eva -edu

Η Κωνσταντινούπολη ήταν χτισμένη πάνω σε 7 λόφους για αυτό την έλεγαν Επτάλοφη.

Οι Βυζαντινοί συναντιόντουσαν στις πλατείες και στις αγορές. Η πιο μεγάλη αγορά ήταν η

Μέση Λεωφόρος. Δίπλα υπήρχαν τοξωτές στοές με μαγαζιά που πουλούσαν διάφορα

πράγματα.

Αυτός που πρόσεχε την αγορά ήταν ο Έπαρχος της Πόλης

Ερώτηση για το σχολείο

Πού συναντιόντουσαν οι Βυζαντινοί;

Β΄ ΕΝΟΤ. “Η ΡΩΜΑΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ” - ΚΕΦ. 11

ΙΣΤΟΡΙΑ Ε΄ - “ΣΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ”

Η καθηµερινή ζωή στο ΒυζάντιοΗ καθηµερινή ζωή στο ΒυζάντιοΗ καθηµερινή ζωή στο ΒυζάντιοΗ καθηµερινή ζωή στο Βυζάντιο

ΚωνσταντινούποληΚωνσταντινούποληΚωνσταντινούποληΚωνσταντινούπολη

ΕπτάλοφηΕπτάλοφηΕπτάλοφηΕπτάλοφη: : : : χτισµένη στις πλαγιές επτά λόφων

Όλα τα σπίτια είχαν θέα

το Βόσπορο

την Προποντίδα

τον Κεράτιο

Χώροι συνάντησης των ΒυζαντινώνΧώροι συνάντησης των ΒυζαντινώνΧώροι συνάντησης των ΒυζαντινώνΧώροι συνάντησης των Βυζαντινών

πλατείεςπλατείεςπλατείεςπλατείες αγορέςαγορέςαγορέςαγορές

σταθερές υπαίθριες

η µεγαλύτερη στο µέσο

της Μέσης Λεωφόρου

τοξωτές στοές,

καταστήµατα, σπίτια

εύπορων οικογενειών

στο κέντρο και στις λα=κές

συνοικίες της Πόλης

παραγωγοί & βιοτέχνες

πουλούν προ=όντα σε

καλύτερες τιµές

Έπαρχος της ΠόληςΈπαρχος της ΠόληςΈπαρχος της ΠόληςΈπαρχος της Πόλης επίβλεψη της αγοράς

© Γρηγόρης Ζερβός

11. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

Κωνσταντινούπολη - “Επτάλοφη”

Χώροι συνάντησης των Βυζαντινών

Πλατείες Αγορές

Μεγαλύτερη το μέσο της Μέσης λεωφόρου

Τοξωτές στοές + καταστήματα + σπίτια εύπορων οικογενειών

Υπαίθριες αγορές παραγωγοί + βιοτέχνες πουλούν σε καλές τιμές

Έπαρχος της Πόλης Επίβλεψη αγοράς Ποιότητα αγαθών Τιμές Προσοχή για τα είδη πρώτης ανάγκης

Μάθημα 11ο

Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Κωνσταντινούπολη Το προσωνύμιο της ήταν «Επτάλοφη», γιατί ήταν χτισμένη στις πλαγιές επτά λόφων.

Κέντρα οικονομικής ανάπτυξης της πόλης

Την επίβλεψη της αγοράς για την επάρκεια αλλά και τις τιμές των προϊόντων, είχε ο «Έπαρχος της Πόλης»

Οι πλατείες Μαζί με τις αγορές και το λιμάνι αποτελούσαν τους κυριότερους χώρους τακτικής συνάντησης και επικοινωνίας των πολιτών.

Οι γιορτές Αποτελούσαν τον κύριο τρόπο διασκέδασης των Βυζαντινών και διακρίνονταν σε οικογενειακές, σε δημόσιες και σε θρησκευτικές (πανηγύρια στη μνήμη τοπικών αγίων – μουσικά όργανα, χορός και τραγούδι, μετά από τη θεία λειτουργία και το φαγοπότι).

