Διείσδυση των ΤΠΕ στη διδασκαλία μαθημάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και ελεύθερη πρόσβαση. Μελέτη Περίπτωσης.

Κωνσταντίνος Ι. ΔραγογιάννηςΜεταπτυχιακός φοιτητής Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών kdragogiannis@sch.gr

1ο Εθνικό Συνέδριο Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (Ε.Μ.Ε.) και της Ελληνικής Εταιρείας Επιχειρησιακών Ερευνών (E.E.E.E.) "Εφαρμογές των Μαθηματικών στη Διοίκηση, στην Οικονομία, στην Παραγωγή & στην Εκπαίδευση"

2

Εισαγωγή Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών είναι

εξαιρετικά χρήσιμες και στην εκπαιδευτική διαδικασία, δεδομένου ότι μπορούν (Pascarella et al., 1998; Slay et al., 2008): ◦ να συμβάλουν στην αναβάθμιση της διδασκαλίας και ◦ να αυξήσουν τα κίνητρα για τη μάθηση.

Τάση της σύγχρονης Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί (Malikowski, 2008; West et al, 2007): ◦ η δημιουργία και ◦ λειτουργία συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης.

Βασική λειτουργία των συστημάτων αυτών αποτελεί:◦ η διαχείριση της πρόσβασης των χρηστών στο εκπαιδευτικό

περιεχόμενο,

ώστε το περιεχόμενο των συστημάτων να καθίσταται ελεύθερα προσβάσιμο: ◦ είτε από όλους τους χρήστες του διαδικτύου, ◦ είτε από όλους τους σπουδαστές – χρήστες του συστήματος ◦ ή μόνο από σπουδαστές – χρήστες συγκεκριμένου μαθήματος.

3

Περιγραφή συστήματοςOpen eCLASS Course Management System:

Σύστημα ασύγχρονης εκπαίδευσης ανοικτού κώδικα ◦ Χρησιμοποιείται από το Τμήμα Πληροφορικής και Μ.Μ.Ε. του

Τ.Ε.Ι. Πάτρας – Παράρτημα Πύργου στο url http://www.infomm.teipat.gr/eclass.

Αποτελεί την πρόταση του Ακαδημαϊκού Διαδικτύου (GUnet) στο χώρο της ασύγχρονης ηλεκτρονικής εκπαίδευσης.

Αποτελεί προσαρμογή του Συστήματος Διαχείρισης Μαθημάτων Claroline.

Βασίζεται στη φιλοσοφία του λογισμικού ανοιχτού κώδικα και διανέμεται ελεύθερα.

Η πρόσβαση γίνεται με τη χρήση ενός απλού φυλλομετρητή (web browser).

Το σύστημα αυτό προσελκύει τον χρήστη εξαιτίας του λιτού σχεδιασμού και της ευκολίας χρήσης του (Κιργίνιας, 2011).

4

…Περιγραφή συστήματοςΚατηγορίες μαθημάτωνΤο συγκεκριμένο σύστημα ηλεκτρονικής

μάθησης υποστηρίζει τρεις κατηγορίες μαθημάτων:(1) Ανοικτά μαθήματα. ◦ Τα μαθήματα, στα οποία έχουν πρόσβαση όλοι,

ακόμη και αυτοί που δε διαθέτουν λογαριασμό στο σύστημα.

(2) Κλειστά μαθήματα. ◦ Τα μαθήματα, στα οποία ένας χρήστης του

συστήματος έχει πρόσβαση, μόνο αν του επιτρέψει ο εκπαιδευτικός – διαχειριστής του μαθήματος.

(3) Μαθήματα που απαιτούν εγγραφή. ◦ Τα μαθήματα, όπου ένας σπουδαστής – χρήστης του

συστήματος έχει πρόσβαση, αρκεί να κάνει εγγραφή.

5

…Περιγραφή συστήματοςΣτατικού τύπου εργαλεία

(1) Ατζέντα, ◦ Παρουσιάζονται τα γεγονότα του μαθήματος (ημερομηνίες και

ώρες διεξαγωγής μαθημάτων, διαλέξεων, εξετάσεων και αξιολογήσεων),

(2) Έγγραφα, ◦ Αποθηκεύεται, οργανώνεται και παρουσιάζεται το εκπαιδευτικό

υλικό (κείμενα, παρουσιάσεις, εικόνες, διαγράμματα κ.τ.λ.) (3) Ανακοινώσεις, ◦ Αναφέρονται στο μάθημα και ενημερώνουν τους

εγγεγραμμένους χρήστες, (4) Σύνδεσμοι, ◦ Υπάρχουν συνδέσεις με άλλες χρήσιμες πηγές και μπορούν να

ομαδοποιηθούν σε κατηγορίες, (5) Περιγραφή Μαθήματος, ◦ Παρουσιάζονται πληροφορίες σχετικά με τους στόχους, την ύλη,

τα βοηθήματα, τον τρόπο αξιολόγησης του μαθήματος, τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, και

(6) Βίντεο Μαθήματος, ◦ Υπάρχει χώρος αποθήκευσης και διάθεσης οπτικοακουστικού

εκπαιδευτικού υλικού.

