ιστορική εκπαίδευση, στρατηγικές διδασκαλίας και μάθησης

στο πρωτοβάθμιο σχολείο

Αρμόδιος Τσιβάς

tsarm@otenet.grhttp://selidesistorias.blogspot.gr/

διδακτική της ιστορίας

ιστορική εκπαίδευση

σχολική ιστορία

ιστοριογραφία

μετάβαση από διαισθητικού χαρακτήρα παραδοχέςσε επιστημολογικές, παιδαγωγικές και ερευνητικές

προσεγγίσεις

η νέα σημαντική της ιστορικής εκπαίδευσηςη νέα σημαντική της ιστορικής εκπαίδευσης

όψεις της σχέσης παρόντος - παρελθόντοςόψεις της σχέσης παρόντος - παρελθόντος

μέθοδοι ιστορικής εκπαίδευσης μέθοδοι ιστορικής εκπαίδευσης

προσπάθειες ανανέωσηςπροσπάθειες ανανέωσης

κατανόησηκατανόηση

μάθησημάθηση

ιστορική γνώσηιστορική γνώση

περιεχόμενοπεριεχόμενο μέθοδοςμέθοδος δεξιότητες

δεξιότητες

έννοιεςέννοιες αντιλήψεις

αντιλήψεις

επιστημολογικός πυρήνας[γνωσιακή υποδομή]

βασικοί χαρακτήρεςιδιότητες της ιστορικής γνώσης

εννοιολογικός

διαδικαστικός /μεθοδολογικός

γνωσιολογικός / δηλωτικός

γνωρίζω τι;

know what?

ιδέες συνήθειες φαινόμενα σκέψεις πολιτισμός καθημερινή ζωή πολιτική και γεγονότα αλλά όχι μόνον

γεγονότα και για τον εαυτό αλλά και για

τους άλλους και για τους ήρωες αλλά και για

τους ‘ανώνυμους’

προτασιακή / δηλωτική γνώση περιεχομένου

γνωρίζω πως;

know how?

εισαγωγή μεθοδολογικού κανόνα

γνωρίζω να θέτω ερωτήματα στο παρελθόν

γνωρίζω να αναζητώ πηγές γνωρίζω να διαβάζω τις πηγές γνωρίζω να συνθέτω γνωρίζω να παράγω κείμενο

διαδικαστική / μεθοδολογικήγνώση μεθόδων

γνώση της ιστορικής γλώσσας

κατανόηση ιστορικών εννοιών

εννοιολογικήκατανόηση ιστορικών εννοιών

ιστορική γνώση

ιστορική σκέψη

ιστορική συνείδηση

ιστορικός εγγραμματισμός

η ατραπός μέσα από την οποία κατανοούμε τον κόσμο γύρω μας

και αυτο-προσδιοριζόμαστε σ’ αυτόν

η έννοια της ιστορίας και η έννοια του ιστορικού παρελθόντος

η έννοια της ιστορίας και η έννοια του ιστορικού παρελθόντος

παρελθόνίχνη του

παρελθόντοςπαρόν

σώζω από κίνδυνοδιατηρώ σώο από τη φθορά του χρόνου

αναπλάθω, αναδημιουργώ αναμορφώνω προς το καλύτεροεπαναφέρω στη μνήμη μου

κατασκευάζωπαράγω κάτι νέο

με βάση τα ίχνη που άφησαν οι άνθρωποι μέσα στο χρόνο

διασώζεται

αναπλάθεται

δημιουργείται

κατανόηση της φύσης της ιστορίας και της έννοιας του παρελθόντος

κατανόηση της φύσης της ιστορίας και της έννοιας του παρελθόντος

παρελθόνιστορικό παρελθόν

παρόν

ΑΠΣ - ΔΕΠΠΣ

περιεχόμενο

μεθοδολογικές προσεγγίσεις

σχολικά εγχειρίδια

η ιστορία στο σχολείο…

α. να είναι σε θέση να παρακολουθούν και να κατανοούν τη γλώσσα ενός ιστορικού κειμένου

β. να κατέχουν τη βασική εννοιολογική υποδομή της Ιστορίας γ. να καλλιεργούν δεξιότητες (μεθοδολογική γνώση), αντιλήψεις και

στάσεις

καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης και της ιστορικής σκέψης των μαθητών και των μαθητριών, ώστε να καταστούν ιστορικά εγγράμματοι/ες

