Δείκτες επιτυχίας συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Μελέτη Περίπτωσης: Τμήμα Πληροφορικής και Μ.Μ.Ε. του Τ.Ε.Ι. Πάτρας

Κωνσταντίνος Ι. Δραγογιάννης

Μεταπτυχιακός φοιτητής Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης,

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

kdragogiannis@sch.gr

 

Παναγιώτα Παπαδοπούλου

Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

peggy@di.uoa.gr

1ο Εθνικό Συνέδριο Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (Ε.Μ.Ε.) και της Ελληνικής Εταιρείας Επιχειρησιακών Ερευνών (E.E.E.E.) "Εφαρμογές των Μαθηματικών στη Διοίκηση, στην Οικονομία, στην Παραγωγή & στην Εκπαίδευση"

2

ΕισαγωγήΗλεκτρονική μάθηση

◦ Τρόπος μάθησης υποστηριζόμενος από τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, που βελτιώνει την ποιότητα της διδασκαλίας και της μάθησης (Stansfield et al, 2004)

Έρευνες υποδεικνύουν ότι φοιτητές της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, που χρησιμοποιούν συστήματα ηλεκτρονικής μάθησης:◦ έχουν καλύτερα αποτελέσματα από τους

φοιτητές της παραδοσιακής διδασκαλίας (Stansfield et al, 2004)

◦ η απόδοση τους είτε δε μεταβάλλεται (Alli et al, 2004; McLaren, 2004), είτε ότι χειροτερεύει (Brown et al, 2002)

3

…Εισαγωγή Ένα σύστημα ηλεκτρονικής μάθησης αποτελεί

πληροφοριακό σύστημα. Η αξιολόγηση ενός πληροφοριακού συστήματος είναι

απαραίτητη◦ για την καλύτερη κατανόηση της επιτυχίας και της

αποδοχής τους από τους χρήστες. Τρόποι αξιολόγησης (Cronholm et al, 2003):

◦ όπως είναι (IT system as such), ή ◦ σε χρήση (IT system in use).

Από τα πλέον διαδεδομένα μοντέλα για την κατανόηση της αποδοχής ενός πληροφοριακού συστήματος είναι το◦ μοντέλο αποδοχής τεχνολογίας (Technology Acceptance

Model – TAM) (Davis, 1989 & Davis et al. 1989). Κατ’ επέκταση δείκτες επιτυχίας των συστημάτων

ηλεκτρονικής μάθησης σύμφωνα με το TAM, αποτελούν: ◦ η αντιληπτή ευκολία χρήσης (Perceived Ease of Use), και ◦ η αντιληπτή χρησιμότητα (Perceived Usefulness).

4

Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας Αναπτύχθηκε από τον Davis (Davis, 1989 & Davis et al. 1989),

προκειμένου: ◦ να εξηγήσει και να προβλέψει την αποδοχή ή την απόρριψη της

Τεχνολογίας της Πληροφορικής (Information Technology) από χρήστες. Καθοριστικότεροι παράγοντες υιοθέτησης τεχνολογίας

(Davis, 1989)◦ η Αντιληπτή Ευκολία Χρήσης (Perceived Ease of Use)

«ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι η χρησιμοποίηση ενός συγκεκριμένου συστήματος θα είναι χωρίς προσπάθεια»

◦ η Αντιληπτή Χρησιμότητα (Perceived Usefulness) «ο βαθμός, στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι χρησιμοποιώντας ένα συγκεκριμένο

σύστημα θα αυξήσει την απόδοσή του στην εργασία του»

Βασίζεται στη Θεωρία της Δικαιολογημένης Δράσης (Theory of Reasoned Action – TRA) των Fishbein and Ajzen (1975).

Προσδιορίζει τις σχέσεις ανάμεσα στις δομές αντιληπτή ευκολία χρήσης και αντιληπτή χρησιμότητα και τη χρήση ενός συστήματος.

Η αντιληπτή χρησιμότητα και η αντιληπτή ευκολία χρήσης επηρεάζουν τη συμπεριφορά χρήσης ενός συστήματος, με την αντιληπτή χρησιμότητα να αποτελεί πιο σημαντικό παράγοντα από την αντιληπτή ευκολία χρήσης.