6

…Περιγραφή συστήματος Διαδραστικού τύπου εργαλεία

(1) Περιοχές Συζητήσεων. ◦ Ανταλλαγή απόψεων μεταξύ σπουδαστών και

εκπαιδευτικού σχετικά με θέματα που αφορούν το μάθημα,

(2) Ομάδες Εργασίας. ◦ Χωρισμός σε ομάδες. Τα μέλη της κάθε ομάδας

μοιράζονται το δικό τους Χώρο Ανταλλαγής Αρχείων και τη δική τους Περιοχή Συζήτησης,

(3) Εργασίες Εκπαιδευόμενων. ◦ Αποστολή εργασιών, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας.

Ηλεκτρονική αξιολόγηση και βαθμολόγηση,

(4) Ασκήσεις. ◦ Αυτοαξιολόγηση σπουδαστών, με χρήση ερωτήσεων

πολλαπλής επιλογής ή ερωτήσεων συμπλήρωσης κενού και ταιριάσματος στηλών,

7

…Περιγραφή συστήματος …Διαδραστικού τύπου εργαλεία

(5) Τηλεσυνεργασία. ◦ Δυνατότητα ανταλλαγής μηνυμάτων κειμένου σε

πραγματικό χρόνο,

(6) Ερωτηματολόγια. ◦ Δυνατότητα δημιουργίας δημοσκοπήσεων,

(7) Wiki. ◦ Από κοινού επεξεργασία του περιεχομένου διαφόρων

κειμένων του μαθήματος,

(8) Χώρος Ανταλλαγής Αρχείων. ◦ Ανταλλαγή αρχείων μεταξύ σπουδαστών και

εκπαιδευτικού, και

(9) Γραμμή Μάθησης. ◦ Δυνατότητα στους καθηγητές οργάνωσης υλικού σε

ενότητες και στους σπουδαστές να ακολουθούν μία σειρά

8

Μεθοδολογία έρευνας Στην εργασία αυτή πραγματοποιείται η μελέτη μιας

ορισμένης περίπτωσης (Cavaye, 1996). Καταγράφηκαν αριθμητικά (Μάρτιος 2010):

◦ τα ανοικτά, ◦ τα κλειστά και◦ τα μαθήματα τα οποία απαιτούν εγγραφή

Επισημάνθηκε ο τύπος (στατικός ή διαδραστικός) των ανοικτών μαθημάτων του συστήματος αυτού.

Σκοπός Συμβολή στη διερεύνηση της υπάρχουσας κατάστασης,

όσον αφορά τη δημιουργία και λειτουργία συγκεκριμένου συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης ◦ αφενός για τα ελευθέρως διαθέσιμα μαθήματα και ◦ αφετέρου για τη χρήση των στατικών και διαδραστικών

εργαλείων και η διαισθητική εξέταση των αιτιών για την

επικρατούσα κατάσταση.

9

Ανάλυση – Αποτελέσματα

Ανοικτά, κλειστά μαθήματα και μαθήματα που απαιτούν εγγραφή

Τα 72 προπτυχιακά μαθήματα του προγράμματος σπουδών: ◦είναι στο σύνολό τους (100%) διαθέσιμα

σε σύστημα ηλεκτρονικής μάθησης.Ανοικτά είναι 20 μαθήματα (περίπου

το 28%), Απαιτούν εγγραφή 48 μαθήματα

(περίπου το 67%) και Κλειστά είναι 4 μαθήματα (περίπου το

5%).

10

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…Ανοικτά, κλειστά μαθήματα και μαθήματα που απαιτούν εγγραφή

11

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…Ανοικτά, κλειστά μαθήματα και μαθήματα που απαιτούν εγγραφή

12

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…Ανοικτά, κλειστά μαθήματα και μαθήματα που απαιτούν εγγραφήΑίτια

Οι δυνατότητες που παρέχονται από το σύστημα είναι αξιοποιήσιμες περισσότερο, όταν οι χρήστες είναι εγγραμμένοι στα μαθήματα. ◦ Παράδειγμα αποτελεί η δημιουργία ανακοινώσεων και η

δυνατότητα αποστολής τους με email στους εγγεγραμμένους χρήστες ενός μαθήματος.

