Ελληνική Επανάςταςη του 1821Θ Ελληνική επανάςταςη του 1821 υπιρξε ο αγϊνασ για απελευκζρωςθ τωνΕλλινων από τθν οκωμανικι καταπίεςθ. Ιταν θ τελευταία από μια ςειράεξεγζρςεων που άρχιςαν από τον 15ο αιϊνα. Ρροετοιμάςτθκε από τθνΦιλικι Εταιρία τα μζλθ τθσ οποίασ δθμιοφργθςαν επαναςτατικζσ εςτίεσ απότθν Μολδοβλαχία μζχρι τθν Κριτθ. Στθν επιτυχία τθσ ςυνζβαλε και τοκίνθμα του Ελλθνικοφ Διαφωτιςμοφ που αναπτφχκθκε από τον 18ο αιϊνα.Στισ περιοχζσ που επαναςτάτθςαν ςυγκαταλζγονται θ Ρελοπόννθςοσ, θΣτερεά Ελλάδα τα περιςςότερα νθςιά του Αιγαίου, θ Κριτθ περιοχζσ τθσΘπείρου και τθσ Κεςςαλίασ, περιοχζσ τθσ Μακεδονίασ και θ Κφπροσ. Ραράτθν προςπάκεια καταςτολισ από τθ πλευρά του Σουλτάνου, θ επανάςταςθκατάφερε να επιηιςει οδθγϊντασ μετά από μία ςειρά διεκνϊν ςυνκθκϊνμεταξφ 1827 και 1832 ςτθ δθμιουργία ανεξάρτθτου ελλθνικοφ κράτουσ.

Ελληνική Επανάςταςη του 1821

Θ Ελλθνικι επανάςταςθ υπιρξε από τα ςθμαντικότερα γεγονότα του 19ου αιϊνα. Διαδραμάτιςε ςθμαντικό ρόλο ςτισ εξελίξεισ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ, προκάλεςε τθ διάλυςθ τθσ Λεράσ Συμμαχίασ, ενζπνευςε διανοοφμενουσ και καλλιτζχνεσ τθσ δφςθσ και γζννθςε το κίνθμα του Φιλελλθνιςμοφ. Θ περίοδοσ είναι ευρζωσ γνωςτι ςτθν ςφγχρονθ Ελλάδα με τον όρο "επανάςταςθ του 21", και θ επζτειοσ εορταςμοφ τθσ ζναρξισ τθσ είναι θ 25θ Μαρτίου, θμζρα επίςθμθσ αργίασ για το Ελλθνικό κράτοσ.

Προεπαναςτατική περίοδοσ

Ρολλζσ επαναςτάςεισ ενάντια ςτθν οκωμανικι κυριαρχία είχαν λάβει χϊρα ςτον ελλθνικό γεωγραφικό χϊρο πριν από τθν μεγάλθ επανάςταςθ του 1821. Άλλεσ από αυτζσ ιταν μικρότερθσ και άλλεσ μεγαλφτερθσ ςθμαςίασ, όλεσ όμωσ είχαν γενικά τοπικό χαρακτιρα. Θ επανάςταςθ του 1821 ιταν θ μόνθ που οργανϊκθκε προςεκτικά, πολλά χρόνια πριν τθν ζκρθξι τθσ ςτθν Ελλάδα. Στον απόθχο των μεγάλων γεγονότων που ςυγκλόνιςαν τθν Ευρϊπθ (Γαλλικι Επανάςταςθ του 1789, Ναπολεόντιοι πόλεμοι) αλλά και τον κόςμο (Αμερικανικι Επανάςταςθ), που δεν είχαν αντίκτυπο ςτισ οπιςκοδρομικζσ πλζον δομζσ τθσ αχανοφσ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ του Μαχμοφτ Β', οι Ζλλθνεσ τθσ διαςποράσ που αποτελοφςαν το πιο ενθμερωμζνο και προοδευτικό κομμάτι του ελλθνιςμοφ, ίδρυςαν αρχικά, το 1809, τθν οργάνωςθ Ελλθνόγλωςςο Ξενοδοχείο με πρωτοβουλία του Κεςςαλονικζα λογίου Γρθγορίου Ηαλφκθ και τθσ Κφπριασ λογίασ Ελιςάβετ Σαντι Λουμάκθ Σενιζ. Θ οργάνωςθ πζτυχε τθ ςτιριξθ του Ναπολζοντα Βοναπάρτθ και ςυγκζντρωςε οπλιςμό που διαμοιράςτθκε ςτθ Μακεδονία και τθν Ιπειρο προκειμζνου να προετοιμαςτεί θ επανάςταςθ. Θ κίνθςθ αυτι προδόκθκε ςτισ Αρχζσ τθσ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ και τελικά το εγχείρθμα απζτυχε.