5

…Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας

Χαρακτηριστικά Παραμένει επίκαιρο Αποτελεί αντικείμενο πληθώρας μελετών, με ορισμένες από

αυτές να προτείνουν επεκτάσεις του. Επεκτάσεις

◦ των Venkatesh & Davis (2000) και του Venkatesh (2000), που προτείνουν την επέκταση ΤΑΜ 2, των Venkatesh et al. (2003) με την Ενοποιημένη Θεωρία Αποδοχής και Χρήσης Τεχνολογίας (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology) και

◦ των Venkatesh & Bala (2008), που προτείνουν το ΤΑΜ3. Το ΤΑΜ και οι δομές αντιληπτή ευκολία χρήσης και αντιληπτή

χρησιμότητα έχουν εφαρμοστεί και εξακολουθούν να εφαρμόζονται σε διάφορους τομείς τεχνολογιών και χρηστών, όπως: ◦ εφαρμογές γραφείου (Davis et al., 1989), ◦ ηλεκτρονικό εμπόριο (Gefen et al., 2003), ◦ εκπαίδευση (Gao, 2005).

Το μοντέλο ΤΑΜ αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά μοντέλα που συνεισφέρουν στην έρευνα για την κατανόηση της χρήσης και της αποδοχής πληροφοριακών συστημάτων.

6

Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης

Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης (Learning Management Systems, LMS)

Από τα πλέον διαδεδομένα εργαλεία ασύγχρονης και σύγχρονης ηλεκτρονικής μάθησης.

Μπορεί να οριστούν ως: ◦ υπολογιστικά συστήματα βασισμένα στο διαδίκτυο, που

επιτρέπουν στους διδάσκοντες να διαχειρίζονται και να διαθέτουν εύκολα το εκπαιδευτικό τους υλικό, αλλά μπορούν και να χρησιμοποιηθούν για την επικοινωνία και συνεργασία διδασκόντων και διδασκομένων (Meerts, 2003).

Σήμερα υπάρχει διαθέσιμη πληθώρα τέτοιου είδους συστημάτων (Κίργινας, 2011): ◦ είτε διαθέσιμα ως εμπορικά λογισμικά (WebCT,

Blackboard, Desire2Learn, eCollege), ◦ είτε διαθέσιμα ως λογισμικά ανοικτού κώδικα (Moodle,

Claroline, Open e-Class, ClassWeb, Open USS, Sakai Eledge, Manhattan, ATutor, Fle3, ILIAS).

7

…Συστήματα Διαχείρισης ΜάθησηςΧαρακτηριστικά γνωρίσματα και βασικές

λειτουργίες των Συστημάτων Διαχείρισης Μάθησης αποτελούν (Ρετάλης, 2005): (1) η διαχείριση των μαθημάτων (Course Management), (2) η διαχείριση της τάξης (Class Management), (3) τα εργαλεία επικοινωνίας (Communication Tools), (4) τα εργαλεία των μαθητών (Student Tools), (5) η διαχείριση του περιεχομένου (Content Management) και (6) τα εργαλεία αξιολόγησης (Assessment Tools)

8

Περιγραφή συστήματος Open eCLASS Course Management System

Σύστημα ασύγχρονης εκπαίδευσης ανοικτού κώδικα ◦ Χρησιμοποιείται από το Τμήμα Πληροφορικής και

Μ.Μ.Ε. του Τ.Ε.Ι. Πάτρας – Παράρτημα Πύργου στο url http://www.infomm.teipat.gr/eclass.

Πρόταση του Ακαδημαϊκού Διαδικτύου (GUnet) στο χώρο της ασύγχρονης ηλεκτρονικής εκπαίδευσης

Προσαρμογή του Συστήματος Διαχείρισης Μαθημάτων Claroline.

Βασίζεται στη φιλοσοφία του λογισμικού ανοιχτού κώδικα και διανέμεται ελεύθερα.

Η πρόσβαση γίνεται με τη χρήση ενός φυλλομετρητή (web browser).