Καλύτερη διαχείριση της ηλεκτρονικής τάξης, ◦ ο εκπαιδευτής – διαχειριστής

γνωρίζει ποιοι αυθεντικοποιημένοι σπουδαστές – χρήστες παρακολουθούν το ηλεκτρονικό του μάθημα

μπορεί να παρακολουθεί τη συμμετοχή τους στο σύστημα, να τους χωρίζει σε ομάδες και να τους αξιολογεί.

13

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…Ανοικτά, κλειστά μαθήματα και μαθήματα που απαιτούν εγγραφήΑίτια

Περιορισμένη πρόσβαση από εξουσιοδοτημένους χρήστες στο εκπαιδευτικό υλικό, περιορίζοντας ενδεχόμενα φαινόμενα λογοκλοπής.

Από την άλλη μεριά, τα ανοικτά μαθήματα συμβάλλουν στην ελεύθερη διακίνηση της επιστημονικής γνώσης, καθιστώντας τη γνώση αυτή διαθέσιμη στο σύνολο της ακαδημαϊκής και διαδικτυακής κοινότητας.

14

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

Εργαλεία στατικού και διαδραστικού τύπου

Στα 20 ανοικτά μαθήματα έχει ενεργοποιηθεί περίπου: ◦το 83% των εφαρμογών στατικού τύπου

Ατζέντα, Σύνδεσμοι, Έγγραφα, Ανακοινώσεις, Περιγραφή Μαθήματος και Βίντεο Μαθήματος

◦το 4% των εφαρμογών διαδραστικού τύπου Εργασίες, Περιοχές Συζητήσεων, Ασκήσεις,

Ανταλλαγή Αρχείων, Ομάδες Χρηστών, Τηλεσυνεργασία, Ερωτηματολόγια, Γραμμή Μάθησης και Σύστημα Wiki.

15

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…Εργαλεία στατικού και διαδραστικού τύπου

16

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

ΑίτιαΤα στατικού τύπου εργαλεία απαιτούν

λιγότερο χρόνο, εκ μέρους των διδασκόντων για: ◦ τη δημιουργία, ◦ τη λειτουργία και ◦ τη διαχείρισή τους.

Τα διαδραστικού τύπου εργαλεία επειδή εμπεριέχουν την έννοια της ανάδρασης, απαιτούν: ◦ τη συνεχή εποπτεία και υποστήριξη, καθώς

και ◦ το συνεχή έλεγχο.

17

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…Αίτια Ο βαθμός ένταξης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και

Επικοινωνιών εξαρτάται από ατομικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού, όπως: ◦ η αυτοαποτελεσματικότητα ως προς τους υπολογιστές

(Paraskeva et al., 2008), ◦ οι στάσεις γενικά προς την τεχνολογία (Bullock, 2004)

καθώς και ◦ το φύλο του εκπαιδευτικού (Shapka et al., 2003).

Ανασχετικοί παράγοντες, αναφορικά με τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού, πιθανόν αποτελούν: ◦ η έλλειψη κινήτρων, ◦ η έλλειψη επιμόρφωσης στον τρόπο χρήσης και ένταξης των

συστημάτων αυτών στην εκπαιδευτική διαδικασία και ◦ η αντίληψη ότι, με τη χρήση των συστημάτων ηλεκτρονικής

μάθησης, η απόδοση των φοιτητών είτε δε μεταβάλλεται (Alli et al, 2004; McLaren, 2004), είτε ότι χειροτερεύει (Brown et al, 2002).

18

…Ανάλυση – Αποτελέσματα

…ΑίτιαΟ σχεδιασμός και η οργάνωση των

μαθημάτων. ◦ Για αποδοτικότερη αξιοποίηση των συστημάτων

ηλεκτρονικής μάθησης, απαιτείται ο ριζικός επανασχεδιασμός των μαθημάτων, υπό το πρίσμα των επικοιδομιστικών μοντέλων μάθησης.

Παράγοντες σχετικοί με την οργάνωση των ιδρυμάτων: ◦ Η έλλειψη τεχνικής υποστήριξης και

επικουρικού προσωπικού, καθώς και ◦ η απουσία κεντρικού σχεδιασμού και

οργάνωσης από τα ίδια τα ιδρύματα.

