Πολιτική Παιδεία, Β’ ΛυκείουΚριπαροπούλου Αντιγόνη

Οικονομικό σύστημα: είναι οι τρόποι και τα μέσα

που χρησιμοποιεί μια κοινωνία για να παράγει και να διανείμει αγαθά

(τρόπος οργάνωσης της οικονομίας).

Παραδείγματα οικονομικών συστημάτων: δουλοκτητικό, φεουδαρχικό,

καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό,

κομμουνιστικό).

Πολίτευμα: το πολιτικό σύστημα οργάνωσης και

άσκησης της εξουσίας (δηλαδή είναι ο τρόπος

οργάνωσης και λειτουργίας της πολιτείας, ο τρόπος διακυβέρνησης).

Παραδείγματα πολιτευμάτων: μοναρχία,

ολιγαρχία, δημοκρατία κ.λπ.

ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΓΧΕΟΥΜΕ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Ταυτίζει τους όρους «πολιτεία» και «πολίτευμα», καθώς η

μορφή της «πολιτείας» προσδιορίζεται από το

περιεχόμενο, την οργάνωση και τη λειτουργία του πολιτεύματος. «Πολίτευμα» είναι το σώμα

που ασκεί την εξουσία στην πόλη, η ύψιστη αρχή, η οποία

μπορεί να είναι είτε ένα άτομο είτε λίγα είτε το σύνολο των πολιτών [...την τάξιν ταις

πόλεσι την περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται και τι το κύριον της πολιτείας, και τι το τέλος της εκάστης

κοινωνίας εστί..].

Τα είδη των πολιτευμάτων διακρίνονται ανάλογα με το πόσοι ασκούν την εξουσία (ένας, λίγοι ή πολλοί) και τον στόχο που εξυπηρετούν.

Τα πολιτεύματα που εξυπηρετούν το κοινό

συμφέρον ονομάζονται ορθά, ενώ τα πολιτεύματα

που στοχεύουν στο συμφέρον του ενός, των

λίγων ή των πολλών αποτελούν τις

παρεκκλίσεις των ορθών.

Όταν ανώτατο όργανο της πολιτείας είναι ένα πρόσωπο (που διακρίνεται σε

αρετή, δύναμη και πλούτο), τότε το πολίτευμα καλείται μοναρχία

(βασιλεία).

Όταν είναι περισσότερα του ενός προσώπου αλλά ανήκουν στην τάξη των αρίστων (ευγενών), τότε είναι

αριστοκρατία . Κατά τον Αριστοτέλη, οι άριστοι ορίζονται με βάση την παιδεία, τη μόρφωση που έχουν, η οποία είναι

σύμφωνη με τον νόμο. Η αριστοκρατία περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες

πολιτών: τους εύπορους, τους άπορους και τους «κατ’ ἀρετὴν διαφέροντες». Όταν υπερέχει το τελευταίο στοιχείο, τότε η αριστοκρατία πλησιάζει στην

ιδανική πολιτεία και στόχος της είναι το κοινό καλό.

Τέλος όταν ανώτατο όργανο είναι το σύνολο των πολιτών, το πολίτευμα

αποκαλείται δημοκρατία (ο λαός συμμετέχει στην εξουσία-νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική/π.χ. Εκκλησία

του δήμου).

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο τα τρία αυτά πολιτεύματα (μοναρχία, αριστοκρατία, δημοκρατία) είναι ορθά μόνον όταν αποβλέπουν στο κοινό

συμφέρον, διαφορετικά, αποτελούν παρεκβάσεις.

Η παρέκβαση της μοναρχίας είναι η τυραννία (ο μονάρχης εξουσιάζει απολυταρχικά με γνώμονα το συμφέρον του- οι τύραννοι ανέβαιναν στην εξουσία με την βοήθεια των οπαδών τους χωρίς απαραίτητα αυτό να είναι

σύμφωνο με τη βούληση της πλειοψηφίας).

Παρέκβαση της αριστοκρατίας είναι η ολιγαρχία (την υπέρτατη εξουσία στο κράτος κατέχουν οι πλούσιοι οι οποίοι εξουσιάζουν με

κριτήριο το ατομικό τους συμφέρον).

Παρέκβαση της δημοκρατίας η οχλοκρατία (εξουσιάζει το πλήθος, στο όνομα των συμφερόντων των φτωχών, της ελευθερίας και της ισότητας,

αλλά στην ουσία δρα χωρίς αίσθηση δικαίου).

Εμφανίστηκαν νέες μορφές πολιτευμάτων που βασίστηκαν σε συγκεκριμένες ιδεολογίες/κοσμοθεωρίες.

