~ 1 ~

~ 2 ~

ขอบเขตเนื้อหา

สวนที่ 1 ความรูเก่ียวกับ บขส. ความรูทั่วไปเก่ียวกับ บขส. 5 สัญลักษณ 9 วิสัยทัศน 9 หมายเลขเสนทางเดินรถ 9 ภารกิจหลักของ บขส. 16 ยุทธศาสตร บขส 16 เปาประสงค 18 ขอบเขตการดําเนินธุรกิจของบรษิัท ขนสง จํากัด 19 ความรูเบือ้งตนเกี่ยวกับการขนสง 23

สวนที่ 2 กฎหมายที่เก่ียวของกับ บขส. ระเบียบและคูมือรถรวมบริษัทขนสง พ.ศ. 2547 34 อัตราคาธรรมเนียม 54 ข้ันตอนการเพิ่มรถ 56 ข้ันตอนการปรับปรุงมาตรฐานรถ 57 ข้ันตอนการตอสัญญารถรวม 58 การกํากับกิจการที่ดีของบริษัท ขนสง จํากัด 61 ระเบียบวาดวย ประมวลจริยธรรมของพนักงาน 73

สวนที่ 3 ความรูเฉพาะตําแหนงการบัญชีและการเงิน ความรูเกี่ยวกับการบัญชเีบื้องตน 79 ขอสมมติฐานทางการบญัชี 83 งบการเงิน 85 สมการบัญช ี 88 การวิเคราะหรายการคา 97 ผังบัญช ี 101 สมุดรายวันชั้นตน 108

~ 3 ~

งบทดลอง 113 การปรับปรงุรายการบัญชี 129 กระดาษทําการ 134 สมุดรายวันเฉพาะ 144 การบริหารการเงิน 159 การวิเคราะหอัตราสวนทางการเงิน 162 การวิเคราะหงบกระแสเงินทุนและงบประมาณ 172 การวิเคราะหการใชสินทรัพยและเงินทุนในการดําเนินงาน 179 การบริหารการเงินทุนหมุนเวียน 185 การบริหารลูกหนี้ 187 การบริหารสินคาคงคลัง 195 งบประมาณการลงทุน 202 การคลังภาครัฐ 218 หนวยงานที่เกี่ยวของการคลังรัฐบาล 223 งบประมาณแผนดิน 225 บทบาทและความสําคัญของงบประมาณแผนดิน 227 หลักการงบประมาณแผนดิน 229 วิธีวิเคราะหงบประมาณ 231 ประเภทของงบประมาณแผนดิน 231 รายจายของรัฐบาล 242 รายไดของรัฐบาลไทย 242 อัตราภาษี 260 ตัวอยางแนวขอสอบ การบัญชีและการเงิน 263

~ 4 ~

ความรูทั่วไปเกีย่วกับ บขส. ตํานาน บขส.

บริษัท ขนสง จํากัด กอตั้งเมือ่วนัที่ 13 กรกฎาคม 2473 ในชื่อบรษิัท เดินอากาศ จํากัด โดยเปนผูบุกเบิกริเริ่มการบินพาณิชยในประเทศเปนรายแรก และเดินรถยนตโดยสารสายกรุงเทพฯ – ลพบุร ี กรุงเทพฯ – ปราจีนบุร ี ตอมาสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 จึงเปนรัฐวิสาหกิจ และเปล่ียนชื่อเปนบริษทั ขนสง จํากัด เมื่อป พ.ศ. 2481 ป พ.ศ. 2490 รัฐบาลแยกกิจการบินภายในประเทศออกจากบริษัทฯ ตอมาป พ.ศ. 2491 บริษทัเริ่มกิจการเดินเรือโดยมีเรือทั้งส้ิน 48 ลํา จนกระท่ังป พ.ศ. 2500 กิจการเดินเรือทั้งส้ินจํานวน 18 สายและมี 4 สาขา คือสาขา ทาเตียน สาขาปากน้ําโพ – นครสวรรค สาขาแปดริ้ว และสาขาอยุธยา อยางไรก็ตามการสรางเขื่อนชัยนาททําใหแมน้ําเจาพระยาบางตอนตื้นเขิน ทําใหการเดินเรือไมสะดวก บริษัทฯจึงเลิกเดินเรือในปนั้นเอง ชวงเวลาดังกลาวราชการยังมิไดดําเนินการควบคุมหรือจัดระเบียบการเดินรถโดยสารประจําทางของ ประเทศ การเดินรถโดยสารระส่ําระสายมากโดยเฉพาะในตางจังหวัด เนื่องจาการขับรถเร็วและแซงเพื่อแยงผูโดยสารทําใหเกิดอุบัติเหตุอยูเสมอ นอกจากนี้ ยังทําใหเกิดการทะเลาะวิวาทระหวางพนักงานประจํารถหรือผูประกอบการจึงมีการแสวงหาการคุมครองกิจการตนเองจากผูมีอิทธิพล ซึ่งทําใหเกิดผลกระทบตอชีวิตและทรัพยสินของประชาชนเปนจํานวนมาก และสงผลกระทบตอเศรษฐกิจของประเทศ ในป 2502 รัฐบาลในสมัยจอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ตระหนักถึงความรุนแรงของปญหาที่เกิดข้ึน จึงมอบสัมปทานเสนทางการเดินรถโดยสารหมวด 2 ในเขตสัมปทาน 25 จังหวัดใหบริษัท ขนสง จํากัดแตเพียงรายเดียว อีกท้ังมอบหมายใหเปนแกนกลางในการนํารถโดยสารของเอกชนเขามารวมกับบริษัทฯ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อจัดระเบียบการเดินรถโดยสารใหเปนระเบียบและเปนธรรม แกเจาของรถโดยสารทุกรายที่เขารวม ทั้งนี้เพื่อควบคุมดูแลเจาของรถโดยสารใหบริการท่ีดีแกประชาชน ระหวาง ป พ.ศ. 2502-2511 บริษัท ขนสง จํากัดพยายามชักจูงบริษัทเดินรถโดยสารเอกชนรายใหญเขาสูระบบรถรวมโดยใหดําเนินการเดินรถอยูในกฎขอบังคับของทางราชการภายใตเครื่องหมายของ บริษัทฯซึ่งสามารถแกไขปญหารถโดยสารผิดกฎหมายได แมในชวงแรก บริษัทฯยังไมสามารถดําเนินการใหเปนไปตามนโยบายของรัฐที่ไดรับมอบหมาย และประสบขาดทุนอยางหนัก ระหวางป พ.ศ. 2502 ถึงป พ.ศ. 2504 อยางไรก็ตามบริษัทฯ

~ 5 ~

พยายามปรับปรุงทั้งดานการบริหารจัดการภายในและการใหบริการ จนกระทั่งผลการดําเนินงานเริ่มดีข้ึนเปนลําดับตั้งแตป พ.ศ. 2505 ถึง 2516 ทําใหมีผลการดําเนินงานดีข้ึนจนสามารถจายโบนัสไดเปนครั้งแรก ระหวาง ป พ.ศ. 2522 ถึง 2531 เปนชวงที่บรษิัทฯจัดระเบียบการเดินรถโดยสารของบรษิัทฯและรถรวมพรอมกับ ใหเกิดความเปนธรรม สงเสริมและสนบัสนุนใหมีการรวมตัวกันของเจาของรถโดยสารรายยอยตามความ เหมาะสมของแตละกลุม แตละเสนทาง และแตละภูมิภาค ซึ่งเปนผลใหผูประกอบการรถรวมมกีารรวมตัวกันอยางเปนรูปธรรมเมือ่ป พ.ศ. 2523 ในนามของสมาคมผูประกอบการรถยนตโดยสาร