9

…Περιγραφή συστήματος Εργαλεία Χρησιμοποιήθηκαν 13 από τα 15 διαθέσιμα εργαλεία:

(1) Ατζέντα. ◦ Παρουσίαση γεγονότων του μαθήματος,

(2) Έγγραφα. ◦ Ανάρτηση του εκπαιδευτικού υλικού,

(3) Ανακοινώσεις. ◦ Ενημέρωση για τους σπουδαστές,

(4) Περιοχές Συζητήσεων. ◦ Ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σπουδαστών και του

εκπαιδευτικού, καθώς και σπουδαστών μεταξύ τους σχετικά με τις εργασίες του μαθήματος,

(5) Ομάδες Εργασίας. ◦ Κατάτμηση σπουδαστών σε ομάδες. Τα μέλη κάθε ομάδας

μοιράζονταν το δικό της Χώρο Ανταλλαγής Αρχείων και τη δική της Περιοχή Συζήτησης,

(6) Σύνδεσμοι. ◦ Σύνδεσμοι με άλλα συστήματα ηλεκτρονικής μάθησης άλλων

σχολών,

10

…Περιγραφή συστήματος …Εργαλεία

(7) Εργασίες Εκπαιδευόμενων. ◦ Αποστολή εργασιών, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας. Η αξιολόγηση

και βαθμολόγηση γινόταν ηλεκτρονικά,

(8) Ασκήσεις. ◦ Αυτοαξιολόγηση σπουδαστών με χρήση κυρίως ερωτήσεων πολλαπλής

επιλογής, αλλά και ερωτήσεων συμπλήρωσης κενού, τύπου σωστό-λάθος,

(9) Περιγραφή Μαθήματος. ◦ Παρουσίαση στόχων, ύλης, βοηθημάτων, ο τρόπος αξιολόγησης του

μαθήματος,

(10) Τηλεσυνεργασία. ◦ Δυνατότητα ανταλλαγής μηνυμάτων κειμένου σε πραγματικό χρόνο,

(11) Ερωτηματολόγια. ◦ Ανάρτηση του χρησιμοποιούμενου στην παρούσα μελέτη

ερωτηματολογίου,

(12) Wiki. ◦ Επεξεργασία από κοινού ερωτήσεων και εργασιών μαθήματος και

(13) Χώρος Ανταλλαγής Αρχείων. ◦ Ανταλλαγή αρχείων μεταξύ σπουδαστών και εκπαιδευτικού.

11

Μεθοδολογία έρευνας Η έρευνα διεξήχθη, κατά το εαρινό εξάμηνο του

ακαδημαϊκού έτους 2008-2009, μεταξύ των σπουδαστών του Τμήματος Πληροφορικής και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Τ.Ε.Ι.) Πάτρας – Παράρτημα Πύργου.

Η επιλογή του συγκεκριμένου τμήματος έγινε, λόγω υπάρχουσας συνάφειας σπουδών του Τμήματος με τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών.

Δειγματοληπτικό πλαίσιο: ◦ το σύνολο των ενεργών φοιτητών (Ν=88 προπτυχιακοί

σπουδαστές) του εργαστηριακού μαθήματος «Τεχνολογία web».

Μέθοδος: ◦ γραπτή ατομική συμπλήρωση, με χρήση ηλεκτρονικού

ερωτηματολογίου.

12

…Μεθοδολογία έρευνας Το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο,

αποτελούνταν από δύο ομάδες ερωτήσεων:◦ Η πρώτη ομάδα αφορούσε δημογραφικά

στοιχεία. ◦ Η δεύτερη ομάδα αποτελούνταν από δώδεκα (12)

συγκεκριμένες ερωτήσεις κλειστού τύπου, χωρισμένες σε δύο (2) υποομάδες απόψεων: Η πρώτη υποομάδα αφορούσε την αντιληπτή ευκολία

χρήσης (Perceived Ease of Use, PEOU) και η δεύτερη υποομάδα την αντιληπτή χρησιμότητα

(Perceived Usefulness, PU),

◦ τις οποίες οι φοιτητές κλήθηκαν να βαθμολογήσουν σε μία επταβάθμια κλίμακα τύπου Likert: το 1 αντιστοιχεί στην πλήρη διαφωνία και το 7 αντιστοιχεί στην πλήρη συμφωνία.

