Олон улсын харилцаа

Олон улсын харилцаа гэдэг нь Олон Улсын харилцаанд оролцох эрх бүхий субьект хоорондын харилцааг хэлнэ.Олон улсын субьект гэдэг нь улс үндэстэн, карпараци, үндэстэн дамнасан байгууллага..... гэх мэт орно.

Олон улсын харилцаа нь 4 чиглэлтэй байдаг.Нэг туйлт систем: АНУ тэргүүтэй капиталист орнуудын бодлогоор тодорхойлогддог.-Тоглоомын дүрэм:Цэрэг, Эдийн Засгийн хувьд ноёрхоно.Өөрийн нөлөөллийн ноёрхлыг зохицуулна. Нэгж улсууд тусгаарлах бие даах оролдлогийг таслан зогсооно.Хоёр туйлт систем: Ерөнхийдөө ОХУ тэргүүтэй социалист, АНУ тэргүүтэй капиталист орнуудын харилцааны хандлага.-Тоглоомын дүрэм: Хоёр туйлын хооронд дайсагнасан харилцаа өрсөлдөөн байдаг. Нөгөө эвслэлээ аль болох устгахыг оролдоно. Мөн өөрийн хүчийг нэмэгдүүлэхийг оролдоно. Гурван туйлт систем: Нөгөө 2 талтайгаа сайн харилцаатай байх эсвэл дайсагнахаас болгоомжлох.Олон туйлт систем: Ноёрхогч шинжтэй болж буй орныг эсэргүүцэх, хүчээ аль болох ихэсгэх ба хадгалах.

Олон улсын нийгэмлэг“Нэгдсэн үндэсний байгууллага”

1939-1945 онд Дэлхийн 2р дайны нөлөөг саруулах энхийн зорилготой болно. 1945.10.24 НҮБ албан ёсоор байгуулагдсан. НҮБ байгуулагдсаны өмнөхөн насан өөд болсон АНУ-ын ерөнхийлөгч Рузвельтийн гэгээн дурсгалыг хүндэтгэн түүний санал болгосоноор “Нэгдсэн Үндэсний Байгууллага” хэмээн нэрлэсэн. НҮБ-ын төв байр АНУ-ын Нью-Йорк хотод байрладаг.

НҮБ-ын үндсэн зорилтууд

Даян дэлхийд энх тайвныг сахин хамгаалахҮндэстэн, ард түмний хооронд нөхөрсөг харилцааг хөгжүүлэхХүний эрх, эрх чөлөөг бүдүүлгээр үй олноор нь зөрчихтэй тэмцэх, бичиг үсэг үл мэдэх явдал, өвчин эмгэг, өлсгөлөн, ядуурлыг даван туулахад туслах, хамтран ажиллахГишүүн орнуудынхаа тавьж буй зорилтыг хэрэгжүүлэхэд туслах.

НҮБ-ын үндсэн гол байгууллагууд

Ерөнхий Ассамблей: Дэлхийн бараг бүх үндэстний төлөөлөгчдөөс бүрдсэн. Энэ бол улс орнууд өөрсдийн үзэл бодол, дуу хоолойг дэлхийн бусад орнуудад хүргэх талбар юм.

Аюулгүйн зөвлөл: ECOSOC гэж нэрлэдэг.ЭЗ-ийн хөгжил, хүрээлэн буй орчны асуудал, хүний эрх болон бусад ЭЗийн асуудлаар яриа хэлэлцүүлэг хийж, судалгаа, санал, зөвлөмжөө Ерөнхий Ассамблейд танилцуулдаг.

ЭЗ, нийгмийн зөвлөл:Үндсэн үүрэг нь бол олон улсын энх тайван байдлыг сахиулах явдал юм.

Асрамжийн зөвлөл:Асрамжийн газар нутгийн удирдлагыг хянан явуулдаг бөгөөд энэ нь асрамжийн системийн аргаар хуучин колони байсан орнуудын төр, засгийг өөрсдийн тусгаар тогтнолын төлөө ахиц дэвшил гаргахад чиглүүлж өгдөг.