วันที่ 8 เมษายน พ.ศ.2541พิธีเปดอยางเปนทางการของอาคารสถานีขนสงผูโดยสารกรุงเทพฯ (จตุจักร) ถนนกําแพงเพชร 2 เขตจตุจักร มีพื้นที่ใชสอย 27,000 ตารางเมตร ใชแทนอาคารหลังเดิมเปนอาคาร 4 ชั้น ออกแบบไดอยางเหมาะสมและปลอดภัยสําหรับผูโดยสาร และมีจุดอํานวยความสะดวกครบครัน ป พ.ศ. 2546 บริษัท ขนสง จํากัด มีแผนขยายเสนทางเดินรถขามประเทศไปยังประเทศเพื่อนบาน ทั้งนี้เพื่อรองรับการขยายตัวทางการคา การลงทุน ที่รัฐบาลหมายจะใหไทยเปนประตูสูอินโดจีน ในป 2547 รถโดยสารระหวางประเทศไทย - สปป.ลาว เสนทางหนองคาย-นครหลวงเวียงจันทน และเสนทางอุดรธานี-นครหลวงเวียงจันทน ก็เริ่มเปดใหบริการ ในป 2548 เสนทางที่ 3 สายอุบลราชธานี-ปากเซ ในป 2550 เสนทางที่ 4 สายมุกดาหาร-สะหวันนะเขต ในป 2551 เสนทางที่ 5 ขอนแกน – นครหลวงเวียงจันทน และ ในป 2552 เสนทางที่ 6 นครราชสีมา – นครหลวงเวียงจันทน และในอนาคตอันใกลนี้บริษัท ขนสง จํากัด จะเปดเดินรถเพิ่มอีก 5 เสนทาง คือ นครพนม – เมืองทาแขก , เชียงใหม – แขวงหลวงพระบาง , อุดรธานี – หนองคาย – เมืองวังเวยีง , กรุงเทพฯ – ปากเซ , เชียงราย – เชียงของ – บอแกว และไดขยายเสนทางในเสนทางที่ 6 เปนกรุงเทพฯ – นครหลวงเวียงจันทน โดยใหจังหวัดนครราชสีมาเปนจุดจอดระหวางทาง

ป พ.ศ. 2551 บขส. มีการจัดทํามาสคอต เพื่อใชสําหรับการรวมในกิจกรรมตางๆ เพื่อใหประชาชนรูจักบรษิัท ขนสง จาํกัดเพิ่มข้ึน ซึ่งมาสคอต มีชื่อวา เซฟตี้ และเซฟตงัค

ป พ.ศ.2552 บรษิัทฯไดทําการปรับเปล่ียนสัญลักษณใหมของ บขส. ใหมีรูปแบบที่ทันสมัยย่ิงข้ึน จากปกปรับมาใชลายเสนการเคล่ือนไหว ทําใหสัญลักษณ บขส. ดูออนโยน มีความเปนกนัเองใกลชิดลูกคามากย่ิงข้ึน

~ 6 ~

ความหมายของสัญลักษณใหมประกอบดวยเสน 3 สี เสนสีสม เปนเสนที่แสดงถึงรากฐานของสัญลักษณนีแ้ละส่ือถึงเสนโคงของรถบัส และเสนสีสมเปนสีของ บขส. และมีความหมายวา บขส.เปนองคกรในการใหบริการการขนสง การเดินรถอยางมั่นคง มาเปนเวลายาวนาน

เสนสีฟาเปนการสื่อถึงการพัฒนาตอเนื่องและเพิ่มประสิทธิภาพการใหบริการเปนสําคัญ และการพัฒนาจากรถสมมาเปนรถปรับอากาศ

เสนสีชมพู เปนสีที่หมายถึงความเปนมงคล ส่ิงดีงาม ส่ือถึง บขส. เปนองคกรทีท่ําประโยชนใหแกสังคมอยางตอเนื่อง

ตัวหนังสือ บขส. สีสม ใช Font ที่มคีวามหนา เพื่อส่ือถึงความหนักแนน มั่นคงขององคกรแหงนี้ วิสัยทัศน

เปนผูใหบริการขนสงผูโดยสารทางถนนระหวางเมืองดวยความเปนเลิศ

หมายเลขเสนทางเดินรถ

หมวด 2 ภาคเหนือ

หมวด 2 ภาคเหนือ หมวด 2 ภาคเหนือ

สายที่

ชื่อเสนทาง สายที่

ชื่อเสนทาง

1 3

13 47 91

กรุงเทพฯ - เชียงใหม กรุงเทพฯ - เชียงแสน กรุงเทพฯ - บานทาตอน กรุงเทพฯ - ทุงชาง กรุงเทพฯ - ลําปาง (ข)

2 6

18 90 92

กรุงเทพฯ - ลําปาง กรุงเทพฯ - สุโขทัย กรุงเทพฯ - เชียงใหม (ข) กรุงเทพฯ - เชียงราย กรุงเทพฯ - เขื่อนภูมิพล

~ 7 ~

93 95

100 910 912 922 924 956 958 961 963 965

กรุงเทพฯ - ตาก (ข) กรุงเทพฯ - นครสวรรค กรุงเทพฯ - อุตรดิตถ กรุงเทพฯ - นาน (ข) กรุงเทพฯ - อุตรดิตถ (ข) กรุงเทพฯ - พะเยา กรุงเทพฯ - ลําพูน กรุงเทพฯ - แมสอด กรุงเทพฯ - พิจิตร (ข) กรุงเทพฯ - แมฮองสอน กรุงเทพฯ - เขาคอ กรุงเทพฯ - อุทยานประวัติศาสตรสุโขทัย

94 96

909 911 913 923 925 957 959 962 964

กรุงเทพฯ - กําแพงเพชร (ข) กรุงเทพฯ - นาน กรุงเทพฯ - เชียงราย (ข) กรุงเทพฯ - พิจิตร กรุงเทพฯ - พิษณุโลก (ข) กรุงเทพฯ - แพร กรุงเทพฯ - สวรรคโลก กรุงเทพฯ - แมสาย กรุงเทพฯ - ตะพานหิน กรุงเทพฯ - เทิง - เชียงของ กรุงเทพฯ - ดอยเตา - จอมทอง

หมวด 3 ภาคเหนือ

หมวด 3 ภาคเหนือ หมวด 3 ภาคเหนือ

สายที่ ชื่อเสนทาง สายที่ ชื่อเสนทาง

112 121 136 158 192 623 636 638

นครสวรรค - ชัยนาท นครสวรรค - นครราชสีมา พิษณุโลก - เพชรบูรณ นครสวรรค - ตาคลี นครสวรรค - อุทัยธานี (ข) นครสวรรค - เชียงใหม (ค) เชียงใหม - อุดรธานี แมสอด - บอไร