Το λιμάνι

Σημαντικός χώρος εργασίας Βυζαντινών

Παραλαβή και αποστολή εμπορευμάτων

Γίνονται αγοραπωλησίες προϊόντων

Μεγάλη επιβατική κίνηση στα καράβια

Οι αγορές

Σταθερές, βρίσκονται στο κέντρο της πόλης

Έπαιρναν ονόματα αυτοκρατόρων

Υπαίθριες, βρίσκονται κυρίως στις συνοικίες

Παραγωγοί και βιοτέχνες – καλύτερες τιμές

23/11/10

11. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Η τοποθεσία της Κωνσταντινούπολης:

ήταν χτισμένη στις πλαγιές επτά λόφων γι’ αυτό ονομάζονταν και

«Επτάλοφη».

σχεδόν όλα τα σπίτια έβλεπαν στις θάλασσες του Βοσπόρου, της

Προποντίδας και του Κεράτιου κόλπου.

Οι τόποι συνάντησης των Βυζαντινών:

πλατείες

Οι Βυζαντινοί καθημερινά συναντιόταν στις:

αγορές

Στον κεντρικό δρόμο της Κωνσταντινούπολης (Μέση λεωφόρο) βρισκόταν:

η μεγαλύτερη πλατεία

τοξωτές στοές

καταστήματα

σπίτια εύπορων οικογενειών

Οι υπαίθριες αγορές:

λειτουργούσαν στο κέντρο της Πόλης και σε λαϊκές συνοικίες.

οι παραγωγοί και οι βιοτέχνες πουλούσαν τα προϊόντα τους σε καλύτερες

τιμές.

σ’ αυτές σύχναζαν και πλανόδιοι διασκεδαστές.

Ο Έπαρχος της Πόλης:

είχε την επίβλεψη της αγοράς.

ενημερώνονταν συχνά για την επάρκεια και την ποιότητα των προϊόντων

και τις τιμές τους.

Σκάρπα Ηλέκτρα

Σεμινάριο Σχολικών Συμβούλων και Επιμορφωτών

Ιούνιος 2006

Αναστασία Κυρκίνη-ΚούτουλαΣύμβουλος Π.Ι.

Πρόταση για τη διδασκαλία μιας διδακτικής ενότητας

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Δομή του κεφαλαίου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

2. Η Βυζαντινή Γραμματεία

3. Η Επιστήμη και η Τεχνολογία

4. Οι Εικαστικές Τέχνες και η Μουσική

Διδακτικός στόχος

Να γνωρίσουν οι μαθητέςστοιχεία και όψεις τηςκαθημερινής ζωής στο

Βυζάντιο

Προαπαιτούμενη γνώση/αφόρμηση

• Οι μαθητές έχουν διδαχθεί στοιχεία από τηνκαθημερινότητα των αρχαίων Ελλήνων και ιδίωςτων Αθηναίων των κλασικών χρόνων, τα οποίαμπορούν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους

• Αφόρμηση μπορεί να αποτελέσει κάποια εικόνα ήπαράθεμα της διδακτικής ενότητας (οι συγγραφείςπροτείνουν το παράθεμα με τίτλο «παίζονταςπάνω σ’ ένα παγόβουνο» από τη χρονογραφία τουΘεοφάνη).

Παίζοντας πάνω σ’ ένα παγόβουνο(1ο παράθεμα βιβλίου μαθητή)

Την ίδια χρονιά (763) από το μήνα Οκτώβριο εκδηλώθηκεσφοδρό και ανυπόφορο ψύχος με αποτέλεσμα να παγώσει η θάλασσα. Το μήνα Φεβουάριο του επόμενου χρόνου ο πάγος σύμφωνα με τοθέλημα του Θεού έσπασε και χωρίστηκε σε πολυάριθμα τμήματα πουέμοιαζαν με βουνά και παρασύρθηκαν από τη βία του ανέμου στηΔαφνουσία και το Ιερόν και περνώντας από τα Στενά (του Βοσπόρου) έφτασαν στην Πόλη. Εγώ ο ίδιος έγινα αυτόπτης και ανέβηκα σ’ έναπαγόβουνο μαζί με 30 συνομηλίκους μου (παιδιά), για να παίξουμεπάνω σ’αυτό…Ένα άλλο τεράστιο παγόβουνο προσέκρουσε στο τείχοςκαι το συγκλόνισε. Μαζί με το τείχος ταρακουνήθηκαν και ταοικήματα που ήταν μέσα σ’ αυτό… Και όλοι οι άντρες και ταγυναικόπαιδα της Πόλης παρακολουθούσαν από κοντά αδιάλειπτα τοθέαμα και επέστρεφαν με θρήνους και δάκρυα στα σπίτια τους και δενήξεραν τι να πουν γι’ αυτά.Θεοφάνης Χρονογραφία, 434-435

