άλλες λέξεις δηλαδή που να δίνουν επιπλέον

πληροφορίες

2 laquoMε λένε Aγγέλα Eσέναraquo βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο

1 bull Aπό τη δεύτερη πρόταση λείπουν βασικά συστατικά Mπορείτε

να τη συμπληρώσετε bull Γιατί η συγγραφέας προτίμησε την

ελλειπτική μορφή

3 laquoH Λίνα ψήλωσε έγινε σωστή δεσποινίςraquo (κείμ 4) Βρείτε τις

δύο προτάσεις του αποσπάσματος bull Aπό ποια πρόταση μπορείτε

να αφαιρέσετε κάποια λέξη και πάλι να έχει ολοκληρωμένο

νόημα bull Aπό ποια πρόταση δεν μπορείτε να αφαιρέσετε τίποτα

4 laquoXωρίς ιδιαίτερα προβλήματα καιρού η σημερινή ημέραraquo

Bρείτε την πρόταση στο κείμενο 5 bull Παρατηρήστε ότι της λείπει ένα

βασικό συστατικό bull Mπορείτε να το συμπληρώσετε bull Γιατί ο

μετεωρολόγος δεν το περιέλαβε στην πρότασή του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 15-17)

Ακούω και μιλώ (σελ 17)

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι

γραμματικά οργανωμένο

Mια πρόταση η οποία έχει ολοκληρωμένο νόημα μας δίνει απάντηση

στις ερωτήσεις laquoποιοςraquo και laquoτιraquo και από την οποία δεν μπορούμε να

αφαιρέσουμε τίποτα λέγεται απλή πρόταση πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο

bull H πρόταση που έχει περισσότερα από ένα βασικά στοιχεία

(υποκείμενα αντικείμενα κατηγορούμενα) λέγεται σύνθετη πχ

Η Άννα είδε τον Γιώργο και τον Νίκο

Oι συνθήκες της επικοινωνίας μάς αναγκάζουν ή μας επιτρέπουν να

προσθέτουμε ή να αφαιρούμε στοιχείαλέξεις από τις προτάσεις μας

Έτσι

bull H πρόταση από την οποία λείπουν στοιχεία λέξεις

λέγεται ελλειπτική πχ Σήμερα Μαθηματικά αύριο Χημεία και τέρμα

bull H πρόταση που εκτός από τα βασικά έχει κι επιπλέον στοιχεία

λέγεται επαυξημένη πχ Ο Πέτρος βοήθησε πολύ με το χιούμορ του

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Οι πρώτες μου γνώσεις για την πρόταση (σελ 17-18)

Να συμπληρωθεί στο βιβλίο σελ 17

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ1 Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους (σελ 17-19)

Τι ονομάζουμε πρόταση

Πρόταση λέγεται η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα

νόημα με συνήθως σύντομη διατύπωση

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Υποκείμενο είναι

το ονοματικό

σύνολο που

φανερώνει ποιος

ενεργεί ή πάσχει

ή βρίσκεται σε

μία κατάσταση

Βρίσκεται

πάντοτε σε

πτώση

ονομαστική

Το υποκείμενο

μιας πρότασης

βρίσκεται με την

ερώτηση laquoποιος

ποια ποιο +

ρήμαraquo

1 Απλή πρόταση ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους δηλαδή το υποκείμενο και το κατηγόρημα στις διάφορες μορφές του

Μονολεκτικό Ρ ένα ρήμα μόνο του

Ρ + Κ Περιφραστικό Ρ + Α (+ Α) Ρ + Α + Κ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που

αναφέρονται στο υποκείμενο Οι μορφές που μπορεί να πάρει

το κατηγόρημα είναι οι εξής

Παραδείγματα για το κατηγόρημα

Ρ Ο ήλιος λάμπει

Ρ+Κ Ο ήλιος είναι λαμπερός

Ρ+Α Ο ήλιος θερμαίνει τη γη

Ρ+Ααμ +Αεμμ Η Αθηνά δίνει το βιβλίο στον Νίκο

Ρ+Α+Κ Οι μαθητές εκλέγουν τη Δήμητρα πρόεδρο

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα (το άμεσο και το έμμεσο) ΔΕ συνδέονται μεταξύ τους

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

2 Σύνθετη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα κατηγορούμενα ή αντικείμενα (τα οποία αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους)

Παραδείγματα σύνθετων προτάσεων

bull Ο πατέρας η μητέρα και τα παιδιά ξύπνησαν

bull Ο Οδυσσέας ήταν έξυπνος και τολμηρός

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον Τηλέμαχο και τον Οδυσσέα

ΠΡΟΣΟΧΗ Παρατηρήστε ότι τα δύο αντικείμενα συνδέονται μεταξύ τους

Υποκείμενα

Κατηγορούμενα

Αντικείμενα

Είναι πολλά ακόμα Άρχισα να κουράζομαι

Έχουμε ακόμα αρκετά Κάνε λίγη υπομονή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