13

ΑποτελέσματαΠεριγραφή δείγματος Το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε ήταν Ν=88 προπτυχιακοί

σπουδαστές. Όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα παρακολουθούσαν

υποχρεωτικά το μάθημα με φυσική παρουσία, καθώς και μέσω του συστήματος e-class.

Η ηλικία των ερωτηθέντων σπουδαστών κυμαίνονταν από 20 έως 40 ετών (μέσος όρος = 21.9 έτη και τυπική απόκλιση = 2.5 έτη)

Η πλειοψηφία ήταν γυναίκες (76.1%). Κατά μέσο όρο χρησιμοποιούσαν το Internet 4.4 ώρες

ανά ημέρα με τυπική απόκλιση 3.6 ώρες ανά ημέρα. Η χρήση του συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης για

όλα τα μαθήματα ήταν κατά μέσο όρο 1.7 ώρες ανά ημέρα με τυπική απόκλιση 1.7 ώρες ανά ημέρα.

Η χρήση του συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης για το εργαστηριακό μάθημα «Τεχνολογία web» ήταν κατά μέσο όρο 1.7 ώρες ανά ημέρα με τυπική απόκλιση 1.9 ώρες ανά ημέρα.

14

…Αποτελέσματα

Αντιληπτή ευκολία χρήσηςΕρωτήσεις 1 2 3 4 5 6 7

Το σύστημα eclass είναι εύκολο στη χρήση; 0 0 2.27 0 19.32 56.82 21.59

Είναι εύκολο να αποκτήσεις άνεση στη χρήση του συστήματος eclass; 0 1.18 0 2.35 22.35 52.94 21.18

Το να μάθεις να χρησιμοποιείς το σύστημα eclass είναι εύκολο; 0 0 1.23 1.23 18.52 46.91 32.10

Το σύστημα eclass είναι ευέλικτο να αλληλεπιδράς μαζί του; 1.16 4.65 2.33 18.60 27.91 38.37 6.98

Η αλληλεπίδρασή μου με το σύστημα eclass είναι σαφής και κατανοητή; 0 2.38 2.38 11.9 32.14 35.71 15.48

Είναι εύκολο να αλληλεπιδράς με το σύστημα eclass; 0 1.23 3.7 14.81 28.4 43.21 8.64

15

…Αποτελέσματα…Αντιληπτή ευκολία χρήσης

Όπως διαφαίνεται από τον προηγούμενο πίνακα τα ποσοστά σπουδαστών, οι οποίοι συμφωνούν (μερικώς ή κατά το πλείστον ή πλήρως), ανέρχονται: α) Σε 97.73% για το ότι η χρήση του συστήματος είναι εύκολη. β) Σε 96.47% για το ότι η απόκτηση άνεσης στη χρήση του συστήματος είναι εύκολη. γ) Σε 97.53% για το ότι η εκμάθηση της χρήσης του συστήματος είναι εύκολη. δ) Σε 73.26% για το ότι η αλληλεπίδραση με το σύστημα είναι ευέλικτη. ε) Σε 83.33% για το ότι η αλληλεπίδραση με το σύστημα είναι σαφής και κατανοητή. Και στ) Σε 80.25% για το ότι η αλληλεπίδραση με το σύστημα είναι εύκολη.

16

…Αποτελέσματα

Αντιληπτή χρησιμότηταΕρωτήσεις 1 2 3 4 5 6 7

Το σύστημα eclass είναι χρήσιμο για το μάθημα; 0 1.16 1.16 5.81 12.79 34.88 44.19

Το σύστημα eclass βελτιώνει την απόδοσή μου στο μάθημα; 2.30 11.49 4.60 10.34 24.14 27.59 19.54

Το σύστημα eclass μου δίνει τη δυνατότητα να ανταπεξέρχομαι στις απαιτήσεις του μαθήματος πιο γρήγορα;

0 4.60 1.15 10.34 34.48 31.03 18.39

Το σύστημα eclass ενισχύει την αποτελεσματικότητά μου στο να ανταπεξέρχομαι στις απαιτήσεις του μαθήματος;

0 7.95 0 10.23 37.5 36.36 7.95

Το σύστημα eclass κάνει πιο εύκολο το να ανταπεξέρχομαι στις απαιτήσεις του μαθήματος;

1.18 5.88 2.35 9.41 30.59 37.65 12.94

Το σύστημα eclass αυξάνει την παραγωγικότητά μου στο να ανταπεξέρχομαι στις απαιτήσεις του μαθήματος.