Κύρια σημεία της ενότητας

• Η οικογενειακή ζωή• Το σχολείο

• Η ασθένεια, η ιατρική και η κοινωνική περίθαλψη, ο θάνατος

• Η κατοικία• Η ενδυμασία και η μόδα

• Η διατροφή• Η ψυχαγωγία• Ο μοναχισμός

Διαθεματικές έννοιεςΟμοιότητα/ΔιαφοράΑιτία/Αποτέλεσμα

Ο κύριος άξονας στον οποίο πρέπει να κινηθείη προσφορά του μαθήματος είναι τα πεδία και οβαθμός της διαφοροποίησης της καθημερινότηταςστο Βυζάντιο από την αρχαιότητα, καθώς και τηςσύγχρονης καθημερινότητας από εκείνη τουΒυζαντίου

Επί πλέον ενδείκνυται να προβληματιστούν οιμαθητές σχετικά με τις αιτίες της διαπιστούμενηςδιαφοροποίησης

Η συγκρότηση της κοινωνίας και η πολιτική ζωή• Η κοινωνική διαστρωμάτωση δεν ήτανθεσμοθετημένη, όπως στην κλασική Αθήνα. Ηκοινωνική κινητικότητα δεν ήταν πρακτικά εύκοληαλλά ήταν εφικτή και δεν έλειπαν περιπτώσεις απλώνανθρώπων που έγιναν ακόμη και αυτοκράτορες (π.χ. οΒασίλειος Α΄ Μακεδών)

Η Κωνσταντινούπολη

•Οι Βυζαντινοί είχανσυνείδηση ότι ήταν υπήκοοιαπόλυτης μοναρχίας. Δενείχαν πολιτικά δικαιώματακατά το πρότυπο τωνΑθηναίων αλλά μπορούσαννα επηρεάζουν έμμεσα τιςπολιτικές εξελίξεις διά τωνδήμων του Ιπποδρόμου.

Ο Ιππόδρομοςσήμερα

Η θέση της γυναίκας

Οι γυναίκες είχαν λιγότερα δικαιώματααπό τους άνδρες και η συμμετοχή τουστην κοινωνική ζωή ήταν περιορισμένη. Κάλυπταν το πρόσωπό τους, ότανέβγαιναν έξω και δεν συμμετείχαν σεδημόσιες τελετές. Οι πλούσιεςσυνοδεύονταν από δούλο κατά τιςεξόδους τους.

Μετά τον 11ο αιώνα, σημειώθηκε βελτίωση: μπορούσαν να λάβουνμέρος στα κοινά καιείχαν πρόσβαση στηνπαιδεία.

Χρυσό δαχτυλίδι γάμουκαι στέφανα γάμου

Υφάντρα (από χειρόγραφο)

Όταν η σύζυγος αγανακτεί(2ο παράθεμα βιβλίου μαθητή)

Φροντίζω το σπίτι και κάνω όλες τις δουλειές…Φροντίζω τα παιδιά καλύτερα από την καλύτερη παραμάνα. Υφαίνω μόνη μου τη ρόμπα που φορώ.. Φτιάχνω τα πουκάμισακαι τα παντελόντια… Πότε μού αγόρασες μια φούστα; Ποτέ δενείδα από τα χέρια σου πασχαλιάτικο δώρο. Άντεξα έντεκαχρόνια στερήσεων και μιζέριας κοντά σου και δεν πήρα απόσένα ούτε ένα ζευγάρι κάλτσες. Ποτέ δεν είχα μια μεταξωτήρόμπα, ποτέ ένα δακτυλίδι, ποτέ ένα βραχιόλι…(Το απόσπασμα περιγράφει μια κατάσταση που συμβαίνει σε όλες τις εποχές, είναι δείγμα τηςπαιγνιώδους διάθεσης των Βυζαντινών και, ασφαλώς, δεν είναι αντιπροσωπευτικό τωνσυζυγικών σχέσεων στη βυζαντινή κοινωνία.)

Άπό τα Πτωχοπροδρομικά, στο Ζεράρ Βαλτέρ, Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 1992, 192.

Η ανατροφή και η μόρφωση τωνπαιδιών

Συνεχίστηκε η ελληνιστική παράδοσηαλλά εκτός από τα ιδιωτικά σχολείαυπάρχουν και δωρεάν σχολεία γιατα ορφανά παιδιά.