3 Επαυξημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που περιέχει εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο + κατηγόρημα) και άλλους δευτερεύοντες όρους (που συμπληρώνουν τους κύριους και τους ονομάζουμε προσδιορισμούς)

Παραδείγματα επαυξημένων προτάσεων

bull Ο πατέρας ξύπνησε νωρίς το πρωί

bull Ο Οδυσσέας ήταν πολύ έξυπνος

bull Η Αθηνά η θεά της σοφίας βοηθούσε τον Τηλέμαχο

bull Η Αθηνά βοηθούσε τον καλό Τηλέμαχο

Στο ρήμα

Στο κατηγορούμενο

Στο υποκείμενο

Τα καταλάβατε έως εδώ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ

Στο αντικείμενο

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

4 Ελλειπτική πρόταση ονομάζεται η πρόταση από την οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι ή και όλοι οι κύριοι όροι (λείπει δηλαδή το υποκείμενο ή το κατηγόρημα ή και τα δύο)

Παραδείγματα ελλειπτικών προτάσεων

bull Πού πηγαίνεις

bull Στο σχολείο

bull Θα παίξουμε ποδόσφαιρο

bull Εγώ δε θα παίξω

bull Ο Νίκος είναι μαθητής

bull Και ο Γιώργος

Λείπει το υποκείμενο εσύ

Λείπει το υποκείμενο εγώ και το ρήμα πηγαίνω

Λείπει το υποκείμενο εμείς

Άρα έως τώρα μάθαμε ότι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους είναι

Λείπει το αντικείμενο ποδόσφαιρο

Ούτε λείπει ούτε περισσεύει κάτι Πρόταση απλή

Λείπει το ρήμα είναι και το κατηγορούμενο μαθητής

bull Απλές bull Σύνθετες bull Επαυξημένες bull Ελλειπτικές

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ1 Είδη προτάσεων ως προς τη δομή τους (σελ 17-19)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ στα είδη των προτάσεων ως προς τη ΔΟΜΗ τους

bull Μια πρόταση όταν είναι απλή ΔΕΝ μπορεί να είναι τίποτε άλλο

Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο

bull Μια πρόταση όταν δεν είναι απλή μπορεί να είναι σύνθετη επαυξημένη ελλειπτική ή και όλα αυτά μαζί ή σε συνδυασμό

bull Παίζω ποδόσφαιρο στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

bull Παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ στο σχολείο

Η πρόταση είναι ελλειπτική (λείπει το υποκείμενο εγώ) και

σύνθετη (έχει δύο αντικείμενα ποδόσφαιρο και μπάσκετ) και

επαυξημένη (υπάρχει ο προσδιορισμός στο σχολείο)

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενό τους είναι

bull αποφαντικές (ή κρίσεως) bull ερωτηματικές bull προστακτικές (ή επιθυμίας) bull επιφωνηματικές

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια

πληροφορία λέγονται αποφαντικές (ή κρίσεως)

πχ Το μάθημα αρχίζει στις 800 Σε αυτές τις προτάσεις όταν

γράφουμε βάζουμε τελεία ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε μια

πληροφορία λέγονται ερωτηματικές πχ Τι ώρα αρχίζει το μάθημα Σε

αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε ερωτηματικό ()

bull Oι προτάσεις που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από

κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι

λέγονται προστακτικές (ή επιθυμίας) πχ Μπείτε στην τάξη Σε αυτές

τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε τελεία () ή θαυμαστικό ()

bull Oι προτάσεις που εκφράζουν ένα έντονο συναίσθημα

λέγονται επιφωνηματικές πχ Τι ωραία μέρα

Σε αυτές τις προτάσεις όταν γράφουμε βάζουμε θαυμαστικό ()

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

bull Mπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων (πχ

αποφαντική ερωτηματική προστακτική επιφωνηματική) για να πετύχουμε

τον σκοπό μας στην επικοινωνία

bull H επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι τι σχέση

έχουμε μαζί του) από τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις

συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή laquoπρόσωπο με

πρόσωποraquo αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με τον συνομιλητή μας)

bull Έτσι μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας όχι μόνο

ερωτηματικές προτάσεις αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές πχ

bull Θα ήθελα να μου πει κάποιος τις ώρες των μαθημάτων

bull Πες μου τις ώρες των μαθημάτων

bull Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων

Συμπεραίνω για τις προτάσεις (σελ 21)