19

Συμπεράσματα Στην εργασία αυτή παρουσιάστηκε μία μελέτη

περίπτωσης ενός συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση: ◦ Καταγράφηκαν τα ανοικτά, τα κλειστά και τα μαθήματα

που απαιτούν εγγραφή.◦ Επισημάνθηκε ο τύπος (στατικός ή διαδραστικός) των

παρεχόμενων ανοικτών μαθημάτων. Τα περισσότερα μαθήματα που προσφέρονται

ηλεκτρονικά δεν είναι ελευθέρως διαθέσιμα. Επίσης στα ανοικτά μαθήματα έχει ενεργοποιηθεί η

πλειοψηφία των εφαρμογών στατικού τύπου, αλλά μόνο ένα μικρό μέρος των εφαρμογών διαδραστικού τύπου.

Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας επιχειρήθηκε μια πρώτη προσέγγιση των αιτιών, στα οποία μπορεί να οφείλονται τα δύο αυτά φαινόμενα.

20

…ΣυμπεράσματαΕπιβάλλεται σαφώς η περαιτέρω διερεύνηση

των αιτιών του φαινομένου και, κατ’ επέκταση, των παραγόντων εκείνων που συντείνουν στην ύπαρξή του.

Η ορθή καταγραφή και αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο, για αύξηση του αριθμού μαθημάτων που μπορούν να γίνουν προσβάσιμα από το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας και της διαδικτυακής κοινωνίας, ενγένει.

Έτσι με τη διεύρυνση της γνώσης ως προς το επιτελούμενο ακαδημαϊκό έργο, θα ζωογονηθεί και αναπτυχθεί η επιστημονική έρευνα για τη «μετά λόγου» εξιχνίαση της γνώσης.

21

Αναφορές Ali, A., & Elfessi, A. (2004). “Examining students’ performance and attitudes towards

the use of information technology in a virtual and conventional setting”, Journal of Interactive Online Learning, 2(3), 1-9.

Brown, B. W., & Liedholm, C. E. (2002). “Can web courses replace the classroom in principles of microeconomics?”, American Economic Review, 92(2), 444-448.

Bullock, D. (2004). Moving from theory to practice: an examination of the factors that preservice teachers encounter as they attempt to gain experience teaching with technology during field placement experiences. Journal of Technology and Teacher Education, 12(2), 211-237.

Cavaye, A.L.M. (1996). Case study research: a multi-faceted research approach for IS. Information Systems Journal, 6, 227-242.

Cole, M. (2008). Using Wiki technology to support student engagement: Lessons from the trenches. Computers & Education, 52(1), 141-146.

Dutton, W. H., Cheong, P. H., & Park, N. (2003). The social shaping of a virtual learning environment: The case of a university-wide course management system. The Electronic Journal of e-Learning, 2(1).

Malikowski, S. R. (2008). Factors relted to breadth of use in course management systems. Internet and Higher Education, 11(2), 81-86.

McLaren, C. H. (2004). “A comparison of student persistence and performance in online and classroom business statistics experiences”, Decision Sciences Journal of Innovative Education, 2(1), 1–10.

Paraskeva, F., Bouta, H., & Papagianni, A. (2008). Individual characteristics and computer self-efficacy in secondary education teachers to integrate technology in educational practice. Computers & Education, 50, 1084-1091.

22

…Αναφορές Pascarella, E., & Terenzini, P. (1998). Studying college students in the 21st

century: Meeting new challenges. Review of Higher Education, 21, 151–165. Rick, J., & Guzdial, M. (2006). Situating CoWeb: A scholarship of application.

Computer-Supported Collaborative Learning, 1(1), 89–115. Shapka, J. D., & Ferrari, M. (2003). Computer-related attitudes and actions of

teacher candidates. Computers in Human Behavior, 19(3), 319-334. Slay, H., Sieborger, I., & Hodgkinson-Williams, C. (2008). Interactive

whiteboards: Real beauty or just ‘lipstick’? Computers & Εducation, 51, 1321-1341.

Watson, W. R., & Watson, S. L. (2007). An argument for clarity: What are learning management systems, what are they not, and what should they become?. TechTrends, 51(2), 28–34.

West, R. E., Waddoups, G., & Graham, C. R. (2007). Understanding the experiences of instructors as they adopt a course management system. Educational Technology Research & Development, 55(1), 1-26.

Καρασαββίδης, Η., Θεοδοσίου, Σ. (2010). "Η εφαρμογή τεχνολογιών Web 2.0 στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: η περίπτωση σχεδιασμού μιας δραστηριότητας Wiki", 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΤΠΕ, Κόρινθος, 329–336.

Κιργίνιας, Σ. (2011). "Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης: Σύγκριση και Αξιολόγηση", 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο "Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία", Πάτρα, 321–330.

Ρετάλης, Σ. (2005). "Οι Προηγμένες Τεχνολογίες Διαδικτύου στην Υπηρεσία της Μάθησης", Αθήνα: Καστανιώτης