114 133 155 175 615 633 637 661

นครสวรรค - กําแพงเพชร พิษณุโลก - ลําปาง พิษณุโลก - เชียงใหม (ข) เชียงใหม - ขอนแกน นครสวรรค - พิษณุโลก เชียงใหม - ขอนแกน (ข) เชียงราย - ขอนแกน เชียงราย - นครพนม

ภารกิจหลักของบริษัท ขนสง จํากัด

แบงได 4 ประการดังนี้ 1.พฒันาการบริการอยางตอเนื่อง เพื่อใหไดมาตรฐานสากล โดยมุงเนนในดานความปลอดภัยความสะดวกสบาย ความตรงตอเวลา และความทันสมยั ที่สอดคลองกับความตองการของตลาด ทั้งธุรกิจเดินรถและธรุกิจสถาน ี 2.สรางความประทับใจและตอบสนองความตองการผูใชบริการ จัดบริการเดินรถ ใหมีลักษณะโครงขาย ที่ครอบคลุมทั่วประเทศและเชื่อมตอระหวางประเทศ พัฒนาสถานีและศูนยซอมบํารุงในลักษณะที่ครบวงจร

~ 8 ~

3.รักษาสิทธิทีพ่ึงมีของผูโดยสาร รวมถึงใหการคุมครองชวีิตและทรัพยสินของผูโดยสารและบุคคลที่สาม โดยยกระดับมาตรฐานในการกํากับดูแลทั้งรถบริษัทฯและผูประกอบการรถรวม 4.บริหารกิจการโดยยดึถอืประโยชนผูถือหุนและผูมีสวนไดสวนเสยี โดยการจัดระบบการบริหารจัดการใหมีประสิทธิภาพ มคีวามคลองตัว เพิ่มศักยภาพบุคลากร สรางความไดเปรยีบในเชิงตนทุน และนําระบบเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชเพื่อนําไปสูการบริการท่ีมีคุณภาพและสามารถ แขงขันได ยุทธศาสตร นโยบายและกลยุทธทีส่ําคัญในอนาคต

ยุทธศาสตร (Strategies) และกลยุทธ (Strategics) ประกอบดวย 3 ยุทธศาสตร 7 กลยุทธ ดังนี้ ยุทธศาสตรที่ 1 เสริมสรางความสามารถในการแขงขันและการพัฒนาบริการ ประกอบดวย 4 กลยุทธ

กลยุทธที่ 1 ปรับรูปแบบการแขงขันในเสนทางเชิงพาณิชย มี วัตถุประสงคเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของ บขส.ดานการบริการและการเดินรถ โดยกําหนดเสนทางการเดินรถที่เหมาะสมตอการรองรับความตองการเดินทางของผู โดยสารในอนาคตและเอื้อตอนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ โดยคัดเลือกเสนทางเชิงพาณิชย (หมวด 2) ที่มีศักยภาพเพื่อเปนรากฐานในการวางแผนพัฒนาศักยภาพรวมทั้งการพัฒนาขอมูล ในการบริหารและการบริการ

กลยุทธที่ 2 สรางคุณภาพการบริการและยกระดับมาตรฐานการบริการ มีวัตถุประสงคเพื่อรักษาขีดความสามารถในการแขงขันของ บขส. ดานคุณภาพการบริการ และมอบบริการที่ไดระดับมาตรฐานคุณภาพจากรถโดยสารทั้งระบบภายใตการกํากับ ดูแลของ บขส. รวมถึงการสํารวจขอมูลตลาดรถโดยสารในภาพรวมเพิ่มเติมเพื่อเปนขอมูลประกอบ การวางแผนการพัฒนาบริการไดตรงเปาหมายและมีประสิทธิภาพ ตลอดจนสรางความพึงพอใจของผูโดยสารใหสูงข้ึนได กลยุทธที่ 3 สงเสริมและพัฒนากลยุทธดานการตลาด มีวัตถุประสงคเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการสรางรายได ลดโอกาสการสูญเสียลูกคาและเพิ่มจํานวนผูโดยสารที่ใชบริการรถโดยสารของ บขส. ดวยการพัฒนากลยุทธดานการตลาด การเพิ่มชองทางการจําหนายตั๋วและระบบ Call Center ที่สามารถอํานวยความสะดวกแกผูโดยสาร

~ 9 ~

ความรูเบ้ืองตนเกี่ยวกับการขนสง

"ขนสง" หมายถึง การขนและการสง หรือการนําไปและนํามาไดแก การขนสงส่ิงของหรือสัตวที่ไมสามารถจะเคล่ือนตัวเองได จากจุดหนึ่งเพื่อสงไปยังจุดหมายปลายทางที่ตองการ ในขณะท่ีการนําไปและนํามา คือนําคน-มนุษยหรือผูโดยสารที่สามารถเคล่ือนยายตัวเองไดตามเครื่องหมาย สากล ไปยังจุดหมายปลายทางได การขนสงที่เราจะศึกษาตอไปจะหมายถึงการเคล่ือนยายผูโดยสารและสงของเพื่อ เพิ่ม ความพึงพอใจในการเปล่ียนสถานที่องคประกอบที่สําคัญของการขนสง ไดแก

1. เสนทาง (WAY) 2. สถานี (TERMINAL) 3. พาหนะ (CARRYING UNIT) 4. เครื่องขับเคล่ือน (MOTIVE POWER)

1. เสนทาง (WAY) หมายถึงปจจัยพื้นฐานที่จะรองรับพาหนะในการเคล่ือนที่จากจุดหนึ่งไปยังอีก จุดหนึ่ง แบงออกเปน 1.1 ประเภทของทาง ก. ทางธรรมชาติ เกิดข้ึนเอง ไดแก ลําน้ํา ทางเดินในปา เขา ทองฟา ข. ทางธรรมชาติ ที่ไดรับการปรับปรุง ไดแก ลําน้ําธรรมชาต ิที่ตองขุดลอกเนื่องจากเรือไมสามารถจะผานไปได ค. ทางมนุษยสรางข้ึน ไดแก ถนนลอยฟา ถนนใตดิน หรือการขุดอุโมงคผานภูเขาหรือใตชองแคบ เพือ่ใหรถหรือรถไฟผานไปมาได 1.2 สิทธิในทาง (เจาของ) เนื่องจากสวนใหญไมวาบก น้ํา อากาศ เชน ถนน จะเกดิข้ึนไดเมื่อเกิดการลงทุนทั้งจากเอกชน หรอืรัฐบาล ดังนั้น ถาถนนนั้นใชเงินจากภาษีและคาธรรมเนียมในการจัดสรางถนนก็ควรเปนถนน สาธารณะ ผูใชถนนก็ควรจะเปนผูจายเงินบํารุงรักษาสภาพของถนนในรูปของภาษีรถยนต ประเภทตาง ๆ และภาษีน้ํามัน ปจจุบนัเอกชนผูหวังกําไรจากธุรกิจสรางถนนยกระดับหรือทางดวน ไดจัดสรางถนนเหลานี้ใหสาธารณชนใช โดยผูใชทางเหลานี้ตองจายเงินเปนคาจัดทํา คาบํารุงรักษาทาง และกําไร