Κάποια από αυτά λειτούργησαν ολοκληρωτικά (δηλαδή επιβλήθηκαν είτε με τη βία, σωματική ή ψυχολογική, είτε με άλλους τρόπους, π.χ.

προπαγάνδα, διαφήμιση). Ο ολοκληρωτισμός αποσκοπεί στην επιβολή της μαζικής κουλτούρας

δηλ. στη διαμόρφωση μιας ομοιόμορφης, ισοπεδωμένης, προκατασκευασμένης προσωπικότητας των ατόμων, χωρίς δυναμική,

χωρίς πρωτοβουλία και δημιουργικότητα. Το αποτέλεσμα είναι να γίνονται τα άτομα, χωρίς να το καταλαβαίνουν,

πειθήνια, δηλαδή, άτομα που χειραγωγούνται από όσους έχουν όφελος από την χειραγώγησή τους.

Κάποια πολιτεύματα επέβαλλαν τον μονοκομματισμό (δηλ. την εξουσία την μονοπωλεί ένα κόμμα το οποίο περιορίζει τις ατομικές ελευθερίες).

Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ρωσία (1917) κάποια τα

κράτη διαμόρφωσαν διαφορετικό οικονομικό σύστημα από αυτό του

καπιταλισμού (π.χ. ΕΣΣΔ, Κίνα, κάποιες χώρες της Ανατολική Ευρώπης, της Ασίας,

της Αφρικής κ.λπ.).

Οι φορείς της εξουσίας διατείνονταν ότι βασίζονταν στην θεωρία του Κάρολου Μαρξ

περί σοσιαλιστικού κράτους και έτσι, κρατικοποίησαν τα μέσα παραγωγής και

υπήρχε κεντρικός σχεδιασμός στην οικονομία, εξασφάλισαν εργασία για όλους, επέκτειναν την δημόσια παιδεία και υγεία

κ.λπ.

Το σύστημα όμως ήταν μονοκομματικό (το κομμουνιστικό κόμμα κατείχε και

διαχειριζόταν ολόκληρη την κρατική εξουσία), πράγμα που έθετε θέματα δημοκρατίας και καταστρατήγησης

ατομικών ελευθεριών, καθώς τον έλεγχο σε όλους τους τομείς, τον είχαν τα κομματικά

στελέχη.

Το σύστημα του υπαρκτού σοσιαλισμού κατέρρευσε το 1989. Το γεγονός ότι κόμματα που

προσδιορίζονταν ως «κομμουνιστικά» είχαν την εξουσία, δεν σημαίνει ότι είχε επικρατήσει ο

κομμουνισμός επειδή, η κομμουνιστική κοινωνία

προϋποθέτει την απουσία κοινωνικών τάξεων (α-ταξική κοινωνία) και κατά συνέπεια, απουσία κράτους (αν-αρχική

κοινωνία δηλ. αρχή (=εξουσία) και το στερητικό α).

Σ’ αυτές τις περιπτώσεις που προαναφέραμε, υπήρχε κράτος και

μάλιστα ήταν ισχυρό1.

1. Βλέπε: σελ. 70 Πολιτική Παιδεία Α’ Λυκείου (περσυνό βιβλίο), σελ. 53

του βιβλίου «Βασικές Αρχές Κοινωνικών Επιστημών», στο

βιβλίο σας το αναφέρει σε παράθεμα στην σελ. 45.

Ανατολικό Βερολίνο: Στις 17 Ιουνίου 1953 ανατολικογερμανοί εργάτες του κλάδου των κατασκευών, που απεργούσαν για μείωση του ύψους της παραγωγής, βρήκαν

συμπαράσταση από πολλούς άλλους ανατολικοβερολινέζους. Ως το μεσημέρι το αίτημά τους είχε μεταλλαχτεί: παραίτηση της κυβέρνησης και ως το απόγευμα συγκεντρώσεις συμπαράστασης εκτυλίσσονταν σε περίπου 500 πόλεις και

κωμοπόλεις της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Τους αντιμετώπισαν με βιαιότητα περί τους 8.000 ανατολικογερμανοί αστυνομικοί

και 20.000 σοβιετικοί στρατιώτες.

Μετά από την εξέγερση της 17ης Ιουνίου

Ο γραμματέας της Ένωσης Λογοτεχνών

Έβαλε να μοιράσουν φυλλάδια στην λεωφόρο Στάλιν

Που έγραφαν ότι ο λαόςΕίχε πλέον απωλέσει την

εμπιστοσύνην της κυβερνήσεωςΚαι ότι μπορούσε να την

επανακτήσει μόνονΔιπλασιάζοντας την εργασία. Μα

δεν θα ήταν Ευκολότερο σε αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση Να διαλύσει τον λαό, και

Να εκλέξει άλλον;

Ο ξεσηκωμός των κατοίκων της Βουδαπέστης ξεκίνησε στις 23/10/1956. Στην αρχή με οικονομικά αιτήματα, στη συνέχεια με εκκλήσεις για πολιτικές ελευθερίες.