Олон улсын шүүх:Уг шүүх нь Ерөнхий Асамблейгаас сонгогдсон 15 шүүгчээс бүрддэг. Шүүгч нарыг үндэснийх нь харъяаллаар бус мэргэжлийн мэдлэг чадварт нь тулгуурлан сонгодог.Гэвч нэг орноос хоёр шүүгч байх ёсгүй.

Нарийн бичгийн дарга нарын газар:НБДН Газар бол НҮБ-ын иргэний үйлчилгээний байгууллага юм.Энэ нь янз бүрийн комисс, агентлагуудад ажилладаг 15 мянган олон улсын ажилтантай.

НҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагуудНҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагууд нь ЭЗ, нийгэм, соёл, ШУ- технологийн болон хөгжлийн бусад салбар, хүмүүнлэгийн асуудлаар ОУ-ын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх чиглэлээр ажилладаг.

НҮБ-ын гол төрөлжсөн байгууллагуудадНҮБ-ын Боловсрол, ШУ, Соёлын байгууллага ( UNESCO )НҮБ-ын Хүүхдийн сан ( UNISEF )НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөр ( UNDP )НҮБ-ын Хүн Амын Сан ( UNFPA )Дэлхийн банк ( World Bank )Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага ( WHO )НҮБ-ын Хүний Эрхийн Дээд Комиссарын Газар ( UNHCHR )Олон улсын Валютын Сан ( IMF )Олон улсын Хөдөлмөрийн Байгууллага ( ILO )

Бүс нутгийн хамтын ажиллагааны байгууллагуудЕвропын Холбоо: 1957 онд Ромын гэрээгээр үндэслэн байгуулагдсан. Европын Холбооны гол байгууллага нь 19 орноос бүрдсэн Европын Парламент юм. Гол зорилогo нь:Уг тивийн улс түмний нягт холбоог бий болгохЭЗийн тэнцэлтэй байнгын дэвшилд дөхөм болгохГадаад болон аюулгүй байдалд нийцсэн бодлого явуулж ОУ-ын харилцаанд Европын нэгдмэл шинж чанарыг бататгахНийтлэг өв уламжлалыг хадгалан бэхжүүлэх зэрэгт оршино.

Зүүн өмнөд Азийн Орнуудын Холбоо болох АСЕАН-ийг 1967 онд Индонез, Тайланд, Сингапур, Малайз, Филиппиний Гадаад хэргийн сайд нарын хурлаар үндэслэн байгуулсан.

Ази,Номхон далайн ЭЗийн Хамтын Ажиллагааны Чуулга болох АПЕК-ийг 1989 онд Австралийн Канберра хотноо болсон Ази, Номхон далайн 12 орны гадаад харилцаа ба худалдаа, ЭЗийн асуудал эрхэлсэн сайд нарын уулзалтаар үндэслэсэн байна. АПЕК нь Ази,Номхон далайн бүсэд олон талын чөлөөт худалдааны хөрөнгө оруулалтын нээлттэй зах зээл бий болгох зорилт тавьж байна.

Ази-Европын уулзалт- АСЕМ нь Ази, Номхон далайн бүс нутгийн олон талт хамтын ажиллагаанд идэвхитэй оролцох гадаад бодлого хэрэгжүүлэх хүрээнд хоёр тивийн яриа хэлэлцээний механизм юм. АСЕМ нь харилцаанд хүндэтгэх, эрх тэгш хамтран ажиллах зарчмын үндсэн дээр Ази, Европын орнуудын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх зорилготой.

Шанхайн Хамтын Ажиллагааны Байгууллага нь анх ОХУ, Хятад, Казакстан, Кюргизстан, Тажикстаны хоорондын хилийн асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор үүссэн. Гэвч ШХАБ-ын хүрээнд улс төр, аюулгүй байдлын асуудлын сацуу худалдаа – ЭЗ, бүс нутгийн хамтын ажиллагааны асуудлыг хамруулан авч үзэх хандлагатай болж байна.