Προεπαναςτατική περίοδοσ

Θ Φιλόμουςοσ Εταιρεία, που ιδρφκθκε ςτθ Βιζννθ το 1814, ιταν νόμιμθ, είχε μζλθ πολλοφσ επιφανείσ (Καποδίςτριασ, Κοραισ) και οικονομικά ιςχυροφσ Ζλλθνεσ τθσ διαςποράσ, ζκετε ςαν πρϊτο ςτόχο τθν πνευματικι ανφψωςθ του γένουσ των Ελλινων (ςυγκζντρωςθ πόρων για ίδρυςθ ςχολείων ςτθν Ελλάδα, επάνδρωςι τουσ με φωτιςμζνουσ δαςκάλουσ, υποτροφίεσ για ςπουδζσ νζων ςτο εξωτερικό κλπ.) και κατόπιν όταν οι ςυνκικεσ το ευνοοφςαν επανάςταςθ με εκμετάλλευςθ κάποιου πικανοφ νζου ρωςοτουρκικοφ πολζμου ι (και αυτό μάλλον ιταν πιο διαδεδομζνο ςτουσ κόλπουσ τθσ εταιρείασ) εςωτερικι "διάβρωςθ" τθσ αυτοκρατορίασ και ςταδιακι κατά το δυνατόν "ελλθνοποίθςι" τθσ με τθν προϊκθςθ Ελλινων ςε καίριεσ κζςεισ τθσ.

Ο Λωάννθσ Καποδίςτριασ

Προεπαναςτατική περίοδοσ Θ Φιλικθ Εταιρεία, που ιδρφκθκε ςτθν Οδθςςό τθσ ωςίασ το 1814, ιταν μυςτικι και παράνομθ, κεωροφςε ότι το γζνοσ ιταν ζτοιμο και είχε ςαν ςτόχο τθν ςυγκζντρωςθ πόρων αλλά και τθν δθμιουργία των δομϊν για άμεςθ οργάνωςθ επανάςταςθσ, με επιδίωξθ τθν ίδρυςθ ανεξάρτθτου κράτουσ και αν οι ςυνκικεσ δεν το επιτρζψουν παραχϊρθςθ αυτονομίασ υπό τουσ κόλπουσ τθσ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ. Λδρφκθκε από φλογεροφσ πατριϊτεσ, ριηοςπαςτικά μζλθ τθσ αςτικισ τάξθσ και μετά από κάποιεσ πρϊτεσ δυςκολίεσ μυικθκαν ςε αυτιν πολλοί λόγιοι, φοιτθτζσ, ζμποροι, οικονομικά ιςχυροί Ζλλθνεσ τθσ διαςποράσ και ιδίωσ μετά τθν μεταφορά τθσ "ζδρασ" τθσ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ πολλοί οικονομικά και πολιτικά ιςχυροί, ιεράρχεσ, ςτρατιωτικά ιςχυροί (κλζφτεσ και αρματολοί)αλλά και απλόσ κόςμοσ μζςα ςτα όρια τθσ αυτοκρατορίασ.

(ΔΛΡΛΑ)Οι τρεισ ιδρυτζσ τθσ Φιλικισ εταιρίασ : ςτο κζντρο τον Νικόλαο Σκουφά (1779 - 1818) ζμπορο από το Κομπότι τθσ Άρτασ, δεξιά τον Ακανάςιο Τςακάλωφ (1788 - 1851) ςπουδαγμζνο νζο - γιό γουναρά από τα Γιάννενα -και αριςτερά τον Εμμανουιλ Ξάνκο (1772 -1852) εμποροχπάλλθλο από τθν Ράτμο.