~ 10 ~

ระเบียบ และคูมอืรถรวมบริษัทขนสง จํากัด พุทธศักราช 2547

ดวยเห็นเปนการสมควร บริษัทขนสง จํากัด จึงใหกําหนดระเบียบรถรวม พ.ศ.2547

ใหสอดคลองกับพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พ.ศ.2522 และกฎหมายที่เกี่ยวของตามความเห็นชอบของคณะกรรมการ บริษัทขนสง จํากัด ในการประชุมครัง้ที่ 7/2547 เมื่อวนัที่ 28 พฤษภาคม 2547 ดังนี้

ขอ 1. ระเบยีบนี้เรียกวา "ระเบียบรถรวม บรษิัทขนสง จํากัด พุทธศักราช 2547" ขอ 2. เมื่อระเบียบนี้มีผลใชบังคับ บรรดาระเบียบ คําส่ัง ประกาศ ซึ่งมีขอความขัด

หรือแยงกับระเบียบนี้ใหยกเลิกเสียทั้งส้ิน ขอ 3. ระเบยีบนี้มีผลใชบังคับตั้งแตวันที่ 24 เดือนมิถนุายน พ.ศ. 2547 เปนตนไป ขอ 4. ในระเบียบนี้ (1) "บริษัท" หมายความวา บริษัทขนสง จํากัด (2) "รถรวม" หมายความวา รถโดยสารที่บริษัทใหสิทธิแกเจาของรถรวมนําเขาเดิน

ประจําเสนทางเดินรถ โดยสาร ประจําทางที่บรษิัทไดรับใบอนุญาตประกอบการขนสงโดยเจาของรถรวมไดทําสัญญา รถรวมไวกับบริษัท และบริษัท ไดจัดรถเขาเดินรถในเสนทางแลว "เจาของรถรวมยินยอมจดทะเบียนเขารวมกิจกรรมเดินรถกับบริษัท"

(3) "เจาของรถรวม" หมายความวา ผูมีกรรมสิทธิ์ หรือสิทธิครอบครอง หรือสิทธิในการใชรถโดยสาร โดยนิติกรรมอยางใดอยางหนึ่ง ซึ่งเปนคูสัญญารถรวมกับบรษิัท

(4) "สัญญารถรวม" หมายความวา สัญญาสองฝาย ที่ทําข้ึนระหวางบรษิัทฝายหนึ่งกับเจาของรถรวมอีกฝายหนึ่ง โดยมีขอตกลงกันวา เจาของรถรวมยินยอมจดทะเบียนรถเขารวมกจิกรรมเดินรถกับบริษัท และบริษัทยินยอมใหเจาของรถรวม ไดรับประโยชนจากการนํารถเขาเดินในเสนทาง

(5) "พนักงานรถรวม" หมายความวา พนักงานขับรถ, พนักงานเก็บคาโดยสาร, นายตรวจ, พนักงานบรกิาร และพนกังาน จําหนายตั๋วประจําสถานี

(6) "ผูจัดการ" หมายความวา กรรมการผูจัดการใหญ บรษิัทขนสง จาํกัด หรือผูจัดการใหญ บรษิัทขนสง จํากัด

(7) "คณะกรรมการ" หมายความวา คณะกรรมการบริษัทขนสง จํากัด

~ 11 ~

การกํากบัดูแลกจิการที่ดขีองบริษัทขนสง จํากัด การกํากับดูแลกิจการที่ด ี

บริษัท ขนสง จํากัด ตระหนักถึงความสําคัญของการกํากับดูแลกิจการที่ดี ในการท่ีจะชวยเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการ เพื่อใหเปนองคกรที่สามารถดําเนินธุรกิจไดอยาง มีประสิทธิภาพและตอบสนองความพึงพอใจของลูกคาภายใตความโปรงใส ตรวจสอบได และมีความนาเชื่อถือ โดยคํานึงถึงการมีสวนรวมของผูมีสวนไดเสีย อยูบนพื้นฐานของ คุณธรรม เพื่อสรางมูลคาเพิ่มใหแกองคกรในระยะยาว รวมถึงความรับผิดชอบตอสังคมและส่ิงแวดลอม นโยบายการกํากับดูแลกิจการที่ดี

คณะกรรมการบริษัท ขนสง จํากัด มีเจตนารมณที่จะสงเสริมใหบริษัท ขนสง จํากัด มีการบริหารจัดการที่ดีและยึดมั่นตามหลักการและแนวทางการกํากับดูแลที่ดีในรัฐวิสาหกิจ ซึ่งกําหนดโดยกระทรวงการคลัง จึงไดกําหนดนโยบายการกํากับดูแลกิจการที่ดีเพื่อใหกรรมการ ผูบริหาร และผูปฏิบัติงานยึดถือเปนแนวทางในการปฏิบัติอยางตอเนื่อง และในปงบประมาณ 2553 ไดประกาศนโยบายใหมหลังจากไดมีการทบทวนและปรับปรุงใหสอดคลองกับหลักการ และแนวทางการกํากับดูแลกิจการที่ดีในรัฐวิสาหกิจ ป 2552 โดยมีสาระสําคัญคือ กรรมการ ผูบริหาร และผูปฏิบัติงาน ตระหนักถึงความสําคัญและมุงมั่นในการดําเนินงานโดยยึดหลัก

สําคัญในการกํากับดูแลที่ดี 7 ประการ คือ ความรับผิดชอบตอผลการปฏิบัติหนาท่ี ความสํานึกในหนาที่ดวยขีดความสามารถและประสิทธิภาพท่ีเพียงพอ การปฏิบัติตอผูมีสวนไดสวนเสีย โดยสุจริตและจะตองพิจารณาใหเกิดความเทาเทียมกัน ความโปรงใสในการดําเนินงานที่สามารถตรวจสอบไดและมีการเปดเผยขอมูลอยางโปรงใสแกผูที่เกี่ยวของทุกฝาย การสรางมูลคาเพิ่ม แกกิจการ การสงเสริมพัฒนาการกํากับดูแลและจรรยาบรรณที่ดีใน การประกอบธุรกิจ และการมีสวนรวมของประชาชน โดยตองคํานึงถึงความรับผิดชอบตอสังคม ส่ิงแวดลอมและการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ โครงสรางของคณะกรรมการ

จํานวนกรรมการของบริษัท ขนสง จํากัด กําหนดใหมีกรรมการไมนอยกวา 5 คน แต

ไมเกิน11คน ตามหนังสือบริคณหสนธิ และขอบังคับของบริษัท ขนสง จํากัด (ฉบับแกไข

~ 12 ~

ระเบียบบริษัท ขนสง จํากัดวาดวยประมวลจริยธรรมของกรรมการและพนักงาน พ.ศ. 2553

โดยท่ีมาตรา 279 ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 บัญญัติใหมีประมวลจริยธรรมเพื่อกําหนดมาตรฐานทางจริยธรรมของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองขาราชการ หรือเจาหนาที่ของรัฐ แตละประเภทโดยใหมีกลไกและระบบในการบังคับใชอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งกําหนดข้ันตอนการลงโทษ ตามความรายแรงแหงการกระทํา เพื่อใหเปนไปตามเจตนารมณ ของบทบัญญัติตามรัฐธรรมนูญดังกลาวอาศัยอํานาจตามความในขอบังคับของบริษัทฯ ขอที่ 46 โดยความเห็นของคณะกรรมการบริษัทฯ ในการประชุม ครั้งที่ 2/2552 วันที่ 18 กุมภาพันธ 2553 จึงใหออกระเบียบไวดังตอไปนี้