Монгол улсын гадаад бодлогын өөрчлөлт

Монгол улсын гадаад орчинд өөрчлөлт гарснаар барахгүй дотоод орчин ч өөрчлөгдөв.Коммунист үзэл суртлыг халж, ардчилал, зах зээлийн замыг сонголоо. Энэ шинэ сонголтыг 1992 оны шинэ Үндсэн хууль хуульчлан баталгаажуулав. Ингэснээр Монгол улс Дэлхий дахинд нээлттэй болж, хүн төрөлхтөний хөгжлийн нийтлэг чиг хандлагаар замнах чухал нөхцөл бүрдлээ. Иймээс шинэ орчинд зохицсон шинэ гадаад бодлого явуулах шаардлага зүй ёсоор гарч 1994 онд баталсан “Монгол улсын гадаад бодлогын үзэл баримтлал”-д тусгалаа олсон юм.

Монгол улсын гадаад бодлогын үйл ажиллагааг дараах байдлаар ангилж болно Хамрах хүрээгээр нь:

Хоёр талын харилцааОлон талт хамтын ажиллагаа

Хамрах салбараар нь:

Гадаад улс төрийн харилцааЭдийн засгийн гадаад харилцааШинжлэх ухаан-технологийн гадаад харилцааСоёл, хүмүүнлэгийн гадаад харилцаа гэж ангилна.

Монгол улсын хоёр талын харилцааМонгол улсын үндэсний эрх ашгийг дээдлэх зарчим нь олон тулгуурт гадаад бодлогын гол үндэс бөгөөд “ Гадаад бодлогын үзэл баримтлал”-д томъёолсоноор гадаад улс төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх 6 үндсэн чиглэлийг зааж тодотгосон байна. Үүнд:

ОХУ болон БНХАУ-тай байрсаг харилцаатай байх Гадаад бодлогын хоёр дахь чиглэл бол АНУ, Япон , ХБНГУ зэрэг өрнө, дорнын өндөр хөгжилтэй гүрнүүдтэй найрсаг хаирлцааг хөгжүүлэх.Гадаад бодлогын гурав дахь чиглэл бол Азийн бүс байр сууриа бататгаж эндхийн улс төр, эдийн засгийн интеграцид оновчтой оролцох явдал юм Үүнд: БНСУ, Энэтхэг болон Зүүн өмнөл Азийн орнууд орно.Гадаад бодлогын дөрөв дэх чиглэл нь НҮБ болон түүний төрөлжсөн байгууллагууд, Олон улсын Валютын сан, Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн зэрэг санхүү-эдийн засгийн байгууллагуудтай хамтран ажиллах явдал юм.Гадаад бодлогын тав дах чиглэл нь Социалист хамтын нөхөрлөлийн гэгдэж байсан орнууд, шинээр тусгаар тогтносон улсуудтай найрсаг харилцаа хөгжүүлэх явдал юм.Гадаад бодлогын зургаа дах чиглэл нь хөгжиж байгаа орнуудтай найрсаг харилцаатай байж, нийтлэг зорилтоо шийдвэрлэх үүднээс бодит боломжийн хэмжээнд тэдгээртэй хамтран ажиллах явдал юм.

Монгол улсын олон талт хамтын ажиллагаа ба НҮБ: Монгол улс 1961.10.27-нд НҮБ-ын бүрэн эрхт гишүүнээр элссэн.

Монгол улс, НҮБ-ын хамтын ажиллагаа:Манай улсын аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхНҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэхЯдуурлыг бууруулах, нийгэм эдийн засгийн хөгжлийг хангахДалайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын байдлыг сайжруулахАрдчиллыг шинээр болон сэргээн тогтоосон орнуудын хүч чармайлтыг дэмжих

Олон улсын байгууллага

Олон улсын байгууллага