Επίσης, παράλληλα με τα κοσμικάσχολεία λειτουργούσαν καιεκκλησιαστικά

Στο Βυζάντιο λειτουργούσανΠανεπιστήμια, εξέλιξη των αρχαίωνφιλοσοφικών σχολών, μεδιευρυμένο όμως πρόγραμμασπουδών και μεκρατικό/εκκλησιαστικό έλεγχο

Μετά τον 11ο αιώνα πρόσβαση στηνανώτατη παιδεία απέκτησαν και οιγυναίκες

Λεπτομέρειαεικόνας τουΑγίουΝικολάουπουαπεικονίζειπαιδί καιδάσκαλο, Μονή τηςΠάτμου.

Παιχνίδια 4ου-7ου αιώνα

3ο παράθεμαβιβλίουμαθητή

3ο παράθεμα βιβλίου καθηγητή

Ο υλικός πολιτισμόςδιατροφή

• Οι Βυζαντινοί με εξαίρεση τιςπεριόδους νηστείας είχανιδιαίτερη αδυναμία στοφαγητό. Στα ευκατάστατασπίτια υπήρχε μεγάλη ποικιλίαεδεσμάτων, γλυκών και ποτών.

Πήλινα μαγειρικά σκεύη από τα Άβδηρα-Πολύστυλο

Σαλτσάριο,

10ος αιώναςΘήβα

Πιάτο

Ο Νικήτας Χωνιάτης για να περιγράψειτα πλούσια συμπόσια του Ισαάκιου Β'

Κομνηνού (1185-1195) μιλά για"λόφους από ψωμιά, δάση από ζώα, ποτάμια από ψάρια και θάλασσες

κρασιού".

Σκηνή δείπνου από χειρόγραφο του 1362 μετην ιστορία του Ιώβ, Εθνική Βιβλιοθήκη τηςΓαλλίας.

Γυάλινη κούπα, Άγιος Μάρκος, Βενετία.

ΑσημένιαΚουτάλια

Κύπρος, 7ος αιώνας

Η Ενδυμασία

Οι Βυζαντινοί παρακολουθούσαν τη μόδα καιαγαπούσαν τα κοσμήματα. Οι αστοί φορούσανμακρύ χιτώνα με πολλές πτυχώσεις καιδερμάτινες μπότες (το χειμώνα) ή ανατολίτικαπαπούτσια (το καλοκαίρι). Οι γυναίκες φορούσανμανδύα με μακριά μανίκια και κάλυμμα τηςκεφαλής πάνω από το στιχάριο (χιτώνα), φρόντιζαν τα μαλλιά τους και μακιγιάρονταν, ενώοι πλούσιες φορούσαν πολυτελή ενδύματα, μεταξωτά και λινά.

Tunica παιδιού 6-7ος αιώνας

Χρυσά περικάρπια 9-10 αιώναΠαιδικά σανδάλια 4-7 αιώνα

Η αγία ΕυδοκίαΟι αγρότες στο Βυζάντιοφορούσαν συνήθωςαμάνικους χιτώνες με ζώνη, μακριές βράκες και δενφορούσαν παπούτσια ήφορούσαν εξώφτερναπαπούτσια.

Η βυζαντινή κομψότητα

Ελεφαντοστέινη χτένα, 5ος-6οςαι., Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα.

Χρυσή αλυσίδα, 7ος αι., Βρετανικό Μουσείο

*

* 1οπαράθεμαβιβλίουκαθηγητή

Η Κατοικία

Στο Βυζάντιο υπήρχαν πολυτελείςεπαύλεις για τους μεγαλοκτηματίες(με εσωτερικούς κήπους και στοές), άθλιες κατοικίες για τους φτωχούςτων πόλεων και για τους χωρικούςκαι διώροφα σπίτια με τζάκι, κουζίνα, πλυσταριό, λουτρό καιεικονοστάσιο ή παρεκκλήσι στοισόγειο και τα υπόλοιπα δωμάτιοστον επάνω όροφο για τουςευκατάστατους αστούς. Αναπαράσταση βυζαντινού

σπιτιού, 13ος αι., Πέργαμος

Ένα αριστοκρατικό σπίτι στην επαρχία( 5ο παράθεμα βιβλίου μαθητή)

Ένα μεγάλο σπίτι με μια μεγάλη αίθουσαυποδοχής σταυροειδώς σκεπασμένη από ένατρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις κολόνες καιπεριτριγυρισμένη από τέσσερα δωμάτια, καιγύρω μια ακάλυπτη ταράτσα με μαρμάρινοπάτωμα χωρίς πόρτες.