Μπροστάρηδες τέθηκαν οι φοιτητές του Πολυτεχνείου της Βουδαπέστης, που ζητούσαν την εφαρμογή του αληθινού σοσιαλισμού. Ακολούθησαν εργάτες και αγρότες.

Τα ξημερώματα της 4ης Νοεμβρίου, 2.000 σοβιετικά τανκς εισέβαλαν στη Βουδαπέστη και κατέπνιξαν με αιματηρό τρόπο την επανάσταση.

2.500 Ούγγροι σκοτώθηκαν στις άγριες οδομαχίες της Βουδαπέστης, από τους οποίους οι 450 εκτελέσθηκαν στις δίκες που ακολούθησαν.

Το βράδυ της 20ης Αυγούστου 1968, τα στρατεύματα των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας θα εισβάλουν στην Πράγα, καταπνίγοντας κάθε

προσπάθεια φιλελευθεροποίησης και εκδημοκρατισμού της Τσεχοσλοβακίας.

Έτσι έληξε η «Άνοιξη της Πράγας».

Ο φασισμός γεννήθηκε μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ιταλία από τον Μπενίτο Μουσολίνι και εφαρμόστηκε με παραλλαγές σε διάφορες

χώρες την περίοδο του μεσοπολέμου (1919-1939)

Ο ιταλικός φασισμός, με εθνικιστικά συνθήματα ονειρευόταν ανασύσταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας…

Ο Γερμανικός ναζισμός, με τον Αδόλφο Χίτλερ, διακήρυττε την ανωτερότητα της αρείας φυλής και την αναγκαιότητα για παγκόσμια κυριαρχία…

Ο Φασισμός και ναζισμός προκειμένου να επικρατήσουν στηρίζονται πάνω σε αβάσιμες και αναληθείς θεωρίες, ή/και διαστρεβλώνουν την ιστορία και την επιστήμη.

Τα φασιστικά καθεστώτα κατέλαβαν την εξουσία άλλοτε με την βία και άλλοτε με εκλογές, ενώ προηγουμένως είχαν εξαπατήσει με λαϊκισμό και προπαγάνδα το εκλογικό σώμα (π.χ. Χίτλερ, 1933)Στην φωτογραφία είναι ο Ο Φράνκο Μπααμόντε Ισπανός δικτάτορας, στρατιωτικός και πολιτικός.

Κυβέρνησε την Ισπανία από το 1939 έως το 1975, έχοντας λάβει την εξουσία ύστερα από στρατιωτικό πραξικόπημα το 1936. Ακολούθησε ο Εμφύλιος Πόλεμος (1936-39).

Είναι βάσιμη η αντίληψη που θεωρεί ότι τόσο ο φασισμός των Ιταλών φασιστών όσο και ο ναζισμός των Γερμανών εθνικιστών

λειτούργησαν σταθεροποιώντας της κυριαρχία του καπιταλισμού και της αστικής τάξης των χωρών αυτών, παρότι, στην θεωρία του εθνικοσοσιαλισμού υπάρχουν στοιχεία σοσιαλιστικής οργάνωσης

της παραγωγής.

Μερικά από τα χαρακτηριστικά του φασισμού είναι η λατρεία του Κράτους (που ανεξάρτητα από την θέληση των ατόμων ελέγχει κάθε τομέα δραστηριότητας), αναγνώριση μόνο του φασιστικού κόμματος που έχει και

την εξουσία-μονοκομματισμός, εθνικισμός, επεκτατισμός, μιλιταρισμός, απόλυτη πειθαρχία και υπακοή στον αρχηγό, εξόντωση των

αντιφρονούντων κ.λπ.

Τα πολιτεύματα άλλοτε μεταβάλλονται και άλλοτε

ανατρέπονται. Όσον αφορά την δημοκρατία,

η μεγαλύτερη δυσκολία βρίσκεται στην διατήρησή

της, γιατί συνήθως κινδυνεύει από τους λαϊκιστές

(δημαγωγούς) και την προπαγάνδα που κάνουν.

Παράγοντες που ευνοούν τον λαϊκισμό και την προπαγάνδα: Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του

λαού, έλλειψη παιδείας και κριτικής σκέψης, προσήλωση σε δόγματα, η απογοήτευση και τα

κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, φτώχεια), η κρίση αξιών και ιδανικών, η αδιαφορία των

πολιτών, η πολιτική απάθεια και εσωστρέφεια, ο τρόπος λειτουργίας των Μ.Μ.Ε.