1.15 4.60 3.45 10.34 27.59 42.53 10.34

17

…Αποτελέσματα…Αντιληπτή χρησιμότητα

Από τον προηγούμενο πίνακα προκύπτει ότι τα ποσοστά των σπουδαστών, οι οποίοι συμφωνούν (μερικώς ή κατά το πλείστον ή πλήρως), ανέρχονται: α) Σε 91.86% για το ότι το σύστημα είναι χρήσιμο για το μάθημα. β) Σε 71.27% για το ότι το σύστημα βελτιώνει την απόδοση στο μάθημα. γ) Σε 83.90% για το ότι το σύστημα παρέχει τη δυνατότητα να ανταπεξέρχονται γρηγορότερα στις απαιτήσεις του μαθήματος. δ) Σε 81.81% για το ότι το σύστημα ενισχύει την αποτελεσματικότητά τους να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις του μαθήματος. ε) Σε 81.18% για το ότι το σύστημα τους διευκολύνει να ανταπεξέρχονται γρηγορότερα στις απαιτήσεις του μαθήματος. Και στ) Σε 80.46% για το ότι το σύστημα αυξάνει την παραγωγικότητά τους στο να ανταπεξέρχονται γρηγορότερα στις απαιτήσεις του μαθήματος.

18

Συμπεράσματα Παρουσιάστηκε μία μελέτη περίπτωσης ενός

συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Συγκεκριμένα μετρήθηκαν: ◦ η αντιληπτή χρησιμότητα και ◦ η αντιληπτή ευκολία χρήσης του συστήματος από τους

φοιτητές που το χρησιμοποιούν. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων σπουδαστών θεωρούν

ότι:◦ το συγκεκριμένο σύστημα ηλεκτρονικής μάθησης

χαρακτηρίζεται από ευκολία χρήσης (88.10%) και χρησιμότητα (81.75%).

Υπάρχει βέβαια ένα μικρό ποσοστό των ερωτηθέντων που δεν αναγνωρίζει ότι το σύστημα διαθέτει τα πιο πάνω χαρακτηριστικά.

Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας βρίσκονται σε συμφωνία με την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία.

19

…ΣυμπεράσματαΤο φαινόμενο αυτό μπορεί να οφείλεται:

◦είτε στην έλλειψη απαραίτητης εξοικείωσης των σπουδαστών με τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών,

◦είτε στην έλλειψη ευκολίας χρήσης και χρησιμότητας του συγκεκριμένου συστήματος.

Γι’ αυτό και επιβάλλεται να γίνει περαιτέρω διερεύνηση των βαθύτερων αιτιών του παρατηρούμενου φαινομένου.

20

Μελλοντική έρευναΔιερεύνηση σχέσης επίδρασης ανάμεσα

στις δομές αντιληπτή χρησιμότητα και αντιληπτή ευκολία χρήσης και τη σχετική σημασία τους συγκριτικά ως προς την αποδοχή ενός συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης.

Προσαρμογή για συστήματα ηλεκτρονικής μάθησης των άλλων δομών του ΤΑΜ:◦στάση ως προς τη χρήση και ◦συμπεριφορική πρόθεση προς τη χρήση,

και μελέτη της επίδρασής τους στη χρήση και αποδοχή τέτοιων συστημάτων

21

…Μελλοντική έρευναΕπέκταση των παραγόντων επιτυχίας

συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης σύμφωνα με το μοντέλο συνέχισης πληροφοριακών συστημάτων (Expectation-Confirmation model of IS Continuance) του Bhattacherjee (2001) μέσω των δομών: ◦ (α) ικανοποίηση (Satisfaction), ◦ (β) επιβεβαίωση (Confirmation) και ◦ (γ) πρόθεση συνέχισης χρήσης

πληροφοριακού συστήματος (Information System Continuance Intention, ISCI).