σκοπός της εκπαίδευσης σκοπός του μαθήματος

ΔΙΑΘΕΜΑΤ1ΚΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

1.Σκοπός της διδασκαλίας του μαθήματοςΓενικός σκοπός διδασκαλίας της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης. Η ανάπτυξη ιστορικής σκέψης αφορά την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων μέσα αττό την εξέταση αίτιων και αποτελεσμάτων, ενώ η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης αφορά την κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις και τη διαμόρφωση οξιών και στάσεων που οδηγούν στην εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον. Έτσι, με τη διδασκαλία της Ιστορίας ο μαθητής μπορεί να αποκτήσει όχι μόνο την επίγνωση ότι ο σύγχρονος κόσμος αποτελεί συνέχεια του παρελθόντος, αλλά και την αντίληψη ότι ο σύγχρονος ιστορικός ορίζοντας συνδέεται άμεσα με τη ζωή του. Ο σκοπός της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης συνδέεται έτσι με το γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης που αναφέρεται στην προετοιμασία υπεύθυνων πολιτών.

εθνοκεντρικό

εμμονή στην αφηγηματική μεταβίβαση / απομνημόνευση γνώσης

ανδροκρατικό

γεγονοτολογικό

χρονολογικό ηρωικό/

προσωποκεντρικό

μη χρήση των ιστορικών πηγών (παραθέματα)

υπαγωγή στις πρακτικές του γλωσσικού μαθήματος

αποτέλεσμα: πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών διεργασιών, αντιπαραθέσεων & συμβιβασμών

τo τι εμπεριέχεται και τι εξαιρείται από αυτό αντιστοιχεί: σε συγκεκριμένες επιλογές θέασης και ερμηνείας του πραγματικού

συνιστά: μια επιλογήταυτίζεται με: την ορθή γνώση, την αληθινή γνώση περιθωριοποιώντας τις εναλλακτικές λύσεις και αποκρύπτοντας τον επιλεκτικό του χαρακτήρα

χειρίζεται τις έννοιες του έθνους, του φύλου, της φυλής διαμορφώνει την εικόνα του εαυτού και του άλλου

επιδρά καθοριστικά στην ταυτότητα

το σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας

συνιστά: παραδειγματική περίπτωση των επιπτώσεων της ‘επίσημης γνώσης’ [official knowledge] στις κοινωνικές σχέσεις

παιδαγωγικού χαρακτήρα:κοινωνικές θεωρίες μάθησης

θεωρίες εγγραμματισμού

επιστημολογικού χαρακτήρα: ιστορία, ως γνωστικό αντικείμενοιστορία, ως διδακτικό αντικείμενο

ιδεολογικού χαρακτήρα:σύγχρονη, πλουραλιστική, δημοκρατική

ιστορική κουλτούρα

παραδοχές

εισαγωγή του μεθοδολογικού κανόνααλλαγές στο πως μαθαίνω

ένταξη της πολυτροπικότηταςαπό το μονοτροπικό στο πολυτροπικό

ανανέωση του ιστορικού περιεχομένουαλλαγές στο τι μαθαίνω

εισαγωγή ενδοθεματικών & διαθεματικών προσεγγίσεων

αναβάθμιση του ρόλου του/της εκπαιδευτικούεπάρκεια, εποπτεία, επιλογές

συνέργια σχολικής ιστορίας με άλλες ιστορίες του ευρύτερου σχολικού περιβάλλοντος τοπική ιστορία, διαδίκτυο, μουσεία, κλπ

εισαγωγή της ιστορικής μεταγλώσσας περιορισμός γεγονοτολογικού παρελθόντος και εμπλουτισμός της ιστορικής ύλης με κοινωνικές ιστορικές όψεις

εισαγωγή της ανωνυμίας

εμφάνιση των γυναικών ως ιστορικών υποκειμένων 

ένταξη "δύσκολων" θεμάτων

Σκοπός του μαθήματος:… να ασκηθούν(μαθητές/τριες) στον τρόπο εργασίας και τις τεχνικές που προσιδιάζουν στην ιστορική επιστήμη (συλλογή, ταξινόμηση και έλεγχος ιστορικού υλικού, ερμηνεία χαρτών, και σχεδιαγραμμάτων, διατύπωση και επαλήθευση υποθέσεων, συναγωγή αρχών, κτλ).Στα νεότερα χρόνια, Ιστορία Στ’ Δημοτικού, Βιβλίο για το δάσκαλο, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1996, σ.213

Ειδικοί σκοποί του μαθήματος Ιστορίας στο δημοτικό σχολείο:Να εντοπίζουν (οι μαθητές/τριες), να επιλέγουν και να οργανώνουν απλές ιστορικές πληροφορίες μέσα από μια ποικιλία πηγών, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ή άλλα μέσα για να ανακοινώνουν απλά ιστορικά θέματα.ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ Δημοτικού – Γυμνασίου: ΦΕΚ. 303/13-3-03, σ. 3919