หมวด 1 บททั่วไป

ขอ 1 ระเบียบนี้เรียกวา “ระเบียบบรษิัทขนสง จาํกัด วาดวยประมวลจริยธรรมของ

กรรมการและพนักงาน พ.ศ. 2553” ขอ 2 ระเบียบนี้ใหใชบังคับตั้งแตวนัที่ 18 กมุภาพันธ 2553 เปนตนไป ขอ 3 ในระเบียบนี ้“กรรมการ” หมายความวา ประธานกรรมการและกรรมการของบรษิัท ขนสง จํากัด “กรรมการผูจัดการใหญ” หมายความวา กรรมการผูจัดการใหญหรือผูจัดการใหญ

ของบรษิัทขนสง จํากัด “พนักงาน” หมายความวา พนักงานและลูกจางของบรษิัทขนสง จํากัดและให

หมายความรวมถึงกรรมการผูจัดการใหญดวย ขอ 4 ใหประธานกรรมการบริษัทขนสง จํากัด รกัษาการตามระเบียบนี ้

หมวดที่ 2 มาตรฐานจริยธรรม

สวนที่ 1 มาตรฐานจริยธรรมอันเปนคานยิมหลัก

ขอ 5 กรรมการและพนักงานทุกคน ตองปฏิบตัหินาที่ โดยยึดมั่นในมาตรฐานจริยธรรมอันเปนคานิยมหลัก 9 ประการ ดังนี้ (1) การยึดมั่นในคุณธรรมและจริยธรรม

~ 13 ~

(2) การมีจติสํานึกท่ีดี ซื่อสัตย สุจรติ และรับผิดชอบ (3) การยึดถือประโยชนของประเทศชาติเหนือกวาประโยชนสวนตน และไมมี

ผลประโยชนทับซอน (4) การยืนหยัดทําในส่ิงที่ถูกตองเปนธรรมและถูกกฎหมาย (5) การใหบริการแกประชาชนดวยความรวดเรว็ มีอัธยาศัยและไมเลือกปฏิบัต ิ

(6) การใหขอมูลขาวสารแกประชาชนอยางครบถวน ถูกตอง และไมบิดเบือนขอเท็จจริง (7) การมุงผลสัมฤทธิ์ของงาน รักษษมาตรฐานมคีุณภาพ โปรงใส และตรวจสอบได (8) การยึดมั่นในระบอบประชาธิปไตย อันมพีระมหากษัตริยทรงเปนประมุข (9) การยึดมั่นในหลักจรรยาวิชาชีพขององคกร

สวนที่ 2 มาตรฐานจริยธรรมขององคกร

ขอ 6 กรรมการและพนักงานตองจงรักภักดีตอชาติ ศาสนาและพระมหากษัตริย ขอ 7 กรรมการและพนักงานตองเปฯแบบอยางที่ดีในการรักษาไวและปฏิบัตติามรัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทยทุกประการ ขอ 8 กรรมการและพนักงาน ควรประพฤติปฏบิตัิและพฒันาตนเองในทางที่เปนประโยชนตอองคกรอยูเสมอ โดยศึกษาหาความรูและประสบการณืเพื่อเพิ่มพูนความสามารถและยึดมั่นในคุณธรรม ขอ 9 กรรมการและพนักงาน ตองรกัษาความลับที่ไดจากการปฏิบัติหนาที่ การเปดเผยขอมูลที่เปนความลับ จะกระทําไดตอเมื่อไดรับอนุญาต หรือเปนไปตามที่กฎหมายกําหนดเทานั้น ขอ 10 กรรมการและพนักงาน ตองรักษาและเสริมสรางความสามัคคีระหวางผูรวมงาน พรอมกบัใหความชวยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกันในทางที่ชอบ ขอ 11 กรรมการและพนักงาน ตองไมใชสถานะหรือตําแหนงไปแสวงหาประโยชนทีม่ิควรไดสําหรับตนเองหรือผูอื่น ไมวาจะเปนประโยชนในทางทรัพยสินหรือไมก็ตาม ตลอดจนไดรับของขวญั ของกํานลั หรือประโยชนอื่นใดจากผูรองเรียน หรือบคุคลที่เกี่ยวของ เพื่อประโยชนตางๆ อันอาจจะเกิดจากการปฏิบัติหนาที่ของตน เวนแตเปนการใหโดยธรรมจรรยาหรือการใหตามประเพณ ี

~ 14 ~

ขอ 12 กรรมการและพนักงาน ตองไมนําทรัพยสินขององคกืร ทั้งสังหาริมทรัพยและอสังหาริมทรัพย รวมท้ังเทคโนโลยี ขอมูลการวจิัยและพัฒนา ตลอดจนสิง่ประดิษฐืและขอมูลอื่นๆ ขององคกร ที่ไมพึงเปดเผยไปใชเพื่อประโยชนสวนตน หรอืผูอื่นอันมิไดเกยวกับกิจการขององคกร ขอ 13 กรรมการและพนักงาน ตองปฏิบัติหนาที่อยางเต็มกําลังความสามารถดวยความเสียสละ ทุมเทสตตปิญญา ความรูความสามารถ ใหบรรลุผลสําเร็จและมีประสิทธิภาพตามภาระหนาที่ที่ไดรับมอบหมาย เพื่อใหเกิดประโยชนสูงสุดแกประเทศชาติและประชาชน ขอ 14 กรรมการและพนักงาน ตองมุงแกปญหาความเดือดรอนของประชาชนดวยความเปนธรรม รวดเร็ว และมุงเสริมสรางความเขาใจอันดีระหวางหนวยงานและประชาชน ขอ 15 พนักงานตองปฏบิัติตาม กฎ ระเบียบ คําส่ังขององคกร และคําส่ังของผูบังคับบัญชาในทางที่ถูกตองเหมาะสมอยางเครงครัด และเปนผูรักษา กฎ ระเบียบ วนิัยในตนเองรวมอืดูแลใหพนักบงานอื่นรวมกันรักษาระเบียบวินัยขององคกรดวย ขอ 16 พนักงาน ตองปฏบิัติหนาที่ดวยความสุภาพ เรียบรอยและใหบริการกับประชาชนอยางรวดเร็ว ใหความสะดวกในการติดตอ ตลอดจนตองปรบัปรุงการใหบริการอยางสม่ําเสมอ คํานึงถึงผลประโยชนและความพึงพอใจของประชาชนที่ใชบริการ ขอ 17 พนักงานตองประพฤติตนใหสามารถทํางานรวมกบัผูอืน่ดวยความสุภาพ มีน้ําใจ มีมนษุยสัมพันธอันดี ตองไมปดบังขอมลูที่จําเปนในการปฏิบัติงานของเพื่อนรวมงานและไมนําผลงานของผูอื่นมราแอบอางเปนผลงานของตน

