КАПИТАЛ

МОНГОЛ УЛСЫН БОЛОВСРОЛЫН ИХ СУРГУУЛЬМАТЕМАТИК СТАТИСТИКИЙН СУРГУУЛЬ

Эдийн засаг- Статистик-1

КАПИТАЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Урт хугацаанд үйлдвэрлэлийн процесст ашиглагдаж , хүний хөдөлмөрийн үр дүнд бий болсон, өмчлөгч эзэндээ байнгын орлого оруулж байдаг үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийг хэлнэ. Ерөнхийдөө капитал нь үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл юм.

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 2

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 3

Капиталыг үйлдвэрлэлд гүйцэтгэх үүрэг, шинж чанараас нь

хамааруулж

Үйлдвэрлэлийн процесст удаан хугацааны турш оролцдог, өөрийн биет хэлбэрээ хэвээр хадгалдаг, өртгөө шинэ бүтээгдэхүүнд элэгдлийнхээ хэмжээгээр хэсэг хэсгээр шингээж байдаг хөрөнгийг үндсэн капитал гэнэ.

Тухайн үйлдвэрлэлийн циклд өөрийн өртгөө эцсийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд бүрэн шингээж байдаг капиталыг эргэлтийн капитал гэнэ.

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 4

Үндсэн капитал

Биет капиталҮүнд:Байшин барилга, тоног төхөөрөмж зэрэг хүний гарт баригддаг зүйлс юм.

Биет бус капиталҮүнд:Барааны тэмдэг, патент, лиценз, урт хугацааны үнэт цаас зэрэг зүйлс юм.

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 5

Капиталыг ашиглалтын хугацаагаар

Урт хугацааны

Дунд хугацааны

Богино хугацааны

Машин, тоног төхөөрөмж,

техник хэрэгсэл

Бензин, бордоо, тос

Барилга байгууламж, зам,

төмөр зам

Капиталын төлбөр

Капиталын төлбөр нь хүү юм.Капиталын хүү нь түүний эрэлт нийлүүлэлтийн тэнцвэрээр тодорхойлогдож болно

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 6

• Капиталийн ахиу бүтээгдэхүүн буюу бүтээмжийн өөрчлөлт

1

• Капиталийг ашиглаж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний эрэлтийн өөрчлөлт

2

• Бусад нөөцийн үнийн өөрчлөлт3

Капиталийн эрэлтэд нөлөөлөх хүчин зүйлс

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 7

1. Капиталийн бүтээмжийн өөрчлөлт

Үйлдвэрлэлдээ шинэ техник технологи нэвтрүүлснээр бусад хүчин зүйлс өөрчлөлтгүй тогтмол байхад капиталийн бүтээмж дээшилж пүүсийн хувьд нэгж бүтээгдэхүүний зардал нь буурснаар ашиг өсөх учраас технологийн дэвшил нь капиталийн эрэлтийг нэмэгдүүлнэ.

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 8

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 9

2. КАПИТАЛЫГ АШИГЛАЖ ҮЙЛДВЭРЛЭСЭН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭРЭЛТИЙН ӨӨРЧЛӨЛТ

КАПИТАЛЫГ АШИГЛАЖ ҮЙЛВЭРЛЭСЭН БҮТЭЭГДЭХҮҮН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЭРЭЛТИЙН ӨӨРЧЛӨЛТТЭЙ КАПИТАЛЫН

ЭРЭЛТ НЬ НЭГ ЧИГЛЭЛД ӨӨРЧЛӨГДӨНӨ.

3. Бусад нөөцийн үнийн өөрчлөлт

Тухайн төрлийн үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл буюу капиталтай хосолдог үйлдвэрлэлийн нөөцийн үнэ өссөнөөр (буурсанаар) капиталын эрэлт буурна (өснө).

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 10

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 11

Капиталын нийлүүлэлт

Зах зээлийн нөхцөлд капиталын нийлүүлэлтийн үндсэн субьект нь өрхийн аж ахуй байдаг. Гэхдээ өрхийн аж ахуй нэгж буюу хүн ам нь суурь машин тоног төхөөрмжийн биет байдлаар шууд нийлүүлдэггүй. Харин хөрөнгө оруулалтанд шаардлагатай мөнөгөн хөрөнгийн нийлүүлж, үүнийг аж ахуй нэгжүүд үйлдвэрлэлийн хүчин зүйл худалдан авахад хэрэглэдэг. Капитал худалдан авах хөрөнгийн үнэ(зээлийн хүү) нэмэгдэхэд түүний нийлүүлэлт нэмэгддэг.

• Капитал худалдан авах хөрөнгийн үнэ

(зээлийн хүү) нэмэгдэхэд түүний нийлүүлэлт нэмэгддэг.

r

s1

s2

k

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 12

КАПИТАЛЫН ТЭНЦВЭР

Капиталын эрэлт нийлүүлэлтийн харьцаагаар тэнцвэрийн үнэ тоо хэмжээ тодорхойлогдоно. Капитал худалдан авах мөнгөн сангийн чөлөөт үнэ нь (зээлийн хүү) өөрөө аяндаа пүүсийн эрэлтийн тоо хэмжээ болон өрх гэрийн нийлүүлэлтийн тоо хэмжээг тэнцвэртэйгээр тохируулах чадвартай юм.

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 13

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 14

Капиталын элэгдэл хорогдолын шимтгэл

Үндсэн капитал (хөрөнгө) ашиглагдах явцад байнга элэгдэж анхны ашигтай чанараа алдаж байдаг. Үндсэн капитал 2 төрлийн элэгдэлд орно. Энэ нь:1. Биет элэгдэл2. Хоцрогдлын элэгдэл юм.Үндсэн капитал ашиглагдах явцад хуучирч биетээр элэгдэхийг биет элэгдэл гэнэ.Үндсэн хөрөнгө биет байдлаар ашиглагдах боломжтой боловч эдийн засгийн хувьд ашиггүй болсон явдалд хоцрогдолын элэгдэл бий болно.

Капиталын зах зээл дэхь засгийн газрын оролцоо

Төрөөс капиталын зах зээлд зээлийн хүүгийн дээд болон доод хязгаарыг тавиж өгдөг. Ингэснээр пүүс болон өрх гэрийн аль альных нь эрх ашгийг хамгаалдаг.

04/13/2023 Эдийн засгийн нөөц 15