Το ζμβλθμα τθσ Φιλικισ Εταιρείασ

Η προετοιμαςία τησ επανάςταςησΤο γενικό των Φιλικϊν πρόβλεπε ότι θ επανάςταςθ ζπρεπε να ξεκινιςει τισ πενιντα πρϊτεσ θμζρεσ του 1821, όταν ο Υψθλάντθσ κα ζφτανε ςτθ Μάνθ για να αναλάβει τθν αρχθγία τθσ. Για τθν προετοιμαςία τθσ επανάςταςθσ ζφταςε ςτον Μοριά ιδθ από το τζλοσ του 1820, ο αρχιμανδρίτθσΓρθγόριοσ Δικαίοσ Ραπαφλζςςασ, εξουςιοδοτθμζνοσ από τθν Εταιρεία να προετοιμάςει γενικά τθν επανάςταςθ και υπεφκυνοσ μαηί με τον Αναγνωςταρά για τθν Μεςςθνία. Στισ 24 Δεκεμβρίου 1820 εκςτρατεφει από τθν Τριπολιτςά εναντίον του Αλι παςά ςτα Λωάννινα, ο Χουρςίτ Μεχμζτ Ραςάστου Μοριά και μειϊνονται ςθμαντικά οι αξιόμαχεσ τουρκικζσ ςτρατιωτικζσ δυνάμεισ ςτθν περιοχι. Στισ 6 Λανουαρίου περνά ςτο Μοριά από τθν Ηάκυνκο, ειδοποιθμζνοσ από τουσ Φιλικοφσ ο Κεόδωροσ Κολοκοτρϊνθσ. Ο Ραπαφλζςςασ οργϊνει τον Μοριά μιλϊντασ για τθν επανάςταςθ ςε πόλεισ και χωριά. Ο Κολοκοτρϊνθσ κάνει ςυγκεντρϊςεισ καπεταναίων από όλθ τθν Ρελοπόννθςο και τουσ ενθμερϊνει να πάρουν τα όπλα μόλισ δοκεί το ςφνκθμα. Άλλοι Φιλικοί προετοιμάηουν τθν επανάςταςθ ςε οφμελθ, Κεςςαλία και Μακεδονία. Στισ 26 Λανουαρίου γίνεται ςτθ Βοςτίτςα θ λεγόμενθ ςφναξη των προεςτών του Μοριά. Μετζχουν επίςθμοι αντιπρόςωποι των προεςτϊν τθσ Ράτρασ και των Καλαβρφτων, τρεισ ιεράρχεσ (δεςπότεσ) μεταξφ των οποίων ο Ραλαιϊν Ρατρϊν Γερμανόσ, διάφοροι προεςτοί και καπεταναίοι από όλθ τθν Ρελοπόννθςο και ο Ραπαφλζςςασ. Ραπαφλζςςασ και καπεταναίοι δθλϊνουν ζτοιμοι για εξζγερςθ, οι προεςτοί είναι διςτακτικοί και ηθτοφν εγγυιςεισ για τθν υποςτιριξθ τθσ ωςίασ, τελικά ςυμφωνοφν όλοι να περιμζνουν τθν άφιξθ του Υψθλάντθ για να ξεκινιςει θ εξζγερςθ

Η προετοιμαςία τησ επανάςταςησ

Μετά τθν ουςιαςτικι αποτυχία ςτο ςυντονιςμό μιασ βαλκανικισ εξζγερςθσ, ο Αλζξανδροσ Υψθλάντθσ αποφαςίηει να ειςβάλει ςτα ρουμανικά πριγκιπάτα κθρφςςοντασ τθν επανάςταςθ. Ρρϊτθ πολεμικι πράξθ ιταν θ διάβαςθ του ποταμοφ Ρροφκου, ςτθν Μολδαβία ςτισ 22 Φεβρουαρίου 1821 και θ είςοδοσ ςτο Γιάςι. Στισ 24 Φεβρουαρίου βγάηει τθν ιςτορικι του προκιρυξθ που καλεί τουσ Ζλλθνεσ να πάρουν τα όπλα, βεβαιϊνοντασ ότι "μια κραταιά δφναμισ" είναι ζτοιμθ να βοθκιςει τον αγϊνα. Τθν 1 Μαρτίου αρχίηει τθν πορεία του προσ τθ Βλαχία αφοφ ενϊκθκε με τα τμιματα του Γεωργάκθ Ολφμπιου, του Φαρμάκθ και πολλϊν Ελλινων εκελοντϊν. Μαηί με τον Λερό Λόχο που είχε ςυγκροτθκεί από 500 περίπου ςπουδαςτζσ των ςχολϊν των πριγκιπάτων, θ ςτρατιωτικι δφναμθ του Υψθλάντθ ζφτανε τουσ 7.000, μεταξφ των οποίων ιταν Βαλκάνιοι γείτονεσ (Σζρβοι, Βοφλγαροι, Αρβανίτεσ). Τθν 1 Μαρτίου ξεκινά από τθν Κωνςταντινοφπολθ με προοριςμό τθν Ρελοπόννθςο, μετά από ενζργειεσ του Φιλικοφ Ξάνκου, ζνα καράβι φορτωμζνο με προκθρφξεισ για εξζγερςθ. Με το καράβι αυτό κα φτάςει ςτθ Μάνθ ςτα τζλθ Μαρτίου και θ είδθςθ τθσ εξζγερςθσ ςτα ρουμανικά πριγκιπάτα. Κάποιεσ αναταραχζσ των χριςτιανϊν ςτθν Ρόλθ ςχετικζσ με τθν εξζγερςθ ςτα πριγκιπάτα, κα δϊςουν όταν ξεςπάςει θ επανάςταςθ ςτο Μοριά αφορμι για ςφαγζσ.