(Ένα από τα ακίνητα που χορήγησε ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Ζ΄, στον αδελφό του Ανδρόνικο Δούκα (1073), στο Andre Guillou, ΟΒυζαντινός Πολιτισμός, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996, 374)

Ψυχαγωγία

Οι Βυζαντινοί είχανθρησκευτικές, κοινωνικέςκαι λαϊκές γιορτές. Τιςαπόκριες μεταμφιέζοντανκαι έκαναν παρέλασηστους δρόμους, κατά τηνέα σελήνη άναβανφωτιές στους δρόμους καιπηδούσαν από πάνω, ενώσύχναζαν και σε ταβέρνεςμε φαγητό και άφθονοκρασί.

Ζάρια Μουσείο Βυζαντινούπολιτισμού, Θεσσαλονίκη

.

Η αγορά της Ρόδου απόδυτικό χειρόγραφο, 15ος αι., Εθνική Βιβλιοθήκη τηςΓαλλίαςΠτηνόμορφο κανάτι για το

σερβίρισμα του κρασιού,

12ος αι., Θήβα.

Ο Ιππόδρομος. Αναπαράσταση

(Πηttp://www.byzantium1200.org)

Τα διαλείμματα ανάμεσα στις 8 αρματοδρομίεςκάλυπταν με εμφανίσεις μίμων, ακροβατών, ηθοποιών, χορευτών, που εκτελούσανδιαδοχικά το πρόγραμμά τους. Σε περίπτωσηκρατικών εορτών, αντί για αρματοδρομίεςοργανώνονταν στον Ιππόδρομο θεατρικέςπαραστάσεις για ψυχαγωγία του κοινού, καιαγώνες αθλητικών ομάδων.

Ψυχαγωγικές εκδηλώσεις στονΙππόδρομο

(6ο παράθεμα βιβλίου μαθητή)

Tamara T. Rice, Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος τωνΒυζαντινών, Παπαδήμας, Αθήνα 1977, 201-202

Ο ταχυδακτυλουργός Φιλάραιος αμειβόταν τόσο πλουσιοπάροχα για τιςεμφανίσεις του, ώστε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν πολύ πλούσιοςάνθρωπος. Πολλά χορευτικά προγράμματα εκτελούνταν από παιδιά. Πάντως, ταακροβατικά νούμερα, παντομίμες, τραγούδια, αστεία και κωμικές σκηνές μεδιάφορα θέματα ήτα τα πιο αγαπητά στο λαό, παρά οι χοροί και το σοβαρόθέατρο.

Στην επαρχία γίνονταν ετήσια πανηγύριαπου εξελίσσονταν σε λαϊκές γιορτές. Εκείσυγκεντρώνονταν μάγοι, αστρολόγοι, θεραπευτές, θαυματοποιοί πουτραβούσαν την προσοχή του κόσμου, παρά τις απαγορεύσεις της Εκκλησίας Απεικόνιση της Θεσσαλονίκης σε

εικόνα με παράσταση του ΑγίουΔημητρίου, 16ος αι., ΜουσείοΑντιβουνιώτισσας, Κέρκυρα

Πανηγύρι στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη του 12ου αιώνα

Συρρέουν εκεί όχι μόνο όλοι οι αυτόχθονες και ο ντόπιος πληθυσμός, αλλά κάθε είδουςάνθρωποι από παντού [...] τόσο μεγάλη είναι η δόξα του σε ολόκληρη την Ευρώπη. [...] Είχαν στηθεί σκηνές των εμπόρων σε δύο παράλληλες γραμμές αντικριστά, οιγραμμές τραβούσαν μακριά, αφήνοντας ανάμεσά τους να ανοίγεται ένας πλατύςδιάδρομος, ώστε να υπάρχει δίοδος για το ορμητικό πλήθος [...] υπήρχαν κάθε είδοςρούχα [...] και όσα φέρνουν τα εμπορικά καράβια από την Ιταλία στους Έλληνες. Αλλάκαι η Φοινίκη στέλνει πολλά και η Αίγυπτος, όπως και η Ισπανία και οι ΗράκλειεςΣτήλες, που φτιάχνουν τα ωραιότερα έπιπλα.[...] Αλλά και ο Εύξεινος Πόντος στέλνειτα δικά του προς το Βυζάντιο. Ψευδο-Λουκιανός, Τιμαρίων,