หมวดที่ 3 กลไกและระบบการบังคับใชประมวลจริยธรรม

ขอ 18 กรรมการและพนักงาน ตองประพฤติและวางตนอยูในกรอบประมวลจริยธรมนี้อยางเครงครัดและสม่ําเสมอ ตลอดจนเปนแบบอยางทีดี่ ควรแกการยกยองใหเปนที่ปรุจักษตอสาธารณะชนทัว่ไป ทั้งนี้ใหกรรมการผูจัดการใหญกกับดูแลการประพฤติปฏิบตัขิองพนักงานใหเปนไปตามประมวลจริยธรรมนี ้ ขอ 19 กรณีมีการรองเรยีนหรือปรากฎเหตุวา มพีนักงานประพฤติปฏบิตัิของพนักงานใหเปนไปตามประมวลจริยธรรมนี ้ ขอ 19 กรณีมีการรองเรยีนหรือปรากฎเหตุวา มพีนักงานประพฤติปฏบิตัิฝาฝนประมวลจริยธรรม ใหกรรมการผูจัดการใหญเปนผูรับผิดชอบพิจารณาดําเนินการ

~ 15 ~

กรณีมีการรองเรียนหรือปรากฎเหตุวา กรรมการผฦจัดการใหญประพฤติปฏิบตัิฝาฝฝนประมวลจริยธรรมใหประธานกรรมการเปนผูรบัผิดชอบพจิารณาดําเนินการ กรณีการรองเรียนหรือปรากฎเหตุวา กรรมการคนใดคนหนึ่งประพฤตปิฏิบัติฝาฝนประมวลจริยธรรมใหกรรมการที่เหลืออยูเปนผูรบัผิดชอบพจิารณาดําเนินการ ขอ 20 การดําเนินการตามขอ 19 ใหผูรับผิดชอบพิจารณาดําเนินการแตงตั้งคณะกรรมการจํานวนไมนอยกวาสามคน แตไมเกินหาคนเปนผูดําเนินการสอบสวนทางจริยธรรม ขอ 21 หากดําเนินการสอบสวนตามขอ 20 แลวไมปรากฎขอเท็จจริงวามีการฝาฝนประมวลจริยธรรม ใหผูรับผิดชอบพจิารณาดําเนินการตามขอ 19 ส่ังยุตติเรื่อง แตหากปรากฎขอเท็จจริงวามีการฝาฝนประมวลจริยธรรม ใหผูรับผิดชอบพิจารณาดําเนินการตามขอ 19 ส่ังลงโทษผูฝาฝนตามประมวลจริยธรรมนี ้ ขอ 22 การดําเนินการสอบสวนตามขอ 19, 20 และขอ 21 ใหนําแนวทางและวิธีการสอบสวนตามระเบียบพนักงานบริษทัขนสง จํากดั พ.ศ. 2532 วาดวยการดําเนนการทางวินัยการสอบสวนและการอทุธรณมาใชบังคับโดยอนุโลม

หมวดที่ 4 ขั้นตอนการลงโทษ

ขอ 23 เมื่อมีการดําเนินการสอบสวนทางจริยธรรมและมีการสั่งลงโทษ ตามขอ 21 แลว ใหดําเนินการใหเปนไปตามคําส่ังดังกลาวโดยไมชักชา ขอ 24 การประพฤติปฏบิัติฝาฝนประมวลจริยธรรมน้ี จะถอืเปนการฝาฝนจริยธรรมรายแรงหรือไม ใหพิจารณาจากพฤตกิรรมของการฝาฝน ความจงใจหรือเจตนา มูลเหตุจูงใจ ความสําคัญและระดับตําแหนงตลอดจนหนาที่ความรบัผผิดชอบของผูฝาฝน อายุ ประวตัิ และคนวามประพฤติในอดีต สภาพแวดลอมแหงกรณี ผลรายอันเกิดจากการฝาฝนและเหตุอื่นอันควรนาํมาประกอบการพิจารณา ขอ 25 การประพฤติปฏบิัติฝาฝนประมวลจริยธรรมนี้ ในกรณีอันมิใชเปนความผิดทางวินัยหรือความผิดทางอาญาใหดําเนินการตามสมควรแกกรณี เพือ่ใหมีการแกไขหรือดําเนนการที่ถูกตอง หรอืตักเตอืน หรือนําไปประกอบการพิจารณาการแตงตั้ง การเขาสูตําแหนง การพนจากตาํแหนง การเลบื่อนขั้นเงนิเดือน หรือการพิจารณาความดี ความชอบหรือการส่ังใหผูฝาฝนนั้น ปรับปรงุตนเองหรือไดรับการพฒันาแลวแตกรณี

~ 16 ~

ความรูเก่ียวกับบัญชีเบือ้งตน

ความหมายของการบัญชี

การบัญชี(Accounting) คือ “การชวยอํานวยใหการบริหารงานทางเศรษฐกิจ

ของธุรกิจดําเนินไปไดอยางราบรื่น”

นักบัญชีจึงมีหนาที่เก็บรวบรวมขอมูลมาบันทึกรายการ ซึ่งเกิดข้ึนกับธุรกิจเฉพาะที่สามารถตีคาเปนตัวเงินได รวมท้ังการจัดระบบการทํางาน การจัดแยกประเภทรายการคา การวิเคราะหรายการและการรายงานสรุปผลการดําเนินงานตามรายการคาท่ีเกิดข้ึน

“AICPA” (The American Institute of Certified Public Accountants) เปน

สมาคมนักบัญชีและสถาบันผูสอบบัญชีรับอนุญาตของอเมริกา ไดใหความหมายของการบัญชีวา “การบัญชีเปนศิลปะของการเก็บรวบรวมจดบันทึกรายการ หรือเหตุการณที่

เกี่ยวกับการเงิน ไวในรูปของเงินตราและการจัดหมวดหมูรายการคาท่ีเกิดข้ึน เพื่อสรุปผลพรอมทั้งวิเคราะหความหมายของรายงานที่ไดจัดทําไว”

จากคําจํากดัความขางตน อาจสรปุไดวา การบัญชตีองประกอบดวยกระบวนการดังตอไปนี ้

1. การบันทึกรายการที่เกิดขึ้นประจําวัน (Recording Daily

Transactions) ในการดําเนินกิจการทุกวัน การบันทึกบัญชีจะเริ่มตนตอเมื่อกิจการมีรายการ

คาทางธุรกิจเกิดข้ึนเฉพาะในสวนที่เกี่ยวกับจํานวนเงิน และตองเปนรายการคาที่เกิดข้ึนแลวเทานั้น หรือมีหลักฐานที่เชื่อถือไดวาจะเกิดข้ึนอยางแนนอนเหตุการณบางอยางซึ่งเปนเพียงการคาดการณวาจะเกิดข้ึน ไมถือวาเปนรายการที่สมบูรณพอที่จะนํามาบันทึกได ตัวอยางรายการคาท่ีถือวาเปนรายการบัญชี เชน รายการที่เกี่ยวกับการซื้อ–ขาย การรับ-จายเงิน

ซ่ึงรายการเหลานี้สามารถตีคาเปนจํานวนเงินได และจะนําไปบันทึกไวในสมุดรายวัน

ข้ันตน (Journatasin thongsean)

2. การจัดหมวดหมูของรายการ (Classifying Recorded Data)

เกิดข้ึนภายหลังจากที่ไดบันทึกรายการลงในสมุดรายวันขั้นตน จากนั้นจึงมาแยกรายการออกเปนหมวดหมู และแยกประเภทรายการชนิดเดียวกันใหรวมอยูในที่เดียวกัน โดยการฝายรายการตาง ๆ จากสมุดรายวันข้ันตน ไปยังบัญชีแยกประเภทที่เกี่ยวของ (LEDGERS)