Η προετοιμαςία τησ επανάςταςησ

Θ Ρφλθ κεωροφςε πρωταρχικό κζμα τθν αντιμετϊπιςθ τθσ ανταρςίασ του Αλι παςά, αλλά ανθςυχοφςε ςοβαρά από τισ φιμεσ και τισ καταγγελίεσ των Άγγλων για εξζγερςθ ςτο Μοριά. Λίγο μετά τθν εξζγερςθ ςτισ ρουμανικζσ θγεμονίεσ, αλλά όχι εξαιτίασ τθσ, οι Τοφρκοι τθσ Τριπολιτςάσ κάλεςαν τουσ προεςτοφσ του Μοριά με πρόςχθμα τθν ςυνθκιςμζνθ κοινι ετιςια ςφςκεψθ, με ςτόχο όμωσ να τουσ κρατιςουν ομιρουσ. Οι περιςςότεροι προεςτοί ιταν διςτακτικοί και δεν πιγαν και ςωςτά, αφοφ όςοι πιγαν εκτελζςτθκαν με το ξζςπαςμα τθσ επανάςταςθσ. Στισ 11 Μαρτίου φτάνει με καράβι ςτθν Χαλκιδικι ο Φιλικόσ Εμμανουιλ Ραππάσ με εντολι να οργανϊςει τθν επανάςταςθ. Ρολλοί καλόγεροι από το Άγιο Προσ ξεςθκϊνονται ζτοιμοι να τον ακολουκιςουν και γίνονται επαφζσ με Μακεδόνεσ οπλαρχθγοφσ ςε μια προςπάκεια να προετοιμαςτεί μια ςυντονιςμζνθ εξζγερςθ. Στα μζςα Μαρτίου 1821 ο Ραπαφλζςςασ είχε ολοκλθρϊςει τον κφκλο των περιοδειϊν του ςτθν Ρελοπόννθςο και βριςκόταν μαηί με τον Αναγνωςταρά ςτθ Μεςςθνία, που ιταν θ περιοχι για τθν οποία είχε ταχκεί υπεφκυνοσ από τθν Φιλικι Εταιρεία. Ο Κολοκοτρϊνθσ ιταν επίςθσ ςτο χϊρο ευκφνθσ του, τθ Μάνθ. Ο Οδυςςζασ Ανδροφτςοσ ιταν κρυμμζνοσ ςτθν Ράτρα, ζτοιμοσ να αναλάβει δράςθ. Άλλοι Φιλικοί ιταν ςε διάφορουσ χϊρουσ ευκφνθσ ο κακζνασ. Ραρά τισ αμφιβολίεσ των προεςτϊν, το κλίμα ςτθν Ρελοπόννθςο ιταν ζντονα επαναςτατικό και ζνασ ςπινκιρασ ζλειπε για τθν ζκρθξθ.

Αποτίμηςη τησ Ελληνικήσ Επανάςταςησ

Θ Ελλθνικι Επανάςταςθ υπιρξε ιδιαίτεροσ ςτακμόσ τθσ ιςτορίασ του Νεϊτερου Ελλθνιςμοφ, διότι προπάντων οδιγθςε ςτθν ίδρυςθ του Ελλθνικοφ Κράτουσ και ζτςι ςτθν παρουςία τθσ Ελλάδοσ, φςτερα από απουςία αιϊνων, ςτον πολιτικό χάρτθ τθσ Ευρϊπθσ και του Κόςμου. Ενζπνευςε τισ επόμενεσ γενεζσ των Ελλινων για διαδοχικζσ απελευκερωτικζσ εξορμιςεισ και ςε καιροφσ δοκιμαςίασ τισ εμψφχωςε για υπομονι και αντίςταςθ. Ρροκάλεςε το κίνθμα του Φιλελλθνιςμοφ και απαςχόλθςε με το ελληνικό ζθτημα τθν ευρωπαϊκι διπλωματία επί δϊδεκα χρόνια. Ραρζςυρε κυβερνιςεισ Μεγάλων Δυνάμεων να ενδιαφερκοφν κετικά για τθν τφχθ τθσ, να ςυνεργαςτοφν και να υπογράψουν Ρρωτόκολλα και Συνκικεσ για τθν αίςια ζκβαςι τθσ, ςε αντίκεςθ με τθν τότε πολιτικι τουσ. Απετζλεςε ζτςι ιςχυρό πλιγμα για το κακεςτϊσ τθσ Λεράσ Συμμαχίασ και ςιμανε το κρίαμβο τθσ αρχισ των εκνοτιτων.

Αρχαία, ενότθτα 15

Ρετςαγγουράκθσ Χαράλαμποσ, Β3