H ίδια ακριβώς πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσουμε ή να

ρωτήσουμε κάτι για να εκφράσουμε απορία θαυμασμό έκπληξη κτλ πχ

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

bull Άρχισε το σχολείο

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(σελ 21) Mαθαίνω ότι Oι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση λέγονται καταφατικές

Oι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) μη(ν)] λέγονται αρνητικές

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112)

Οι προτάσεις ως προς την ποιότητά τους

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις καταφατικές είναι οι προτάσεις

που δεν περιέχουν άρνηση

πχ Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί

bull Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές) είναι

οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση

πχ Οι άνθρωποι σήμερα δεν επικοινωνούν

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ2 Είδη προτάσεων σημασίες τους και σημεία στίξης (σελ 19-21)

(Βιβλίο Γραμματικής Νέας Ελληνικής σελ 112-113)

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες

διακρίνονται σε

bull Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες) είναι οι

προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να

σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να

συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση

πχ Χθες τελείωσαν τα μαθήματα

bull Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

είναι οι προτάσεις που για να σταθούν στον

λόγο χρειάζεται να συνδυαστούν με μια

άλλη πρόταση

bull πχ Όταν τελειώσουν τα μαθήματα θα πάω

στο εξωτερικό

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Γ Είδη προτάσεων (σελ 17-21)

Τελείωσαν τα είδη των προτάσεων ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ

Επιτέλους τελείωσαν Ας δούμε όλα τα είδη συνοπτικά σε έναν πίνακα

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αποφαντικές (ή κρίσης) προστακτικές (ή επιθυμίας) επιφωνηματικές ερωτηματικές

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Καταφατικές αρνητικές (ή αποφατικές)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ

Κύριες (ή ανεξάρτητες) δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες)

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ Απλές σύνθετες επαυξημένες ελλειπτικές

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Δ Λεξιλόγιο (σελ 22)

bull Το ρήμα επικοινωνώ προέρχεται από τη σύνθεση της πρόθεσης επί και του

ρήματος κοινωνώ (επί + κοινωνώ) Μπορείτε να βρείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα επικοινωνώ bull Χρησιμοποιήστε δύο από τις λέξεις

που βρήκατε σε προτάσεις

bull Από τη σύνθεση της πρόθεσης συν και του ρήματος κοινωνώ προέρχεται

το ρήμα συγκοινωνώ Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες λέξεις που να

προέρχονται από το ρήμα συγκοινωνώ

bull Οι πρώτες μέρες στο Γυμνάσιο πάντα προσφέρουν δυνατές

συγκινήσεις στους μαθητές Καταγράψτε τα συναισθήματα

αυτών των πρώτων ημερών και συμπληρώστε τον πίνακα

Τις πρώτες μέρες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΤΙΚΑ - ΑΡΝΗΤΙΚΑ

είμαι χαρούμενος επίθετα

μετοχές

νιώθω χαρά

ουσιαστικά

χαίρομαι ρήματα

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Ε Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ 24)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την πρώτη μας

εκθεσούλα

bull Γράψτε μια επιστολή σε έναν φίλο σας που

πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο bull Μοιραστείτε

μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας

από τις πρώτες μέρες στο νέο σας

σχολείο bull Αξιοποιήστε το λεξιλόγιο που έχετε

μελετήσει στα κείμενα και τις ασκήσεις αυτής

της ενότητας

Κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί το κείμενό σας

bull Πληρότητα περιεχομένου όσον αφορά σκέψεις και

συναισθήματα

bull Kατάλληλο ύφος ndash φιλικό (ανάλογο με τις συνθήκες της

επικοινωνίας)

bull Xρήση προτάσεων που το είδος τους ταιριάζει με τις

συνθήκες της επικοινωνίας

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

ndash Eπικοινωνία είναι η ανταλλαγή μεταξύ

και

ndash Για να επιτευχθεί επικοινωνία χρειάζεται ένας κοινός

ndash H γλωσσική επικοινωνία επηρεάζεται από

Yπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων

α Aνάλογα με τα συστατικά (τη δομή) τους

πρόταση

απλή

β Aνάλογα με τη σημασία (το περιεχόμενό) τους

πρόταση

αποφαντική

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σrsquo αυτή την ενότητα (σελ 24)

Κάντε τις σωστές αντιστοιχίσεις

αποφαντικές

ερωτηματικές

επιφωνηματικές

προστακτικές

ερωτηματικό

θαυμαστικό

τελεία

Η ενότητα ολοκληρώθηκε Να μην ξεχνάτε ότι ερχόμαστε στο σχολείο επειδή