ตามหมวดหมูนั้น ๆ

~ 17 ~

สมการบัญชี ความสัมพันธระหวางสินทรัพย หนี้สิน และสวนของเจาของ เขียนเปน

สมการบัญชไีดดังนี้

สมการบัญช ี ใชเปนหลักในการวิเคราะหรายการบัญชี และการบันทึกขอมูลทางการบัญชี ซึ่งการดําเนินงานของธุรกิจจะมีผลทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงในสินทรัพย หนี้สิน และสวนของเจาของ อยางไรก็ตาม สินทรัพยทั้งส้ินตองเทากบั หนี้สินและสวนของเจาของรวมกันเสมอ

งบกําไรขาดทุน (Income Statement)

งบกําไรขาดทุนเปนงบ หรือรายงานการเงินที่แสดงใหเห็นถึงผลการ

ดําเนินงานของกิจการในชวงเวลาหนึง่ คือ 1 ป หรืออาจจะส้ันกวา 1 ปก็ได เชน งวด

1 เดือน หรือรายไตรมาส อาจเปน 3 เดือน 6 เดือน 9 เดือน เรียกวางบระหวางกาล ทั้งนี้เพื่อใหเปนไปตามความตองการฝายบริหารท่ีจะใชภายในกิจการ

การคํานวณกําไรขาดทุนของกิจการกระทําไดโดย การเปรียบเทียบรายไดและคาใชจายของรอบระยะเวลาบัญชีนั้น สวนเกินที่รายไดสูงกวาคาใชจาย เรียกวา กําไรสุทธิ หรือรายจายมากกวารายได เรียกวา ขาดทุนสุทธิ ดังตัวอยางตอไปนี ้

บริษัท ABC การคา จํากัด

งบกําไรขาดทุน สําหรับป ส้ินสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25xx

รายได : ขาย 200,000

รายจาย : ตนทุนขาย 100,000 เงินเดือน 30,000 คาเชา 5,000 คาน้ํา-คาไฟ 5,000

สินทรพัย = หนี้สิน + สวนของเจาของ

~ 18 ~

คาใชจายเบ็ดเตล็ด 10,000 150,000 กําไรสุทธิ 50,000

รายได (Revenues) หมายถึง สินทรพัย ซึ่งกจิการไดรับจากการขายสินคาหรือบริการใหกับลูกคา รวมถึงผลตอบแทนที่ไดรับจากการลงทุน และการไดรับสินทรัพยนั้นมีผลทําใหสวนของเจาของเพิ่มข้ึน

คาใชจาย (Expenses) หมายถึง ตนทุนของสินคาและบริการท่ีใชไปหรือหมดไปเพื่อกอใหเกิดรายได และมีผลทําใหสวนของเจาของลดลง

กําไรสุทธิ (ขาดทุนสุทธิ) หมายถึง สวนเกินที่รายไดสูงกวาคาใชจายในรอบระยะเวลาบญัชีหนึ่ง อนัเปนผลใหสวนของเจาของเพิ่มข้ึน คือ กําไรสุทธิ ตรงขาม ถาคาใชจายสูงกวารายได ทําใหสวนของเจาของลดลง คือ ขาดทุนสุทธิ

ความสัมพันธระหวาง สินทรัพย หนี้สิน สวนของเจาของ รายได และคาใชจาย อาจเขียนเปนสมการไดดังนี้

สินทรพัย = หนี้สนิ + สวนของเจาของ + รายได - คาใชจาย หรือ สินทรพัย + คาใชจาย = หนี้สนิ + สวนของเจาของ + รายได

งบกําไรสะสม (Retained Earnings) เปนงบแสดงการเปล่ียนแปลงของกําไร

สะสมที่เกิดข้ึนในระหวางรอบบัญชี ทําใหทราบวาในการดําเนินงานมีผลกําไรเกิดข้ึนเทาไร จายเงินปนผลเทาไร ดังตัวอยาง

บริษัท ABC การคา จาํกัด

งบกําไรสะสม สําหรับป ส้ินสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25xx

กําไรสะสมตนป 10,000 บวก กําไรสุทธิ 50,000 60,000 หัก เงินปนผล (20,000) กําไรสะสมส้ินป 40,000

~ 19 ~

การวิเคราะหรายการคา การดําเนินธุรกิจในแตละวันยอมมีผลทําให สินทรัพย หนี้สิน และสวนของ

เจาของเปล่ียนแปลงไป เชน กิจการขายสินคาไปเปนเงินสด มีผลทําใหสินทรัพยที่เปนเงินสดเพิ่มข้ึน และสินทรัพยที่เปนสินคาลดลง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของกิจการที่กอใหเกิด

ผลกระทบเชนนี้ เรียกวา “รายการคา” (Business Transaction) เดบิต และ เครดิต หมายถึง

ศัพททางบัญชีที่ควรทราบเพื่อประโยชนในการบันทึกบัญช ี รายการคาที่เกิดข้ึนทุกรายการจะมีผลกระทบตอบัญชีสองบญัชี หรือมากกวานั้นเสมอ เชน

เดบิต “Debit” (Dr) หมายถึง ดานซายของบัญชีซึ่งใชบนัทกึสินทรัพยที่เพิ่มข้ึน และหนี้สินกับสวนของเจาของที่ลดลง รายการบัญชีที่บันทึกทางดานซาย เรียกวา รายการเดบิต

เครดิต “Credit” (Cr) หมายถึง ดานขวาของบญัชีซึ่งใชบันทึกสินทรัพยที่ลดลง และหนี้สินและสวนของเจาของที่เพิ่มข้ึน รายการบัญชีที่บันทึกทางดานขวา เรียกวา รายการเครดิต

ผลตางระหวางจํานวนเงนิทางดานเดบิต (ดานซาย) และจํานวนเงินทางดานเครดิต (ดานขวา) เรียกวา ยอดคงเหลือ

ถาจํานวนเงนิทางดานเดบิต สูงกวา เครดิต เรยีกวา ยอดคงเหลือเดบิต (Debit Balance)

ถาจํานวนเงนิทางดานเครดิต สูงกวา เดบิต เรยีกวา ยอดคงเหลือเครดิต (Credit Balance)

จากสมการบัญชี สินทรัพย = หนี้สิน + ทุน กลาวคือ ในการบันทึกบัญชถีือวา สินทรัพย อยูดานซาย คือ เดบิต และ

หนี้สินบวกทุนอยูดานขวา คอื เครดิต ถาผลของรายการทําใหเพิ่มข้ึน ก็จะบันทึกใหเพิ่มข้ึนตามดานที่อยู ถาผลของรายการทําใหลดลง ก็จะบันทึกในดานตรงกันขามทีอ่ยู ทั้งนี้ ไมวาจะเปนสินทรัพย หนี้สิน หรือทนุ

~ 20 ~

เดบิต สินทรัพย เครดิต เดบิต หนี้สิน เครดิต เดบิต ทุน เครดิต เพิ่ม + ลด – ลด – เพิ่ม + ลด – เพิ่ม +