Kazhdan, A.P.-WhartonEpstein, Α., Αλλαγές στον Βυζαντινό πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αιώνα, Αθήνα 1997, σ. 410-411 (μετάφραση Δ. Τσουγκαράκης) cd-Rom Ιστορία Α΄, Β΄, Γ΄Γυμνασίου

Ιατρική και κοινωνική περίθαλψη

• Νοσοκομεία και ιδιώτεςγιατροί σε κάθε βυζαντινήπόλη

• Άσκηση μαγείας παρά τιςαντιδράσεις τηςΕκκλησίας

• Ευαγή ιδρύματα πουσυντηρούνταν από τηνΕκκλησία

Βυζανντινό χειρόγραφο του 15ουαιώνα που απεικονίζει το διάσημογιατρό Θεόφιλο (7ος αιώνας), πουσυνέγραψε ιατρικό σύγγραμμαγια την μικροβιολογία. Δίπλα τουόρθιος, ο βοηθός του.

Bologna, University, MS 3632, folio 51 TheophilusProtospatharius, On Urines

Ο κανονισμός λειτουργίας ενός νοσοκομείου

(4ο παράθεμα βιβλίου μαθητή)

Η Αυτοκρατορική Μεγαλειότητά μου αποφάσισε την ίδρυση καιενός νοσοκομείου για πενήντα ασθενείς. Ορίζω τα εξής: Να υπάρχουν 50 άνετα κρεβάτια για τους εισαγόμενους.. Τα πενήντα κρεβάτια μοιράζονται σεπέντε πτέρυγες. Σε κάθε πτέρυγα να υπάρχει ένα επικουρικό κρεβάτι, κάπουνα προορίζεται για επείγουσες περιπτώσεις… Σε κάθε πτέρυγα να έχουνυπηρεσία δύο γιατροί, τρεις αρχινοσοκόμοι, δύο βοηθητικοί νοσοκόμοι καιδύο υπηρέτες. Από το προσωπικό του νοσοκομείου, τέσσερις νοσοκόμοι καιμία νοσοκόμα, δηλαδή ένα άτομο σε κάθε πτέρυγα, πρέπει ναδιανυκτερεύουν με τους αρρώστους… Οι γιατροί πρέπει να επισκέπτονται τονοσοκομείο κάθε μέρα. Από την αρχή του Μαΐου ως τη γιορτή του Σταυρούπρέπει να το επισκέπτονται και τα βράδια. Μετά την προσήκουσα προσευχή, πρέπει να εξετάζουν τους ασθενείς με προσοχή και με ευσυνειδησία, νακάνουν πλήρη και ακριβή διάγνωση της πάθησης του καθενός, να ορίζουνστον καθένα τα κατάλληλα φάρμακα και να δίνουν σωστές οδηγίες.

Σχέδιο μακέτας λουτρού Φιλίππων. Υπόγεια κινστέρνα στην Κωνσταντινούπολη.

(Βιβλίου καθηγητή)

Ο μοναχισμός

• Μοναχοί, αναχωρητές, ερημίτες, ασκητέςαπομονώνονταν σε κάποιοέρημο μέρος και υπέβαλλαντο σώμα τους σε δοκιμασίες(νηστεία, συνεχή προσευχή, αγρυπνία)

• Ο μοναχισμός απέκτησε δύοβασικές μορφές: τη μοναχικήκαι την κοινοβιακή(μοναστήρια)

• Ο μοναχισμός απέκτησε μετάτην αναστήλωση των εικόνωνμεγάλη άνθηση. Κύριομοναστικό κέντρο ήταν τοΆγιον Όρος στον Άθω από τον9ο αιώνα και εξής.

Η μονή του Αγ. Ιωάννου Θεολόγου στην Πάτμο(1088 μ.Χ.)

Λειψανοθήκη ΑγίουΔημητρίου,

Dumbarton Oaks

Λογοτεχνία

• Στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας γίνεταιλόγος για τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα. Το θέμαμπορεί να εξεταστεί παράλληλα και από τα δύομαθήματα

• Στη ΝεοελληνικήΛογοτεχνία της Α΄ Γυμνασίουυπάρχει ο «Δημοτικός κήπος του Ταξιμιού» του Γ. Θεοτοκά σ. 132-135). Το κείμενο αυτό περιγράφει τησημερινή Κωνσταντινούπολη, που διασώζει όμωςμνήμες από την καθημερινότητα του Βυζαντίου.