22

Αναφορές Ali, A., & Elfessi, A. (2004). “Examining students’ performance and attitudes towards the

use of information technology in a virtual and conventional setting”, Journal of Interactive Online Learning, 2(3), 1-9.

Bhattacherjee, A. (2001). "Understanding Information Systems Continuance: An Expectation-Confirmation Model," MIS Quarterly, 25(3), 351-370.

Brown, B. W., & Liedholm, C. E. (2002). “Can web courses replace the classroom in principles of microeconomics?”, American Economic Review, 92(2), 444-448.

Cronholm, S. and Goldkuhl, G. (2003). “Strategies for Information Systems Evaluation –Six Generic Types”, Electronic Journal of Information Systems Evaluation, 6(2), 65-74

Davis F. (1989). “Perceived usefulness, perceived ease of use, and user acceptance of information technology”, MIS Quarterly, 13(3), 319-340.

Davis, F.D., Bagozzi, R.P. and Warshaw, P.R. (1989). “User Acceptance of Computer Technology: A Comparison of Two Theoretical Models”, Management Science (35)8, 982- 1003.

Fishbein, M., and Ajzen, I. (1975). Belief, Attitude, Intention and Behavior: An Introduction to Theory and Research, Addison-Wesley, Reading, MA.

Gao, Y. (2005). “Applying the Technology Acceptance Model (TAM) to educational hypermedia: a field study”, Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 14(3), 237-247.

Garrison, D. & Kanuka, H. (2004). “Blended learning: Uncovering its transformative potential in higher education”, Internet and Higher Education, 7, pp. 95-105

Gefen, D., Karahanna, E. and Straub, D. W. (2003). Trust and TAM in Online Shopping: An Integrated Model, MIS Quarterly, 27 (1), 51-90

Heterick, B. & Twigg, C. (2003). “The Learning Market Space”, Retrieved on 22 March 2009 from: http://www.center.rpi.edu/LForum/LM/Feb03.html

23

…Αναφορές Malikowski, S. R. (2008). Factors relted to breadth of use in course management systems.

Internet and Higher Education, 11(2), 81-86. McLaren, C. H. (2004). “A comparison of student persistence and performance in online and

classroom business statistics experiences”, Decision Sciences Journal of Innovative Education, 2(1), 1–10.

Meerts, J. (2003), Course Management Systems (CMS), http://www.educause.edu/ir/library/pdf/DEC0302.pdf.

Stansfield, M.H., McLellan, E. and Connolly, T.M. (2004). “Enhancing Student Performance in Online Learning and Traditional Face-to-Face Class Delivery”, Journal of IT Education, 3, 173-188.

Venkatesh, V. (2000). "Determinants of perceived ease of use: Integrating control, intrinsic motivation, and emotion into the technology acceptance model", Information systems research, 11, 342–365.

Venkatesh, V. and Bala, H. (2008). "Technology Acceptance Model 3 and a Research Agenda on Interventions", Decision Sciences, 39(2), 273–315.

Venkatesh, V. and Davis, F. D. (2000). "A theoretical extension of the technology acceptance model: Four longitudinal field studies", Management Science, 46(2), 186–204.

Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B. and Davis, F. D. (2003). "User acceptance of information technology: Toward a unified view", MIS Quarterly, 27(3), 425–478.

West, R. E., Waddoups, G., & Graham, C. R. (2007). Understanding the experiences of instructors as they adopt a course management system. Educational Technology Research & Development, 55(1), 1-26. Doi: 10.1007/s11423-006-9018-1.

Κιργίνιας, Σ. (2011). "Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης: Σύγκριση και Αξιολόγηση", 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο "Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία", Πάτρα, 321–330.

Ρετάλης, Σ. (2005). "Οι Προηγμένες Τεχνολογίες Διαδικτύου στην Υπηρεσία της Μάθησης", Αθήνα: Καστανιώτης