สรุปสมการบัญชีไดดังนี้ : สินทรัพย = หนี้สิน + ทุน + รายได – คาใชจาย หรอื สินทรัพย+คาใชจาย = หนี้สิน + ทุน + รายได เพิ่ม ลด สินทรัพย ดานที่อยู เดบิต + เดบิต - เครดิต หนี้สิน “ เครดิต + เครดิต - เดบิต ทุน “ เครดิต + เครดิต - เดบิต รายได “ เครดิต + เครดิต - เดบิต คาใชจาย “ เดบิต + เดบิต - เครดิต การวิเคราะหรายการคา

เมื่อมีรายการคาเกิดข้ึน จําเปนตองวิเคราะหวารายการดังกลาวมีผลกระทบตอ สินทรพัย หนี้สิน และสวนของเจาของ อยางไรบาง รวมท้ังผลกระทบตอรายไดทําใหสวนของเจาของเพิ่มข้ึนและคาใชจายทําใหสวนของเจาของลดลง

ตัวอยาง รายการที่เกิดข้ึนในกิจการ รานABCซักรีด ในระยะเวลา 1 เดือน เริ่ม 1 มกราคม 25xx ถึง 31 มกราคม 25xx ดังนี้ :

1. นายตนนําเงินสดมาลงทุน 25,000 บาท 2. ซื้อของใชส้ินเปลืองเปนเงินสด 3,000 บาท 3. ซื้ออุปกรณซักรีดจากราน ABC เปนเงิน 14,000 บาท ตกลงชําระเงิน

15 ก.พ. 25xx 4. ระหวางเดือน กิจการมรีายไดจากการใหบริการเปนเงินสด 6,200 บาท 5. ระหวางเดือน จายเงินสดเปนคาใชจายดังนี้

เงินเดือน 1,500 บาท คาเชา 2,000 บาท

~ 21 ~

แนวขอสอบ นักวิชาการการเงินและบัญช ี 1.สมการบัญชี คือขอใด ก. สินทรัพย + หน้ีสิน = สวนของเจาของ ข. สินทรัพย = สวนของเจาของ + หน้ีสิน ค. สินทรัพย = หน้ีสิน – สวนของเจาของ ง. สินทรัพย + สวนของเจาของ = หน้ีสิน 2.สวนไดเสียของเจาของในสินทรัพยของบริษัทหน่ึง ๆ คือ ก. สินทรัพยถาวร ข. สวนของผูถือหุน ค. คาใชจายในการดําเนินงาน ง. ทุนหุนสามัญ 3.ณ วันส้ินงวดบัญชีปจจุบัน ยอดคงเหลือของบัญชีตาง ๆเปนดังน้ี เงินสด 150,000 บาท ลูกหน้ี 50,000 บาท หุนสามัญ 10,000 บาท กําไรสะสม 60,000 บาท หน้ีสิน ณ วันส้ินงวดเทากับเทาใด ก. 80,000 บาท ข. 130,000 บาท ค. 140,000 บาท ง. 190,000 บาท 4.บัญชีตาง ๆ ตอไปนี้ บัญชีใดมียอดคงเหลือดานเดบิต 1. สินคาคงเหลือ 2. คาเชา 3. ทุนเรือนหุน 4. คาเส่ือมราคาสะสม 5. ขาย 6. คาเชาจายลวงหนา 7. เจาหน้ี ก. สินคาคงเหลือ ทุนเรือนหุน ขาย คาเชาจายลวงหนา ข. สินคาคงเหลือ คาเชา คาเชาจายลวงหนา ค. ทุนเรือนหุน คาเส่ือมราคาสะสม ขาย เจาหน้ี ง. คาเชา คาเส่ือมราคาสะสม เจาหน้ี 5.ขอความในขอใดเปนขอความท่ีถูกตองสําหรับระบบบัญชีเด่ียว ก.คาใชจายคางจายจะหามาไดโดยการสอบถามเจาของ ตรวจดูใบเสร็จรับเงิน และบัญชีแยกประเภทเจาหน้ี ข.การเปรียบเทียบทุนจะทําใหทราบถึงฐานะการเงินของกิจการได แตไมสามารถทําใหทราบวากิจการมีรายไดและคาใชจายเทาใด

~ 22 ~

ค.งบดุลมักถูกเรียกวางบแสดงฐานะการเงิน สวนงบกําไรขาดทุนมักถูกเรียกวางบเปรียบเทียบทุน ง.สมุดเงินสด สมุดรายวัน และสมุดบัญชีแยกประเภทมีขอมูลไมเพียงพอตอการทํางบแสดงฐานะการเงิน 6. เงินไดของรัฐบาลเกือบท้ังหมดเกิดจากเงินของราษฎร ฉะน้ันจึงสมควรที่ราษฎรควรจะตองรูเห็น หมายความถึงหลักการงบประมาณแผนดินตามขอใด ก. หลักการคาดการณไกล ข. หลักประชาธิปไตย ค. หลักดุลยภาพ ง. หลักยุติธรรม 7.การควบคุมงบประมาณทั้งรายไดและรายจายใหถูกตอง หมายความถึงหลักงบประมาณแผนดินในขอใด ก. หลักสมรรถภาพ ข. หลักประชาธิปไตย ค. หลักดุลยภาพ ง. หลักยุติธรรม

8.ประโยชนทางการบัญชี เกี่ยวกับการใชระบบเงินสดยอย ก.เพ่ือสะดวกในการควบคุมและปองกันการทุจริตในกิจการท่ีมีการรับ– จายโดยผานธนาคาร ข.คาใชจายเล็ก ๆ นอย ๆ ไมอาจจะจายใหผูรับเปนเช็คได ตองใชระบบเงินสดยอย ค.สมุดเงินสดยอยมิใชสวนหน่ึงของระบบบัญชีคู ง.ขอ ก. และขอ ข. ถูกตอง

9.การเร่ิมต้ังวงเงินสดยอย เหรัญญิกจะบันทึกรายการโดย ก. เดบิท เงินสดยอย xx ข. เดบิท เงินสดหรือเงินฝากธนาคาร xx เครดิต เงินสดหรือเงินฝากธนาคาร xx เครดิต เงินสดยอย xx ค. เดบิท คาใชจายตาง ๆ xx ง. ผิดทุกขอ เครดิต เงินสดยอย xx 10.การจายเงินสดยอย เม่ือผูรักษาเงินสดยอยจายคาใชจายเล็กๆ นอยๆ ผูรักษาเงินสดยอยจะบันทึกรายการโดย ก.ทําใบสําคัญเงินสดยอยเพื่อเปนหลักฐานวาจายเงินใหใครเปนเงินเทาใดและรายจายประเภทใด ข.บันทึกความจําวาไดจายคาใชจายอะไรในสมุดเงินสดยอย ค.รวบรวมหลักฐานใบสําคัญเงินสดยอยไวจนกวาเงินสดยอยเกือบจะหมดเพื่อขอเบิกเพ่ิมเติม ง.ถูกตองทุกขอ

~ 23 ~

ส่ังซื้อไดท่ี www.SheetRam.com

โทรศัพท : 02-7230950,02-5141422,

085-9679080,085-9993722,085-9993740

แจงการโอนเงนิ พรอมช่ือ และอเีมลลที ่

LINE ID : sheetram โทรศัพท : 02-7230950,02-5141422,085-9679080,

085-9993722,085-9993740