Γλώσσα

Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου σ. 110

(Θα μπορούσε να εκπονηθεί η παρακάτω διαθεματικήεργασία και για τα δύο μαθήματα)

Φυσική Αγωγή

(Φυσική Αγωγή, Α-Β-Γ΄ Γυμνασίου σ. 12)

Η παράγραφος αυτή από το βιβλίο μαθητή τηςΦυσικής Αγωγής μπορεί να αξιοποιηθεί για σχέδιοεργασίας που θα αναφέρεται στον αθλητισμό κατά ταβυζαντινά χρόνια και στη σύγκρισή του με τον αρχαίοελληνικό και τον σημερινό.

Αξιολόγηση• Από τους συγγραφείς προτείνεται η εκπόνηση σχεδίου εργασίας με τη

συλλογή εικόνων και κειμένων που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή τωνΒυζαντινών.

• Εκτός από το σχέδιο εργασίας μπορούν να τεθούν και ερωτήσεις, όπως π.χ. οιερωτήσεις που υπάρχουν κάτω από τα παραθέματα του βιβλίου και επίπλέον:Να αναφέρετε παραδείγματα που να δείχνουν τη δύναμη του θρησκευτικού

αισθήματος στην καθημερινότητα των ΒυζαντινώνΠοια στοιχεία της καθημερινής ζωής των Βυζαντινών βρίσκονται (σεσύγκριση με την καθημερινή ζωή στην αρχαία Αθήνα) πιο κοντά στηνκαθημερινότητα του σημερινού Έλληνα;Να εξηγήσεις γιατί η αναστήλωση των εικόνων είχε ως συνέπεια μεγάληαύξηση του αριθμού των μοναστηριώνΝα βρεις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στο ρόλο του βυζαντινούΙπποδρόμου και των σημερινών γηπέδων ποδοσφαίρου.Ποιες ανάγκες της καθημερινής ζωής των χωρικών στο Βυζάντιο κάλυπταντα ετήσια λαϊκά πανηγύρια; Γνωρίζεις σήμερα τέτοια πανηγύρια;

Τοπική Ιστορία

• Το μάθημα προσφέρεται για προεκτάσεις στην ΤοπικήΙστορία. Με αφορμή ένα βυζαντινό κάστρο της περιοχής, ένα παλιόμοναστήρι, μια εκκλησία, ένα πανηγύρι του πολιούχουαγίου, ακόμη και ενός οδωνυμίου, μπορούν οι μαθητές νααναχθούν στη διερεύνηση της καθημερινότητας στηνπεριοχή τους κατά τους βυζαντινούς χρόνους και μάλισταδίνοντας στην εργασία τους διαθεματική διάσταση.

Μακέτα του κάστρου της Ρεντίνας.

Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το κείμενο για την Καπνικαρέαστο βιβλίο της Γλώσσας της Α΄ Γυμνασίου

Νεοελληνική γλώσσα Α΄ Γυμνασίου σ. 149

Αισθητική Αγωγή

Οι μαθητές μπορούν να ενθαρρυνθούν ναζωγραφίσουν μια σκηνή από την καθημερινή ζωήστο Βυζάντιο, σκεύη, ενδύματα κτλ.

Μπορούν, επίσης, να γράψουν το σενάριοενός σκετς (π.χ. διάλογος μητέρας-παιδιού στοΒυζάντιο) και να σχεδιάσουν τα σκηνικά και τακοστούμια των ηθοποιών με την καθοδήγηση τουκαθηγητή της Αισθητικής Αγωγής

Οι γραπτές πηγές και η εικονογράφηση τηςδιδακτικής αυτής πρότασης προέρχονται απότο βιβλίο του μαθητή, το βιβλίο τουεκπαιδευτικού και το εκπαιδευτικό λογισμικόΙστορία Α΄,Β΄,Γ΄ Γυμνασίου (και απόιστοσελίδες στις οποίες αυτό παραπέμπει).

Γίνεται επίσης αξιοποίηση στοιχείων από άλλανέα σχολικά βιβλία της Α΄ Γυμνασίου που θαδιδαχθούν από το 2006-2007.